مدرسه علمیه شفیعیه

ویژگی های ذکر شده اثر توسط مرحوم مهدوی

سال ساخت	1067 هجری قمری
آدرس	دردشت در محله احمدآباد (جنب خیابان ابن سینا)
وضعیت:	مرمت شده است.
علّت نام گذاری:	به نام بانی محمّد شفیع بن جمال الدّین محمّد خوارزمی.
کد مؤلف	AUTHORCODE00453AUTHORCODE

معرفی

[تاریخ فرهنگ اصفهان] مدرسه شفیعیه از بناهای دوره شاه عباس ثانی در محله ی «دردشت» واقع شده است. این مدرسه چنان که از کتیبه ی سردر آن (به خط محمّد رضا امامی) استفاده می شود، در سال 1067 هجری قمری به وسیله محمّد شفیع اصفهانی فرزند جمال الدّین خوارزمی بنا شده است.

این مدرسه یک طبقه و دارای حجراتی برای استفاده طلّاب می باشد. نمای خارجی صحن مدرسه آجر ساده است ولی در داخل ایوان های چهارگانه و در تزئینات آن بیشتر از گچ استفاده شده است. این مدرسه در دست تعمیر می باشد و دو لوح سنگی که شامل موقوفات مدرسه است، در این مدرسه وجود دارد.

[کتاب حسین سلطان زاده] محمّد شفیع اصفهانی فرزند جمال الدّین محمّد خوزانی در سال 1067 ه. ق. در عهد شاه عباس دوم این مدرسه را در محله دردشت بنا نمود. بخشی از وقف نامه مدرسه که متعلّقات مدرسه در آن ذکر شده، چنین است:

«محمّد شفیع ابن جمال الدّین محمّد خوزانی اصفهانی کل این مدرسه حقیره محدّثه خود را، با بیوتات معیّنه ی معلومه ی مربوطه به آن که بیوتات مسفوره

مشتمل است بر سه شاخه و حجرات تحتانی و فوقانی اطراف آنها، و غسالخانه مربوط به مدرسه مسطوره است و ... ممرّ بیوتات مذکوره از میان این چهار صفّه و شبستان متصله به کریاس در مدرسه که مسجد است بر طلبه علوم دینی اثنی عشری که ادای صلوات در مسجد و شبستان و تغسیل و تکفیل اموات مؤمنین در غسالخانه مزبور و طلب علوم دینیه در مساجد و مدرسه و بیوتات مذکوره نمایند».

این مدرسه در اوایل قرن سیزدهم دچار ویرانی گشته بود و مؤلف «نصف جهان» ضمن تعریف «الاصفهان» آن را دیده بود و درباره اش گفته است که در آن احدی ساکن نبود (گویا در زمان فتنه افغان ها خراب شده بود).

در داخل ایوان های چهارگانه چهار طرف صحن قطار بندی های گچی دارد (نظیر قطارهای مسجد علی) ایوان جنوبی بزرگ تر از ایوان های دیگر است و تزئینات بیشتری از قطارهای گچی دارد اما یک چشمه ایوان آن تجدید ساختمان شده است. کتیبه سردر مدرسه به خط ثلث سفید معرق بر زمینه کاشی لاجوردی حاکی از آن است که مدرسه در دوره ی سلطنت شاه عبّاس دوم به وسیله محمّد شفیع اصفهانی بنا گردید و کتیبه های آن به خط محمّد رضا امامی است.

در مدخل ایوان بزرگ جنوبی مدرسه، دو لوح بزرگ سنگی بر دیوارهای دو جانب ایوان نصب شده و خطوط نصف از هر یک از دو لوح به مرور زمان از بین رفته است.

در این مدرسه از خشت به عنوان مصالح اصلی ساختمانی استفاده شده و سطوح نمایی آن با یک ردیف آجر روکش شده است. بزرگترین فضا در این مدرسه به نمازخانه اختصاص دارد.

این مدرسه دارای دو نمازخانه است که در آنها به منظور برگزاری نمازهای جماعت اهالی محل و برپایی مراسم سوگواری استفاده می شود.

