سید مصلح الدین مهدوی

سید محمدحسین مهدوی اصفهانی (۱۲۹۴- ۱۳۷۴ش) مشهور به مصلح‌الدین فرزند سید شهاب الدین نحوی، از نویسندگان آثار تاریخی و ترجمه‌نگاری در قرن چهارده شمسی. او در حوزه علمیه تحصیل کرده و دارای اجازه اجتهاد بود، ولی به علت محدودیت‌های ایجاد شده در دوره پهلوی اول لباس روحانیون را کنار گذاشت و با اجازه آیت‌الله بروجردی به تدریس در دبیرستان مشغول شد و بیشتر ادبیات عرب و تعلیمات دینی درس می‌داد. از او بیش از هفتاد کتاب و مقاله بر جای مانده که بسیاری از آن‌ها درباره مشاهیر دینی اصفهان است.

زندگی‌نامه

ولادت

سید محمدحسین مهدوی اصفهانی در ۱۵ محرم سال ۱۳۳۴ق (۱۲۹۴ش) به دنیا آمد.

خاندان

وی از سادات معروف اصفهان بود. سید محمدحسن مجتهد اصفهانی (حدود ۱۲۰۷-۱۲۶۳ق) جد پدری او بود.و وی داماد حاج میرزا محمد باقر تویسرکانی بود.

مادر وی، دختر آخوند ملا حسین کرمانی (متوفای ۱۳۳۰ق)، از علمای صاحب کرسی قضاوت بود. او همچنین مساجد نور و رضوان را بنیان نهاد. سید مصلح‌الدین در ۶ سالگی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی مادرش قرار گرفت.

تحصیلات

مصلح‌الدین در هفت سالگی به مدرسه اقدسیه که زیر نظر شیخ محمدحسین مشکاتی اداره می‌شد، رفت. میرزا نور علی باشتی و سید حسن حکیمی‌ها از معلمان وی در این مدرسه بودند. بعدها از مدرسه اقدسیه به مدرسه گلبهار منتقل شد و تا دوم دبیرستان در آنجا تحصیل کرد. سید هاشم‌علی جبل‌عاملی و شوندی همدانی از معلمان وی در این مدرسه بودند. او سپس به مدرسه سعدی که در آن زمان توسط محمدتقی خان صدری اداره می‌شد، رفت و در آنجا ملا محمد حِمامی آشنا شد.

سید مصلح‌الدین در کنار تحصیلات غیرحوزوی خود در مدارس جدید (مدرسه گلبهار و دبیرستان سعدی)، به آموختن علوم حوزوی هم پرداخت و در این زمینه از علما و اساتید اصفهان بهره برد.

اساتید

1. محمد علی حبیب آبادی (۱۳۰۸ -۱۳۹۶ق)
2. ملا محمد حِمامی (۱۲۸۲- ۱۳۵۹ق)
3. میرزا محمد باقر امامی
4. شیخ محمد حسن قاضی‌عسکر(داور پناه)
5. سید حسن مدرس میرمحمد صادقی
6. کمال‌الدین خوانساری
7. شیخ محمدعلی کرمانی

همچنین وی نزد محمد حسین فاضل تونی (۱۲۸۸ق- ۱۳۳۹ش) و سید محمد کاظم عصار (۱۲۶۳- ۱۳۵۴ش) شاگردی کرد.

اجازه اجتهاد

سید مصلح‌الدین مهدوی، از فقهای ذیل اجازه اجتهاد داشت.

1. آقا بزرگ تهرانی (در سال ۱۳۶۳ق)
2. سید شهاب‌الدین نجفی مرعشی
3. محمدباقر کمره‌ای
4. سید علی علامه فانی
5. سید محمد شیرازی
6. سید مصطفی صفائی خوانساری
7. سید ضیاءالدین علامه
8. محمدعلی اراکی
9. سید محمدعلی روضاتی
10. سید اسماعیل هاشمی
11. سید محمدعلی موحد ابطحی.

مصلح‌الدین مهدوی در آن دوره، لباس روحانیت پوشید، اما با شروع حکومت رضاخان و فشار بر روحانیون ملبس، مجبور شد لباس خود را کنار بگذارد.

