سید علی نجف آبادی

حاج میر سیّد علی مجتهد نجف آبادی(1275ق- 1362ق)عالم فاضل جلیل، فقیه و ادیب، مجتهد عالیقدر و مرجع تقلید بزرگوار، عابد زاهد متّقی از علمای بزرگ اصفهان و از فضلای مدرسه چهارباغ اصفهان در قرن چهاردهم هجری بوده است.

سید علی نجف آبادی

زندگی‌نامه

ولادت

سیّد علی نجف‌آبادی در حدود سال 1275ق در نجف‌آباد اصفهان چشم به جهان گشود.

خاندان

پدرش عالم فاضل سید حسن فرزند عالم فاضل کامل حاج سید محمد بن محمّد بن حسین بن عزیز بن عظیم بن میر محمّد مؤمن بن محمّدزمان تنکابنی بوده است. سید حسن در محله حکیم نجف آباد دکان عطاری داشت و چند اثر طبی را نیز با خط زیبای خود استنساخ نموده بود.

حکیم مؤمن تنکابنی طبیب شاه سلیمان صفوی بوده و کتاب «تحفة المؤمنین» معروف به تحفه حكیم مؤمن در طب را به نام او نگاشته است.

تحصیلات

مرحوم سیّد علی نجف‌آبادی ابتدا‌ اندکی خواندن و نوشتن آموخت. سپس پدرش وی را نزد یكی از كسبه آن دیار به شاگردی فرستاد. او چندین سال در مغازه آن کاسب، مشغول به کار بود. از حدود بیست سالگی شوق تحصیل علوم دینی در وی ایجاد شد. کسب‌وکار را رها كرد و نزد برخی از فضلای نجف‏آباد مقدّمات علوم را فراگرفت.

وی قبل از سال 1300 قمری به اصفهان آمد و به تکمیل علوم زمان همچون صرف و نحو، فقه و اصول و حکمت پرداخت. سپس در حدود سال 1309 قمری به عتبات عالیات هجرت نمود و پس از بازگشت از عتبات، در تهران علوم عقلی را نزد حکیم معروف میرزا ابوالحسن جلوه فرا گرفت. پس از وفات استاد، به مشهد مقدس رفته و حدود دو سال نیز در آن جا به تحصیل پرداخت. آن گاه دوباره به عتبات عالیات هجرت کرد و حدود هفت سال در آن جا به تحصیل پرداخت و به مقامات بلند علمی نایل گردید.

این عالم سخت‌کوش پس از نیل به مقام اجتهاد و کسب علوم گوناگون به اصفهان بازگشت و از سال 1320ق تا وفات، جمعاً حدود 42 سال در مدارس چهارباغ،جدّه بزرگ و صدر بازار، به تدریس فقه و اصول و حکمت و تفسیر مشغول بود و صدها تن از علماء و فضلاء در محضر درس او حاضر می شدند.

اساتید

برخی از اساتید ایشان در «اصفهان»، «عراق» و «تهران»، عبارتند از حضرات آیات و حجج‌اسلام:

1. حکیم میرزا ابوالحسن جلوه (تهران)
2. میرزا حبیب‌الله رشتی (نجف اشرف)
3. میرزا محمّدحسن شیرازی (سامرا)
4. حاج‌آقا رضا همدانی (نجف اشرف)
5. شیخ زین‌العابدین مازندرانی (نجف اشرف)
6. ملّا علی نهاوندی صاحب "تشریح­ الاصول" (نجف اشرف)
7. آخوند ملّا محمّدكاظم خراسانی (نجف اشرف)
8. سیّد محمّدكاظم طباطبائی یزدی (نجف اشرف)
9. سیّد محمّد فشارکی (سامرا)
10. شیخ مرتضی ریزی (اصفهان)
11. سیّد محمدمهدی درچه‌ای (اصفهان)
12. سیّد مهدی نحوی (اصفهان)
13. شیخ هادی تهرانی (نجف اشرف)
14. حاج سیّد اسماعیل صدر (در کربلا)
15. حاج شیخ فتح اللّه شریعت اصفهانی
16. آقا میرزا محمّدتقی شیرازی
17. حاج میرزا بدیع درب امامی

شاگردان

ازشاگردان او حضرات آیات و حجج‌اسلام:

1. شیخ احمد فیّاض سدهی
2. سیّد محمّدرضا خراسانی
3. میرزاعلی آقا شیرازی
4. شیخ علی قدیری کفرانی
5. شیخ علی مشکاة سدهی
6. شیخ غلامحسین یزدی آبشاهی
7. سیّد محمّد هاشمی
8. شیخ محمود شریعت ریزی
9. سیّد محمود فقهی
10. ـ ملّا هاشم جنتی
11. حیدر علی خان برومند گزی
12. حاج آقا حسین خادمى
13. حاج سیّد ابوالحسن شمس آبادى
14. بانو نصرت امین سادات
15. حاج شیخ محمّدحسین فاضل کوهانى
16. جلال الدّین همایى
17. حاج آقا نور الله امامى سدهى
18. حاج شیخ حیدر على صلواتى
19. ملاّ محمّد دهاقانى
20. حاج سیّد ضیاءالدّین تجویدى

جایگاه

جایگاه علمی

عموم كسانى كه در كتاب‌هاى خود از نجف ­آبادي نام برده‌‏اند او را به جامعيت و احاطه كامل بر علوم عقلى و نقلى و حكمت ستوده‌اند. آیت الله شیخ محمّدباقر زند کرمانی، فقیه نجف‌آبادی را چنین معرفی نموده اند:

«مرحوم سیّد سند و حبر معتمد، آقای حاج‌آقا سیّد علی نجف‌آبادی را كه بدون هیچ مبالغه‌‏ای بالاستحقاق باید او را علّامه خواند، درك نمودم. [او] در كلام و حكمت مشّائی، كمال مهارت را داشت و به‌طوری كه بر اهل خبره مشكوف است، چون حكیم متألّه بود، متكلّم زبردست متین الكلامی به شمار می‏رفت و از این رو باید گفت در ردیف بزرگان متألهین و متكلّمین از قبیل مفیدها و علّامه‌ها و فیض‏ها محسوب بود. در فقه و اصول به غایة القصوای كمال بود».

