این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما

تفاوت میان نسخه‌های «حوزه علمیه اصفهان»

از دانشنامه حوزه علمیه اصفهان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
سطر ۳۴: سطر ۳۴:
'''حوزه علمیه اصفهان''' یکی از قدیمی ترین بزرگترین و پرثمرترین حوزه‌های علمیه در ایران است.
'''حوزه علمیه اصفهان''' یکی از قدیمی ترین بزرگترین و پرثمرترین حوزه‌های علمیه در ایران است.


هم اکنون بیش از ۴۰ مدرسه در استان اصفهان تحت نظارت مرکز مدیریت حوزه های علمیه استان اصفهان به مدیریت حضرت آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد و زعامت  [[حسین مظاهری|آیت الله حسین مظاهری]] که از مراجع تقلید می‌باشد است.
هم اکنون بیش از ۴۰ مدرسه در استان اصفهان تحت نظارت مرکز مدیریت حوزه های علمیه استان اصفهان به مدیریت حضرت [[سید یوسف طباطبائی نژاد|آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد]] و زعامت  [[حسین مظاهری|آیت الله حسین مظاهری]] که از مراجع تقلید می‌باشد، است.


در دوران معاصر شهدای روحانی اصفهان که پرورش یافته این شجره مبارکه بودند، همچون نگینی بر تارک این بنای کهن درخشیدند و نشان دادند دارالعلم شرق همچنان زنده، پویا و تأثیرگذار است
در دوران معاصر شهدای روحانی اصفهان که پرورش یافته این شجره مبارکه بودند، همچون نگینی بر تارک این بنای کهن درخشیدند و نشان دادند دارالعلم شرق همچنان زنده، پویا و تأثیرگذار است.


==تاریخچه==
== علوم اسلامی رایج در  حوزه علمیه اصفهان ==
تاریخ ورود اسلام به اصفهان را برخی به سال  21 هجری قمری اندکی پس از نبرد نهاوند دانسته اند.[1] از آن پس تا زمانی که سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی وابلی از اصحاب امام سجاد علیه اسلام و از شاگردان صاحب اجازه و فتوای ابن عباس در حدود سال 83 به اصفهان پناه آورد و در طول 12 سال اقامت خود در اصفهان به درس و بحث و تربیت پرداخت، خبر مهمی از حوزه علمی شیعه در اصفهان در دست نیست. از آن پس تا دوران سلاجقه گاه و بی‏گاه روایاتی از این دست به چشم می‏خورد، همچون بنای مدرسه علائی توسط علاءالدین کاکویه در اواخر قرن چهارم قمری برای ابن سینا. به یقین از دوران سلاجقه تا پیدایش صفویه، مدارس متعددی در اصفهان وجود داشته است که مهم ترین آنها عبارت بودند از: مدرسه سلطان محمد سلجوقی (قرن پنجم هجری)، مدرسه ملکشاه سلجوقی در محله کران (465 ه ق)، مدرسه سمیرمی (516 ه ق)، مدرسه ملک خاتون (599 ه ق)، مدرسه جلال الدین منکبرنی (620 ه ق)، مدرسه عصمتیه (733 ه ق)، مدرسه شهشهان در محله شهشهان (850 ه ق)، مدرسه اوزون حسن (858 ه ق)، مدرسه بابا قاسم (725 ه ق)، مدرسه جنب مسجد جمعه (قرن هشتم هجری)، مدرسه متصل به آرامگاه سلطان بخت آغا (مدرسه دردشت)، مدرسه صدر الدین علی نصرآبادی (نیمه قرن نهم هجری)، مدرسه باقریه در محله درب کوشک (پیش از دوره صفویه)، مدرسه ترک ها (از عهد آق قویونلوها)، مدرسه درب کوشک یا پاشیر (پیش از دوره صفویه) و مدرسه خواجه ملک مستوفی نزدیک مسجد شیخ لطف الله (پیش از دوره صفویه).<sup>[2]</sup>
بیشتر موضوعات علوم اسلامی به صورت دوره‌ای و در سطوح بسیار بالا در مدارس حوزه علمیه اصفهان تدریس می‌شود که مهمترین آنها به شرح زیر است:


اما با این حال اوج گسترش مدارس قدیم در اصفهان در روزگار صفویه بوده است. مهاجرت برخی از عالمان شیعی جبل عامل ناشی از فشارهایی که در قلمرو عثمانی در عهد صفوی بر شیعیان وارد می‌شد، فرصتی زرّین را برای ترویج مذهب شیعه در ایران ایجاد کرد تاجایی که بی اغراق می‎توان گفت مهد شیوع تشیع در ایران، حوزه علمیه اصفهان بوده است. برخی عدد علمای مهاجر را تا 230 نفر شمرده‏اند، شاید بتوان محقق کرکی، شیخ بهاء و والد ایشان و فرزند شهید ثانی را از مهمترین شخصیت‎های فقهی این دوران دانست. لقب «نائب فقیه» را شاه صفوی برخود نهاد تا هرچه بیشتر خود را تحت تاثیر عالمان و فقهای دینی نشان دهد و بنابراین برخی حوزه علمیه اصفهان را سرمنشاء عملی نهادینه سازی اندیشه کارکردی«ولایت فقیه» می‎دانند. به هر روی از صفویه تا مشروطیت، مدارس زیادی در اصفهان بنا گردید که مهم ترین و زیباترین آن‎ها را  شاه سلطان حسین بنا کرد و امروزه با نام حوزه علمیه امام صادق (ع) چهارباغ شناخته می‎شود. از دیگر مدارس دوره صفویه می‎توان به مدرسه جده کوچک (۱۰۵۷)، جده بزرگ (۱۰۵۸) ، ذوالفقار، ملاعبدالله (1088)،  کاسه‌گران (1105)، نیم‌آورد، جلالیه (1114)، شمس‌آباد (1125)، مدرسه نوریه و مدرسه ساروتقی اشاره کرد و مدارسی همچون رکن‌الملک، سیدالعراقین، مدرسه صدر چهارباغ خواجو و مهم ترین آن ها مدرسه صدر (بازار) از جمله مدارس قدیم پس از صفویه در اصفهان هستند.
*[[فقه]] و [[اصول فقه]]
 
