محمدصادق تخت‌فولادی

حاج محمد صادق تخت فولادی به همراه شیخ علی اکبر مقدادی، پدر آیت الله نخودکی اصفهانی

حاج محمدصادق تخت فولادی (متوفی1290ق) مشهور به تخت فولادی، از عرفای بزرگ، عابد زاهد و اهل سلوک اصفهان در قرن سیزدهم هجری است. وی عارف ربّانی و صاحب کرامت بسیار بود و با آنکه اهل علم و سواد نبود، ارادتمندان بسیاری از علما و رجال بزرگ داشته است. او در طریقت از مشایخ طریقه چشتیه بوده و پس از وفات استادش رستم بیک، تربیت جمعی از صلحا را به عهده گرفته است. . شیخ حسنعلی اصفهانی مشهور به نخودکی از شاگردان وی است.

زندگی‌نامه

اساتید

او در اواخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار زندگی می کرد و در اوایل جوانی به کار رنگرزی اشتغال داشت اما پس از برخورد با پیری روشن ضمیر که نامش بابا رستم بختیاری بود، شیفته او شد و قدم به وادی سیر و سلوک نهاد.

شاگردان

• او استاد سیر و سلوک مرحوم حاج شیخ حسنعلی اصفهانی معروف به نخودکی بود. به نوشته استاد حجت هاشمى:

« مرحوم حاجى نام حسنعلى را براى شيخ انتخاب كرد، چنانكه برادر او را ( كه پيش از حاج شيخ در سال 1332 ش در اصفهان وفات نمود) حسينعلى نام نهاده است».

    استاد ابومعین حمیدالدین حجت هاشمی خراسانی در شرح حال مرحوم حاج شیخ حسنعلی اصفهانی- قدس سرّه- می­‌نویسد:

   « استـاد معـرفت او بـه نـام حـاج­ محمّـد ­صـادق تخت فولادی بود که وجود حاج شیخ برحسب دعایی بود که به والد وی، آخوند ملا علی اکبر داد و استادِ حاج محمّد صادق، سیّدی بود به نام بابا رستم، از ایل بختیاری و در ابتدا لشکری بود و بعد به وادی سیر و سلوک قدم نهاده و قبر او در شهرضا ست».

• آیه اللّه حاج شیخ محمّدتقی نجفی نیز از مریدان آن مرحوم بود که هر شب جمعه خدمت او رسیده و استفاده معنوی می نمود.
• یکی دیگر از مریدان او مستوفی الممالک بزرگ بود که برای زیارت حاجی از تهران به اصفهان می آمد.
• همای شیرازی نیز با وی دوستی و الفت داشت و شبانه روز را با یکدیگر گذرانیدند و هر دو در یک سال فوت شده اند.
• ملا علی‌اکبر مقدادی، پدر حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نیز از مریدان خاص حاج محمد صادق تخت فولادی بود که مدت 22 سال خدمت او را به عهده گرفت و شب های دوشنبه و جمعه تا صبح در خدمت او به سر می برد.

سیره عبادی

وی در آغاز به دستور استاد، روزها به کسب خود ادامه داد و شب ها به نزد او، در تخت فولاد می رفت و به تهجّد و عبادت می پرداخت. پس از یک سال به دستور استاد کسب و کار را رها کرد و نزد او در تکیه مادر شاهزاده واقع در تخت فولاد اصفهان سکونت گزید. محمد صادق به مدت یک سال در آن مکان ماند و تمام شبها را به تهجد و روزها را به ریاضت گذراند. پس از یک سال استاد او را به شهر فرستاد و دستوراتی به او داد که بر خلاف هوای نفس او بود، ولی در تهذیب نفس او مؤثر بود، اما او طبق دستور استاد رفتار نکرد. پس از بازگشت، استاد به او خبر داد که هنوز اسیر هوا و هوس است و دستورات را انجام نداده است و باید سالی دیگر نیز به عبادت و ریاضت بگذراند.

پس از یک سال دیگر ، روزی برای انجام حاجتی به شهر رفت، ولی پس از مراجعت، استاد او را باز هم گرفتار هوای نفس دید. بدین منوال چند سال دیگر در خدمت استاد به ریاضت ادامه داد و شبها را تا صبح به همراه او بیدار و به عبادت مشغول بود. او فرموده­:« هر زمان که خواب بر من غلبه می ­کرد، استاد می­ فرمود: «صادق،  اینجا محل خواب نیست، اگر می­ خواهی بخوابی به خانه خود برگرد!». او سالها تحت تعلیمات مراد خود به تزکیه نفس پرداخت و تمام شب ها را به همراه او بیدار و به تهجّد مشغول بود و روزها را به ریاضت می گذراند و با وجودی که عامی و بی سواد بود، در اثر ریاضت و تقوا دارای صفای باطن شده بود. وی تا پایان عمر استاد در خدمت او به سر برد و پس از فوت او در همین تکیه بدون زن و فرزند منزل نمودو با معدودی از خواص عرفا و ارباب حال معاشرت می نمود.

