سيد‌ محمدسعيد حسینی اردستانی

اطلاعات فردی و علمی
نام کامل	سید محمد سعید حسینی اردستانی اصفهانی
شهرت	فدا
زادروز	۱۲۰۴ قمری
تاریخ وفات	۱۲۶۷قمری
مدفن	تخت فولاد، تکیه ملک
اساتید	سید شفتی
آثار	دیوان فدا، تذكره مدایح المعتمدیه
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	مدرس، خطاط، مفسر، و..

ميرزا سیدمحمدسعید(فدای) حسینی اردستانی اصفهانی( ۱۲۰۴-1267ق) فرزند سید محمدمهدی، متخلص به «فدا » از خطاطان، مدرسین، مفسرین، شاعران و سخنوران قرن سیزدهم هجری است.

زندگي‌نامه

ولادت

وی ظاهراً متولد حدود ۱۲۰۴ ق در محلّه «فهره» اردستان است.

خاندان

محمدسعید بن سید محمدمهدی بن محمدسعید بن میر محمّد حسین بن میر یحیی حسینی اردستانی است.

وی از سادات منسوب به سید روح الله اردستانی و از احفاد برادر، حکیم الملک اردستانی است که بانی مدرسه نیم آورد و مدرسه کاسه گران اصفهان بود و او را به غلط، بانی مسجد حکیم اصفهان نیز گفته اند.

تحصیلات

او تحصیلات مقدماتی را در اردستان آغاز کرد و برای تکمیل تحصیلات خود در حدود سال ١٢٢٤ق تا ۱۲۳۰ق به عتبات عالیات رفت و 7 سال به فراگیری فقه و اصول و کلام و تفسیر مشغول بود. سپس به اصفهان آمد و همان جا متوطن گردید و به تدریس و سرودن شعر پرداخت.

وی تحصیلات خود را در مدرسه نیم آورد اصفهان به پایان رساند و در ادبیات، منطق، فلسفه، ریاضیات و نجوم مهارتی به سزا کسب کرد.

اساتید

در اصفهان ، اندک اندک نحوه تدریس میرزا محمدسعید مورد توجه قرار گرفت و زبان زد شد، هم زمان در درسهای دوره عالی سید شفتی نیز شرکت جست و جزو تلاميذ خاص الخاص فقه و اصول سید درآمد؛ به طوری که سید به او خانه ای به قیمت سیصد تومان فروخت. در ضمن با امام جمعه، میر سيد محمد مراوده داشت و پیداست در اصفهان با اعزاز زندگی میکرده است.

جایگاه

جایگاه اجتماعی

او جهت احداث حصار نجف توسط حاج محمّد حسین خان صدر اصفهانی قصیده ای سرود و مورد عنایت صدر واقع شد و چهارصد تومان از او صله گرفت.

فتحعلی شاه قاجار هم که شهرت او را دریافت او را به تهران طلبید و فدا در تهران مورد احترام شاه و درباریان و اعیان دولت و مملکت قرار گرفت.

پس از فوت فتحعلی شاه، فدا جزو ستایشگران ویژه محمد شاه در می آید و شاه و حاکم منصوب او( منوچهر خــان معتمدالدوله گرجی) را بارها ستایش می کند و آنها نیز همواره در احترام او می کوشیدند.

از برخی از تذکره ها پیداست که او از جوانی نیز در دارالخلافه تهران حضور داشته است؛ فاضل خان گروسی قبل از ١٢٣٤ق از دیدار و مصاحبتش در تهران و نیز سلامت درک، استقامت سلیقه، صباحت لقا و خجستگی سیرت و اعتدال مزاج و طبعش خبر می دهد.

وی در اواخر عمر بـه اصفهان آمد و به گفته محیط طباطبایی، میرزا محمد علی وفا زواره ای او را ناظر بر اجرای وصیت خود کرد.

آثار

1.« تذكره مدایح المعتمدیه»: شامل هفده قطعه شعر با ٤٤١ بیت که در ستایش معتمدالدوله سروده است ( که به گفته مصنفش، فدا در زمان تألیف آن یعنی ۱۲۵۹ق، پنجاه و پنج سال سن داشته است).

2.«دیوان فدا»: دیوان خطی فدا با قلـم خـوش نــوه او، در کتابخانه شخصی موجود است و حاوی ستایش نامه ها، غزلیات، ماده تاریخ ها و مراثی متعدد است. اشعارش اغلب در مدح و مرثیه ائمه هدی و حضرت معصومین علیهم السلام است. این دیوان حدود چهار هزار بیت شعر داشته و هنوز به طبع نرسیده است.

ابیات زیر از اشعار اوست :

به فصل گل ستم باغبان نگر که برید		همان درخت که بر شاخش آشيان من است
*****
زاهد به هوای خلد سر گردانست		دوزخ محک تجربه مردانست
گویند که درد و غم نباشد به بهشت		معلوم شد که جای بی در دانست

وفات

او وقتی از امام جمعه رنجید، او را هجو کرد و شجاعانه هجویه خود را در برابر امیر کبیر در کاشان خواند، به همین دلیل میتوان گفت شاید وی تا هفتاد سالگی یعنی حدود اوایل سلطنت ناصرالدین شاه زیسته باشد.

فدا اغلب عمر خود را در اصفهان گذراند و چند سالی پس از مرگ دوست و هم ولایتی خود وصیت کرد که او را کنار قبر ملا محمد صادق اردستانی پلوی(مراد خود) دفن کنند.

او در سال 1267ق وفات یافت و مزار هر دوی آنها در قبرستان جنب پل خواجو بود. در اوایل قرن چهاردهم هجری، به خاطر احداث خیابان آبشار، قبرستان را خراب کردند، یکی از نوادگانش استخوان های فدا را در تخت فولاد، تکیه ملک مدفون کرد. بازمانده ملا محمد صادق اردستانی نیز به همانجا منتقل شد.

منابع

• بهشتی نژاد، محمدعلی، شعرای حوزه علمیه اصفهان (از صدر اسلام تا کنون)، اصفهان: پویان مهر، ۱۳۹۱.

• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج3، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.