*[[علم حدیث]]
در دوران معاصر شهدای روحانی اصفهان که پرورش یافته این شجره مبارکه بودند، همچون نگینی بر تارک این بنای کهن درخشیدند و نشان دادند دارالعلم شرق همچنان زنده، پویا و تأثیرگذار است، شاید به همین دلیل بود که رهبر معظم انقلاب در سال 1375 هجری شمسی حکم زعامت آیت اللهمظاهری را صادر فرمودند و در پی آن، ورود پر برکت ایشان فصلی نو از شکوفایی و بالندگی را برای این حوزه مبارکه رقم زد؛ احداث و بازسازی مدارس علمیه، ایجاد رشته های تخصصی، تحول در ساختارها و شیوه‎ها و انسجام و استحکام در متن و محتوای حوزه اصفهان تنها گوشه‎ای از رشد و تبلور این بنای کهن در زیست متأخر خود است که شرح جزئیات آن مجال مفصل و موسعی دیگر را می‎طلبد، اما آنچه مشخص است این مطلب است که جلوه و شرح این همه داشته و ظرفیت و آن همه فراز و نشیب را اگر نگوییم اصلا منعکس نشده لا اقل کمی‎ها و کاستی‎ها در انتشار و انعکاس آن کاملا مشهوداست.
*[[فلسفه]] و علوم عقلی<ref>
----[1] فتوح البلدان ص72
 
[2] اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان / مصلح الدین مهدویحوزه علمیه
 
==='''دوره های تاریخی'''===
اصفهان از ابتدا تا کنون چهار دوره را پشت سر گذاشته است. دوره اول در زمان آل بویه است که بزرگانی چون [[ابن سینا|ابن‌سینا]] و ابوریحان بیرونی در این حوزه به تدریس می‌پرداخته‌اند. دوره دوم در عصر سلجوقیان است که در آن مدارس این حوزه علمیه گسترش فراوانی یافت. دوره سوم در عصر صفویان است که با توجه به انتقال پایتخت به اصفهان و نیز توجه خاص شاهان صفوی، این حوزه علمیه به اوج رونق خود رسید. دوره چهارم نیز از پایان عصر صفوی تا عصر حاضر است.<ref name="is1">
{{cite web
|url        = https://rch.ac.ir/article/Details?id=8200
|title      = حوزه علمیه اصفهان - دانشنامه جهان اسلام
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>
 
===مروری بر تاریخ اصفهان===
فتح اصفهان در سال ۲۳ هجری قمری (۶۴۳ میلادی) در زمان خلافت عمر بن خطاب<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = بلاذری
  |last        = امین‌
  |first      = احمدبن یحیی
  |first      = سید محسن
  |author-link = احمدبن یحیی بلاذری
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = فتوح البلدان
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۸
  |page        = ۳۰۸
  |page        = ۳۱
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref> صورت گرفت و حاکمان آن توسط خلفا تا بیش از سیصد سال بعد تعیین می‌شدند. بنابراین، این شهر در زمان سلسله آل بویه و امپراتوری سلجوقی پایتخت بوده است<ref>
</ref>
*[[طب سنتی|طب]] و [[اخترشناسی|نجوم]]<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = کیهان
  |last        = موحدابطحی
  |first      = مسعود
  |first      = حجت
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۶
  |title      = جغرافیای کامل ایران
  |title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    = fa
  |language    = fa
  |volume      = ۱
  |volume      = ۲
  |page        = ۳۰۸
  |page        = ۴۸۵
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>. اصفهان در دوران سلجوقیان به سرعت توسعه یافت و به یکی از مهمترین شهرهای ایران تبدیل شد. ابن حوقل در توصیف اصفهان در نیمه دوم قرن چهارم قمری و اشاره به منسوجات ابریشم و پنبه، زعفران و میوه‌های مختلف آن که به نقاط دیگر صادر می‌شد، می‌گوید: ''از عراق تا خراسان، هیچ شهر تجاری بزرگتری از اصفهان وجود نداشت، مگر [[شهر ری|ری]]''.<ref>
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = سلطان زاده
  |last        = افندی اصفهانی
  |first      = حسین
  |first      = عبداللّه بن عیسی
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۵۹
  |title      = مقدمه‌ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران
  |title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = قم
  |publisher  = به نقل از صورة الارض، ص۱۰۶
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۱
  |page        = ۹۴
  |pages      = ۱۶۱-۱۶۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref> این وضعیت رو به رشد اصفهان کماکان ادامه داشت تا اینکه حمله تیمور باعث ویرانی و فروپاشی تعدادی از شهرها و روستاهای ایران شد. تیمور در اصفهان دستور چیدن یک مناره‌ را با سر ۷۰۰۰۰ قربانی داد.<ref>
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = ابن‌عبر شاه
  |last        = امین‌
  |first      = احمد بن محمد
  |first      = سید محسن
  |author-link =  
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = زندگانی شگفت‌آور تیمور
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  = ترجمه محمدعلی نجاتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ۱۳۳۹
  |publisher  =  
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۹
  |page        = ۵۰
  |page        = ۱۸۸
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref> در سال ۱۰۰۰ هجری (۱۵۹۱ میلادی)، پایتخت صفوی از قزوین به اصفهان منتقل شد و اصفهان بار دیگر به یکی از مرفه‌ترین شهرهای ایران تبدیل شد. در این دوره اصفهان علاوه بر اینکه به یک مرکز سیاسی-اجتماعی تبدیل شده بود، یک مرکز فرهنگی-علمی نیز به حساب می‌آمد و یک حوزه علمیه بزرگ با علمای عالی رتبه در جهان شیعه را در خود جای داده بود.<ref name="is2">
</ref><ref>
{{cite web
|url        = https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3462607-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86
|title      = انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref name="is3">
{{cite web
|url        = http://wikifeqh.ir/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86
|title      = حوزه‌ علمیه اصفهان - ویکی فقه
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>
 