جایگاه سیاسی

سید علی نجف آبادی از علمای آگاه و مسؤولیت شناس بوده و در قضایای مشروطیّت، به پیروی از اساتید خود آخوند خراسانی و شریعت اصفهانی به حمایت از جنبش مشروطیت پرداخته است.او یکی از علمای است که با نهضت حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی بر علیه دیکتاتوری رضاخان مسیر همراهی نمود.در سال 1329ق که روس ها اصفهان را اشغال کردند، او را زندانی نمودند و او نذر کرد اگر از این مهلکه جان به سلامت ببرد به ذکر مصیبت حضرت سیّد الشهداء بپردازد و پس از آزادی به این نذر عمل می کند و در کنار تدریس و حل مشکلات مردم به منبر رفته و به موعظه و ذکر مصیبت و روضه خوانی می پردازد.

آثار وفعالیت‌ها

فعالیت ها

در ایامی که در اثر حضور متفقین در ایران، قحطی و گرانی بیداد می کرد، ایشان و عالم دیگر اصفهان، میرسید حسن چهارسوقی، ابتکاری به خرج داده و مشترکا طی اعلامیه ای از مردم مسلمان و بازاریان متمکن خواستند در نقاط مختلف شهر، انجمن های خیریه تشکیل داده و از بینوایان، بیکاران و گرسنگان، حمایتِ برنامه ریزی شده کنند. این برنامه در بین مردم بسیار مؤثر واقع شد؛ به گونه ای که اغلب انجمن های خیریه فعلی اصفهان نیز از بقایای همان انجمن ها هستند.از جمله خدماتی که از آیت الله نجف آبادی در نجف آباد به یادگار مانده، رواج صنعت قالی بافی است.

آثار

او تألیف و تحقیقی از خود به جای نگذاشت با این حال دو اثر ذیل را از آثار او شمرده‌اند:

1. «حاشیه کفایه الاصول»آقا ضیاءالدّین عراقی
2. «المسائل القنسولية»

نجف‌آبادی داراى خطى زيبا بود و برخی از كتاب‌ها را به خط خود کتابت كرده بود؛ از جمله: 1. «شرح منظومة رضاعيه» سيد صدرالدين عاملی؛ 2.«الرضاع» ملا ابوالحسن فتونی عاملی؛ 3. «الإجزاء».

کتابخانه مرحوم نجف آبادی از کتابخانه های نفیس و گرانبها و دارای چندین هزار نسخه خطی و چاپی ارزشمند بود اسامی 71 نسخه خطی از این کتابخانه که برخی از آنها از جمله «الاجزاء» و «الرضاع» و «شرح منظومة الرضاع» به خط مرحوم نجف آبادی (صاحب عنوان) می باشد، در ضمن کتاب «مجتهد نجف آبادی» به چاپ رسیده است.

وفات

او در اوائل صفر المظفّر سال 1362ق دچار سکته گردیده و معالجات پزشکان اثری نبخشید و سرانجام در صبح جمعه 13 صفر وفات یافته و پس از تشییع عظیم به تخت فولاد حمل و در بقعه تکیه تویسرکانی مدفون گردید..

سیره‌ی اخلاقی

او عالمی متواضع، زاهد و قانع بود. از راه کسب و تجارت و زراعت امرار معاش می کرد و از مصرف وجوهات شرعی برای خود پرهیز می کرد. نسبت به رسیدگی به وضع نیازمندان اهتمام فراوان داشت و در برابر شداید و ناملایمات و خصوصا تهمت ها و غیبت های دیگران با صبوری و حلم و بزرگواری رفتار می کرد. او در زندگی معتقد به نظم و ملتزم به رعایت وقت و زمان بود و اوقات خود را اغلب صرف مطالعه و یا استنساخ کتب می نمود. رفتار او با طلاب پدرانه و دلسوزانه بود و برای حلّ مشکلات آنان از هیچ اقدامی دریغ نداشت. وی در نهایت استغناء و بزرگ طبعی زندگی می‌نمود. منزل او یكی از حجره‌‏های مدرسه صدر بود، سادگی و قناعت و زهد در زندگی او بسیار مشاهده می‌‏شد و اعتنایی به قیود و تعینات نداشت».

یکى از ویژگى هاى بارز آیت الله سیّد على نجف آبادى، تلاش در جهت ارشاد و هدایت مردم بوده است. او سال ها براى این منظور در اصفهان منبر مى رفت

منابع

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد،زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1394.
• باقری سیانی، مهدی، سیمای صالحان: آشنایی با مدرسه چهارباغ اصفهان و پنجاه تن از فرزانگان آن، قم: موسسه کتابشناسی شیعه، 1399.
• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1386.
• پژوهشکده علمی کاربردی باقرالعلوم(ع)، گلشن ابرار، ج6، قم: نورالسجاد، 1385.