این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما

تفاوت میان نسخه‌های «حوزه علمیه اصفهان»

از دانشنامه حوزه علمیه اصفهان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
جز
 
(۵ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
{{short description|حوزه علمیه‌ای در ایران}}
'''حوزه علمیه اصفهان''' یکی از قدیمی ترین بزرگترین و پرثمرترین حوزه‌های علمیه در ایران است.
هم اکنون بیش از ۴۰ مدرسه در استان اصفهان تحت نظارت مرکز مدیریت حوزه های علمیه استان اصفهان به مدیریت حضرت [[سید یوسف طباطبائی نژاد|آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد]] و زعامت  [[حسین مظاهری|آیت الله حسین مظاهری]] که از مراجع تقلید می‌باشد، است.
در دوران معاصر شهدای روحانی اصفهان که پرورش یافته این شجره مبارکه بودند، همچون نگینی بر تارک این بنای کهن درخشیدند و نشان دادند دارالعلم شرق همچنان زنده، پویا و تأثیرگذار است.
 
{{حوزه علمیه
{{حوزه علمیه
|نام                = حوزه علمیه اصفهان
|نام                = حوزه علمیه اصفهان
سطر ۳۱: سطر ۳۴:
|وابسته به          =
|وابسته به          =
}}
}}
<br />


'''حوزه علمیه اصفهان''' یکی از قدیمی ترین بزرگترین و پرثمرترین حوزه‌های علمیه در ایران است.
==علوم اسلامی رایج در حوزه علمیه اصفهان==
 
بیشتر موضوعات علوم اسلامی به صورت دوره‌ای و در سطوح بسیار بالا در مدارس حوزه علمیه اصفهان تدریس می‌شود که مهمترین آنها به شرح زیر است:
هم اکنون بیش از ۴۰ مدرسه در استان اصفهان تحت نظارت مرکز مدیریت حوزه های علمیه استان اصفهان به مدیریت حضرت آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد و زعامت  [[حسین مظاهری|آیت الله حسین مظاهری]] که از مراجع تقلید می‌باشد است.
 
در دوران معاصر شهدای روحانی اصفهان که پرورش یافته این شجره مبارکه بودند، همچون نگینی بر تارک این بنای کهن درخشیدند و نشان دادند دارالعلم شرق همچنان زنده، پویا و تأثیرگذار است
 
==تاریخچه==
تاریخ ورود اسلام به اصفهان را برخی به سال  21 هجری قمری اندکی پس از نبرد نهاوند دانسته اند.[1] از آن پس تا زمانی که سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی وابلی از اصحاب امام سجاد علیه اسلام و از شاگردان صاحب اجازه و فتوای ابن عباس در حدود سال 83 به اصفهان پناه آورد و در طول 12 سال اقامت خود در اصفهان به درس و بحث و تربیت پرداخت، خبر مهمی از حوزه علمی شیعه در اصفهان در دست نیست. از آن پس تا دوران سلاجقه گاه و بی‏گاه روایاتی از این دست به چشم می‏خورد، همچون بنای مدرسه علائی توسط علاءالدین کاکویه در اواخر قرن چهارم قمری برای ابن سینا. به یقین از دوران سلاجقه تا پیدایش صفویه، مدارس متعددی در اصفهان وجود داشته است که مهم ترین آنها عبارت بودند از: مدرسه سلطان محمد سلجوقی (قرن پنجم هجری)، مدرسه ملکشاه سلجوقی در محله کران (465 ه ق)، مدرسه سمیرمی (516 ه ق)، مدرسه ملک خاتون (599 ه ق)، مدرسه جلال الدین منکبرنی (620 ه ق)، مدرسه عصمتیه (733 ه ق)، مدرسه شهشهان در محله شهشهان (850 ه ق)، مدرسه اوزون حسن (858 ه ق)، مدرسه بابا قاسم (725 ه ق)، مدرسه جنب مسجد جمعه (قرن هشتم هجری)، مدرسه متصل به آرامگاه سلطان بخت آغا (مدرسه دردشت)، مدرسه صدر الدین علی نصرآبادی (نیمه قرن نهم هجری)، مدرسه باقریه در محله درب کوشک (پیش از دوره صفویه)، مدرسه ترک ها (از عهد آق قویونلوها)، مدرسه درب کوشک یا پاشیر (پیش از دوره صفویه) و مدرسه خواجه ملک مستوفی نزدیک مسجد شیخ لطف الله (پیش از دوره صفویه).<sup>[2]</sup>
 
اما با این حال اوج گسترش مدارس قدیم در اصفهان در روزگار صفویه بوده است. مهاجرت برخی از عالمان شیعی جبل عامل ناشی از فشارهایی که در قلمرو عثمانی در عهد صفوی بر شیعیان وارد می‌شد، فرصتی زرّین را برای ترویج مذهب شیعه در ایران ایجاد کرد تاجایی که بی اغراق می‎توان گفت مهد شیوع تشیع در ایران، حوزه علمیه اصفهان بوده است. برخی عدد علمای مهاجر را تا 230 نفر شمرده‏اند، شاید بتوان محقق کرکی، شیخ بهاء و والد ایشان و فرزند شهید ثانی را از مهمترین شخصیت‎های فقهی این دوران دانست. لقب «نائب فقیه» را شاه صفوی برخود نهاد تا هرچه بیشتر خود را تحت تاثیر عالمان و فقهای دینی نشان دهد و بنابراین برخی حوزه علمیه اصفهان را سرمنشاء عملی نهادینه سازی اندیشه کارکردی«ولایت فقیه» می‎دانند. به هر روی از صفویه تا مشروطیت، مدارس زیادی در اصفهان بنا گردید که مهم ترین و زیباترین آن‎ها را  شاه سلطان حسین بنا کرد و امروزه با نام حوزه علمیه امام صادق (ع) چهارباغ شناخته می‎شود. از دیگر مدارس دوره صفویه می‎توان به مدرسه جده کوچک (۱۰۵۷)، جده بزرگ (۱۰۵۸) ، ذوالفقار، ملاعبدالله (1088)،  کاسه‌گران (1105)، نیم‌آورد، جلالیه (1114)، شمس‌آباد (1125)، مدرسه نوریه و مدرسه ساروتقی اشاره کرد و مدارسی همچون رکن‌الملک، سیدالعراقین، مدرسه صدر چهارباغ خواجو و مهم ترین آن ها مدرسه صدر (بازار) از جمله مدارس قدیم پس از صفویه در اصفهان هستند.
 
در دوران معاصر شهدای روحانی اصفهان که پرورش یافته این شجره مبارکه بودند، همچون نگینی بر تارک این بنای کهن درخشیدند و نشان دادند دارالعلم شرق همچنان زنده، پویا و تأثیرگذار است، شاید به همین دلیل بود که رهبر معظم انقلاب در سال 1375 هجری شمسی حکم زعامت آیت اللهمظاهری را صادر فرمودند و در پی آن، ورود پر برکت ایشان فصلی نو از شکوفایی و بالندگی را برای این حوزه مبارکه رقم زد؛ احداث و بازسازی مدارس علمیه، ایجاد رشته های تخصصی، تحول در ساختارها و شیوه‎ها و انسجام و استحکام در متن و محتوای حوزه اصفهان تنها گوشه‎ای از رشد و تبلور این بنای کهن در زیست متأخر خود است که شرح جزئیات آن مجال مفصل و موسعی دیگر را می‎طلبد، اما آنچه مشخص است این مطلب است که جلوه و شرح این همه داشته و ظرفیت و آن همه فراز و نشیب را اگر نگوییم اصلا منعکس نشده لا اقل کمی‎ها و کاستی‎ها در انتشار و انعکاس آن کاملا مشهوداست.
----[1] فتوح البلدان ص72
 
[2] اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان / مصلح الدین مهدویحوزه علمیه  
 
==='''دوره های تاریخی'''===
اصفهان از ابتدا تا کنون چهار دوره را پشت سر گذاشته است. دوره اول در زمان آل بویه است که بزرگانی چون [[ابن سینا|ابن‌سینا]] و ابوریحان بیرونی در این حوزه به تدریس می‌پرداخته‌اند. دوره دوم در عصر سلجوقیان است که در آن مدارس این حوزه علمیه گسترش فراوانی یافت. دوره سوم در عصر صفویان است که با توجه به انتقال پایتخت به اصفهان و نیز توجه خاص شاهان صفوی، این حوزه علمیه به اوج رونق خود رسید. دوره چهارم نیز از پایان عصر صفوی تا عصر حاضر است.<ref name="is1">
{{cite web
|url        = https://rch.ac.ir/article/Details?id=8200
|title      = حوزه علمیه اصفهان - دانشنامه جهان اسلام
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>
 
===مروری بر تاریخ اصفهان===
فتح اصفهان در سال ۲۳ هجری قمری (۶۴۳ میلادی) در زمان خلافت عمر بن خطاب<ref>
{{cite book
|last        = بلاذری
|first      = احمدبن یحیی
|author-link = احمدبن یحیی بلاذری
|date        =
|title      = فتوح البلدان
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      =
|page        = ۳۰۸
|isbn        =
}}
</ref> صورت گرفت و حاکمان آن توسط خلفا تا بیش از سیصد سال بعد تعیین می‌شدند. بنابراین، این شهر در زمان سلسله آل بویه و امپراتوری سلجوقی پایتخت بوده است<ref>
{{cite book
|last        = کیهان
|first      = مسعود
|author-link =
|date        =
|title      = جغرافیای کامل ایران
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۱
|page        = ۳۰۸
|isbn        =
}}
</ref>. اصفهان در دوران سلجوقیان به سرعت توسعه یافت و به یکی از مهمترین شهرهای ایران تبدیل شد. ابن حوقل در توصیف اصفهان در نیمه دوم قرن چهارم قمری و اشاره به منسوجات ابریشم و پنبه، زعفران و میوه‌های مختلف آن که به نقاط دیگر صادر می‌شد، می‌گوید: ''از عراق تا خراسان، هیچ شهر تجاری بزرگتری از اصفهان وجود نداشت، مگر [[شهر ری|ری]]''.<ref>
{{cite book
|last        = سلطان زاده
|first      = حسین
|author-link =
|date        =
|title      = مقدمه‌ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران
|url        =
|location    =
|publisher  = به نقل از صورة الارض، ص۱۰۶
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۹۴
|isbn        =
}}
</ref> این وضعیت رو به رشد اصفهان کماکان ادامه داشت تا اینکه حمله تیمور باعث ویرانی و فروپاشی تعدادی از شهرها و روستاهای ایران شد. تیمور در اصفهان دستور چیدن یک مناره‌ را با سر ۷۰۰۰۰ قربانی داد.<ref>
{{cite book
|last        = ابن‌عبر شاه
|first      = احمد بن محمد
|author-link =
|date        =
|title      = زندگانی شگفت‌آور تیمور
|url        =
|location    =
|publisher  = ترجمه محمدعلی نجاتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ۱۳۳۹
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۵۰
|isbn        =
}}
</ref> در سال ۱۰۰۰ هجری (۱۵۹۱ میلادی)، پایتخت صفوی از قزوین به اصفهان منتقل شد و اصفهان بار دیگر به یکی از مرفه‌ترین شهرهای ایران تبدیل شد. در این دوره اصفهان علاوه بر اینکه به یک مرکز سیاسی-اجتماعی تبدیل شده بود، یک مرکز فرهنگی-علمی نیز به حساب می‌آمد و یک حوزه علمیه بزرگ با علمای عالی رتبه در جهان شیعه را در خود جای داده بود.<ref name="is2">
{{cite web
|url        = https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3462607-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86
|title      = انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref name="is3">
{{cite web
|url        = http://wikifeqh.ir/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86
|title      = حوزه‌ علمیه اصفهان - ویکی فقه
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>