===دوره تأسیس===
با توجه به آنچه در تاریخ نقل شده است، اولین فعالیتهای حوزه علمیه اصفهان به دوران سلطنت آل بویه برمی‌گردد. هنگامی که ابوجعفر دشمنزیار حاکم اصفهان بود، ابن سینا برای خدمت نزد او رفت.<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = فقیهی
  |last        = جناب اصفهانی
  |first      = اصغر
  |first      = علی
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۱
  |title      = آل بویه
  |title      = الاصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ عباس نصر
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۳۰۱
  |page        = ۱۰۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref> ابن سینا علاوه بر خدمت در دربار ابوجعفر دشمنزیار در اصفهان، تدریس نیز می‌کرد. مدرسه اصفهان یادگار آن دوران است.<ref>
</ref>
*[[ریاضیات]]<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = سلطان‌زاده
  |last        = جناب اصفهانی
  |first      = حسین
  |first      = علی
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۱
  |title      = تاریخ مدارس ایران
  |title      = الاصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ عباس نصر
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۹۹
  |page        = ۱۰۵
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
{{cite journal
 
| last        = شبلی
<br />
| first      = نعمان
==عالمان و بزرگان حوزه علمیه اصفهان==
| date        =
[[File:IMG 9275-1mix.jpg|thumb|left|300px|مدرسه نیم آورد، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان]]
| title      = آموزش قدیم در کشورهای اسلامی، ترجمه فخر داعی
حوزه علمیه اصفهان یکی از حوزه‌های نادری است که بیشترین مهاجرت علمی دانشمندان و علمای اسلامی را پذیرفته است. در اینجا برخی از دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصیلان این حوزه علمیه نام برده می‌شوند:<ref name="is3">
| trans-title =
| url        =
| language    = fa
| journal    = آموزش و پرورش، سال نهم، شماره ۳
| volume      =
| issue      = ۳
| pages      = ۳۰
| doi        =
| access-date =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = رفیعی مهرآبادی
|first      = ابوالقاسم
|author-link =
|date        =
|title      = آثار ملی اصفهان
|url        =  
|location    =  
|publisher  =
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۴۳۱
|isbn        =
}}
</ref>
 
===دوره آشفتگی===
این دوره همزمان با دوران حکومت امپراتوری سلجوقی بود. در این دوران، [[نظام‌الملک]] جنبش‌های مدرسه‌سازی و رقابتهای مذهبی-سیاسی را رواج داد، بنابراین تاریخ حوزه علمیه شیعه در این دوران چندان روشن نیست. اگرچه ''حسین سلطان‌زاده''<ref name="is4">
{{cite web  
{{cite web  
|url        = https://civilica.com/p/176231/
|url        = http://wikifeqh.ir/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86
|title      = رزومه علمی جناب آقای حسین سلطان زاده - صفحه اختصاصی
|title      = حوزه‌ علمیه اصفهان - ویکی فقه
|trans-title =  
|trans-title =  
|language    = fa
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
|access-date = 26 July 2021
}}
}}
</ref> نویسنده کتاب ''تاریخ مدارس ایران''<ref name="is5">
</ref><ref name="is10">
{{cite web  
{{cite web  
|url        = https://elmnet.ir/article/30236069-31921/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2%D8%B9%D9%87%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D9%88%D9%86
|url        = https://fa.wikishia.net/view/حوزه_علمیه_اصفهان
|title      = کتاب تاریخ مدارس ایران ازعهدباستان تا تاسیس دارالفنون
|title      = حوزه علمیه اصفهان - ويکی شيعه
|trans-title =  
|trans-title =  
|language    = fa
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
|access-date = 26 July 2021
}}
}}
</ref> از شش مدرسه در این عصر نام برده است، اما شیعه بودن آنها مورد شک است. می‌توان گفت که ایران از نیمه دوم قرن پنجم قمری، از حمله مغول (۱۲۱۹ تا ۱۲۵۶ میلادی، از ۶۱۶ تا ۶۵۴ هجری قمری) تا زمان غازان خان (۱۲۹۵ تا ۱۳۰۴ میلادی، ۶۹۴ تا ۷۰۳ هجری قمری)، یکی از پادشاهان [[ایلخانان|ایلخانی]]، در آشفتگی سیاسی و فرهنگی بوده است. تا اینکه غازان خان به قدرت رسید و از آیین بودایی به [[اسلام]] گروید و نام خود را به ''محمود'' تغییر داد و از امپراتوری بزرگ مغول مستقر در چین سرپیچی کرد. غازان خان برای بهبود وضعیت کشور، مجموعه‌ای از اصلاحات وسیع و قوانین و مقررات را وضع کرد که نتایج درخشانی به بار آورد.<ref>
</ref>
{{cite book
 
|last        = هنرفر
*[[میرداماد]]
|first       = لطف‌الله
*[[شیخ بهایی]]
|author-link =
*[[محمد تقی مجلسی|محمدتقی مجلسی]]<ref name="is6">
|date        =
{{cite web
|title       = اصفهان
|url        = https://iranicaonline.org/articles/majlesi-molla-mohammad-taqi-b-maqsud-ali-esfahani
|url        =
|title       = MAJLESI, MOḤAMMAD-TAQI – Encyclopaedia Iranica
|location    =
|trans-title =  
|publisher  =
|language    = en
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
|volume      =
|page        = ۱۶۰
|isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
{{cite book
*[[محمدباقر مجلسی]]
|last        = اشپولر
*[[سید نعمت‌الله جزایری]]
|first       = برتولد
*محمد جواد اصفهانی
|author-link =
*[[احمد بیدآبادی|شيخ احمد مجتهد بيدآبادی]]<ref name="is7">
|date        =
{{cite web
|title       = تاریخ مغول در ایران، ترجمه دکتر محمود میرآفتاب
|url        = https://takhtefoulad.ir/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C/Mashahir?ItemId=1104
|url        =
|title       = شیخ احمد مجتهد بیدآبادی
|location    =  
|trans-title =  
|publisher  =
|language    = fa
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
|volume      =
|page        = ۳۱۵
|isbn        =  
}}
}}
</ref> به پیروی از غازان خان، نزدیک به ۱۰۰۰۰۰ مغول مسلمان شدند<ref>
</ref>
{{cite book
*[[محمدعلی شاه آبادی|محمدعلی شاه‌آبادی]]<ref name="is8">
|last        = اقبال آشتیانی
{{cite web
|first       = عباس
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C
|author-link = عباس اقبال آشتیانی
|title       = محمدعلی شاه‌آبادی - ويکی شيعه
|date        =
|trans-title =  
|title       = تاریخ مغول
|language    = fa
|url        =
|access-date = 26 July 2021
|location    =
|publisher  =  
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۲۵۶
|isbn        =  
}}
}}
</ref>، و جانشین وی نیز، اولجایتو(۷۰۳ - ۷۱۶ قمری، ۱۳۰۴ - ۱۳۱۶ میلادی)، توسط شیعیان به مناسبت گرویدن او به مذهب شیعه به محمد خدابنده معروف شد.<ref>
</ref>
{{cite book
*[[سید حسین خادمی]]<ref name="is9">
|last        = اقبال آشتیانی
{{cite web
|first       = عباس
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D8%AF%D9%85%DB%8C
|author-link = عباس اقبال آشتیانی
|title       = سید حسین خادمی - ويکی شيعه
|date        =
|trans-title =  
|title       = تاریخ مغول
|language    = fa
|url        =
|access-date = 26 July 2021
|location    =
|publisher  =  
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۳۰۸
|isbn        =  
}}
}}
</ref> بنابراین، تا زمان انقراض سلسله ایلخانی ایران، اسلام دین رسمی دولت ایلخانان بود و سلطنت آنان بر اساس قوانین و آداب اسلامی بود.<ref>
</ref>
 
