حوزه علمیه جده بزرگ

مدرسۀ جَدِّۀ بُزُرْگ، از مدارس دورۀ صفوی در اصفهان که در ۱۰۵۸ق به دستور حوری نام خانم، جدۀ کوچک شاه عباس دوم (سل ۱۰۵۲-۱۰۷۷ق/۱۶۴۲-۱۶۶۶م) ساخته شده است. صفت بزرگ در نام مدرسه بیانگر وسعت بیشتر آن نسبت به مدرسه‌ای به همین نام (جدۀ کوچک)، اما با وسعتی کمتر در بازار اصفهان است.

حوزه علمیه جده بزرگ
تصویری از مدرسه علمیه چهارباغ عباسی
تصویری از مدرسه علمیه چهارباغ عباسی
تأسیس	دوره صفویه
بنیانگذار	مرکز مدیریت حوزه علمیه اصفهان
تولیت	مرکز مدیریت حوزه علمیه اصفهان
مدیر	حجت الاسلام امان اله بابامیرساطحی
مکان	اصفهان
نشانی	استان اصفهان شهرستان اصفهان میدان امام (ره) بازار بزرگ بعد از سرای مخلص - حوزه علمیه جده بزرگ
تلفن	3132234105
وابسته به	حوزه علمیه اصفهان
وب‌گاه	سایت رسمی

‎

پیشینه

در اصفهان دو مدرسه به نام جدّه معروف است که هر دوی این مدارس مربوط به زمان شاه عباس دوم صفوی است.

«مدرسه جدّه بزرگ» واقع در بازار بزرگ از حیث ساخت و «مدرسه جدّه کوچک» واقع در بازار قهوه کاشیها «از جهت وسعت». برخی صفت کوچک و بزرگ دو مدرسه را برخلاف این ترتیب می گویند و گفته شده است که بانی این مدرسه ای که از حیث وسعت کوچک است جدّه بزرگ پادشاه بوده و آن دیگر را جدّه کوچک سلطان ساخته است. امروزه اطلاق کلمه بزرگ و کوچک از طرف عموم مردم بر حسب وسعت بنا است مدرسه بزرگ تر جدّه بزرگ و مدرسه کوچک جدّه کوچک است «مدرسه جدّه بزرگ» از حیث وسعت مورد نظر است. در سال 1058 جدّه پادشاه که اسم او معیّن و معلوم نیست از چه جهت جدّه کوچک بوده است، ساخته و کتیبه آن به خط محمّد رضا امامی- خطاط معروف عهد صفوی- است. مدرسه دو طبقه و اطراف صحن کاشی کاری شده و در آن هیچگونه کتیبه ی تاریخ دار نمی باشد، فقط یک لوحه ی کوچک در رأس پشت بغل ضلع شرقی صحن به خط نستعلیق جمله: «گشت تعمیر این خجسته بنا- 1334» را شامل می گردد، که به حساب ابجد سال تعمیر مدرسه را بیان می کند.

مرحوم جناب در «الاصفهان» (صفحه 86) طول و عرض مدرسه را 50* 80 و تعداد حجرات آن را 67 و تعداد طلّاب آنجا را 50 نفر می نویسد.

این مدرسه از مدارس آباد و دارای 67 حجره و چندین مدرس بوده و شعبه ای از مادی مدنین از آنجا می گذرد و همیشه مرکز بحث و تدریس و اقامه جماعت بوده «مدرسه جدّه کوچک».

در بازار قهوه کاشیها «بازار منجم» چند اثر تاریخی وجود دارند که عبارتند از: 1- سرای منجم 2- مسجد ساروتقی 3- مسجد جدّه کوچک 4- بازار قهوه کاشیها و چهار سوی آن که همگی غیر از مدرسه از آثار خیریّه ساروتقی می باشد.