===دوره تأسیس===
{{چندستونه|ستون‌ها=2|محتوا=* علم صرف و نحو
با توجه به آنچه در تاریخ نقل شده است، اولین فعالیتهای حوزه علمیه اصفهان به دوران سلطنت آل بویه برمی‌گردد. هنگامی که ابوجعفر دشمنزیار حاکم اصفهان بود، ابن سینا برای خدمت نزد او رفت.<ref>
{{cite book
|last        = فقیهی
|first      = اصغر
|author-link =
|date        =
|title      = آل بویه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۳۰۱
|isbn        =
}}
</ref> ابن سینا علاوه بر خدمت در دربار ابوجعفر دشمنزیار در اصفهان، تدریس نیز می‌کرد. مدرسه اصفهان یادگار آن دوران است.<ref>
{{cite book
|last        = سلطان‌زاده
|first      = حسین
|author-link =
|date        =
|title      = تاریخ مدارس ایران
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۹۹
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite journal
| last        = شبلی
| first      = نعمان
| date        =
| title      = آموزش قدیم در کشورهای اسلامی، ترجمه فخر داعی
| trans-title =  
| url        =
| language    = fa
| journal    = آموزش و پرورش، سال نهم، شماره ۳
| volume      =
| issue      = ۳
| pages      = ۳۰
| doi        =
| access-date =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = رفیعی مهرآبادی
|first      = ابوالقاسم
|author-link =
|date        =
|title      = آثار ملی اصفهان
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۴۳۱
|isbn        =
}}
</ref>


===دوره آشفتگی===
* علوم قرآنی و حدیث
این دوره همزمان با دوران حکومت امپراتوری سلجوقی بود. در این دوران، [[نظام‌الملک]] جنبش‌های مدرسه‌سازی و رقابتهای مذهبی-سیاسی را رواج داد، بنابراین تاریخ حوزه علمیه شیعه در این دوران چندان روشن نیست. اگرچه ''حسین سلطان‌زاده''<ref name="is4">
{{cite web
|url        = https://civilica.com/p/176231/
|title      = رزومه علمی جناب آقای حسین سلطان زاده - صفحه اختصاصی
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref> نویسنده کتاب ''تاریخ مدارس ایران''<ref name="is5">
{{cite web
|url        = https://elmnet.ir/article/30236069-31921/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2%D8%B9%D9%87%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D9%88%D9%86
|title      = کتاب تاریخ مدارس ایران ازعهدباستان تا تاسیس دارالفنون
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref> از شش مدرسه در این عصر نام برده است، اما شیعه بودن آنها مورد شک است. می‌توان گفت که ایران از نیمه دوم قرن پنجم قمری، از حمله مغول (۱۲۱۹ تا ۱۲۵۶ میلادی، از ۶۱۶ تا ۶۵۴ هجری قمری) تا زمان غازان خان (۱۲۹۵ تا ۱۳۰۴ میلادی، ۶۹۴ تا ۷۰۳ هجری قمری)، یکی از پادشاهان [[ایلخانان|ایلخانی]]، در آشفتگی سیاسی و فرهنگی بوده است. تا اینکه غازان خان به قدرت رسید و از آیین بودایی به [[اسلام]] گروید و نام خود را به ''محمود'' تغییر داد و از امپراتوری بزرگ مغول مستقر در چین سرپیچی کرد. غازان خان برای بهبود وضعیت کشور، مجموعه‌ای از اصلاحات وسیع و قوانین و مقررات را وضع کرد که نتایج درخشانی به بار آورد.<ref>
{{cite book
|last        = هنرفر
|first      = لطف‌الله
|author-link =
|date        =
|title      = اصفهان
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۱۶۰
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = اشپولر
|first      = برتولد
|author-link =
|date        =
|title      = تاریخ مغول در ایران، ترجمه دکتر محمود میرآفتاب
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۳۱۵
|isbn        =
}}
</ref> به پیروی از غازان خان، نزدیک به ۱۰۰۰۰۰ مغول مسلمان شدند<ref>
{{cite book
|last        = اقبال آشتیانی
|first      = عباس
|author-link = عباس اقبال آشتیانی
|date        =
|title      = تاریخ مغول
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۲۵۶
|isbn        =
}}
</ref>، و جانشین وی نیز، اولجایتو(۷۰۳ - ۷۱۶ قمری، ۱۳۰۴ - ۱۳۱۶ میلادی)، توسط شیعیان به مناسبت گرویدن او به مذهب شیعه به محمد خدابنده معروف شد.<ref>
{{cite book
|last        = اقبال آشتیانی
|first      = عباس
|author-link = عباس اقبال آشتیانی
|date        =
|title      = تاریخ مغول
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۳۰۸
|isbn        =
}}
</ref> بنابراین، تا زمان انقراض سلسله ایلخانی ایران، اسلام دین رسمی دولت ایلخانان بود و سلطنت آنان بر اساس قوانین و آداب اسلامی بود.<ref>
{{cite book
|last        = اقبال آشتیانی
|first      = عباس
|author-link = عباس اقبال آشتیانی
|date        =
|title      = تاریخ مغول
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۲۵۹
|isbn        =
}}
</ref>


===دوره رونق===
* کلام اسلامی
این دوره یکی از پررونق‌ترین دوره‌های حوزه علمیه اصفهان است. با دعوت علما و دانشمندان جبل عامل به ایران و تمرکز بر اصفهان در عصر صفویه، حوزه علمیه اصفهان به اوج شکوفایی خود رسید. برخلاف دوران آشفتگی -هنگامی که جنبش‌های مدرسه‌سازی توسط نظام‌الملک برای ترویج مکتب شافعی آغاز شد- در این دوره حوزه علمیه اصفهان، با ساخت مدارس دینی شیعه رواج گرفت و ده‌ها مدرسه در دورترین نقاط ایران تاسیس شد. اما گسترش خرافات و فساد اخلاقی و روی آوردن به جهان و مظاهر مادی، بی‌اعتنایی به دانش و ادب عوامل انحطاط صفوی را فراهم کرد. جبل عامل، که از دیرباز یک دانشگاه برای [[شیعه دوازده‌امامی|شیعه امامیه]] و مرکز آموزش دانشمندان در علوم مختلف اسلامی مانند [[حدیث]] و [[فقه]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[علم کلام|کلام]] و اخلاق بود، با گرایش شاه اسماعیل یکم به تشیع و دعوت فقهای شیعه راه را برای ترویج تفکرات شیعی هموار ساخت. البته تاریخ تشیع در ایران به قرون اول و دوم قمری (۶۲۲ تا ۸۱۶ میلادی) برمی‌گردد.<ref>
{{cite book
|last        = المهاجر
|first      = جعفر
|author-link =
|date        =
|title      = الهجرة العاملیة الی ایران فی العصر الصفوی
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = ar
|volume      =
|page        = ۶۶
|isbn        =
}}
</ref>


===دوره رویارویی با دولتها===
* علم منطق و فلسفه اسلامی
برهه تاریخی چهارم حوزه علمیه اصفهان در مورد رویارویی آن با حکومت‌های افشاریان، زندیان، قاجاریان و دودمان پهلوی است. حاکمان این رژیمها افرادی نالایق بودند و به فرهنگ و علم توجهی نداشتند و تنها عملکرد آنها «انباشت ثروت» و «دادن امتیاز» به کشورهای خارجی بود.<ref>
{{cite book
|last        = دروویل
|first      = گاسپار
|author-link =
|date        =
|title      = سفرنامه دروویل، ترجمه جواد یحیی
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۱۸۱
|isbn        =
}}
</ref> فقر اقتصادی منجر به پذیرش هر نوع قراردادی با دولتهای خارجی و تهاجم فرهنگی شد. از جمله این توافقات، پذیرش افتتاح مدارس خارجی در ایران بود که برخی از کشورها مانند انگلیس، آلمان، فرانسه و روسیه در ایران تأسیس کردند. مدرسه ''ستاره صبح'' یکی از مدارسی بود که در سپتامبر ۱۹۱۰ در اصفهان افتتاح شد، در حالی که مدرسه ''جلفا'' قبلاً در این شهر به تربیت دانش آموزان مبادرت داشت.<ref>
{{cite book
|last        = غفاری
|first      = ابوالحسن
|author-link =
|date        =
|title      = تاریخ روابط ایران و فرانسه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۱۵۵
|isbn        =
}}
</ref>


===دوره صفویه===
* عرفان اسلامی
در دوران [[دودمان صفویان|صفویه]]، به دلیل فشارهای شدید بر شیعیان توسط امپراتوری عثمانی، برخی از علمای شیعه جبل عامل به ایران مهاجرت کردند تا از این فرصت گشایش سیاسی موجود در ایران استفاده کنند و مذهب تشیع را ترویج کنند.<ref>
{{cite book
|last        = مهاجر
|first      = جعفر
|author-link =
|date        =
|title      = الهجرة العاملية إلی ايران في العصر الصفوي
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    = ar
|volume      =
|page        =
|isbn        =
}}
</ref> شاه تهماسب صفوی (سلطنت ۹۳۰–۹۸۴ قمری) مهمترین نقش را در استقبال از این علمای مهاجر ایفا کرد. برخی از این علما در شکل گیری حوزه علمیه اصفهان نقش مهمی داشتند. در زمان شاه تهماسب، به دلیل مراقبت ویژه شاه از علما و همچنین اعتقاد و تعهد شخصی وی به احکام شرع اسلام، زمینه‌های علمی شیعه رونق گرفت و قدرت ویژه‌ای به دست آورد. پس از شاه تهماسب، در زمان شاه اسماعیل دوم (سلطنت ۹۸۴–۹۸۵ قمری) به دلیل گرایش شاه به [[سنی|اهل سنت]]، علمای شیعه منزوی شدند و حتی شاه سعی کرد آنها را بکشد. پس از شاه اسماعیل دوم در زمان سلطنت شاه محمد خدابنده (سلطنت ۹۸۵–۹۹۶ قمری) نیز هیچ توجهی به حوزه علمیه نشد. با برپایی سلطنت شاه عباس اول صفوی (سلطنت ۹۹۶ - ۱۰۳۸ قمری) و اقدامات وی، علمای شیعه نفوذ بیشتری پیدا کردند، تا جایی که می‌توان گفت که حوزه علمیه اصفهان در عمل در زمان وی تأسیس شده است.<ref>
{{cite book
|last        = افندی اصفهانی
|first      = عبداللّه بن عیسی
|author-link =
|date        = ۱۳۵۹
|title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ احمد حسینی
|language    =
|volume      = ۳
|pages      = ۴۵۵-۴۶۰
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۴
|pages      = ۳۶۳
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|pages      = ۳۲۱-۳۲۳
|isbn        =
}}
</ref>


===دوره افشاریان===
* علم هئیت و ریاضیات
در پی تصرف اصفهان توسط محمود افغان و متعاقب آن به قدرت رسیدن نادرشاه افشار (سلطنت ۱۱۴۸ تا ۱۱۶۰ قمری) و ناامنی شهر، حوزه علمیه اصفهان رونق سابق خود را از دست داد و این اتفاق تعدادی از علما را مجبور به مهاجرت به شهرهای دیگر کرد.<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|pages      = ۳۶۰-۳۶۲
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = سبحانی
|first      = جعفر
|author-link = جعفر سبحانی
|date        =
|title      = موسوعة طبقات الفقهاء
|url        =
|location    = قم
|publisher  = مؤسسة الامام الصادق
|language    =
|volume      = ۱۲
|page        = ۳۸۰
|isbn        =
}}
</ref>