===دانش‌آموختگان مونث===
 
*[[بانو امین]]
 
===مراجع برجسته شیعه===
برخی از برجسته‌ترین مراجع و فقهای شیعه به مدارج عالی در حوزه علمیه اصفهان رسیدند و سپس برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفتند. اینان شامل:
 
*[[سید حسن مدرس]]
*[[محمدحسین نائینی]]<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = اقبال آشتیانی
  |last        = امین‌
  |first      = عباس
  |first      = سید محسن
  |author-link = عباس اقبال آشتیانی
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = تاریخ مغول
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۶
  |page        = ۲۵۹
  |pages      = ۵۴-۵۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
 
*[[سید ابوالحسن اصفهانی]]<ref>
===دوره رونق===
این دوره یکی از پررونق‌ترین دوره‌های حوزه علمیه اصفهان است. با دعوت علما و دانشمندان جبل عامل به ایران و تمرکز بر اصفهان در عصر صفویه، حوزه علمیه اصفهان به اوج شکوفایی خود رسید. برخلاف دوران آشفتگی -هنگامی که جنبش‌های مدرسه‌سازی توسط نظام‌الملک برای ترویج مکتب شافعی آغاز شد- در این دوره حوزه علمیه اصفهان، با ساخت مدارس دینی شیعه رواج گرفت و ده‌ها مدرسه در دورترین نقاط ایران تاسیس شد. اما گسترش خرافات و فساد اخلاقی و روی آوردن به جهان و مظاهر مادی، بی‌اعتنایی به دانش و ادب عوامل انحطاط صفوی را فراهم کرد. جبل عامل، که از دیرباز یک دانشگاه برای [[شیعه دوازده‌امامی|شیعه امامیه]] و مرکز آموزش دانشمندان در علوم مختلف اسلامی مانند [[حدیث]] و [[فقه]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[علم کلام|کلام]] و اخلاق بود، با گرایش شاه اسماعیل یکم به تشیع و دعوت فقهای شیعه راه را برای ترویج تفکرات شیعی هموار ساخت. البته تاریخ تشیع در ایران به قرون اول و دوم قمری (۶۲۲ تا ۸۱۶ میلادی) برمی‌گردد.<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = المهاجر
  |last        = امین‌
  |first      = جعفر
  |first      = سید محسن
  |author-link =  
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = الهجرة العاملیة الی ایران فی العصر الصفوی
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    = ar
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۲
  |page        = ۶۶
  |pages      = ۳۳۱-۳۳۵
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
 
*[[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا مسجدشاهی]]<ref name="is11">
===دوره رویارویی با دولتها===
{{cite web
برهه تاریخی چهارم حوزه علمیه اصفهان در مورد رویارویی آن با حکومت‌های افشاریان، زندیان، قاجاریان و دودمان پهلوی است. حاکمان این رژیمها افرادی نالایق بودند و به فرهنگ و علم توجهی نداشتند و تنها عملکرد آنها «انباشت ثروت» و «دادن امتیاز» به کشورهای خارجی بود.<ref>
|url        = https://hawzah.net/fa/Magazine/View/130/6201/65854/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7
|title      = مسجد شاهی، محمدرضا
|trans-title =  
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = دروویل
  |last        = امین‌
  |first      = گاسپار
  |first      = سید محسن
  |author-link =  
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = سفرنامه دروویل، ترجمه جواد یحیی
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۷
  |page        = ۱۸۱
  |page        = ۱۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref> فقر اقتصادی منجر به پذیرش هر نوع قراردادی با دولتهای خارجی و تهاجم فرهنگی شد. از جمله این توافقات، پذیرش افتتاح مدارس خارجی در ایران بود که برخی از کشورها مانند انگلیس، آلمان، فرانسه و روسیه در ایران تأسیس کردند. مدرسه ''ستاره صبح'' یکی از مدارسی بود که در سپتامبر ۱۹۱۰ در اصفهان افتتاح شد، در حالی که مدرسه ''جلفا'' قبلاً در این شهر به تربیت دانش آموزان مبادرت داشت.<ref>
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = غفاری
  |last        = مدرس تبریزی
  |first      = ابوالحسن
  |first      = محمدعلی
  |author-link =  
  |author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۴
  |title      = تاریخ روابط ایران و فرانسه
  |title      = ریحانه الادب
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۷
  |page        = ۱۵۵
  |page        = ۲۵۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref><ref>
 
===دوره صفویه===
در دوران [[دودمان صفویان|صفویه]]، به دلیل فشارهای شدید بر شیعیان توسط امپراتوری عثمانی، برخی از علمای شیعه جبل عامل به ایران مهاجرت کردند تا از این فرصت گشایش سیاسی موجود در ایران استفاده کنند و مذهب تشیع را ترویج کنند.<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مهاجر
  |last        = تهرانی
  |first      = جعفر
  |first      = آقابزرگ
  |author-link =  
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = الهجرة العاملية إلی ايران في العصر الصفوي
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    = ar
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۲
  |page        =  
  |pages      = ۷۴۷-۷۵۳
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref> شاه تهماسب صفوی (سلطنت ۹۳۰–۹۸۴ قمری) مهمترین نقش را در استقبال از این علمای مهاجر ایفا کرد. برخی از این علما در شکل گیری حوزه علمیه اصفهان نقش مهمی داشتند. در زمان شاه تهماسب، به دلیل مراقبت ویژه شاه از علما و همچنین اعتقاد و تعهد شخصی وی به احکام شرع اسلام، زمینه‌های علمی شیعه رونق گرفت و قدرت ویژه‌ای به دست آورد. پس از شاه تهماسب، در زمان شاه اسماعیل دوم (سلطنت ۹۸۴–۹۸۵ قمری) به دلیل گرایش شاه به [[سنی|اهل سنت]]، علمای شیعه منزوی شدند و حتی شاه سعی کرد آنها را بکشد. پس از شاه اسماعیل دوم در زمان سلطنت شاه محمد خدابنده (سلطنت ۹۸۵–۹۹۶ قمری) نیز هیچ توجهی به حوزه علمیه نشد. با برپایی سلطنت شاه عباس اول صفوی (سلطنت ۹۹۶ - ۱۰۳۸ قمری) و اقدامات وی، علمای شیعه نفوذ بیشتری پیدا کردند، تا جایی که می‌توان گفت که حوزه علمیه اصفهان در عمل در زمان وی تأسیس شده است.<ref>
</ref>
*[[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال‌الدین گلپایگانی]]<ref name="is12">
{{cite web
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%AF%D9%84%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C
|title      = سید جمال‌الدین گلپایگانی - ويکی شيعه
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = افندی اصفهانی
  |last        = تهرانی
  |first      = عبداللّه بن عیسی
  |first      = آقابزرگ
|author-link =
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
|date        = ۱۳۵۹
|title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
|url        =
|location    = قم
|publisher  = چاپ احمد حسینی
|language    =
|volume      = ۳
|pages      = ۴۵۵-۴۶۰
|isbn        =
}}
</ref><ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۴
  |volume      = ۱
  |pages      = ۳۶۳
  |page        = ۳۰۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = امین‌
  |first      = محمدباقر
  |first      = سید محسن
  |author-link =  
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۲
  |volume      = ۴
  |pages      = ۳۲۱-۳۲۳
  |page        = ۲۰۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[سید حسین طباطبایی بروجردی]]


