این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمدباقر بهاء خواجویی اصفهانی
این نوشتار نیازمند جعبهٔ اطلاعات است. ممکن است بخواهید با افزودن یک جعبهٔ اطلاعات، به استانداردسازی نمایش موضوع کمک کنید. |
ميرزا محمدباقر بهاء اصفهانی( ۱۲۵۶ ق _1317ق) مـتخلّص بـه «بهـاء» واعظ و ادیب شاعر در قرن سیزدهم هجری است.
زندگی‌نامه
ولادت
او در سال 1265ق به دنیا آمد.
خاندان
وی فرزند ادیب شاعر خطاط، ميرزا محمد حسـين ضـياء اصـفهانى فرزند محمد اسماعیل خواجویی ثانی و مادرش سیده ای جلیله از احفاد حکیم مؤمن تنکابنی صاحب « تحفه » بوده است.
سیره‌‌ی اخلاقی
در اخلاق و معاشرت او با دیگران گفته شده:
« در حفظ احوال دوستان و ثبات و وفا در حق آشنایان خیلی اهتمام می نماید. احوال و اخلاق و مصاحبت و معاشرتش هم بسیار خوب است» [۱]
او در اشعار، مدح حکام و امرا را نمی گفته است و گفته شده كه وى از ساكنان مدرسه ملا عبداالله و در آن جا بـه نوشـتن قبالجـات مشغول بوده است.[۲]
جایگاه
جایگاه علمی
ديوان بيگى در حديقة الشعرا در مورد او چنين نگاشته است:
«... اشتهارش به تخلّص به قسمى است كـه كـم كسـى از معاشـران اسمشـان را مى دانند... مردی است با سواد و کمال. مقدمات صرف و نحو را ملکه کرده و از نجوم و ریاضی و هندسه بهرۀ وافی برده و شکسته ونسخ و نستعلیق را بد نمی نویسد و اکنون مکاتبات شرعیه اصفهان غالباً – خاصه متعلقات حکام و امرا و وزراء – مرجوع به ایشان است. الحق بعضی را که دیده ام، بسیار خوب از عهده می آید و امروز در اصفهان در این امر منحصر؛ از مسائل شرعیه و اصلاح و رفع اشکال معاملات نیز ربط کامل دارد».»
آثار
کتب زیر از تألیفات اوست:.
- وى كتابى تحت عنوان «بهار الجنـان» بـه نظم و نثر در مصائب آل اللّه در دست نگـارش داشـته اسـت.
- «دیوان اشعار»[۳] که حدود سه هزار بیت می شده و بیشتر در مدایح و مراثی بوده است.
ديـوان بيگـى در سـال ۱۳۰۲ قمرى كه حدود هشت ماه در اصفهان توقف داشته و بارها توفيق مصاحبت و ديدار او را داشته است، اشعار او را مى طلبد و به علّت گرفتارى هاى فراوانش اين كار بارها به تعويق مى افتد، تا اينكه قبل از حركتش از اصفهان مصمم مى شود اشعار او را بگيرد؛ چنانكه مى نويسد:
«... لابد مجموعه اشعارش را گرفتم كه خود از ميـان آنهـا قدرى بنويسم. قريب سه هزار بيت بود كه اغلب و اكثر در مـدايح و مراثـى اسـت و مدح حكّام و امرا هيچ ندارد. چند روزى نگاه داشتم و معجلا مرور اجمالى در آنهـا كرده، محض نمودار قدرى از آنها را در اين مجموعه نگاشتم.»[۴]
از جمله اشعار ارزنده او مـاده تـاريخى اسـت كـه در وفـات ميـرزا ابـراهيم بـن محمد باقر هروى قزوينى اصفهانى، معروف به جوهری، مؤلف كتاب طوفـان البكـاء (در مصائب آل اللّه) سروده است و بر سنگ مزار او در قبرستان آب بخشان كه اكنـون در كوچه اى به نام او در ميدان شهداى اصفهان كنار مدرسه تبريـزى و مسـجد آبخشـان، واقع گرديده، منقور است.