===دوره قاجار===
* علم فقه و اصول فقه
در دوره قاجار (۱۱۷۵ تا ۱۳۰۴)، کرسی تدریس فقه و اصول در حوزه علمیه اصفهان رونق داشت. در این دوره، بیشتر علما تحصیلات و مقاطع حوزوی خود را در این شهر می‌آموختند و برای تکمیل تحصیلات خود به حوزه تازه تاسیس [[حوزه علمیه نجف|نجف]] مهاجرت می‌کردند. البته برخی از آنها پس از اخذ درجه اجتهاد و دستیابی به سطوح بالای تحصیلات حوزوی به اصفهان بازمی‌گشتند و تدریس و انجام سایر امور دینی را آغاز می‌کردند. این رفت و آمد باعث شد اصفهان همچنان در آموزش مجتهدین برجسته پیشگام باشد.<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۷
|pages      = ۱۴۵-۱۴۷
|isbn        =
}}
</ref>


===دوره پهلوی===
* و نیز درس خارج}}{{پایان چندستونه}}
در واقع از این زمان به بعد حوزه علمیه اصفهان رسماً به یکی از حوزه‌های تابعه حوزه علمیه نجف تبدیل شد و اساتید فرهیخته نجف در این شهر مستقر شدند و دستاوردهای علمی آن را در اختیار طلاب قرار دادند. حوزه علمیه اصفهان رونق خود را در دهه‌های اول سلسله پهلوی به ویژه در پی سیاستهای پهلوی اول از دست داد.<ref name="is1" />


===وضعیت فعلی===
==عالمان و بزرگان حوزه علمیه اصفهان==
در یکی دو دهه اخیر، حوزه علمیه اصفهان از دستاوردهای علمی [[حوزه علمیه قم]] بسیار بهره برده و اساتید برجسته آن، از فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم و همچنین حوزه علمیه نجف هستند.<ref name="is1" />
[[File:IMG 9275-1mix.jpg|thumb|left|300px|[[مدرسه علمیه نیم آورد|مدرسه نیم آورد]]، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان]]


==دانش‌آموختگان معروف==
حوزه علمیه اصفهان یکی از حوزه‌های نادری است که بیشترین مهاجرت علمی دانشمندان و علمای اسلامی را پذیرفته است. در اینجا برخی از دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصیلان این حوزه علمیه نام برده می‌شوند:<ref> معینی،  «[http://lib.eshia.ir/23019/1/6641 حوزه علمیه اصفهان]»، شماره۶۶۴۱، دانشنامه جهان اسلام.</ref>
[[File:IMG 9275-1mix.jpg|thumb|left|300px|مدرسه نیم آورد، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان]]
حوزه علمیه اصفهان یکی از حوزه‌های نادری است که بیشترین مهاجرت علمی دانشمندان و علمای اسلامی را پذیرفته است. در اینجا برخی از دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصیلان این حوزه علمیه نام برده می‌شوند:<ref name="is3" /><ref name="is10">
{{cite web
|url        = https://fa.wikishia.net/view/حوزه_علمیه_اصفهان
|title      = حوزه علمیه اصفهان - ويکی شيعه
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>


*[[میرداماد]]
*[[میرداماد]]
*[[شیخ بهایی]]
*[[شیخ بهایی]]
*[[محمد تقی مجلسی|محمدتقی مجلسی]]<ref name="is6">
*[[محمد تقی مجلسی|محمدتقی مجلسی]]
{{cite web
|url        = https://iranicaonline.org/articles/majlesi-molla-mohammad-taqi-b-maqsud-ali-esfahani
|title      = MAJLESI, MOḤAMMAD-TAQI – Encyclopaedia Iranica
|trans-title =
|language    = en
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>
*[[محمدباقر مجلسی]]
*[[محمدباقر مجلسی]]
*[[سید نعمت‌الله جزایری]]
*[[سید نعمت‌الله جزایری]]
*محمد جواد اصفهانی
*محمد جواد اصفهانی
*[[احمد بیدآبادی|شيخ احمد مجتهد بيدآبادی]]<ref name="is7">
*[[احمد بیدآبادی|شيخ احمد مجتهد بيدآبادی]]
{{cite web
*[[محمدعلی شاه آبادی|محمدعلی شاه‌آبادی]]
|url        = https://takhtefoulad.ir/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C/Mashahir?ItemId=1104
*[[سید حسین خادمی]]
|title      = شیخ احمد مجتهد بیدآبادی
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>
*[[محمدعلی شاه آبادی|محمدعلی شاه‌آبادی]]<ref name="is8">
{{cite web
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C
|title      = محمدعلی شاه‌آبادی - ويکی شيعه
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>
*[[سید حسین خادمی]]<ref name="is9">
{{cite web
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D8%AF%D9%85%DB%8C
|title      = سید حسین خادمی - ويکی شيعه
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>


===دانش‌آموختگان مونث===
===دانش‌آموختگان مونث===
سطر ۵۲۹: سطر ۷۸:


*[[سید حسن مدرس]]
*[[سید حسن مدرس]]
*[[محمدحسین نائینی]]<ref>
*[[محمدحسین نائینی]]
{{cite book
*[[سید ابوالحسن اصفهانی]]
|last        = امین‌
*[[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا مسجدشاهی]]
|first      = سید محسن
*[[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال‌الدین گلپایگانی]]
|author-link = سید محسن امین
|date        =
|title      = اعیان الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۶
|pages      = ۵۴-۵۶
|isbn        =
}}
</ref>
*[[سید ابوالحسن اصفهانی]]<ref>
{{cite book
|last        = امین‌
|first      = سید محسن
|author-link = سید محسن امین
|date        =
|title      = اعیان الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|pages      = ۳۳۱-۳۳۵
|isbn        =
}}
</ref>
*[[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا مسجدشاهی]]<ref name="is11">
{{cite web
|url        = https://hawzah.net/fa/Magazine/View/130/6201/65854/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7
|title      = مسجد شاهی، محمدرضا
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = امین‌
|first      = سید محسن
|author-link = سید محسن امین
|date        =
|title      = اعیان الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۷
|page        = ۱۶
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = مدرس تبریزی
|first      = محمدعلی
|author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
|date        = ۱۳۷۴
|title      = ریحانه الادب
|url        =
|location    = تهران
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۷
|page        = ۲۵۲
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = تهرانی
|first      = آقابزرگ
|author-link = آقابزرگ تهرانی
|date        =
|title      = طبقات اعلام الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|pages      = ۷۴۷-۷۵۳
|isbn        =
}}
</ref>
*[[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال‌الدین گلپایگانی]]<ref name="is12">
{{cite web
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%AF%D9%84%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C
|title      = سید جمال‌الدین گلپایگانی - ويکی شيعه
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = تهرانی
|first      = آقابزرگ
|author-link = آقابزرگ تهرانی
|date        =
|title      = طبقات اعلام الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۱
|page        = ۳۰۹
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = امین‌
|first      = سید محسن
|author-link = سید محسن امین
|date        =
|title      = اعیان الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۴
|page        = ۲۰۶
|isbn        =
}}
</ref>
*[[سید حسین طباطبایی بروجردی]]
*[[سید حسین طباطبایی بروجردی]]


===شخصیت‌های علمی و فقهی===
===شخصیت‌های علمی و فقهی===


*[[عبدالله بن محسن بن محمدباقر حسینی اعرجی اصفهانی|عبدالله بن محسن اعرجی]]<ref name="is13">
*عبدالله بن محسن اعرجی
{{cite web
*[[رحیم ارباب]]
|url        = https://alefbalib.com/Metadata/644640/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A8%D9%86-%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%AC%DB%8C
|title      = عبدالله بن محسن اعرجی - کتابخانه مجازی الفبا
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = تهرانی
|first      = آقابزرگ
|author-link = آقابزرگ تهرانی
|date        =
|title      = طبقات اعلام الشیعه
|url        =
|location    = قسم۳
|publisher  =
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۲۱۰
|isbn        =
}}
</ref>
*[[رحیم ارباب]]<ref>
{{cite book
|last        = تهرانی
|first      = آقابزرگ
|author-link = آقابزرگ تهرانی
|date        =
|title      = طبقات اعلام الشیعه
|url        =
|location    = قسم۲
|publisher  =
|language    =
|volume      =
|pages      = ۷۲۱-۷۲۲
|isbn        =
}}
</ref>
 
==[[:رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان|شعرای حوزه علمیه اصفهان]]==
یکی از گنجینه های پرافتخار تاریخ اسلام و تشیع، میراث گرانسنگ ادبیات منظوم و اشعار حکیمانه [[:رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان|شاعران]] الهی است. شواهد و قرائن مسلم تاریخی و روایات، سخنان و سیره نورانی پیامبر و ائمه معصومین (ع) بیانگر آثاری از اشعار آن بزرگواران و ارج‌گذاری به شاعران برجسته است، پس از معصومین چهره هایی مثل دعبل‌ها و در قرون اسلامی برجستگانی از فقها این قلمرو را گسترش دادند. حوزه علمیه اصفهان نیز دارای ادیبان و شعرای فقیه و روحانی از گذشته تا کنون بوده است که در جایگاه خود بی نظیر است. 
 
فهرستی از شعرای این دیار به شرح ذیل می باشد:
<br />{{چندستونه|۴}}
<DynamicPageList>
category            = شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان
ordermethod          = ascending
mode    = ordered
 
</DynamicPageList>


{{پایان چندستونه}}
==اساتید برجسته حوزه علمیه اصفهان==
==اساتید برجسته حوزه علمیه اصفهان==
[[File:مدرسه چهارباغ اصفهان 04.jpg|thumb|left|300px|[[مدرسه چهارباغ]]، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان]]
[[File:مدرسه چهارباغ اصفهان 04.jpg|thumb|left|300px|[[حوزه علمیه امام صادق (ع) اصفهان|مدرسه چهارباغ]]، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان]]
از اساتید به نام حوزه علمیه اصفهان افراد زیر را می توان نام برد:


*[[علی منشار|علی مُنشار عاملی]]، دوره صفوی<ref>
{{چندستونه|3}}
{{cite book
*[[علی منشار|علی مُنشار عاملی]]، دوره صفوی
|last        = واله اصفهانی
*حسین بن عبدالصمد حارثی، دوره صفوی
|first      = محمدیوسف
*[[عبدالله بن حسین شوشتری|ملا عبدالله تستری]]، دوره صفوی
|author-link =
*[[شیخ بهایی]]، دوره صفوی
|date        = ۱۳۷۲
*[[لطف الله عاملی میسی|لطف الله بن عبدالکریم میسی]]، دوره صفوی
|title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
*مصطفی حسینی تفرشی، دوره صفوی
|url        =
*[[میرداماد]]، دوره صفوی
|location    = تهران
*[[میرفندرسکی]]، دوره صفوی
|publisher  = چاپ میرهاشم محدث
*قاسم حسنی طباطبائی قهپایی، دوره صفوی
|language    = fa
*[[محمدتقی مجلسی]]، دوره صفوی
|volume      =
*[[رجبعلی تبریزی]]، دوره صفوی
|page        = ۴۳۰
*رفیع الدین محمد بن حیدر حسنی طباطبائی، دوره صفوی
|isbn        =
*آخوند ملا حسین بروجردی، دوره صفوی
}}
*[[محمدصالح مازندرانی|ملا محمدصالح مازندرانی]]، دوره صفوی
</ref>
*رفیع الدین گیلانی، دوره صفوی
*حسین بن عبدالصمد حارثی، دوره صفوی<ref>
*[[محمدباقر محقق سبزواری]]، دوره صفوی
{{cite book
*[[آقا حسین خوانساری]]، دوره صفوی
|last        = واله اصفهانی
*محمد بن حسن شروانی، دوره صفوی
|first      = محمدیوسف
*[[سید حسین بن محمد خلیفه سلطان مرعشی اصفهانی|سلطان‌العلماء آملی]]، دوره صفوی
|author-link =
*خلیل بن غازی قزوینی، دوره صفوی
|date        = ۱۳۷۲
*[[جعفر بن عبدالله کمره ای اصفهانی|جعفر بن عبدالله حویزی]]، قرن دوازده قمری
|title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ میرهاشم محدث
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۴۳۳-۴۳۴
|isbn        =
}}
</ref>
*ملا عبدالله تستری، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مجلسی
|first      = محمدتقی بن مقصود علی
|author-link =
|date        =
|title      = روضه المتقین فی شرح مَن لایحضُرُه الفقیه
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ حسن موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی
|language    =
|volume      = ۱۴
|page        = ۳۸۲
|isbn        =
}}
</ref>
*[[شیخ بهایی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مجلسی
|first      = محمدتقی بن مقصود علی
|author-link =
|date        =
|title      = روضه المتقین فی شرح مَن لایحضُرُه الفقیه
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ حسن موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی
|language    =
|volume      = ۱۴
|page        = ۴۳۴
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = واله اصفهانی
|first      = محمدیوسف
|author-link =
|date        = ۱۳۷۲
|title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ میرهاشم محدث
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۴۳۷-۴۴۳
|isbn        =
}}
</ref>
*لطف الله بن عبدالکریم میسی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = واله اصفهانی
|first      = محمدیوسف
|author-link =
|date        = ۱۳۷۲
|title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ میرهاشم محدث
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۴۳۸-۴۳۹
|isbn        =
}}
</ref>
*مصطفی حسینی تفرشی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۷
|pages      = ۳۲۷-۳۳۸
|isbn        =
}}
</ref>
*[[میرداماد]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = واله اصفهانی
|first      = محمدیوسف
|author-link =
|date        = ۱۳۷۲
|title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ میرهاشم محدث
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۴۱۷-۴۱۹
|isbn        =
}}
</ref>
*[[میرفندرسکی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = افندی اصفهانی
|first      = عبداللّه بن عیسی
|author-link =
|date        = ۱۳۵۹
|title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ احمد حسینی
|language    =
|volume      = ۵
|pages      = ۴۹۹-۵۰۱
|isbn        =
}}
</ref>
*قاسم حسنی طباطبائی قهپایی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۴
|page        = ۴۱۱
|isbn        =
}}
</ref>
*[[محمدتقی مجلسی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = قمی
|first      = عباس
|author-link = شیخ عباس قمی
|date        = ۱۳۸۵
|title      = الفوائد الرضویه فی احوال علماءالمذهب الجعفریه
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ ناصر باقری بیدهندی
|language    =
|volume      = ۲
|pages      = ۷۰۶-۷۰۷
|isbn        =
}}
</ref>
*[[رجبعلی تبریزی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = نصرآبادی
|first      = محمدطاهر
|author-link =
|date        = ۱۳۷۸
|title      = تذکره نصرآبادی
|url        =
|location    = یزد
|publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
|language    =
|volume      =
|page        = ۲۲۳
|isbn        =
}}
</ref>
*رفیع الدین محمد بن حیدر حسنی طباطبائی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مدرس تبریزی
|first      = محمدعلی
|author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
|date        = ۱۳۷۴
|title      = ریحانه الادب
|url        =
|location    = تهران
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۶
|page        = ۱۲۸
|isbn        =
}}
</ref>
*آخوند ملا حسین بروجردی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = خاتون آبادی
|first      = عبدالحسین بن محمدباقر
|author-link =
|date        = ۱۳۵۲
|title      = وقایع السنین و الاعوام، یا، گزارش‌های سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ محمدباقر بهبودی
|language    =
|volume      =
|page        = ۵۳۲
|isbn        =
}}
</ref>
*[[محمدصالح مازندرانی|ملا محمدصالح مازندرانی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۴
|pages      = ۱۱۸-۱۲۰
|isbn        =
}}
</ref>
*رفیع الدین گیلانی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = تهرانی
|first      = آقابزرگ
|author-link = آقابزرگ تهرانی
|date        = ۱۳۶۲
|title      = الذریعه الی تصانیف الشیعه
|url        =
|location    = بیروت
|publisher  = چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی
|language    =
|volume      = ۱۰
|page        = ۲۷
|isbn        =
}}
</ref>
*[[محمدباقر محقق سبزواری]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = نصرآبادی
|first      = محمدطاهر
|author-link =
|date        = ۱۳۷۸
|title      = تذکره نصرآبادی
|url        =
|location    = یزد
|publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
|language    =
|volume      =
|page        = ۲۲۰
|isbn        =
}}
</ref>
*[[آقا حسین خوانساری]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = افندی اصفهانی
|first      = عبداللّه بن عیسی
|author-link =
|date        = ۱۳۵۹
|title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ احمد حسینی
|language    =
|volume      = ۲
|pages      = ۵۷-۶۰
|isbn        =
}}
</ref>
*محمد بن حسن شروانی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۷
|pages      = ۹۳-۹۶
|isbn        =
}}
</ref>
*[[سلطان‌العلماء آملی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|pages      = ۳۴۶-۳۴۹
|isbn        =
}}
</ref>
*خلیل بن غازی قزوینی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۳
|pages      = ۲۶۹-۲۷۴
|isbn        =
}}
</ref>
*[[جعفر بن عبدالله حویزی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|pages      = ۱۹۲-۱۹۳
|isbn        =
}}
</ref>
*[[سید نعمت‌الله جزایری]]، قرن دوازده قمری
*[[سید نعمت‌الله جزایری]]، قرن دوازده قمری
*[[ملا محسن فیض کاشانی]]، قرن دوازده قمری<ref>
*[[محسن فیض کاشانی|ملا محسن فیض کاشانی]]، قرن دوازده قمری
{{cite book
*[[آقا جمال خوانساری]]، قرن دوازده قمری
|last        = خوانساری
*[[محمد بن عبدالفتاح تنکابنی]]، قرن دوازده قمری
|first      = محمدباقر
*محمد صالح خاتون آبادی، قرن دوازده قمری
|author-link =
*آقا حسین گیلانی، قرن دوازده قمری
|date        =
*[[عبدالله اصفهانی افندی|میرزا عبدالله اصفهانی افندی]]، قرن دوازده قمری
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
*ابوالفضل بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی، قرن دوازده قمری
|url        =
*[[محمدعلی حزین لاهیجی|حزین لاهیجی]]، قرن دوازده قمری
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۶
|page        = ۸۰
|isbn        =
}}
</ref>
*[[آقا جمال خوانساری]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = افندی اصفهانی
|first      = عبداللّه بن عیسی
|author-link =
|date        = ۱۳۵۹
|title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ احمد حسینی
|language    =
|volume      = ۱
|page        = ۱۱۴
|isbn        =
}}
</ref>
*[[محمد بن عبدالفتاح تنکابنی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۷
|pages      = ۱۰۶-۱۱۰
|isbn        =
}}
</ref>
*محمد صالح خاتون آبادی، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|page        = ۳۵۲
|isbn        =
}}
</ref>
*آقا حسین گیلانی، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان (رجال و مشاهیر اصفهان)
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۹۱
|isbn        =
}}
</ref>
*[[میرزا عبدالله اصفهانی افندی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = افندی اصفهانی
|first      = عبداللّه بن عیسی
|author-link =
|date        = ۱۳۵۹
|title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ احمد حسینی
|language    =
|volume      = ۱
|page        = ۱۳
|isbn        =
}}
</ref>
*ابوالفضل بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۷
|pages      = ۱۱۱-۱۱۸
|isbn        =
}}
</ref>
*[[حزین لاهیجی]]، قرن دوازده قمری
*[[محمد اکمل اصفهانی]]، قرن دوازده قمری
*[[محمد اکمل اصفهانی]]، قرن دوازده قمری
*[[صادق بن محمد تنکابنی|محمدصادق تنکابنی]]، قرن دوازده قمری<ref>
*[[صادق بن محمد تنکابنی|محمدصادق تنکابنی]]، قرن دوازده قمری
{{cite book
*عبدالله بن صالح بحرانی سماهیجی، قرن دوازده قمری
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۷
|page        = ۱۰۶
|isbn        =
}}
</ref>
*عبدالله بن صالح بحرانی سماهیجی، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۴
|pages      = ۲۴۷-۲۴۹
|isbn        =
}}
</ref>
*محمدزمان بن کلبعلی اصفهانی تبریزی، قرن دوازده قمری
*محمدزمان بن کلبعلی اصفهانی تبریزی، قرن دوازده قمری
*محمد باقر بن حسن خلیفه سلطانی، دوره [[نادرشاه|نادر شاه]]<ref>
*[[محمدباقر خلیفه سلطانی|محمد باقر بن حسن خلیفه سلطانی]]، دوره نادرشاه
{{cite book
*محمد تقی بن محمدکاظم الماسی شمس آبادی، دوره نادر شاه
|last        = امین‌
*[[محمداسماعیل خواجویی|اسماعیل خواجویی]]، دوره نادر شاه
|first      = سید محسن
*[[محراب گیلانی|ملا محراب گیلانی]]، دوره نادر شاه
|author-link = سید محسن امین
*[[سید ابوالقاسم میرکبیر خوانساری|جعفر بن حسین خوانساری]]، دوره نادر شاه
|date        =
*[[ملا علی نوری]]، دوره قاجار
|title      = اعیان الشیعه
*[[محمدتقی رازی نجفی اصفهانی|محمدتقی رازی]]، دوره قاجار
|url        =
*[[محمدحسین فشارکی اصفهانی|محمدحسین فشارکی]]، دوره پهلوی
|location    =
*[[سید عبدالحسین سیدالعراقین]]، دوره پهلوی
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۹
|page        = ۱۸۸
|isbn        =
}}
</ref>
*محمد تقی بن محمدکاظم الماسی شمس آبادی، دوره نادر شاه<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|page        = ۸۸
|isbn        =
}}
</ref>
*[[اسماعیل خواجویی]]، دوره نادر شاه<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
|author-link =
|date        =
|title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۱
|page        = ۱۱۹
|isbn        =
}}
</ref>
*[[ملا محراب گیلانی]]، دوره نادر شاه<ref>
{{cite book
|last        = تهرانی
|first      = آقابزرگ
|author-link = آقابزرگ تهرانی
|date        =
|title      = طبقات اعلام الشیعه
|url        =
|location    = طبقات: الکرام، قسم ۳
|publisher  =
|language    =
|volume      =
|page        = ۲۹۲
|isbn        =
}}
</ref>
*جعفر بن حسین خوانساری، دوره نادر شاه<ref>
{{cite book
|last        = امین‌
|first      = سید محسن
|author-link = سید محسن امین
|date        =
|title      = اعیان الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۲
|page        = ۴۰۵
|isbn        =
}}
</ref>
*[[ملا علی نوری]]، دوره [[ایران قاجاری|قاجار]]<ref>
{{cite book
|last        = مدرس تبریزی
|first      = محمدعلی
|author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
|date        = ۱۳۷۴
|title      = ریحانه الادب
|url        =
|location    = تهران
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۶
|pages      = ۲۶۱-۲۶۲
|isbn        =
}}
</ref>
*[[محمدتقی رازی]]، دوره قاجار<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۶۷
|title      = بیان سُبُل الهدایه فی ذکر اعقاب صاحب الهدایه، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر
|url        =
|location    = قم
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۱
|pages      = ۱۳۲-۱۳۸-۱۴۴-۱۴۶
|isbn        =
}}
</ref>
*[[محمدحسین فشارکی]]، دوره [[دودمان پهلوی|پهلوی]]
*[[سیدالعراقین|عبدالحسین سیدالعراقین]]، دوره پهلوی
*[[سید محمد نجف آبادی]]، دوره پهلوی
*[[سید محمد نجف آبادی]]، دوره پهلوی
*[[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا اصفهانی نجفی مسجدشاهی]]، دوره پهلوی
*[[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا اصفهانی نجفی مسجدشاهی]]، دوره پهلوی
*[[عبدالحسین نجفی|میرزا عبدالحسین نجفی]]، دوره پهلوی
*[[عبدالحسین نجفی|میرزا عبدالحسین نجفی]]، دوره پهلوی
*[[سید محمدمهدی درچه ای|سید مهدی درچه‌ای]]، دوره پهلوی
*[[سید محمدمهدی درچه ای|سید مهدی درچه‌ای]]، دوره پهلوی
*[[محمدصادق خاتون‌آبادی]]، دوره پهلوی
*[[سید محمدصادق خاتون آبادی|محمدصادق خاتون‌آبادی]]، دوره پهلوی
*[[سید علی نجف آبادی]]، دوره پهلوی
*[[سید علی نجف آبادی]]، دوره پهلوی
*[[نورالله نجفی اصفهانی|آقا نوراللّه اصفهانی]]، دوره پهلوی<ref>
*[[نورالله نجفی اصفهانی|آقا نوراللّه اصفهانی]]، دوره پهلوی
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۰۳
|isbn        =
}}
</ref>
*[[سید حسین خادمی]]، دوران اخیر
*[[سید حسین خادمی]]، دوران اخیر
*[[سید عبدالحسین طیب|سیّد عَبدُالْحسین طَیّب اصفهانی]]، دوران اخیر
*[[سید عبدالحسین طیب|سیّد عَبدُالْحسین طَیّب اصفهانی]]، دوران اخیر
سطر ۱٬۳۵۵: سطر ۱۴۹:
*[[سید حسن فقیه امامی|حسن فقیه امامی]]، دوران اخیر
*[[سید حسن فقیه امامی|حسن فقیه امامی]]، دوران اخیر
*[[حسین مظاهری]]، دوران اخیر
*[[حسین مظاهری]]، دوران اخیر
{{پایان چندستونه}}