این مدرسه یک غسالخانه نیز دارد.

مدرسه شفیعیه در بابلدشت اصفهان است و کتیبه آن به نام شاه عباس دوم (شاه عباس ثانی) می باشد.

بانی آن محمّد شفیع اصفهانی می باشد (1067 ه. ق.).

شایان ذکر است که علاوه بر شفیعیّه ی دردشت، مدرسه ی دیگری به همین نام در محله ی احمدآباد وجود داشته، که گویا تاریخ ساخت آن با عنایت به کتیبه ی آن در تاریخ 1094 ه. ق. بوده یعنی به روزگار سلطنت شاه سلیمان صفوی، که مرحوم مهدوی در ادامه می افزاید: «محل مدرسه ی شفیعیّه (احمدآباد) کوچه نوّاب (مقابل کوی دولت آبادی) در فضایی که منسوب به نوّابها می باشد، قرار داشته و دبستان دخترانه ی کاوه، اینک به جای آن مدرسه ساخته شده است».

کتیبه سر درب مدرسه:

کتیبه سردر مدرسه شفیعیّه ، به خطّ ثلث سفید بر زمینه کاشی لاجوردی ، به خطّ محمّد رضا إمامی چنین است :

قَد اتَّفَقَت عَمارَهُ هذِهِ المَدرَسَهِ الحَقیرَهِ وَ المَساجِدِ المَبنِیَّهِ فیها ،

فی أیّامِ خِلافَهِ السُّلطانِ الأعظَمِ وَ الخاقانِ الأکرَمِ، مُرَوَّجِ مَذهَبِ آبائِهِ ، أئِمَّهِ الطّاهِرینَ، السُلطانِ بنِ السُطانِ ، شاه عَبّاسِ الثّانِیَّ المُوسَوِیَّ الصَّفَوِیَّ الحُسَینیَّ ، بَهادُر خان ، خَلَّدَ اللهُ مُلکَهُ وَ وُفَّقَ یِإخذاثِه و إتمامِه ، أحقَرُ عِبادِ اللهِ وَأحوَجُهُم إلی عَفوِ رَبَّهِ الغَفُورِ، ابنُ جَمالِ الدّینِ ، مُحَمَّدِ الخُوزانی ، مُحَمَّد شَفیعُ الإصفَهانی ، عُفِیَ عَنهُما ، فی ۱۰۶۷ ، کَتَبَهُ مُحَمَّد رِضَا الإمامی.

در مدخل ایوان بزرگ جنوب غربی مدرسه ، دو لوح بزرگ سنگی بر دیوارهای دو جانب ایوان نصب شده ، که در یکی از آنها ( که به طول ۹۰/ ۱ و عرض یک متر است ) مطالبی نقش بسته ، که بخشی از آن چنین است:

... وقف نموده أحوج المحتاجین الی عفو ربّه الغفور ، محمّد شفیع ابن جمال الدین محمّد خوزانی اصفاهانی ، کلّ این مدرسه حقیره؛ مُحدَثه خود را ، با بیوتات معیّنه معلومه مربوطه به آن ، که بیوتات مسفوره ، مشتمل است بر سه شاخه و حجرات تحتانی و فوقانی أطراف آنها ، و غسّالخانه مربوطه به مدرسه و ... ، ممّر بیوتات مذکوره ، از میان مدرسه مسطوره است ، واین چهار صفه و شبستان متصّله به کریاس دَرِ مدرسه که مسجد است ، بر طلبه علوم دینیّه اثنی عشری ، که ادای صلوات در مسجد و شبستان ، و تغسیل و تکفین أموات مؤمنین در غسّالخانه مزبوره ، و طلب علوم دینیّه در مساجد و مدرسه و بیوتات مذکوره نمایند ... .