مدرسه جدّه به موجب سنگ نوشته ای که بر دیوار یکی از حجرات شمالی مدرسه منصوب است از آثار جدّه پادشاه به نام دلآرام خانم و به سال 1057 بنا گردیده است. کتیبه سردر مدرسه به سال 1056 و به خط محمّد رضا امامی خطاط معروف است. مدرسه را دلآرام خانم در عهد شاه عباس دوم بنا کرده و ثواب آن را هدیه به روح صفی میرزا قرار داده است. آقای بلاغی می گوید: مدرسه در طبقه تحتانی دارای 16 حجره و در طبقه فوقانی 19 حجره دارد که جمعا 35 باب حجره می شود، لیکن مرحوم جناب در «الاصفهان» (صفحه 68) طول و عرض آن را 25* 25 و حجرات آن را 38 و طلّابش را 25 نفر می نویسد.

به ظنّ نگارنده، بانی مدرسه جدّه کوچک «جده مادری پادشاه» و بانی مدرسه جدّه بزرگ «جدّه پدری شاه عباس دوم» می باشد و به همین مناسبت آن را کوچک و بزرگ نامیده اند. مدرسه از دو قسمت تشکیل شده و در قسمت شمالی

فضای نسبتا کوچکی است که مدرس و شبستان مدرسه می باشد.

برخی از مطّلعین اظهار نظر می کنند که ساختمان مدرسه قبلا کاروانسرا بوده و دلآرام خانم با جزیی تغییری که در ساختمان آن داد، آنجا را به صورت مدرسه درآورده و وقف طلّاب علوم دینی از شیعه ی اثنی عشری قرار داد. مدرسه جدّه کوچک از مدارس معمور و طلبه نشین اصفهان و همیشه جمعی از بزرگان علم و حکمت و فقه و اصول در آن ساکن و به بحث و مطالعه و تدریس مشغول بوده اند.

به علّت اهمیّت نمازخانه، در هر دو مدرسه بزرگترین فضا را به نمازخانه اختصاص داده اند این دو مدرسه چهار ایوانی است. نمای کلی ایوان های شمالی و جنوبی مدرسه جدّه بزرگ شامل یک قاب مستطیل شکل عمودی در هر ایوان است که دهانه ای با قوس جناغی را دربرمی گیرد. در طرفین این قاب مستطیل شکل را دو قاب باریک در برمی گیرد که سطوح آن با چند طاق نمای کور و نغول از یکنواختی خارج گردیده است. این دو قاب تأثیر قوسی شکل ایوان را در نما افزایش می دهد.

رخبام ایوان ها در این مدرسه با رخبام سایر نماها در یک راستا قرار گرفته اند ولی دارای تزئینات پرکاری هستند و با این کار تأکید معمار بر ایوان در نماسازی را نشان می دهد.

رخبام طاق ایوان ها در مدرسه جدّه کوچک از مابقی رخبام صحن مرتفع تر است.

این شیوه تأکید معمار بر ایوان را در نماسازی نشان می دهد «کتاب گنجینه تاریخی اصفهان»

گنجینه سردر مدرسه جدّه کوچک که تعدادی حجرات طلبه نشین دارد و پشت بغل های نمای اطراف عمارت دو طبقه آن تزئینات کاشی کاری نیز دارد به خط ثلث سفید

معرق بر زمینه کاشی لاجوردی رنگ به قلم محمّد رضا امامی نگارش یافته به سال 1056 هجری شمسی است.

مدرسه جدّه بزرگ در بازار اصلی اصفهان واقع شده و نهر آبی از وسط آن می گذرد.

اطراف صحن کاشی کاری شده، دارای دو طبقه حجرات طلبه نشین است. در دوره سلطنت شاه عباس دوم در سال 1058 هجری بنا شده. کتیبه به خط ثلث سفید با کاشی معرق به زمینه لاجوردی رنگ به قلم محمّد رضا امامی به سال 1058 نوشته شده است.

این مدرسه در قسمتی از بازار بزرگ اصفهان به نام قهوه کاشی های واقع شده. به موجب یک کتیبه که بر لوحی از سنگ مرمر به طول 95 عرض 70 نقش بسته و بر دیوار یکی از غرفه های شمالی مدرسه نصب شده است.