==موضوعات درسی==
==[[:رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان|شعرای حوزه علمیه اصفهان]]==
بیشتر موضوعات علوم اسلامی به صورت دوره‌ای و در سطوح بسیار بالا در مدارس حوزه علمیه اصفهان تدریس می‌شود که مهمترین آنها به شرح زیر است:
یکی از گنجینه های پرافتخار تاریخ اسلام و تشیع، میراث گرانسنگ ادبیات منظوم و اشعار حکیمانه [[:رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان|شاعران]] الهی است. شواهد و قرائن مسلم تاریخی و روایات، سخنان و سیره نورانی پیامبر و ائمه معصومین (ع) بیانگر آثاری از اشعار آن بزرگواران و ارج‌گذاری به شاعران برجسته است، پس از معصومین چهره هایی مثل دعبل‌ها و در قرون اسلامی برجستگانی از فقها این قلمرو را گسترش دادند. حوزه علمیه اصفهان نیز دارای ادیبان و شعرای فقیه و روحانی از گذشته تا کنون بوده است که در جایگاه خود بی نظیر است.<ref>بهشتی نژاد، شعرای حوزه علمیه اصفهان، فهرست کتاب.</ref> 


*[[فقه]] و [[اصول فقه]]
فهرستی از شعرای این دیار به شرح ذیل می باشد:{{چندستونه|۴}}
*[[علم حدیث]]
<DynamicPageList>
*[[فلسفه]] و علوم عقلی<ref>
category            = شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان
{{cite book
ordermethod          = ascending
|last        = امین‌
mode    = ordered
|first      = سید محسن
|author-link = سید محسن امین
|date        =
|title      = اعیان الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۸
|page        = ۳۱
|isbn        =
}}
</ref>
*[[طب سنتی|طب]] و [[اخترشناسی|نجوم]]<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =  
|language    = fa
|volume      = ۲
|page        = ۴۸۵
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = افندی اصفهانی
|first      = عبداللّه بن عیسی
|author-link =
|date        = ۱۳۵۹
|title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ احمد حسینی
|language    =
|volume      = ۱
|pages      = ۱۶۱-۱۶۲
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = امین‌
|first      = سید محسن
|author-link = سید محسن امین
|date        =
|title      = اعیان الشیعه
|url        =
|location    =
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۹
|page        = ۱۸۸
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۰۶
|isbn        =
}}
</ref>
*[[ریاضیات]]<ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۰۵
|isbn        =
}}
</ref>


==مدرسه‌ها==
</DynamicPageList>
یکی از ویژگی‌های حوزه علمیه اصفهان، به خصوص در دوره صفویه، رونق مدرسه‌سازی در اصفهان بود. اکثر این مدارس توسط حاکمان و متحدان آنها ساخته شده است. برخی از این مدارس هنوز موجود و فعال هستند و برخی دیگر نیز به تدریج ناپدید شده‌اند:
[[File:Madrasa of Shah Mosque Isfahan 2014 (5).jpg|thumb|300px|مدرسه مسجدامام، یکی از مدارس ''حوزه علمیه اصفهان'']]


*مدرسه امامزاده اسماعیل، دوره [[ایران صفوی|صفوی]]<ref>
{{پایان چندستونه}}
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|pages      = ۱۰۸-۱۱۱
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه جلالیه|مدرسه جلالیه یا احمدآباد]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۱۰۰-۱۰۱
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه الماسیه، دوره صفوی<ref name="bj3292">
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۶۷
|title      = بیان سُبُل الهدایه فی ذکر اعقاب صاحب الهدایه، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر
|url        =
|location    = قم
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۳
|page        = ۲۹۲
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه ثقه الاسلام، دوره صفوی<ref name="bj3292" />
*مدرسه شفیعیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۱۶۸-۱۷۰
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه شیخ الاسلام، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۱۸۰
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه علمیه ملاعبدالله|مدرسه ملا عبدالله]]، دوره صفوی<ref name="arb72">
{{cite book
|last        = ارباب اصفهانی
|first      = محمدمهدی بن محمدرضا
|author-link =
|date        = ۱۳۴۰
|title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ منوچهر ستوده
|language    =
|volume      =
|page        = ۷۲
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه نیماور|مدرسه نیماورد]]، دوره صفوی<ref name="arb72" />
*مدرسه مریم بیگم، دوره صفوی<ref name="arb72" />
*مدرسه شاهزاده‌ها، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = ارباب اصفهانی
|first      = محمدمهدی بن محمدرضا
|author-link =
|date        = ۱۳۴۰
|title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ منوچهر ستوده
|language    =
|volume      =
|page        = ۷۳
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه جده بزرگ]] و [[مدرسه جده کوچک|جده کوچک]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = نصرآبادی
|first      = محمدطاهر
|author-link =
|date        = ۱۳۷۸
|title      = تذکره نصرآبادی
|url        =
|location    = یزد
|publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
|language    =
|volume      =
|page        = ۲۲۱
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه فاطمیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = رفیعی مهرآبادی
|first      = ابوالقاسم
|author-link =
|date        = ۱۳۵۲
|title      = آثار ملّی اصفهان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۴۴
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه کلباسی یا قرقچای بیک، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = رفیعی مهرآبادی
|first      = ابوالقاسم
|author-link =
|date        = ۱۳۵۲
|title      = آثار ملّی اصفهان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۴۳-۴۴
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه میرزا تقی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = تبریزی
|first      = محمدزمان بن کلبعلی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۳
|title      = فرائدالفوائد: در احوال مدارس و مساجد
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ رسول جعفریان
|language    =
|volume      =
|pages      = ۴۱-۴۲
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه مبارکیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|pages      = ۲۲۸-۲۲۹
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه خواجه مَلِک مستوفی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = ایمانیه
|first      = مجتبی
|author-link =
|date        =
|title      = تاریخ فرهنگ اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = دانشگاه اصفهان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۸۲
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه اسماعیلیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|page        = ۱۰۶
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه دار العلم، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۱۳۸
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه شاه یا مدرسه مسجد جامع عباسی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۱۰
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه شیخ بهائی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۳۰۶
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه میرزا عبداللّه افندی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۶۲
|isbn        =
}}
</ref>


اگرچه با تأسیس [[حوزه علمیه قم]] از اهمیت حوزه علمیه اصفهان در قرن گذشته کاسته شده است، اما مدرسه‌های علمیه این شهر هنوز پابرجاست و طلاب در حال فراگیری علم هستند. برخی از مدارس دینی که در سالهای اخیر در اصفهان تأسیس شده یا از گذشته باقی مانده است و اکنون باز است، به قرار ذیل است:
==مدارس علمیه اصفهان==
[[File:Madrasa of Shah Mosque Isfahan 2014 (5).jpg|thumb|300px|[[مدرسه علمیه ناصریه|مدرسه مسجدامام]]، یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان]]


*[[مدرسه چهارباغ]]، دوران اخیر<ref>
یکی از ویژگی‌های حوزه علمیه اصفهان، به خصوص در دوره صفویه، رونق مدرسه‌سازی در اصفهان بود. اکثر این مدارس توسط حاکمان و متحدان آنها ساخته شده است. برخی از این مدارس هنوز موجود و فعال هستند و برخی دیگر نیز به تدریج ناپدید شده‌اند:<ref>موحدابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ج2، صص108-111؛ مهدوی، اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان، صص100-101.</ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۰۹
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مسجد سید|مدرسه سید]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = ایمانیه
|first      = مجتبی
|author-link =
|date        =
|title      = تاریخ فرهنگ اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = دانشگاه اصفهان
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۱۴۴-۱۴۵
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه صدر بازار]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = ارباب اصفهانی
|first      = محمدمهدی بن محمدرضا
|author-link =
|date        = ۱۳۴۰
|title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ منوچهر ستوده
|language    =
|volume      =
|page        = ۷۱
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه صدر خواجو]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|pages      = ۳۱۶-۳۲۳
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه عربان، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۲۰۲-۲۰۳
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه کاسه‌گران]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۲۱۶-۲۱۸
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه ناصری]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۲۵۹
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه نوریه]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۰۹
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه مریم بیگم، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = ارباب اصفهانی
|first      = محمدمهدی بن محمدرضا
|author-link =
|date        = ۱۳۴۰
|title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ منوچهر ستوده
|language    =
|volume      =
|page        = ۷۲
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه الغدیر، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|pages      = ۲۸۸-۲۹۵
|isbn        =
}}
</ref>


