فتح‌الله جلالی

ميرزا فتح‌اللّه خان جلالى(1289ق-1336ق) شاعر خوشنويس اصفهانی در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری است.

زندگی‌‌نامه

مرحـوم همـايى او را از خطاطـان معـروف اصـفهان و از بهتـرين و معروف ترین شاگردان پدرش افسر معرفى مى كند كه درآمد امرار معاش خود را از طريـق كتابـت كتب خطى و چاپى و تعليم و مشق خط به طالبان اين هنر كسب مى كرده و زنـدگى فقيرانه اى داشته است. در اوايل شاعرى «رشيدا» و سپس تخلّص«جلالى» را بـراى خود انتخاب نمود. مرحوم همايى در تاريخ اصفهان راجع به او مى نگارد:

«مردى آرام و خليق و درويش منش بود و اغلب غزليات خود را با مشرب عارفانه مى سرود، او را در انجمن شعرا كه در منزل مرحوم ميرزا عباس‌خان شيدا داير مى شد زيارت كردم و اشعارش را شنيده ام».

ولادت

وی در سال ۱۲۸۹ ق مطابق با ۱۲۵۱ ش بـه دنيـا آمد.

خاندان

او فرزند مرحوم ميرزا عبدالرحيم افسر فرزند ميرزا محمدعلى مسكین اصفهانى است.

تحصیلات

او در خوشنویسی، شاگردی پدرش را تا آن جا پیش برد که به درجه استادی رسید و نزد آخوند كاشى علوم عربى و ادبـى را فـرا گرفت. پـس از كسـب كمـالات صـورى در سلسله ى صوفيه وارد شد و در خدمت مرحوم ملا سلطانعلى گنابادى ارادت ورزيد.

شاگردان

از جمله برجسته ترین شاگردانش می توان به افراد ذیل اشاره نمود:

1. ميـرزا اسداللّه رجالى
2. ميـرزا عبـدالجواد خطيـب
3. میرزا عبدالوهاب ( دوم ) – نوادۀ آقا غلامعلی خطاط اصفهانی- که از آزادی خواهان روشنفکر عهد مشروطیت به شمار می رفت.
4. عباس شيدا

آثار

از نمونه‌هاى خط زيباى او مى توان به كتيبه هاى ضريح مطهر مرقد آيت اللّـه سـيد محمدباقر شفتى و كاشی هاى مسجد سيد اصفهان و مسجد ركن الملک در تخت فـولاد اشاره كرد.ترجمه قرآنی را نیز به خط خوش نگاشت که موجود است.

از آثار به جای مانده جلالی در خط، بجز مرقعات و مشقهای فراوان، یکی کتابت مثنوی ارزشمند گنجینة الاسرار اثر میرزا نورالله عمان سامانى است که بجز خط، نثر مقدمه نیز به قلم فاخر جلالی است و در سال 1306ق در اصفهان به چاپ سنگی رسیده است.

از دیگر آثار خطی دیوان ظهیر فاریابی است که حاج میرزا موسی انصاری، آن را به طبع و نشر رسانید و البته، همه اشعار آن مجموعه از ظهیر فاریابی نیست و شاید تسامح جلالیِ خطاط باعث این خلط شده است.

ميرزا حسن خان جابرى در بدایع و نوادر مى نويسد: وى سالها روزنامه فرهنگ را نوشته و بازى شـطرنج را اسـتاد اسـت.

روزنامه‌ى فرهنگ در ایام حكومـت ظل السلطان در اصفهان به خط او انتشار می‌يافته است.

جلالى علاوه بر خوشنويسى و شاعرى در نثر نيز قلمى پخته و شيرين داشته است و به روش رايج و معمول منشيان و مترسلان عصر خود كه دنباله ى سبک نشاط و قائم مقام است نثرى فصيح و استوار اما با اطناب مى نوشت. نام او درصدر شعرای انجمن ادبی میرسید علی نقی خان اوحدی (سرتیپ) ثبت شده است.

مؤلف حديقةالشعرا درباره ى او نوشته است:

در سال ۱۳۰۲ او را در اصفهان ملاقات كردم، به سن هفـده سـاله بود مشغول تحصيل مقدمات. از ذهن و هوشش تعريف مى كردند. خـط نسـتعليق را خوب مى نوشت به قسمى كه جد و اقرانش اصرار مى كردند كه رشيدا تخلّص نمايد و پدرش به ملاحظه ى اين كه مغرور نشود مى گفت: لايق اين تخلّص نيست.

از اشعار اوست:

توبـه كـنم نوبهـار اگـر بگـذارد		مى نخورم چشم يار اگر بگـذارد
بـر سـر عهـد تـو پايـدار بمـانم		دنيــى ناپايــدار اگــر بگــذارد

وفات

وی در اول شوال سال ۱۳۳۶ ق كه ایام سخت قحطـى و مجاعـه‌ى اصفهان بود وفات یافت و قبـرش در صـحن تكيـه ى مادرشـاهزاده نزديـک قبـر حـاج محمدصادق تخت فولادى در تخت فولاد است.

مرحوم همايى مى نويسد: قبر جلالى و پدر و جدش هر سه در صحن تكيه ى مادرشاهزاده است كه فقط جلالـى سـنگ لـوح مختصـرى بدخط دارد و افسر و مسكين هيچكدام سنگ مزار ندارند.

منابع

• لطفی، عليرضا (حامد اصفهانی)، تذكره شعرای تخت فولاد اصفهان: معرفی شعرای مدفون در تخت فولاد اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۹۰.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.