علی مشفقی

میرزا علی مشفقی

ميرزا على مشـفقى (1279ش-1357ش) فرزند مشهدی میرزا، ادیب، خطاط ،مشهور به معلم ازشعرای معاصر اصفهانی است.طبعى روان داشت و در شعر تخلّص مشـفقى را بـراى خـود برگزيـده بـود . وى تذكره‌اى را از شعر شعراى معاصر خود گردآورى كرده است.

زندگی نامه

ولادت

وی فرزنـد مشـهدى ميـرزا در سـال 1279 شمسى مصادف با ماه مبارک رمضان در محله‌ى مسجد حكيم اصفهان ديـده به جهان گشود.

تحصیلات

وی که ادیبی کامل و شاعر خطاط بود از كودكى با ترغيب پدر به فراگيرى علـم و دانـش روى آورد و در همان كودكى پدر خود را از دست داد. با ايـن حـال هـوش سرشـارش و عنايـات پدرش موجب گرديد در همان كودكى بسيارى از سوره‌هاى قرآن و زيارات ائمـه ى عليهم السلام را به حافظه بسپارد.

وی رسماً طلبه نبود؛ ولی با پشتکار و علاقه زیاد به فراگیری علوم گوناگون از جمله ادبیات عرب، فقه، حکمت، حساب، هیئت و نجوم و علوم غریبه پرداخت و در زمره ادبا و فضلای مشهور قرار گرفت. و براى ادامه‌ى تحصيل راهـى قـم و مشـهد مقدس گرديد. پس از تكميل تحصيلاتش به اصفهان بازگشت و در يكـى از حجـره‌هاى مسجد حكيم رحل اقامت افكنـد.

مشفقی از اساتید علوم هیئت و نجوم بود. به گفته حاج آقا رضا مشکین وی در مسجد نو بازار با حضور علمای بزرگی همچون شیخ عباسعلی ادیب و شیخ محمدباقر زند کرمانی و مجدالعلمای نجفی به مباحثات نجومی می پرداخت.

اساتید

برخى از اساتيد او عبارتند از:

ميرزا عبدالحسين مشـفق

ميـرزا نصـراللّه شـهاب لاوى

علامه ميرزا يحيى مدرس بيدآبادى

ميرزا عباس‌خان شيدا

آيت الله العظمـى حاج‌آقا رحيم ارباب

مشفقى از محضر پربار ارباب بهره بسيار برد و آيت‌الله اربـاب كه به كمالات علمى او واقف بود وى را به معلم اصفهانى ملقب نمود.

سیره اخلاقی

او زندگى بسيار ساده و بى‌آلايـش داشـت و روح تقوى و ورع و قناعت و بى‌تـوجهى به دنيا در زندگى او بسيار بارز و مشـهود بود (و از راه تغسیل اموات امرار معاش می‌کرد. نظم، تقوا، تواضـع، سـخاوت و سادگى و صفاى روح از ويژگى‌هاى آن مرد وارسته بود.

حکایت

منوچهر صدوقی سها برخی از افادات مشفقی را درج نموده که بسیار مغتنم است؛ از جمله در ذکر شاگردان آخوند کاشی می نویسد:

«میرزاى ارسطو که مجذوب استاد مى بود و گاه بر بام برآمدى و در درى که آن بزرگ از آن درآمدى در نگریستى و تا سرکار آخوند در نیامدى، بدان مقام همى ماندى؛ و از پى ارتحال آخوند، به عزم شیراز از اصفهان برآمد و به راه از این سراى درگذشت. و هذا مما أفادنى به الآقا المیرزا على المشفقى طاب ثراه من أفاضل أهل التنجیم بإصفهان».

صدوقی در شرح حال آخوند ملا محمدحسن بن آخوند ملا محمد ابراهیم دهکردی (م: 1322) ملقب به سکوت علی می نویسد: «شنیدم مرحوم مبرور میرزا علی مشفقی اصفهانی المشتهر بالمعلم را - طاب ثراه- به عصر17/ اردی بهشت/ 1351 خورشیدی که شنیدم مرحوم مبرور آقا شیخ یوسف دهکردی فرزند برومند آن بزرگ (سکوت) را که داماد آقا سید ابوالقاسم دهکردی صاحب الوسیلة می بود که: جناب آخوند سکوت به بازگشت از سفر قبله به شیراز رسید و به محضر رحمت علی شاه شد، مباحثه را، ولکن به همان ساعت ربوده گشت و اربعینی برآورد و به دهکرد بازآمد و مردمان طاق ببستند استقبال را و چون سر روزی برآمد به مسجد بردندش که امامت کند ولیکن او به همان رکعت نخستین از محراب بگریخت و به مغاره ای در کوه شد و بگفتند که دیوانه گشته است و شهرت دادندش به کوهی. أقول: وما عرفوا أنه إنما خالطهم أمر عظیم».