==جستارهای وابسته==
{{چندستونه|2}}
{{columns-list|colwidth=15em|
*[[مدرسه ابراهیم بیک|مدرسه امامزاده اسماعیل]]، دوره صفوی
* [[حوزه علمیه (شیعه)]]
*[[مدرسه جلالیه|مدرسه جلالیه یا احمدآباد]]، دوره صفوی
* [[حوزه علمیه قم]]
*[[مدرسه علمیه الماسیه|مدرسه الماسیه]]، دوره صفوی
*حوزه علمیه نجف
*[[مدرسه حاج شیخ محمد علی ثقه الاسلام|مدرسه ثقه الاسلام]]، دوره صفوی
* [[خاندان خوانساری]]
*[[مدرسه علمیه شفیعیه|مدرسه شفیعیه]]، دوره صفوی
* [[حوزه علمیه خراسان]]
*[[مدرسه شیخ الاسلام]]، دوره صفوی
* [۹نواتوگ
*[[مدرسه علمیه ملاعبدالله|مدرسه ملا عبدالله]]، دوره صفوی
<nowiki>[حوزه علمیه تهران]]</nowiki>
*[[مدرسه علمیه نیم آورد|مدرسه نیماورد]]، دوره صفوی
* [[حوزه علمیه کازرون]]
*[[مدرسه مریم بیگم]]، دوره صفوی
* [[حوزه علمیه میبد]]
*[[مدرسه شاهزاده ها|مدرسه شاهزاده‌ها]]، دوره صفوی
* [[مدرسه فضل بن شاذان]]
*[[مدرسه جده بزرگ]] و [[مدرسه جده کوچک|جده کوچک]]، دوره صفوی
* [[انجمن مقدس ملی اصفهان]]
*[[مدرسه فاطمیه]]، دوره صفوی
}}
*[[مدرسه حاجی کلباسی|مدرسه کلباسی]] یا قرقچای بیک، دوره صفوی
*[[مدرسه میرزا تقی]]، دوره صفوی
*[[مدرسه مبارکیه]]، دوره صفوی
*[[مدرسه خواجه الملک|مدرسه خواجه مَلِک مستوفی]]، دوره صفوی
*[[مدرسه اسماعیلیه]]، دوره صفوی
*[[مدرسه دار العلم]]، دوره صفوی
*[[مدرسه شاه]] یا مدرسه مسجد جامع عباسی، دوره صفوی
*[[مدرسه شیخ بهایی|مدرسه شیخ بهائی]]، دوره صفوی
*[[مدرسه افندی|مدرسه میرزا عبداللّه افندی]]، دوره صفوی
{{پایان چندستونه}}


==منابع==
اگرچه با تأسیس [[حوزه علمیه قم]] از اهمیت حوزه علمیه اصفهان در قرن گذشته کاسته شده است، اما مدرسه‌های علمیه این شهر هنوز پابرجاست و طلاب در حال فراگیری علم هستند. برخی از مدارس دینی که در سالهای اخیر در اصفهان تأسیس شده یا از گذشته باقی مانده است و اکنون باز است، به قرار ذیل است:<ref>جناب، الاصفهان، ص110؛ [[سید مصلح الدین مهدوی|مهدوی]]، اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان، ص306، ایمانیه، تاریخ فرهنگ اصفهان، 144-145؛ ارباب اصفهانی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، ص ۷۱؛ [[سید حجت موحد ابطحی|موحدابطحی]]، ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ج2، ص ۳۱۶-۳۲۳.</ref>
{{پانویس|۲}}
{{چندستونه|2}}
*[[مدرسه چهارباغ]]، دوران اخیر
*[[مدرسه مسجد سید|مدرسه سید]]، دوران اخیر
*[[حوزه علمیه صدر بازار اصفهان|مدرسه صدر بازار]]، دوران اخیر
*[[مدرسه صدر خواجو]]، دوران اخیر
*[[مدرسه علمیه عربان|مدرسه عربان]]، دوران اخیر
*[[مدرسه کاسه گران|مدرسه کاسه‌گران]]، دوران اخیر
*[[مدرسه علمیه ناصریه|مدرسه ناصری]]، دوران اخیر
*[[مدرسه علمیه نوریه|مدرسه نوریه]]، دوران اخیر
*[[مدرسه مریم بیگم]]، دوران اخیر
*[[مدرسه علمیه الغدیر|مدرسه الغدیر]]، دوران اخیر
{{پایان چندستونه}}


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
سطر ۱٬۹۴۱: سطر ۲۱۶:


<br />
<br />
==پانویس==
{{پانویس|۲}}
==منابع==
*جناب، علی، الاصفهان، اصفهان: چاپ عباس نصر، 1371.
*[[سید مصلح الدین مهدوی|مهدوی، مصلح الدین]]، [[اصفهان دارالعلم شرق(کتاب)|اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان]]، تحقیق، تصحیح، محمدرضا نیلفروشان، اصفهان، 1386.
*ایمانیه، مجتبی، تاریخ فرهنگ اصفهان، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
*[[سید حجت موحد ابطحی|موحدابطحی، حجت]]، ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، جلد '''۲'''. اصفهان، 1376.
*ارباب اصفهانی، محمدمهدی بن محمدرضا، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، تهران: چاپ منوچهر ستوده، 1340.
*معینی، محسن، مقاله «[http://lib.eshia.ir/23019/1/6641 حوزه علمیه اصفهان]»، شماره۶۶۴۱، دانشنامه جهان اسلام،  بنیاد دائرة المعارف اسلامی.
*بهشتی نژاد، محمد علی، شعرای حوزه علمیه اصفهان (از صدر اسلام تا کنون)، اصفهان: پویان مهر، ۱۳۹۱ش.
{{ترتیب‌پیش‌فرض:حوزه علمیه اصفهان}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:حوزه علمیه اصفهان}}
[[رده:حوزه های علمیه در ایران]]
[[رده:حوزه های علمیه در ایران]]
[[رده:حوزه علمیه اصفهان]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ خرداد ۱۴۰۲، ساعت ۱۲:۲۰

حوزه علمیه اصفهان یکی از قدیمی ترین بزرگترین و پرثمرترین حوزه‌های علمیه در ایران است. هم اکنون بیش از ۴۰ مدرسه در استان اصفهان تحت نظارت مرکز مدیریت حوزه های علمیه استان اصفهان به مدیریت حضرت آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد و زعامت آیت الله حسین مظاهری که از مراجع تقلید می‌باشد، است. در دوران معاصر شهدای روحانی اصفهان که پرورش یافته این شجره مبارکه بودند، همچون نگینی بر تارک این بنای کهن درخشیدند و نشان دادند دارالعلم شرق همچنان زنده، پویا و تأثیرگذار است.

حوزه علمیه اصفهان
مدرسه ناصریه در مسجد امام، یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان
مدرسه ناصریه در مسجد امام، یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان
تأسیس به‌طور رسمی در قرن ۱۰ هجری
زیرمجموعه‌ها بیش از ۴۰ مدرسه
مکان اصفهان
وب‌گاه وبگاه حوزه علمیه اصفهان


علوم اسلامی رایج در حوزه علمیه اصفهان

بیشتر موضوعات علوم اسلامی به صورت دوره‌ای و در سطوح بسیار بالا در مدارس حوزه علمیه اصفهان تدریس می‌شود که مهمترین آنها به شرح زیر است:

  • علم صرف و نحو
  • علوم قرآنی و حدیث
  • کلام اسلامی
  • علم منطق و فلسفه اسلامی
  • عرفان اسلامی
  • علم هئیت و ریاضیات
  • علم فقه و اصول فقه
  • و نیز درس خارج

عالمان و بزرگان حوزه علمیه اصفهان

پرونده:IMG 9275-1mix.jpg
مدرسه نیم آورد، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان

حوزه علمیه اصفهان یکی از حوزه‌های نادری است که بیشترین مهاجرت علمی دانشمندان و علمای اسلامی را پذیرفته است. در اینجا برخی از دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصیلان این حوزه علمیه نام برده می‌شوند:[۱]

دانش‌آموختگان مونث

مراجع برجسته شیعه

برخی از برجسته‌ترین مراجع و فقهای شیعه به مدارج عالی در حوزه علمیه اصفهان رسیدند و سپس برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفتند. اینان شامل:

شخصیت‌های علمی و فقهی

اساتید برجسته حوزه علمیه اصفهان

پرونده:مدرسه چهارباغ اصفهان 04.jpg
مدرسه چهارباغ، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان

از اساتید به نام حوزه علمیه اصفهان افراد زیر را می توان نام برد:

شعرای حوزه علمیه اصفهان

یکی از گنجینه های پرافتخار تاریخ اسلام و تشیع، میراث گرانسنگ ادبیات منظوم و اشعار حکیمانه شاعران الهی است. شواهد و قرائن مسلم تاریخی و روایات، سخنان و سیره نورانی پیامبر و ائمه معصومین (ع) بیانگر آثاری از اشعار آن بزرگواران و ارج‌گذاری به شاعران برجسته است، پس از معصومین چهره هایی مثل دعبل‌ها و در قرون اسلامی برجستگانی از فقها این قلمرو را گسترش دادند. حوزه علمیه اصفهان نیز دارای ادیبان و شعرای فقیه و روحانی از گذشته تا کنون بوده است که در جایگاه خود بی نظیر است.[۲]

فهرستی از شعرای این دیار به شرح ذیل می باشد:

  1. سید محمد حسینی شهشهانی
  2. عباس خان شیدای دهکردی
  3. سید شفیع شوشتری
  4. علی خان گرگابی
  5. سید جعفر بن محمدامين مرعشی اصفهانی
  6. سيد رضا سجادی گزی
  7. سیدمحمدصادق بن علی نقی موسوی زنجانی اصفهانی
  8. ابوطالب زاهدی لاهیجی
  9. اسدالله ایزدگشسب
  10. سید جلال الدین بهشتی نژاد
  11. سید محمدحسین بن محمود آزاد خاتون آبادی
  12. اسدالله ربانی
  13. کمال الدین خوانساری
  14. سیداسدالله دادخواه بهشتی
  15. محمدربيع خوانساری اصفهانی
  16. عبدالحسین حکیم الهی قمشه ای
  17. سید علی حسامی
  18. سید عبدالله حالی اصفهانی
  19. اسدالله حافظی
  20. سید اصغر هاشم زاده
  21. محمدتقی نوری
  22. سید حسین هاشمی طالخونچه ای
  23. محمدعلی عالم نائینی
  24. سید بحر العطأ مهدوی هرستانی
  25. مرتضی مشايی
  26. محمدجعفر بن محمدحسن اللهی نجف آبادی
  27. طه کافی
  28. سید علی محمد بن محسن مدرس صادقی
  29. سید محمدباقر ثانی بیدآبادی
  30. محمدباقر انوری اصفهانی
  31. سید محمدعلی فصیح الواعظین مارنانی
  32. سید ابوالفضل طباطبایی
  33. محمود بن عباس شیدا
  34. محمدعلی معلم حبیب‌آبادی
  35. محمدعلی نوری
  36. احمد بیان الواعظین
  37. ابوالقاسم اسماعیل بن عباد
  38. عبدالله بن جمال الدین فیض کاشانی
  39. محمدکاظم بن محمدهادی فیض کاشانی
  40. محمد بن صفی الدین فیض کاشانی
  41. ابوتراب فیض کاشانی
  42. مهدی بن محمدحسین فیض کاشانی
  43. سید محمدبن مصطفی حقایق کشفی
  44. ابوالحسن حقایق حبیب آبادی برخواری
  45. محمدابراهیم بن عیسی فیض کاشانی
  46. محمد‌سعید بن محمدباقر حکیم قمی
  47. محمدحسن زلالی خوانساری اصفهانی
  48. رکن الدین مسعود کاشانی
  49. محمدحسین بن حیدرعلی حکیم الهی
  50. علی مدرس زنوزی
  51. محمدحسین حکیم الهی قمشه‌ای
  52. محمدهادی بن محمدمهدی فرزانه
  53. محمدحسین حکیم صفا فریدنی اصفهانی
  54. حسن بن ملای شفائی اصفهانی
  55. محمود بن علی فیض کاشانی
  56. محمدحسن بن بهاءالدین فیض کاشانی
  57. عبدالله بن معین الدین فیض کاشانی
  58. احمد بن علم الهدی فیض کاشانی
  59. سید رحیم منورعلی شاه دهکردی
  60. جلال بن محمد حکیم کاشانی اصفهانی
  61. عبدالمحمود حقیقی
  62. محمدعلی حکیم الهی فریدنی
  63. عباسعلی آذر چالشتری اصفهانی
  64. علی‌محمد حکیم کرونی اصفهانی
  65. محمدعلی سهیلی
  66. سنجدانی
  67. حبیب‌الله بن رجبعلی فریبی طهرانی اصفهانی
  68. محمدشریف بن کلبعلی ورنوسفادرانی اصفهانی
  69. سلیما شیخ‌الاسلام طهرانی
  70. محمد بن محمدمهدی سیفی قزوینی
  71. سیف‌السادات طباطبایی جندقی
  72. رمضان صابر سیچانی اصفهانی
  73. سید محمد‌شفیع مستوفی حسینی مازندرانی
  74. سید رضا بن علی سیادت موسوی
  75. شهاب‌الدین یحیی سهروردی
  76. حسنعلی سوزی ساوجی
  77. عبدالکریم سیمای نطنزی
  78. نصرالله شهاب سمیرمی
  79. محمد بن ابوالقاسم سلیمانی
  80. علی بن محمد سلیم مازندرانی
  81. ابوطاهر صدرالدین احمد بن محمد سلفه اصفهانی
  82. سلونی اردستانی
  83. سید صادق حسینی نطنزی
  84. محمود فزونی
  85. عبدالغفار فریب اصفهانی
  86. سیدابراهیم بن حسین مرعشی آملی
  87. حسین بن سعد آمدی اصفهانی
  88. سید نظام الدین آل یاسین
  89. یوسف آل ابراهیم دهکردی
  90. محمدباقر حسینی نطنزی اصفهانی
  91. سید شمس الدین بن محمدرضا حسینی نایینی
  92. سید علی بن محمدعلی حسینی میبدی
  93. محمدحسن بن محمدعلی فروغی مبارکه ای اصفهانی
  94. محمود بن عبدالصمد فرهنگ
  95. حسن بن غلامحسین فرهنگ
  96. محمدعلی فرهنگ
  97. سید حسن فقیه امامی
  98. ناصح الدین ارجانی
  99. ابوالفتح نظنزی
  100. جعفر آل ابراهیم دهکردی
  101. سید محمد طبیب شعله اصفهانی
  102. اسماعیل غضنفری خوانساری
  103. محمدرضا طبیب سفله شرابی
  104. شاهین کاشانی
  105. سید علی میبدی
  106. محمود شریفی کاشانی
  107. سید محمد باقر عمادالاسلام شفتی
  108. محمد عماد‌الدین کاتب اصفهانی
  109. سید مهدی غضنفری خوانساری
  110. سید محمد تقی غضنفری خوانساری
  111. محمد مخدوم شریفی
  112. عبدالمجید سرشار قهفرخی
  113. محمد رضا شریعت طالخونچه ای
  114. حسین شریف
  115. سید مصطفی شریعت درچه ای
  116. ابوطالب بن محسن غواص قهفرخی
  117. مرتضی قلی خان عمان نائینی
  118. نورالله عمان سامانی
  119. علیرضا حسینی قائنی
  120. محمد سعید سرمد کاشانی
  121. محمد شریف سرمدی اصفهانی
  122. صدرالدین حسینی امامت
  123. نصیرالدین محمد ثانی اصفهانی
  124. سید علی مشتاق اصفهانی
  125. سید حسن حسینی هرندی
  126. سید ناصرالدین حجت نجف آبادی
  127. ابوشجاع ابوبکر محمد بن عبداللطیف خجندی
  128. سید احمد خاوری
  129. عزیزالله خانی
  130. سید حسین نجیبای استرآبادی
  131. ابو محمدعبد الله بن محمد خازن اصفهانی
  132. میر محمدعلی خاتون آبادی
  133. محمدحسین بن محمدصالح حسینی افطسی خاتون آبادی
  134. سید محمدحسین امام جمعه خاتون‌آبادی
  135. مهدی قمبوانی طالخونچه ای
  136. قاضی اسد کاشانی
  137. ابوالقاسم قاضی قراباغی
  138. باقر حمیدی
  139. حبیب الله شیرازی قاآنی
  140. حسن شایق اصفهانی
  141. محسن فیض کاشانی
  142. رحیم قاسمی
  143. جلال الدین حسین قاری اصفهانی
  144. درویش علی قائنی
  145. ابوتراب رئیس الخطاطین اصفهانی
  146. عبدالحسین ادیب فرهمند
  147. سید علی خاتون آبادی
  148. سید محمدحسین خاتون آبادی
  149. سید ابراهیم پوده ای
  150. عباس شاه زیدی
  151. غلامرضا فیروزیان
  152. جلال حیدریه
  153. مقما حلمی اردبیلی
  154. سید یوسف حکیم مازندرانی
  155. بهزاد حبیبی
  156. علی محمد حبیب آبادی
  157. محمدعلی بن درویش عباس حبیب آبادی
  158. محمد احمدی
  159. ابوالمظفر محمد ابیوردی کوفنی
  160. محمود بن یمین الدین طغرایی فریومدی
  161. ابن‌مرده احمد بن محمد اصفهانی
  162. محمدباقر ابوالفقراء گزی اصفهانی
  163. عزالدین علی بن فضل الله رواندی کاشانی
  164. علی محمد شریف اژه ای
  165. ابن فتی سلمان بن ابوطالب نهروانی
  166. ابن مسکویه احمد بن محمد رازی
  167. قاسم بن عیسی عجلی
  168. علی شریف کاشانی
  169. سیدمهدی الحسینی حسین آبادی
  170. محتشم قائنی
  171. محمدابراهیم فیض کاشانی
  172. محمدجعفر فیضی کاشانی
  173. حلمی حامدی شوشتری
  174. محمد حسین روضه خوان حافظ تبریزی
  175. زین العابدین حافظی
  176. حسین بن عبدالصمد حارثی
  177. عبدالصمد حارثی جبل عاملی
  178. محمدابراهیم حاج شریفی خوانساری
  179. علی اکبر حاج شریفی خوانساری
  180. مجتبی حاتمی لنکرانی
  181. سید زین العابدین حسینی لاریجانی
  182. محمد بن ابی طالب حسینی موسوی استرآبادی
  183. سیدرضا حسینی گلپایگانی
  184. تقی الدين محمد حسینی کاشانی
  185. سیدعلی اکبر حسینی
  186. سیدحسن حسینی جرقویه ای
  187. سیدمحمدحسین حسینی اصفهانی
  188. قاسم ابهری
  189. شاه‌طاهر حسینی دکنی
  190. سید محمدحسین بن سید ابراهیم حسینی بهشتی
  191. عبدالرسول قائمی
  192. سید حسن حسینی برزانی
  193. اسماعیل فیضی قمصری
  194. محمدحسن فیض کاشانی
  195. معزالدین محمدفیضی اصفهانی
  196. نظام الدین علی فیض کاشانی
  197. ابوالحسن جوهری
  198. کمال الدین چلبی بیگ تبریزی
  199. حسین جوهری فرد اصفهانی
  200. عبدالرحیم بن عبدالحسین حائری فصولی
  201. محمدحسن حکیم
  202. میرزا محمدهاشم چهارسوقی
  203. میرمحمدتقی چهارسوقی
  204. سید محمدهادی چاکر کاشانی
  205. محمدمحسن بن محمدرفیع گیلانی اصفهانی
  206. محمدتقی بن محمدقاسم جیلانی
  207. محمد ادیب‌زاده اشراقی
  208. ابوالقاسم همدانی ذوالریاستین
  209. سالک الدین محمد حموئی یزدی
  210. حسین ادیب سرشکی
  211. محمدابراهیم جوهری
  212. محمدحسن جناب
  213. مصطفی قلی سینا کرونی
  214. علی بن اسماعیل فنای اصفهانی
  215. علی‌محمد ادیب بیضائی
  216. محمدابراهیم ادیب
  217. رضا جولاه اصفهانی
  218. محمد ابراهیم جواهری
  219. رحیم یغمای جندقی
  220. محمدباقر ادیب گلپایگانی
  221. محمدعلی جناب فاضل
  222. جمالی کاشانی
  223. سید ابوالحسن طباطبایی زواره‌ای
  224. عبدالکریم اشراق بیرجندی
  225. عباسعلی ادیب حبیب آبادی
  226. جلال‌الدین بن جعفر جعفری کوهپایه‌‌ای اصفهانی
  227. سید جعفر جعفریان
  228. ابراهیم ادهم عزلتی خلخالی
  229. سید احمد جعفری
  230. سید محمد حسینی خوراسگانی
  231. سید محمدباقر حسینی
  232. نعمت الله حبیبی
  233. ابراهیم آرتیمانی ادهم
  234. سیدحسین فقیهی یزدی
  235. علی اصغر حبیبی
  236. ابراهیم جعفری
  237. سیدعلی حسینی رفیعی پور علوی
  238. عبدالله مرعشی اصفهانی
  239. سید حسنعلی حسینی نائینی
  240. جلال‌الدین حسینی موید الاسلام
  241. داوود حسنی طوسی اصفهانی
  242. حسن بیک تهرانی
  243. سیدحسین حسرت نائینی
  244. سید مرتضی حسامی
  245. سید محمدحسن حسامی
  246. حبیب الله شریف ساوجی کاشانی
  247. محمدسعيد بن محمدصالح اشرف مازندرانی
  248. محمداشرف علوی عاملی
  249. عبدالعلی سرشاد قهفرخی
  250. عبدالرزاق اشراق اصفهانی
  251. عبدالله اشتهای اصفهانی
  252. محمدصالح سامعای مازندرانی
  253. صفی الدین محمد سپهری زواره ای
  254. مهدی اسماعيلی
  255. محمد اسماعيلی
  256. علی عنایتی
  257. محمدعلی اسلامی
  258. ابوعبدالله خطيب اصفهانی
  259. محمدحسن بن جواد ادهم
  260. عباس فرات یزدی
  261. محمدحسین غروی اصفهانی
  262. حیدرعلی سرحدی قهفرخی
  263. عبدالرزاق اخضر زفره ای
  264. سید محمدباقر مجتهد گنجه‌ای
  265. اسماعیل فدایی آستانه ای
  266. شجاع‌الدین غضنفر کله‌جاری
  267. رمضان جانثاری لادانی
  268. محمدحسین فدای اصفهانی
  269. مهدی جزینی درچه ای
  270. سید هاشم سادات موسوی
  271. میر زین الدین جنتی جزی
  272. فخر شوشتری
  273. محمد بن هادی نائینی
  274. نجیب الدین جرفادقانی
  275. ناصح بن ظفر جرفادقانی
  276. احمد اشتری جوشقانی
  277. محمد غروی کاشانی
  278. ابوعامر جرواآنی اصفهانی
  279. رضا اشتری
  280. ابوالحسن علی بن محمدفتونی عاملی اصفهانی
  281. ظفرعلی جرأت اصفهانی
  282. محمد جبعی شحوری
  283. محمداسير گلپايگانی
  284. اسدالله اسماعيليان دهاقانی اصفهانی
  285. قطب‌الدین سحری خوانساری
  286. محمدمهدی‌ استرآبادی
  287. محمدتقی جامی
  288. عبدالرحمان جامی
  289. نورالدین محمد اخباری
  290. محمدهاشم همدانی
  291. فرید الدین احول
  292. حفيظ استرآبادی‌اصفهانی
  293. سيدمحمد‌ازهر محمدآبادی
  294. سید علی‌اکبر حسینی حائری کاشانی
  295. محمدامين ازل اصفهانی
  296. محمد حسينی ازل قمی
  297. احمدرضا غفورزاده ورنوسفادرانی
  298. محمدتقی سپهر کاشانی
  299. سید محمد فاتحی برزانی
  300. سیدعلی اکبرفتوحی طباطبائی زواره ای
  301. ملا هادی سبزواری
  302. سیدحبیب الله فتوحی طباطبایی زواره ای
  303. حیدرعلی فایض اردبیلی
  304. ابن سینا
  305. نصرالله اردبيلی
  306. بديع‌الزمان اردستانی
  307. سیدابراهیم اردوبادی
  308. سيد‌ محمدسعيد حسینی اردستانی
  309. شمس‌الدين محمد اردستانی
  310. محمد اردكانی
  311. محمدعادل اردستانی
  312. سید محمدباقر احمدی
  313. محمد نعیم سدهی اصفهانی
  314. سیدمحمد احمدی فروشانی
  315. سیدمحمد باقر محزون سدهی اصفهانی
  316. عبدالمولی اصفهانی
  317. مهدی آقازاده گلپایگانی
  318. محمدابراهیم آقازاده
  319. محمدهاشم حسینی موسوی صفوی
  320. آقاحقی خوانساری
  321. ابوالبقاء بن شاه ابوالولی موسوی ابرقویی
  322. سید ابوالحسن آل رسول شمس آبادی
  323. باقر آل ابراهیم دهکردی
  324. سید محمد فقیه احمدآبادی
  325. سید عباس فقیه احمدآبادی
  326. حبیب الله فضائلی
  327. سید ابوالفضل فصیحی چادگانی
  328. محمدرضا بیضایی
  329. ابوالقاسم علی بن حسن شافعی دمشقی
  330. علیرضا رفعت اصفهانی
  331. محمدبن علی حرفوشی شامی عاملی
  332. سید فضل‌الله حجازی قمشه ای
  333. ابوتراب حجاب اصفهانی
  334. محمدتقی آقانجفی اصفهانی
  335. ابوالحسن محمدبن احمد بن طباطبا اصفهانی
  336. سلمان حسابی نطنزی
  337. حسین مسرور سخن‌یار اصفهانی
  338. عباس ابرندآبادی يزدی حائری
  339. محمدحسین آیتی
  340. سید جعفر بن محمدحسین آیت میردامادی سدهی
  341. غلامحسین آهنی
  342. سیدحسین بن محمد علوی آوی
  343. عبدالرحمان سخاوتی
  344. ابراهیم آریانی نجف آبادی
  345. محمد حسن آرندی نائینی
  346. سیدمحمد فصیح الزمان شیرازی
  347. محمودبیک فسونی تبریزی
  348. تقی الدین محمد حزنی اصفهانی
  349. محمد آرانی
  350. کمال الدین حسین فسوی شیرازی
  351. حسن آقایوسف آرانی
  352. سید محمد رضا آتش فریدنی
  353. محمدحسین آجری یزدی
  354. احمد آبشاهی
  355. محمدحسن بن یعقوب آبابا
  356. سیدمحمدحسن سید آقائی( فانی یزدی)
  357. جوادفانی باکویی
  358. سید محمدرضا فانی موسوی هندوستانی
  359. ابوالحسن بن محمدکاظم صفای جاجرمی اصفهانی
  360. محمدباقر بن هدایت‌حسین جابری نائینی اصفهانی
  361. محمدفروغی اصفهانی
  362. بدرالدین جاجرمی
  363. محمد جاسبی
  364. محمدباقر مشیرالملک فاطمی طباطبائی نائینی
  365. محمودفرساد اردکانی
  366. محمدابراهیم همدانی
  367. ابوتراب ثقه الاسلام نایینی
  368. سیدمحمد فرزانه
  369. علی نقی فرزانه
  370. محمدفراهتی کاشانی
  371. سیدحسن طباطبایی زواره‌ای
  372. جعفر ساغر کنگاوری
  373. محمدابراهیم ساغر
  374. محمدجعفر سالک یزدی
  375. سید محمدحسن زنوزی خوئی
  376. محمدتقی جامع نائینی
  377. سید محمدعلی طباطبایی وفا زواره ای
  378. حبیب‌الله نیر اصفهانی
  379. ابوطالب فندرسکی
  380. رجبعلی تبریزی
  381. ابوالقاسم میر فندرسکی
  382. ابوالحسن فاضلی چالشتری
  383. فاضل کاشانی
  384. سید اسدالله فاضل
  385. محمدحسین فائق نیسیانی
  386. محمدنصیر فایض ابهری
  387. محمدحسین فارسی شیرازی
  388. سید روح اللّه كشفى
  389. عباس فایض شمس آبادی
  390. محمداسماعیل ذبیحی یزدی
  391. جمال الدین قدسى
  392. محمدكاظم مروج بیـدآبادى
  393. محمدرضا حسام الواعظین
  394. عبدالحسین قدسی
  395. سید محمد رضوی خوانساری
  396. محمدباقر فقیه ايمانى
  397. فریدون فاضل
  398. سید فخرالدین روضاتی
  399. نورالدین محمد حسین مجلسی چهره اصفهانی
  400. محمدباقر بهاء خواجویی اصفهانی
  401. محمدرفیع طباطبایی نائینی
  402. فتح‌الله جلالی
  403. حسن جابری انصاری
  404. سید بهاءالدین رضوی خوانساری
  405. جهانگیر خان قشقایی
  406. اسداللّه قمشه‌ای
  407. سید محمدباقر خوانساری
  408. سید محمدحسین مدرس صادقی
  409. عبدالجواد خطیب
  410. محمدباقر واثق همدانی
  411. عبدالکریم گزی
  412. سید محمد نجم‌الواعظین موسوی خواجویی
  413. سید محمدتقی مستجاب الدعوه اصفهانی
  414. یحیی مدرس بیدآبادی
  415. محمد همامی اصفهانی
  416. محمد هادوی
  417. علی مشفقی
  418. جلال‌الدین همایی
  419. زین‌العابدین موسوی خوانساری
  420. نجم‌الدین فاضل نوری
  421. محمداسماعیل حیرانی اصفهانی
  422. احمد صدرى مدرس ابهرى زنجانى
  423. سید محمدعلی مبارکه‌ای
  424. مهدی دولت آبادی
  425. سید مصطفی موحد محمدی
  426. علی اکبر نعمت اللهی
  427. آقا حسین خوانساری
  428. محمد حسین ضیاء اصفهانی
  429. محمد مسیح
  430. احمد منظور خوانساری
  431. علی محمد بن محمدعلی اژه‌ای
  432. نصرالله مسائلی
  433. محیی الدین محمد سُها
  434. سید عبدالوهاب مرشد اصفهانی
  435. سید عبدالرسول بزمی اصفهانی
  436. مرتضی عبد علی نعمت اللهی
  437. محمدحسین امین سیچانی
  438. بهاءالدین بن علی برهانی اصفهانی
  439. سید محمدبدیع موسوی درب امامی
  440. عبدالجوادبن عبدالرحيم باغبادرانى اصفهانى
  441. بابا رکن الدین
  442. حسن اهتمام
  443. احمد اهتمام
  444. نورالدین اشنی
  445. عبدالحسین محلاتی
  446. سید عبدالله ثقه الاسلام مدرس صادقی
  447. محمد رضا تنکابنی
  448. غلامرضا گورتانی
  449. بهاءالدین فاضل نوری
  450. محمدکاظم غمگین اصفهانی
  451. محمدحسین عنقا
  452. کمال الدین عاکف مجلسی
  453. محمدعلی عارفچه
  454. ابوالقاسم ذوقی
  455. عباسعلی معین الواعظین
  456. محمد فقیه دهاقانی
  457. محمدرضا نجفی مسجدشاهی
  458. حیدرعلی صلواتی
  459. سید طه بهشتی
  460. سید احمد بهشتی
  461. سید محمدتقی موسوی احمدآبادی