آثار و فعالیت ها

آثار

سید مصلح الدین مهدوی، با توجه به علاقه‌اش، بیشتر مطالعات خود را بر تاریخ بزرگان و تراجم و رجال گذاشت. مصلح الدین شکل‌گیری این علاقه را به تشویق‌ها و حمایت‌های دو استادش، آذر گشسب و شیخ محمد جبل عاملی دانسته است. او از پانزده سالگی نوشتن را آغاز کرد و تا پایان عمر به این کار ادامه داد. او دائما به مطالعه و جمع‌آوری اطلاعات، همراه با تدریس در مدارس مشغول بود و بیش از هفتاد جلد کتاب، مقاله و رساله در موضوع‌های زندگی نامه، شرح احوال ائمه معصومین(ع) و بزرگان دین و علم و شعراء و نامداران اصفهان نوشته که تقریبا نیمی از آن‌ها تاکنون چاپ و منتشر شده است.

آثار چاپ شده

تعدادی از تالیفات وی که چاپ شده عبارتند از:

1- «همدم مردم (یادی از علامة مجلسی)» روزنامة رسالت؛25/8/1368، نیز چاپ شده در شناخت نامة علامة مجلسی، ج1، تهران1378ش؛

2- « شرح حال سید محمد باقر حجت الاسلام شفتی»، مجلة نور علم؛ دوره سوم، ش10( پیاپی34)، اسفند 1368ش؛

3-« شرح حال آقا شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی»، مجلة نور علم، دوره دوم، ش9( پیاپی21)، مرداد1366ش؛

4- «شرح حال حاج آقا حسین عمادزاده، هفته نامة نوید اصفهان، ش99، سال 2، مرداد1369ش؛

5- « شرح حال حاج شیخ مرتضی مظاهری نجفی»، هفته نامة نوید اصفهان، ش48، سال1، مرداد1368ش؛

6- « شرح حال سید کریم نیکزاد امیر حسینی»، هفته نامة نوید اصفهان، ش98، سال 2، مرداد1369ش؛

7-« شرح حال آیت الله العظمی مرعشی نجفی»، هفته نامة نوید اصفهان، ش113، سال 2، آبان 1369ش و ش114، سال 2، آبان 1369ش؛

8- «به یاد تخت فولاد»، هفته نامة نوید اصفهان، ش20، سال1، دی 1367ش؛

9- «مسجد سید اصفهان پایگاه مشروطیت و انقلاب اسلامی»، هفته نامة نوید اصفهان؛

10- «نامه ای امیدبخش» هفته نامة نوید اصفهان، ش72، سال1، دی 1368ش؛

11- «محمدعلی معلم حبیب آبادی»، یادنامه حبیب آبادی، به ضمیمه جلد5«مکارم الاثار» اصفهان 1355ش؛

12- «قصیده تاریخی- سیاسی دخانیه از عصر تنباکو» در « سدة تحریم تنباکو» به کوشش موسی نجفی و رسول جعفریان، تهران1373ش؛

13- مقدمه بر «لمعات حسینی» از حسین شمس، ج4، اصفهان1339ش.