استاد صدوقی در بیان شاگردان حاج ملا هادی سبزواری می نویسد: « 13. آخوند ملا تقی اصفهانی، مدرس مدرسه حکیم اصفهان. افادت مرحوم میرزا علی مشفقی منجم اصفهانی من بنده را به 17 اردیبهشت پنجاه و دو».

«روایت کرد مرا مرحوم پناه اصفهانی الملقب بلقب الطریقه پناه علی از زبده شعراء غزل سرای اصفهان که مع الاسف به روزگار شباب، چهره در خاک تیره نهان کرد. به لیله 26/2/65 که: روایت کرد مرا مرحوم میرزا علی مشفقی منجم اصفهانی ـ طاب ثراه ـ که: روایت کرد مرا مرحوم میرزا عباس خان شیدای دهکردی ـ رئیس انجمن ادبی دانشکده اصفهان رحمه الله ـ که: شنیدم حکیم اسدالله دیوانه قمشه ای را ـ طاب ثراه ـ که: شبی از مدرسه چهارباغ برآمدم و دیدم که جمیع اشیاء نیست می شود و آن گاه هست می گردد و شگفت کردم و با خود گفتم که بروم به خدمت آخوند و ببینم که آیا او نیز این حال در می یابد یا خیر؟ و چون به پشت حجره او رسیدم، دیدم که سرکار آخوند نشسته است و تهلیل می گوید و لا که می گوید، همه چیز نیست می شود و إلا که می گوید همه چیز هست می شود».

آثار و فعالیت ها

آثار

از آثار مرحوم مشفقى می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1ـ «استخراج تقويـم اوقات‌شرعى ايران»

2ـ «رساله در احوال شعرا» وى تذكره‌اى را از شعر شعراى معاصر خود گردآورى كرده و به مرحـوم مهـدوى تقـديم داشته بود كه البته اين تذكره فاقد شرح احوال شاعران بوده است و ظاهراً اطلاعـات شاعران را شفاهى به مرحوم مهدوى بيان كرده زيرا در بين يادداشـت هـاى مرحـوم مهدوى اين تذكره كه حدود 30 نفر از شاعران را دربر داشته ديده مـى شـود . وى در مقدمه‌ى ديوان برخى از بزرگان تقريظى نگاشته است. از جمله ديوان يحيـى كـه در همين اثر از اظهار نظر او بهره‌مند شده‌ايم.

3 ـ «كتابت ديوان سيد مرتضى نعمت‌اللّهى»

4 ـ «تنظيم مصيبت‌نامه صغير اصفهانى»

5 ـ «مخزن المصائب يا خزائن شكن»

از نمونه اشعار اوست كه در آن تلميحات متعدد و صـنايع بديعى با توصيف بهار و مدح اميرالمؤمنين عليه‌السلام بطور واضح مشهود است.

اى ولى‌اللّه برحق يا اميرالمؤمنين		اى امير مؤمنان از بعد ختم المرسلين
چون كند مدح تو را مشفق كه جبريل امين		گفته اندر مدح تو از امر رب‌العالمين
لا فتى الا على لا سيف الا ذوالفقار؟

فعالیت ها

حجره او محل اجتماع فضلا و ادبا و شـعرا و مـداحان بـودو شـعرايى همچـون مرحوم صغير و گلزار در آن محفل شركت مى‌كردند.

میرزا علی مشفقی سرپرست هیئت مداحان اصفهان بود و بسیاری از مداحان و شعرای اصفهان از محضر پرفیض او علم و ادب آموخته اند از جمله: حاج عباس گیاهی، شاعر و مداح اهل بیت، حاج عباس تولایی، شاطر عباس زمانی، عزیزالله مسعودی، حاج اکبر عزلتی، حاج مرشد حسن اشتری، حاج مرتضی اشتری، مرشد حسین عصارزادگان، حاج آقا رضا مشکین، حاج محمد علی هاشم زاده، حاج احمد صفا، سید علی سقا، حاج اصغر سعیدمنش، میرزا محمد چهارسوقی، حاج احمد آبشاهی.

وفات

وى سرانجام در سال 1357 شمسى دار فانى را وداع گفـت و در تكيـه ى گلـزار واقع در تخت فولاد مدفون گرديد.

منابع

• لطفی، علیرضا (حامد اصفهانی)، تذکره شعرای تخت فولاد اصفهان: معرفی شعرای مدفون در تخت فولاد اصفهان، اصفهان:سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، 1390.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1394.