مدارس علمیه اصفهان

پرونده:Madrasa of Shah Mosque Isfahan 2014 (5).jpg
مدرسه مسجدامام، یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان

یکی از ویژگی‌های حوزه علمیه اصفهان، به خصوص در دوره صفویه، رونق مدرسه‌سازی در اصفهان بود. اکثر این مدارس توسط حاکمان و متحدان آنها ساخته شده است. برخی از این مدارس هنوز موجود و فعال هستند و برخی دیگر نیز به تدریج ناپدید شده‌اند:[۳]

اگرچه با تأسیس حوزه علمیه قم از اهمیت حوزه علمیه اصفهان در قرن گذشته کاسته شده است، اما مدرسه‌های علمیه این شهر هنوز پابرجاست و طلاب در حال فراگیری علم هستند. برخی از مدارس دینی که در سالهای اخیر در اصفهان تأسیس شده یا از گذشته باقی مانده است و اکنون باز است، به قرار ذیل است:[۴]

پیوند به بیرون


پانویس

  1. ↑ معینی، «حوزه علمیه اصفهان»، شماره۶۶۴۱، دانشنامه جهان اسلام.
  2. ↑ بهشتی نژاد، شعرای حوزه علمیه اصفهان، فهرست کتاب.
  3. ↑ موحدابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ج2، صص108-111؛ مهدوی، اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان، صص100-101.
  4. ↑ جناب، الاصفهان، ص110؛ مهدوی، اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان، ص306، ایمانیه، تاریخ فرهنگ اصفهان، 144-145؛ ارباب اصفهانی، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، ص ۷۱؛ موحدابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ج2، ص ۳۱۶-۳۲۳.

منابع

  • جناب، علی، الاصفهان، اصفهان: چاپ عباس نصر، 1371.
  • مهدوی، مصلح الدین، اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان، تحقیق، تصحیح، محمدرضا نیلفروشان، اصفهان، 1386.
  • ایمانیه، مجتبی، تاریخ فرهنگ اصفهان، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
  • موحدابطحی، حجت، ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، جلد ۲. اصفهان، 1376.
  • ارباب اصفهانی، محمدمهدی بن محمدرضا، نصف جهان فی تعریف الاصفهان، تهران: چاپ منوچهر ستوده، 1340.
  • معینی، محسن، مقاله «حوزه علمیه اصفهان»، شماره۶۶۴۱، دانشنامه جهان اسلام،  بنیاد دائرة المعارف اسلامی.
  • بهشتی نژاد، محمد علی، شعرای حوزه علمیه اصفهان (از صدر اسلام تا کنون)، اصفهان: پویان مهر، ۱۳۹۱ش.
برگرفته از «https://wiki.esfhozeh.ir/index.php?title=حوزه_علمیه_اصفهان&oldid=51114»