===دوره افشاریان===
===شخصیت‌های علمی و فقهی===
در پی تصرف اصفهان توسط محمود افغان و متعاقب آن به قدرت رسیدن نادرشاه افشار (سلطنت ۱۱۴۸ تا ۱۱۶۰ قمری) و ناامنی شهر، حوزه علمیه اصفهان رونق سابق خود را از دست داد و این اتفاق تعدادی از علما را مجبور به مهاجرت به شهرهای دیگر کرد.<ref>
 
*[[عبدالله بن محسن بن محمدباقر حسینی اعرجی اصفهانی|عبدالله بن محسن اعرجی]]<ref name="is13">
{{cite web
|url        = https://alefbalib.com/Metadata/644640/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A8%D9%86-%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%AC%DB%8C
|title      = عبدالله بن محسن اعرجی - کتابخانه مجازی الفبا
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = تهرانی
  |first      = محمدباقر
  |first      = آقابزرگ
  |author-link =  
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = قسم۳
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۲
  |volume      =  
  |pages      = ۳۶۰-۳۶۲
  |page        = ۱۲۱۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
*[[رحیم ارباب]]<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = سبحانی
  |last        = تهرانی
  |first      = جعفر
  |first      = آقابزرگ
  |author-link = جعفر سبحانی
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = موسوعة طبقات الفقهاء
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    = قسم۲
  |publisher  = مؤسسة الامام الصادق
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۱۲
  |volume      =  
  |page        = ۳۸۰
  |pages      = ۷۲۱-۷۲۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>


===دوره قاجار===
== اساتید برجسته حوزه علمیه اصفهان ==
در دوره قاجار (۱۱۷۵ تا ۱۳۰۴)، کرسی تدریس فقه و اصول در حوزه علمیه اصفهان رونق داشت. در این دوره، بیشتر علما تحصیلات و مقاطع حوزوی خود را در این شهر می‌آموختند و برای تکمیل تحصیلات خود به حوزه تازه تاسیس [[حوزه علمیه نجف|نجف]] مهاجرت می‌کردند. البته برخی از آنها پس از اخذ درجه اجتهاد و دستیابی به سطوح بالای تحصیلات حوزوی به اصفهان بازمی‌گشتند و تدریس و انجام سایر امور دینی را آغاز می‌کردند. این رفت و آمد باعث شد اصفهان همچنان در آموزش مجتهدین برجسته پیشگام باشد.<ref>
[[File:مدرسه چهارباغ اصفهان 04.jpg|thumb|left|300px|[[مدرسه چهارباغ]]، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان]]
 
*[[علی منشار|علی مُنشار عاملی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = واله اصفهانی
  |first      = محمدباقر
  |first      = محمدیوسف
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۲
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ میرهاشم محدث
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۷
  |volume      =  
  |pages      = ۱۴۵-۱۴۷
  |page        = ۴۳۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
 
*حسین بن عبدالصمد حارثی، دوره صفوی<ref>
===دوره پهلوی===
{{cite book
در واقع از این زمان به بعد حوزه علمیه اصفهان رسماً به یکی از حوزه‌های تابعه حوزه علمیه نجف تبدیل شد و اساتید فرهیخته نجف در این شهر مستقر شدند و دستاوردهای علمی آن را در اختیار طلاب قرار دادند. حوزه علمیه اصفهان رونق خود را در دهه‌های اول سلسله پهلوی به ویژه در پی سیاستهای پهلوی اول از دست داد.<ref name="is1" />
|last        = واله اصفهانی
 
|first       = محمدیوسف
===وضعیت فعلی===
|author-link =  
در یکی دو دهه اخیر، حوزه علمیه اصفهان از دستاوردهای علمی [[حوزه علمیه قم]] بسیار بهره برده و اساتید برجسته آن، از فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم و همچنین حوزه علمیه نجف هستند.<ref name="is1" />
|date       = ۱۳۷۲
 
|title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
==دانش‌آموختگان معروف==
|url        =  
[[File:IMG 9275-1mix.jpg|thumb|left|300px|مدرسه نیم آورد، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان]]
|location    = تهران
حوزه علمیه اصفهان یکی از حوزه‌های نادری است که بیشترین مهاجرت علمی دانشمندان و علمای اسلامی را پذیرفته است. در اینجا برخی از دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصیلان این حوزه علمیه نام برده می‌شوند:<ref name="is3" /><ref name="is10">
|publisher  = چاپ میرهاشم محدث
{{cite web
|language    = fa
|url        = https://fa.wikishia.net/view/حوزه_علمیه_اصفهان
|volume      =
|title       = حوزه علمیه اصفهان - ويکی شيعه
|pages      = ۴۳۳-۴۳۴
|trans-title =
|isbn        =  
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref>
 
