سید محمدعلی طباطبایی وفا زواره ای

سید محمدعلی طباطبایی وفا زواره ای

سيد محمدعلى طباطبايى(1195ق- 1248ق) فاضل و اديب متخلّص به وفا از شعراى عهـد فتحعلـى شاه قاجار اسـت.

زندگی نامه

ولادت

وى در 29 صـفر سـال 1195 در اصفهان بـه دنيا آمـد.

خاندان

ميـرزا محمـدعلى از سـادات عـالى درجـات زواره ى اردستان و پـدرش سـيد محمـدطباطبايى زواره اى از نسل ميرزا احمد مشهور به ميرزا بزرگ فرزند نخست ميرزا آقاعلياى طباطبايى زواره اى بود.

به اصرار پدر و پایمردى یکى از مجتهدان هم نام پدرش ـ آقاسید محمد طباطبایى ـ عقیله تأهل بر پاى وفا نهادند و دخترى را که نبیره قاضى سید محمد طباطبایى بود، به نکاح او در آوردند.

تحصیلات

برای تربیت او به درخواست پدرش ملا عبدالعظيم بيدگلى كه از ميرزاى قمى و ملا احمد نراقى اجازه ى اجتهاد داشت؛ از كاشـان به زواره آمد و فراگيرى علوم ادبى و عربى و فلسفه و منطق از هفت سالگى نزد اين استاد براى وفا ميسر گرديد. از همشـاگردان او در دوره دبسـتان سـيدمحمد مظهر و سيد حسين مجمر است. در 19 سالگی یعنی سال 1314به اصفهان آمد و علوم طبيعى، طب، رياضى، فقه، حديث و عروض و قافيـه را در حـدمهارت فراگرفت. او نزد علمای این شهر خصوصا سیّد یوسف حکیم نوری مازندرانی معروف به «سید یوسف اَعمی» ادامه تحصیل داد و در اغلب علوم زمان خود مهارت یافت. آنگاه متولّی مدرسه حاج لطفعلی خان عرب عامری در زوّاره شد. امّا چون اغلب در اصفهان به سر می برد غاصبین، به موقوفات دست اندازی کردند و او برای کوتاه کردن دست غاصبین به تهران رفت و در آنجا منظور نظر فتحعلی خان صبای کاشانی (ملک الشُّعرای دربار فتحعلی شاه) قرار گرفت و در سفری دیگر محمّدحسین خان صدراعظم اصفهانی به او اکرام فراوان نموده و از محل مالیات نطنز و اردستان برایش مستمری معیّن کرد و فرزندان خود را به میرزا محمدعلی سپرده تا آنها را تعلیم دهد. ديگر بزرگـان و اعيان نيز صحبت ايشان را طالب بوده اند و بيشتر بـاملک الشعراى صبا معاشرت و مصاحبت مى نمود.

آثاروفعالیت ها

بیش از بیست تذکره مفصلى که از 1220ق تا فوت وفا ـ 1248ق ـ و حتى سال ها پس از مرگ او، تألیف شده و بیشترش به حلیه طبع آراسته گردیده، نظیر :

1. «مدایح امینیه»
2. «انجمن خاقان»
3. «تذکرة ثمر»
4. «بستان العشاق»
5. «تذکرة شعراى اصفهان»
6. «سفینة المحمود»
7. «حدیقة الشعرا»
8. «تذکرة رشحه»
9. «مجمع الفصحا»
10. «نگارستان دارا»
11. «تذکرة اختر»
12. «تذکرة دلگشا»
13. «مصطبة خراب»
14. «مدایح معتمدیه» به وفا و زندگى و آثارش اشارت دارد.
15. «تذکرة مآثرالباقریه» دقیق ترین و مبسوط ترین زندگی نامه او به شکل خودنوشت، در پایان «تذکرة مآثرالباقریه» آمده است.

این شعر از اوست:

ز رخ غبار دَرَت شست اشکم اَر نه چه باک

که نقش هستیم از صفحه وجود بشست

و این شعر را در مدح گفته است:

جهان ز ملک جلالش یکی خرابه مکان		فلک ز بحر کمالش یکی فسرده حباب
اگر به وجه عنایت کند به دشت ادب		دگر ز روی سیاست کند به بحر عتاب
میاه این همه گرد و بخار آتش رنگ		جبال آن همه گرد و سهیل بیضاتاب

فاضل خان گروسى که بسیارى از سروده هاى وفا را در آن مدت دیده بود، شعر او را در «تذکره انجمن خاقان»، با پختگى و در نهایت کمال توصیف مى کند.

فعالیت ها

فعالیّت های وفا برای کوتاه کردن دست غاصبین باعث شد آنان نزد حاج سیّد محمّدباقر حجة الاسلام شفتی مجتهد بزرگ اصفهان از او بدگوئی کنند و او را به ساختن اشعاری در هجو سیّد متّهم سازند. امّا عاقبت بی گناهی او بر سیّد آشکار شد و مورد لطف سیّد قرار گرفت به این خاطر وفا تذکره ای موسوم به «مآثر الباقریه» نوشت و در آن شرح حال و قصاید کسانی که در مدح سیّد حجة الاسلام سروده اند و یا در وصف مسجد بنا شده به دست سیّد حجة الاسلام اشعاری انشاء کرده اند را آورد. این تذکره به کوشش دکتر حسین مسجدی در سال 1385ش به چاپ رسیده است.

شهرت طبابت و خوش نویسی او، تا شبه قاره هند هم رفته بود.

وفات

وی سرانجام در ماه صفر 1248ق وفات یافته و در تکیه میرزا رفیعا در تخت فولاد اصفهان مدفون شد. ولی در هنگام احداث فرودگاه قدیم اصفهان، مزار او و بسیاری از بزرگان مدفون در تکایای آن حدود تسطیح شده و از بین رفت.

منابع

• لطفی، عليرضا(حامد اصفهانی)، تذكره شعرای تخت فولاد اصفهان: معرفی شعرای مدفون در تخت فولاد اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، 1390.

• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان (کتاب)، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1394.