اشعار ماده تاريخ بها در رثاى جوهرى چنين است:
| اى برادر گر بـه چشـم اعتبـار انـدر جهـان | بــر قبــور مردگــان آرى گــذار و بگــذرى | |
| منكســف بينــى هــزاران آفتــاب و ماهتــاب | محترق بينى دو صد زهـره هـزاران مشـترى | |
| پادشاهانى كه با تـاج و نگـين مـى بـوده انـد | نه به سرشان تاج باقى نه به كـف انگشـترى | |
| عالمان بينـى كـه اجـزاى وجـود هـر يكـى | خالى از شـيرازه و اوراق و نظـم و مسـطرى[۵] |
مرثيه ذيل از اوست:
| مرحبا اى پيك خـاص كردگـارم جبرئيـل | مرحبا خوب آمدى بنشين كنـارم جبرئيـل | |
| جبـــــرئيلا بهـــــر يـــــارى آمـــــدى | بـــــا جنـــــود كردگـــــارى آمـــــدى[۶] [۷] |
از دیگر اشعار و خط نستعلیق مرحوم بهاء به سنگ مزار میرزا محمدكاظم نقشینه در تكیه خوانساری می توان اشاره كرد كه بر بالای سنگ نام او به صورت « كتبه بهاءبن ضیاء » حک شده است. همچنین اشعار فوت گوهر بیگم سلطان بر سنگ مزار وی در بقعه تكیه خوانساری است.
ماده تاریخ وفات میرزا رحیم کلانتر.[۸]این ماده تاریخ به خط میرزا فتح اللّه جلالی بر روی سنگ لوح کلانتر در مقبره لسان الارض نوشته شده بود:
| سروش گفت "بها" را برای تاریخش: | "کلانتری جنان را رحیم داد بدو" |
ماده تاریخ وفات سیّد مؤمن بیدآبادی[۹]
| شد از جهان برون به ماه صیام شاد | مهری که اوستاد فروع و اصول بود | |
| تاریخ فوت او ز "بها" خواستم بگفت | این بیت را که جامع ردّ و قبول بود: | |
| "ماه صیام نزد رسول آمد از جهان | آن سیّدی که مؤمن آل رسول بود" |
وفات
سرانجام این عالم واعظ و ادیب شاعر در سال 1317ق وفات یافت و پیکرش را در تکیه فاضل هندی و نزدیک پدرش به خاک سپردند که امروزه اثری از مزار وی موجود نیست.[۱۰]
پانویس
- ↑ ديوان بيگى، حدیقةالشعرا، ج۱، ص ۲۷۸.
- ↑ مهدوى، دارالعلم شرق، مخطوط.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص85.
- ↑ ديوان بيگى، حدیقةالشعرا، ج۱، ص ۲۷۸
- ↑ مهدوى، مزارات، صص ۲۵ و ۲۶؛ واله اصفهانی، خلد برين، ص ۹۰
- ↑ مهدوى، تاريخچه محله خواجو، صص ۷7 - ۷6
- ↑ لطفی، تذکره شعرای تخت فولاد اصفهان، ص۱۱۶.
- ↑ استاد همایی می نویسد: میرزا رحیم کلانتر پدر حاج میرزا محمّد علی از رجال محترم و معروف اصفهان مردی بسیار نجیب و شریف و کریم الطبع بود چنانکه مشهور است در اثر اهانت و سوء ادب که از طرف ظل السلطان حاکم وقت در حق وی رفت از غصه هلاک شد. وفاتش جمعه غره رمضان ۱۲۹۵ق اتفاق افتاد. مرحوم حاج میرزا علی انصاری هم تاریخ وفات او را خوب گفته است: "درود رحمان برجان میرزای رحیم"(همایی، مقدمه دیوان طرب، ص ۱۵۷).
- ↑ عالم کامل، فرزند آیت اللّه العظمی سیّد محمّد باقر شفتی که بعد از برادرش سیّد اسداللّه، اعلم اولاد سیّد شفتی و مرجع ریاست محله بیدآباد و امام مسجد سیّد و پناه خلق و در علم و تقوا مشهور بوده است.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج1، ص309.
منابع
- مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶
- لطفی، عليرضا (حامد اصفهانی)، تذكره شعرای تخت فولاد اصفهان: معرفی شعرای مدفون در تخت فولاد اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۹۰.
- مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.