*[[میرداماد]]
*[[شیخ بهایی]]
*[[محمد تقی مجلسی|محمدتقی مجلسی]]<ref name="is6">
{{cite web
|url        = https://iranicaonline.org/articles/majlesi-molla-mohammad-taqi-b-maqsud-ali-esfahani
|title      = MAJLESI, MOḤAMMAD-TAQI – Encyclopaedia Iranica
|trans-title =  
|language    = en
|access-date = 26 July 2021
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمدباقر مجلسی]]
*ملا عبدالله تستری، دوره صفوی<ref>
*[[سید نعمت‌الله جزایری]]
{{cite book
*محمد جواد اصفهانی
|last        = مجلسی
*[[احمد بیدآبادی|شيخ احمد مجتهد بيدآبادی]]<ref name="is7">
|first      = محمدتقی بن مقصود علی
{{cite web
|author-link =  
|url        = https://takhtefoulad.ir/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C/Mashahir?ItemId=1104
|date        =  
|title      = شیخ احمد مجتهد بیدآبادی
|title      = روضه المتقین فی شرح مَن لایحضُرُه الفقیه
|trans-title =  
|url        =
|language    = fa
|location    = قم
|access-date = 26 July 2021
|publisher  = چاپ حسن موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی
|language    =  
|volume      = ۱۴
|page        = ۳۸۲
|isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمدعلی شاه آبادی|محمدعلی شاه‌آبادی]]<ref name="is8">
*[[شیخ بهایی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite web
{{cite book
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C
|last        = مجلسی
|title       = محمدعلی شاه‌آبادی - ويکی شيعه
|first       = محمدتقی بن مقصود علی
|trans-title =  
|author-link =  
|language    = fa
|date        =  
|access-date = 26 July 2021
|title      = روضه المتقین فی شرح مَن لایحضُرُه الفقیه
}}
|url        =  
</ref>
|location    = قم
*[[سید حسین خادمی]]<ref name="is9">
|publisher  = چاپ حسن موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی
{{cite web
|language    =  
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D8%AF%D9%85%DB%8C
|volume      = ۱۴
|title      = سید حسین خادمی - ويکی شيعه
|page        = ۴۳۴
|trans-title =  
|isbn        =  
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
}}
</ref>
</ref><ref>
 
===دانش‌آموختگان مونث===
 
*[[بانو امین]]
 
===مراجع برجسته شیعه===
برخی از برجسته‌ترین مراجع و فقهای شیعه به مدارج عالی در حوزه علمیه اصفهان رسیدند و سپس برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفتند. اینان شامل:
 
*[[سید حسن مدرس]]
*[[محمدحسین نائینی]]<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = امین‌
  |last        = واله اصفهانی
  |first      = سید محسن
  |first      = محمدیوسف
  |author-link = سید محسن امین
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۲
  |title      = اعیان الشیعه
  |title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ میرهاشم محدث
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۶
  |volume      =  
  |pages      = ۵۴-۵۶
  |pages      = ۴۳۷-۴۴۳
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[سید ابوالحسن اصفهانی]]<ref>
*لطف الله بن عبدالکریم میسی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = امین‌
  |last        = واله اصفهانی
  |first      = سید محسن
  |first      = محمدیوسف
  |author-link = سید محسن امین
|author-link =
|date        = ۱۳۷۲
|title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ میرهاشم محدث
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۴۳۸-۴۳۹
|isbn        =
}}
</ref>
*مصطفی حسینی تفرشی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = خوانساری
|first      = محمدباقر
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = اعیان الشیعه
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۲
  |volume      = ۷
  |pages      = ۳۳۱-۳۳۵
  |pages      = ۳۲۷-۳۳۸
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا مسجدشاهی]]<ref name="is11">
*[[میرداماد]]، دوره صفوی<ref>
{{cite web
{{cite book
|url        = https://hawzah.net/fa/Magazine/View/130/6201/65854/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7
  |last        = واله اصفهانی
|title      = مسجد شاهی، محمدرضا
  |first      = محمدیوسف
|trans-title =
  |author-link =  
|language    = fa
  |date        = ۱۳۷۲
|access-date = 26 July 2021
  |title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
}}
</ref><ref>
{{cite book
  |last        = امین‌
  |first      = سید محسن
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ میرهاشم محدث
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۷
  |volume      =  
  |page        = ۱۶
  |pages      = ۴۱۷-۴۱۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
*[[میرفندرسکی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مدرس تبریزی
  |last        = افندی اصفهانی
  |first      = محمدعلی
  |first      = عبداللّه بن عیسی
  |author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۴
  |date        = ۱۳۵۹
  |title      = ریحانه الادب
  |title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    = قم
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۷
  |volume      = ۵
  |page        = ۲۵۲
  |pages      = ۴۹۹-۵۰۱
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
*قاسم حسنی طباطبائی قهپایی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = تهرانی
  |last        = خوانساری
  |first      = آقابزرگ
  |first      = محمدباقر
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۲
  |volume      = ۴
  |pages      = ۷۴۷-۷۵۳
  |page        = ۴۱۱
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[سید جمال الدین گلپایگانی|سید جمال‌الدین گلپایگانی]]<ref name="is12">
*[[محمدتقی مجلسی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite web
|url        = https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%AF%D9%84%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C
|title      = سید جمال‌الدین گلپایگانی - ويکی شيعه
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = تهرانی
  |last        = قمی
  |first      = آقابزرگ
  |first      = عباس
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |author-link = شیخ عباس قمی
  |date        =  
  |date        = ۱۳۸۵
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |title      = الفوائد الرضویه فی احوال علماءالمذهب الجعفریه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = قم
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ ناصر باقری بیدهندی
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۱
  |volume      = ۲
  |page        = ۳۰۹
  |pages      = ۷۰۶-۷۰۷
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
*[[رجبعلی تبریزی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = امین‌
  |last        = نصرآبادی
  |first      = سید محسن
  |first      = محمدطاهر
  |author-link = سید محسن امین
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۸
  |title      = اعیان الشیعه
  |title      = تذکره نصرآبادی
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = یزد
|publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
|language    =
|volume      =
|page        = ۲۲۳
|isbn        =
}}
</ref>
*رفیع الدین محمد بن حیدر حسنی طباطبائی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مدرس تبریزی
|first      = محمدعلی
|author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
|date        = ۱۳۷۴
|title      = ریحانه الادب
|url        =
|location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۴
  |volume      = ۶
  |page        = ۲۰۶
  |page        = ۱۲۸
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[سید حسین طباطبایی بروجردی]]
*آخوند ملا حسین بروجردی، دوره صفوی<ref>
 