و در کتیبه دوّم، در لوح سنگی واقع در ایوان جنوب غربی مدرسه ، که به خطّ نستعلیق محمّد رضا امامی و مورّخ به سال ۱۰۶۹ می باشد ، عباراتی است در دنباله وقفنامه مدرسه ، در لوح أوّل ، که بخشی از آن چنین است : ... ماه مبارک رمضان ، که همه ساله در مدرسه مزبوره روضه الشّهدا خوانده شود ، از رعایت قاری و اسراب مجمع و لوازم آن ...

از عبارات یاد شده در وقفنامه ، استفاده می شود ، که مدرسه شفیعیّه ، مجموعه ای بوده برای نماز ( برای عموم مردم ) و درس و بحث ( برای طلاّب ) و اقامه عزای حسینی ، و نیز تغسیل و تکفین أموات مؤمنین .

مرحوم جناب در کتاب «الإصفهان» صفحه ۱۱۰، سکنه مدرسه را ده نفر ، و حجرات آن را ۱۵ عدد و مساحت آن را ۴۵×۲۵ ذکر کرده است .

در حال حاضر، عدهّ ای از طلاّب ( مخصوصاً طلاّب شیعه مهاجر أفغانستان) در این مدرسه سکونت دارند، و تحصیل علم می نمایند ، ولی عمدتاً از درس های مدارس علمیّه ذو الفقار و صدر بازار استفاده می نمایند .

داستانی عجیب و معجزه ای بزرگ:

مرحوم محمّد مهدی بن محمّد رضا اصفهانی ، در کتاب «نصف جهان فی تعریف الإصفهان » ، از صفحه ۲۸۲ تا ۲۹۵ ، داستان بسیار مفصّلی را نقل نموده ، راجع به شفای دختری که کور شده بوده ، واز علاج او به طور قطع مأیوس گردیده بودند ، و همه مردم خبر داشتند و در اثر توسّل به حضرت أبی عبد الله الحسین علیه السلام و عنایت خاصّه آن إمام معصوم، آن دختر به طور کلّی و به نحو عجیبی شفا یافته ، و مردم ، أعم از عالم و جاهل ، زود باور و دیر باور را ، به إعجاب واداشته ، و خود مؤلّف ، تحقیق کاملی بر روی قضیّه انجام داده ، و صحت مطلب را به نحو یقین به دست آورده است . وی در ضمن نقل داستان بیان میکند که ، در زمان وقوع قضیّه ( ۱۲۹۹ قمری ) مدرسه شفیعیّه ( محلّ سکونت دختر یاد شده ، و پدر و مادر و بستگان او ) مخروبه بوده ، و طلبه نداشته

و شخص عالم فقیری ، به نام ملاّ محسن و برادر او و أهل و عیالش ، در آن مدرسه ، سکونت داشته اند ، و او شغل معلّمی أطفال ( اداره مکتب خانه ) را بر عهده داشته ، و آن دختر شفا یافته ، فرزند ملاّ محسن بوده است .

چهره های علمی مدرسه:

1. سید محمد باقر (معروف به سید شفتی)
2. آقا سید ابراهیم میر شفیعی
3. آقا سید محمد علی میر شفیعی
4. سیدمحمد ابراهیم میر شفیعیان موسوی سدهی
5. حاج میرسید علی ابطحی

آثاری از فعالیت علمی در مدرسه:

1. 1)- نجم الدین بن هاشم ، نسخه ای از کتاب شریف «من لا یحضر الفقیه» را در مدسه شفیعیه اصفهان در سال 1094 به خط نسخ نوشته است.
2. 2)- میر نصیر مازندرانی از فضلای اصفهان دفتری را به قلم نستعلیق در این مدرسه نوشته است که مشتمل است بر:
3. 1 : «شرح تذکرۀ نصیریه در هیئت» ، از شمس الدین محمد خضری.
4. 2: «شرح تذکره»، از مولی فتح الله شابرانی شیروانی.
5. 3: «الالفاظ السقراطیه»،از یعقوب بن اسخاق کندی و کاتب نیز خودش حاشیه هایی بر این نسخه دارد. و این دفتر در کتابخانه مجلس شورای ملی به شماره ۳۸۸۷ موجود می باشد.