چهره های علمی مدرسه

1.       آقا حسین خوانساری	2.       سیدمحمد تقی حجازی فروشانی
3.       آقا مولی محمد (معروف به آقا جمال خوانساری)	4.       محمدحسین همدانی
5.       ملا شعیب خوانساری (معروف به ملا شعیبا)	6.       محمد حسین نجفی سدهی
7.       میرزا معز موسوی قمی	8.       سید حسین نظام الدینی
9.       مولی محمد علی شوشتری	10.   محمد رضا جرقویه ای
11.   ملا نصیرا	12.   رمضانعلی املایی
13.   حسن بیک طهرانی	14.   سید سلیمان میرلوحی فلاورجانی
15.   محمد کاظم واله	16.   سید مرتضی پسندیده
17.   ملاحسین کرمانی	18.   غلامحسین تسلیمی
19.   حسین دشتکی	20.   مرتضی قمشه ای
21.   میرمحمد صادق مدرس خاتون آبادی	22.   محمود شریعت ریزی
23.   سید محمد نجف آبادی	24.   سید عباس صفی دهکری
25.   محمد حسن نجف آبادی	26.   سید هدایت الله مهدوی
27.   سید علی علامه فانی	28.   سید ناصر مهدوی
29.   سید مصطفی مهدوی هرستانی	30.   سید هدایت الله امامی سمیرمی
31.   عباسعلی ادیب	32.   محمد علی فراقی (میرزا محمد علی حکیم کاشانی)
33.   محمد حسن مشکینی	34.   ملا محمد شریف
35.   میر سید علی نجف آبادی	36.   علی عاشق آبادی
37.   میرزا محمد طبیب زاده	38.   سید محمد علی مصطفوی
39.   سید جواد افضل هرندی	40.   سید محمد علی ابطحی
41.   محمد حسن کیانی (معروف به امیر آقا فلاورجانی)	42.   حیدر علی ندیم الملک
43.   محمدباقر خضری استرآبادی	44.   محمد جواد اصولی
	45.   قاسم علی آیت

آثاری از فعالیت علمی مدرسه

۱: در کتابخانه جامع گوهرشاد ، نسخه ای از کتاب « ألمطالع السعیده » فی شرح آلفریده ، تألیف سیوطی وجود دارد، که محمد مهدی بن محمد هاشم ، در ماه شوال ۱۱۰۵ در مدرسه جده کبیره اصفهان ، نوشته است .

۲:  در کتابخانه آستانه قدس رضوی (ع) نسخه ای از کتاب « شرایع الإسلام » محقّق حلّی وجود دارد، که به خطّ کاظم بن حسنعلی می باشد ، و در ربیع الثانی ۱۲۳۱، در مدرسه جده بزرگ اصفهان نوشته شده است.

۳: در کتابخانه دانشکده حقوق ، نسخه ای از کتاب « مغنی اللّبیب » وجود دارد ، به خط عبد الحکیم حسینی تفرشی ، که آن را در مدرسه جده اصفهان نوشته است  و ظاهراً مراد ، مدرسه جدّه بزرگ می باشد .

۴ و ۵:  در کتابخانه جامع گوهرشاد ، نسخه ای از « شرح لمعه » موجود است، که در سال ۱۰۸۵، در مدرسه جده نوشته شده ، و نسخه ای از کتاب «نظم اللئالی » سید أبو القاسم استرآبادی موجود است ، که به وسیله محمد بن علی أصغر قائنی ، در رمضان ۱۲۵۴ در این مدرسه نوشته شده است.

۶:  نیز در کتابخانه آیه الله ، مرعشی نجفی ، مجموعه ای وجود دارد از رساله هائی در طب ، که به خط نستعلیق محمد حسن بن محمد رحیم خوئی می باشد ، و در سال ۱۲۴۰ در مدرسه جده اصفهان نوشته شده ، و به وسیله کاتب وقف شده است.