===شخصیت‌های علمی و فقهی===
 
*[[عبدالله بن محسن بن محمدباقر حسینی اعرجی اصفهانی|عبدالله بن محسن اعرجی]]<ref name="is13">
{{cite web
|url        = https://alefbalib.com/Metadata/644640/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A8%D9%86-%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%AC%DB%8C
|title      = عبدالله بن محسن اعرجی - کتابخانه مجازی الفبا
|trans-title =
|language    = fa
|access-date = 26 July 2021
}}
</ref><ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = تهرانی
  |last        = خاتون آبادی
  |first      = آقابزرگ
  |first      = عبدالحسین بن محمدباقر
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۵۲
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |title      = وقایع السنین و الاعوام، یا، گزارش‌های سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قسم۳
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ محمدباقر بهبودی
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۱۲۱۰
  |page        = ۵۳۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[رحیم ارباب]]<ref>
*[[محمدصالح مازندرانی|ملا محمدصالح مازندرانی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = تهرانی
  |last        = خوانساری
  |first      = آقابزرگ
  |first      = محمدباقر
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قسم۲
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۴
  |pages      = ۷۲۱-۷۲۲
  |pages      = ۱۱۸-۱۲۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
 
*رفیع الدین گیلانی، دوره صفوی<ref>
==[[:رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان|شعرای حوزه علمیه اصفهان]]==
{{cite book
یکی از گنجینه های پرافتخار تاریخ اسلام و تشیع، میراث گرانسنگ ادبیات منظوم و اشعار حکیمانه [[:رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان|شاعران]] الهی است. شواهد و قرائن مسلم تاریخی و روایات، سخنان و سیره نورانی پیامبر و ائمه معصومین (ع) بیانگر آثاری از اشعار آن بزرگواران و ارج‌گذاری به شاعران برجسته است، پس از معصومین چهره هایی مثل دعبل‌ها و در قرون اسلامی برجستگانی از فقها این قلمرو را گسترش دادند. حوزه علمیه اصفهان نیز دارای ادیبان و شعرای فقیه و روحانی از گذشته تا کنون بوده است که در جایگاه خود بی نظیر است.  
|last        = تهرانی
 
|first      = آقابزرگ
فهرستی از شعرای این دیار به شرح ذیل می باشد:
|author-link = آقابزرگ تهرانی
<br />{{چندستونه|۴}}
|date        = ۱۳۶۲
<DynamicPageList>
|title      = الذریعه الی تصانیف الشیعه
category            = شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان
  |url        =
ordermethod          = ascending
|location    = بیروت
mode    = ordered
|publisher  = چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی
 
|language    =
</DynamicPageList>
|volume      = ۱۰
 
|page        = ۲۷
{{پایان چندستونه}}
|isbn        =  
==اساتید برجسته حوزه علمیه اصفهان==
}}
[[File:مدرسه چهارباغ اصفهان 04.jpg|thumb|left|300px|[[مدرسه چهارباغ]]، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان]]
</ref>
 