زندگی نامه کامل حاج محمد صادق در جلد اول کتاب «نشان از بی نشان ها» به قلم جناب آقای شیخ علی مقدادی فرزند عارف فرزانه حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نگاشته شده است.

  جایگاه

جایگاه اجتماعی

حاج محمد­صادق بـا اینکه فـردی عـامـی بـود، ارادتمندان و معتقدان بسیاری از علما و رجال بزرگ داشت. عامه اهالی شهر و دهات نیز به او اعتقاد و اخلاص قلبی داشتند و نفس و دعای او را برای شفای مریض و دفع بلیّات دیگر مؤثر می ­دانستند . بزرگان ایران خصوصا بزرگان اصفهان همه به مرحوم حاجی ارادت داشتند و از چشمه فیاض وجود او بهره می گرفتند. مرحوم آقا شیخ محمدباقر نجفی بزرگ نیز از مریدان آن مرحوم بود و هر شب خدمت می‌رسید و از محضر پر فیض وی استفاده می کرد و مشکلات علمی خود را از او جویا می شد. همچنین رسم وی چنین بود که شب های جمعه، اول شب را به ملاقات با علماء اختصاص داده بودند. برخی از علماء که سوالاتی داشتند خدمت استاد می رسیدند و از فیوضات وی بهره می گرفتند و روزهای جمعه قبل از ظهر را برای ملاقات با مردم عادی تعیین کرده بودند. مردم از صنوف مختلف خدمت او می رسیدند و حاجت های خود را عرض می‌نمودند و جواب می گرفتند. هفته ای دو شب هم، شب های دوشنبه و جمعه مرحوم ملا علی اکبر اصفهانی رحمت الله علیه تا صبح خدمت وی بودند. هنگام مراجعت، مرحوم حاجی احتیاجات هفته خود را به او می گفتند، تا از شهر تهیه نموده و بعد که مشرف می شوند با خود ببرند.

وفات

وی سرانجام در شب دوشنبه پانزدهم ذی القعده 1290ق وفات یافت و در صحن تکیه مادرشاهزاده (تکیه شیخ محمّد تقی رازی) در تخت فولاد مدفون شد.مرحوم تخت فولادی قریب 63 سال عمر کرد و تا آخر عمر ازدواج ننمود.

مزار حاج محمدصادق تخت فولادی

نقل کرده اند که آن بزرگوار در شب فوتش دستور می دهد قبری در محل سکونتش در تکیه مادر شاهزاده حفر نمایند؛ سپس در آن قبر می خوابد؛ پس از چند لحظه بلند شده و می فرماید: این محل قبر من نیست. دستور می دهد نقطه دیگری را در همانجا که در حال حاضر مدفن وی است، حفر نمایند و می فرماید:« قبر من اینجا است». او وصیت نمود که مرحوم حاج شیخ محمد باقر نجفی که از علمای معروف اصفهان و مرید او بود، مراسم غسل و کفن و دفن را انجام دهد. مرحوم آقا نجفی را خبر کردند و او همراه جمعیت کثیری از شیفتگان مرحوم تخت فولادی و مریدان خودش به سرعت به تخت فولاد آمده، مشغول تغسیل و تکفین گردید. پس از دفن، مرحوم آقا نجفی رو به جمعیت کرده می گوید:

« سال ها باید بگذرد تا درویش واصلی و مرد کاملی مثل مرحوم حاج محمد صادق پیدا شود که تمام افعال و حرکات و سکنات او مطابق شرع مطهر و سنن مقدس حضرت سید المرسلین خاتم النبیین (ص) باشد».

بر سنگ قبر وی که سنگی یک پارچه و تمام قد مرمر است، به خط ثلث بسیار عالی چنین نوشته شده:

« هذا مطاف البدرالکامل المضئ الذی لسمأ الریاضه یکاد نورها یضئ التابع للشریعه المصطفویه السالک للمسالک المرتضویه و الناشر للاوامر الرضویه، الصابر عند الشدائد و البلیه، الموّید بتأید اللّه والموفق لمرضات اللّه، عمده السالکین وقدوه المرتاضین، ناهج مناهج صراط جعفر الصادق، العامل بکلام کلام اللّه الناطق، الحاج محمّد صادق غفراللّه له واسکنه فی جواره مع اولیائه فی شهر ذی القعده الحرام سنه 1290».

منابع

• قاسمی، رحیم، گلشن اهل سلوک: مشاهیر مدفون در تکیه شیخ محمدتقی رازی (تکیه مادر شاهزاده)، اصفهان، کانون پژوهش، چاپ دوم، ۱۳۸۷.
• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1386 .
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج۱، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۹.