آثار چاپ نشده

1- «تذکرة شعرای اصفهان»(متقدمین)؛

2- «گوهر گرانبها در ماده تاریخ وفات علما و شعرا»؛

3- «تحفة الشعرا»؛

4- « شجرة طیبه یا سادات اصفهان»؛

5- «انیس الفارغین» جنگ اشعار و متفرقات؛

6- «کتاب شناسی قرآن مجید»؛

7- «امام زادگان اصفهان و توابع»؛

8- « اربعین در فضائل امیرالمؤمنین(ع)»؛

9- «فدک و سیر تاریخی آن»؛

10- «اربعین»، در ذکر چهل حدیث دربارة فضیلت علم و علما؛

11-« کلمات المعصومین علیهم السلام»؛

12- «قرآن در احادیث»، مجموعه احادیث با موضوع قرآن؛

13-«صحیفة جوادیه»؛

14- «الحائریون»، مدفونین در کربلا؛

15- «به یاد کربلا»؛

16- «الحجة البالغه» احادیث در فضائل علی و اهل بیت علیهم السلام از کتب اهل سنت؛

17- «شرح حال و کلمات قصار چهارده معصوم علیهم السلام» چهارده جلد؛

18- «تاریخ کاظمین»؛

19- «اعراب کلمات مشکلة قرآن مجید»؛

20- «منطق و فلسفه»؛

21- «خاندان شفروة اصفهان»؛

22- «خاندان خجندیان (آل خجند) و محدثین شافعی اصفهان»؛

23- «خاندان ترکة اصفهان (آل ترکه)»؛

24- «اشعری های قم و اصفهان»؛

25- «مستبصرین» در شرح حال کسانی که شیعه شده اند؛

26- «گنجینه»؛

27-«بهشت و جهنم»؛

28- «جغرافیای اصفهان»مأخوذ از کتاب «ذکر اخبار اصفهان»؛

29- «خاندان میرداماد»؛

30- «شرح حال سادات بهشتی اصفهان»؛ 31- «خوانین بختیاری»؛ 32- «خاندان نصیری طوسی اصفهان»؛ 33- «روزنامه های اصفهان»؛ 34- «تاریخ تشیع اصفهان و زندگانی حافظ ابونعیم اصفهان»؛ 35- «معاریف اصفهان»؛

36- «وفیات الاعوام» نام بزرگان علم و حکمت بر حسب سنوات وفات آن ها؛

37- «مجموعة موضوعی آیات قرآن» هفتاد موضوع؛

38- «شرح حال آقا سید ابوالقاسم دهکردی»؛

39- «شرح حال حاجیه خانم امین» ( بانوی ایرانی)؛

40- «شرح حال ملا محمد حسین فشارکی»؛

41- «شرح حال سید ابوالحسن مرتضوی کرونی»؛

42- «شرح حال سید محمد نجف آبادی»؛

43- « شرح حال میر سید حسن روضاتی»؛

44- « شرح حال جهانگیرخان قشقایی»؛

45- «شرح حال حاج میرزا یحیی مستوفی بیدآبادی»؛

46- « شرح حال میرزا علی آقا شیرازی»؛

47- «شرح حال آقا سید محمدباقر درچه ای»؛

48-«شرح حال سید اسماعیل صدر»؛

49- « شرح حال ملا محسن فیض»؛

50- «شرح حال شیخ مفید»؛

51- «شرح حال ثقة الاسلام کلینی»؛

52- «ارشاد الناس» یا شرح حال شیخ عباس مصباح دستگردی؛

53- «شرح حال خواجه نصیرالدین طوسی»؛

54- «تذکرة المعاصرین» ناتمام؛

55- «کتاب هایی که خوانده ام»؛

56- « اخبار پیغمبران در اثبات پیغمبر آخر زمان».

سید مصلح الدین مهدوی نسخه های چندی را نیز کتابت نموده است که برخی از آنها چنین است: «ارشادالمسلمین» سید عبدالله الاسلام؛ «نصایح العلما» سید محمدحسن مجتهد؛ «هدیة السالکین» شیخ محمدرضا کلباسی؛ «تسلیت نامه» شیخ عبدالحسین محلاتی؛ «رسالة اشعریین قمین» میرزا محمدعلی معلم حبیب آبادی؛ «رسالة زکوه» علامه مجلسی و «رسالة کفارات» علامه مجلسی.

فعالیت ها

سید مصلح‌الدین مهدوی تدریس را از سال ۱۳۱۵ش در تهران آغاز کرد. این تدریس با فراز و نشیب‌های زیادی روبرو بود تا اینکه در سال ۱۳۳۱ش به استخدام آموزش و پرورش تهران درآمد. مدتی را در دبیرستان پهلوی تهران و سپس با انتقال به اصفهان، به مدت ۱۵ سال در دبیرستان ادب اصفهان، به شغل معلمی مشغول بود.

وی درباره حضورش در مدارس و کلاس‌ها می‌گوید:

«تمام وقت در کلاس با وضو بودم، چون شغل معلمی را عبادت می‌دانستم... سعی هم می‌کردم هر درسی را که می‌دهم، چون هم ادبیات داشتم، هم عربی، هم روانشناسی می‌گفتم و هم فلسفه و... در هر درسی به مناسبت، مطلبی هم درباره دین و مذهب و اخلاق بگویم. در تمام سال‌ها به مدیر دبیرستان می‌گفتم که من حداقل باید دو ساعت در برنامه‌ام تعلیمات دینی داشته باشم. چون این موضوع را علاوه بر اینکه وظیفه خودم می‌دانستم، شرطی هم بود که مرحوم آیت الله بروجردی با من کرده بودند...»

وفات

سید مصلح‌الدین مهدوی دوشنبه ۴ تیر ۱۳۷۴ش برابر با ۲۶ محرم ۱۴۱۶ق درگذشت و در تکیه سادات مهدوی مدفون شد.

منابع

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان،ج۴، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1394.

• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.