*[[محمدباقر محقق سبزواری]]، دوره صفوی<ref>
*[[علی منشار|علی مُنشار عاملی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = واله اصفهانی
  |last        = نصرآبادی
  |first      = محمدیوسف
  |first      = محمدطاهر
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۲
  |date        = ۱۳۷۸
  |title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
  |title      = تذکره نصرآبادی
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    = یزد
  |publisher  = چاپ میرهاشم محدث
  |publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۴۳۰
  |page        = ۲۲۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*حسین بن عبدالصمد حارثی، دوره صفوی<ref>
*[[آقا حسین خوانساری]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = واله اصفهانی
  |last        = افندی اصفهانی
  |first      = محمدیوسف
  |first      = عبداللّه بن عیسی
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۲
  |date        = ۱۳۵۹
  |title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
  |title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    = قم
  |publisher  = چاپ میرهاشم محدث
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۲
  |pages      = ۴۳۳-۴۳۴
  |pages      = ۵۷-۶۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*ملا عبدالله تستری، دوره صفوی<ref>
*محمد بن حسن شروانی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مجلسی
  |last        = خوانساری
  |first      = محمدتقی بن مقصود علی
  |first      = محمدباقر
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = روضه المتقین فی شرح مَن لایحضُرُه الفقیه
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    =  
  |publisher  = چاپ حسن موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۱۴
  |volume      = ۷
  |page        = ۳۸۲
  |pages      = ۹۳-۹۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[شیخ بهایی]]، دوره صفوی<ref>
*[[سلطان‌العلماء آملی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مجلسی
  |last        = خوانساری
  |first      = محمدتقی بن مقصود علی
  |first      = محمدباقر
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = روضه المتقین فی شرح مَن لایحضُرُه الفقیه
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    =  
  |publisher  = چاپ حسن موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۱۴
  |volume      = ۲
  |page        = ۴۳۴
  |pages      = ۳۴۶-۳۴۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
*خلیل بن غازی قزوینی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = واله اصفهانی
  |last        = خوانساری
  |first      = محمدیوسف
  |first      = محمدباقر
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۲
  |date        =  
  |title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    =  
  |publisher  = چاپ میرهاشم محدث
  |publisher  =  
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۳
  |pages      = ۴۳۷-۴۴۳
  |pages      = ۲۶۹-۲۷۴
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*لطف الله بن عبدالکریم میسی، دوره صفوی<ref>
*[[جعفر بن عبدالله حویزی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = واله اصفهانی
  |last        = خوانساری
  |first      = محمدیوسف
  |first      = محمدباقر
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۲
  |date        =  
  |title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    =  
  |publisher  = چاپ میرهاشم محدث
  |publisher  =  
  |language    = fa
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۲
  |pages      = ۴۳۸-۴۳۹
  |pages      = ۱۹۲-۱۹۳
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*مصطفی حسینی تفرشی، دوره صفوی<ref>
*[[سید نعمت‌الله جزایری]]، قرن دوازده قمری
*[[ملا محسن فیض کاشانی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = خوانساری
سطر ۸۲۱: سطر ۷۴۴:
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۷
  |volume      = ۶
  |pages      = ۳۲۷-۳۳۸
  |page        = ۸۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[میرداماد]]، دوره صفوی<ref>
*[[آقا جمال خوانساری]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
|last        = واله اصفهانی
|first      = محمدیوسف
|author-link =
|date        = ۱۳۷۲
|title      = خلدبرین: ایران در روزگار صفویان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ میرهاشم محدث
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۴۱۷-۴۱۹
|isbn        =
}}
</ref>
*[[میرفندرسکی]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = افندی اصفهانی
  |last        = افندی اصفهانی
سطر ۸۵۳: سطر ۷۶۰:
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۵
  |volume      = ۱
  |pages      = ۴۹۹-۵۰۱
  |page        = ۱۱۴
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*قاسم حسنی طباطبائی قهپایی، دوره صفوی<ref>
*[[محمد بن عبدالفتاح تنکابنی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = خوانساری
سطر ۸۶۹: سطر ۷۷۶:
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۴
  |volume      = ۷
  |page        = ۴۱۱
  |pages      = ۱۰۶-۱۱۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمدتقی مجلسی]]، دوره صفوی<ref>
*محمد صالح خاتون آبادی، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = قمی
  |last        = خوانساری
  |first      = عباس
  |first      = محمدباقر
  |author-link = شیخ عباس قمی
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۸۵
  |date        =  
  |title      = الفوائد الرضویه فی احوال علماءالمذهب الجعفریه
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    =  
  |publisher  = چاپ ناصر باقری بیدهندی
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۲
  |volume      = ۲
  |pages      = ۷۰۶-۷۰۷
  |page        = ۳۵۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[رجبعلی تبریزی]]، دوره صفوی<ref>
*آقا حسین گیلانی، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = نصرآبادی
  |last        = جناب اصفهانی
  |first      = محمدطاهر
  |first      = علی
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۸
  |date        = ۱۳۷۱
  |title      = تذکره نصرآبادی
  |title      = الاصفهان (رجال و مشاهیر اصفهان)
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = یزد
  |location    = اصفهان
  |publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
  |publisher  = چاپ عباس نصر
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۲۲۳
  |page        = ۱۹۱
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*رفیع الدین محمد بن حیدر حسنی طباطبائی، دوره صفوی<ref>
*[[میرزا عبدالله اصفهانی افندی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مدرس تبریزی
  |last        = افندی اصفهانی
  |first      = محمدعلی
  |first      = عبداللّه بن عیسی
  |author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۴
  |date        = ۱۳۵۹
  |title      = ریحانه الادب
  |title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    = قم
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۶
  |volume      = ۱
  |page        = ۱۲۸
  |page        = ۱۳
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*آخوند ملا حسین بروجردی، دوره صفوی<ref>
*ابوالفضل بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خاتون آبادی
  |last        = خوانساری
  |first      = عبدالحسین بن محمدباقر
  |first      = محمدباقر
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۵۲
  |date        =  
  |title      = وقایع السنین و الاعوام، یا، گزارش‌های سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    =  
  |publisher  = چاپ محمدباقر بهبودی
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۷
  |page        = ۵۳۲
  |pages      = ۱۱۱-۱۱۸
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمدصالح مازندرانی|ملا محمدصالح مازندرانی]]، دوره صفوی<ref>
*[[حزین لاهیجی]]، قرن دوازده قمری
*[[محمد اکمل اصفهانی]]، قرن دوازده قمری
*[[صادق بن محمد تنکابنی|محمدصادق تنکابنی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = خوانساری
سطر ۹۴۹: سطر ۸۵۸:
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۴
  |volume      = ۷
  |pages      = ۱۱۸-۱۲۰
  |page        = ۱۰۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*رفیع الدین گیلانی، دوره صفوی<ref>
*عبدالله بن صالح بحرانی سماهیجی، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = تهرانی
  |last        = خوانساری
  |first      = آقابزرگ
  |first      = محمدباقر
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۶۲
  |date        =  
  |title      = الذریعه الی تصانیف الشیعه
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = بیروت
  |location    =  
  |publisher  = چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۱۰
  |volume      = ۴
  |page        = ۲۷
  |pages      = ۲۴۷-۲۴۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمدباقر محقق سبزواری]]، دوره صفوی<ref>
*محمدزمان بن کلبعلی اصفهانی تبریزی، قرن دوازده قمری
*محمد باقر بن حسن خلیفه سلطانی، دوره [[نادرشاه|نادر شاه]]<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = نصرآبادی
  |last        = امین‌
  |first      = محمدطاهر
  |first      = سید محسن
  |author-link =  
  |author-link = سید محسن امین
  |date        = ۱۳۷۸
  |date        =  
  |title      = تذکره نصرآبادی
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = یزد
  |location    =  
  |publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۹
  |page        = ۲۲۰
  |page        = ۱۸۸
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[آقا حسین خوانساری]]، دوره صفوی<ref>
*محمد تقی بن محمدکاظم الماسی شمس آبادی، دوره نادر شاه<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = افندی اصفهانی
  |last        = خوانساری
  |first      = عبداللّه بن عیسی
  |first      = محمدباقر
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۵۹
  |date        =  
  |title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    =  
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۲
  |volume      = ۲
  |pages      = ۵۷-۶۰
  |page        = ۸۸
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*محمد بن حسن شروانی، دوره صفوی<ref>
*[[اسماعیل خواجویی]]، دوره نادر شاه<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = خوانساری
سطر ۱٬۰۱۳: سطر ۹۲۳:
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۷
  |volume      = ۱
  |pages      = ۹۳-۹۶
  |page        = ۱۱۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[سلطان‌العلماء آملی]]، دوره صفوی<ref>
*[[ملا محراب گیلانی]]، دوره نادر شاه<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = تهرانی
  |first      = محمدباقر
  |first      = آقابزرگ
  |author-link =  
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = طبقات: الکرام، قسم ۳
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۲
  |volume      =  
  |pages      = ۳۴۶-۳۴۹
  |page        = ۲۹۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*خلیل بن غازی قزوینی، دوره صفوی<ref>
*جعفر بن حسین خوانساری، دوره نادر شاه<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = امین‌
  |first      = محمدباقر
  |first      = سید محسن
  |author-link =  
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    =  
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۳
  |volume      = ۲
  |pages      = ۲۶۹-۲۷۴
  |page        = ۴۰۵
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[جعفر بن عبدالله حویزی]]، قرن دوازده قمری<ref>
*[[ملا علی نوری]]، دوره [[ایران قاجاری|قاجار]]<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = مدرس تبریزی
  |first      = محمدباقر
  |first      = محمدعلی
  |author-link =  
  |author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۴
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = ریحانه الادب
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۲
  |volume      = ۶
  |pages      = ۱۹۲-۱۹۳
  |pages      = ۲۶۱-۲۶۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[سید نعمت‌الله جزایری]]، قرن دوازده قمری
*[[محمدتقی رازی]]، دوره قاجار<ref>
*[[ملا محسن فیض کاشانی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = مهدوی
  |first      = محمدباقر
  |first      = مصلح الدین
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۶۷
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = بیان سُبُل الهدایه فی ذکر اعقاب صاحب الهدایه، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = قم
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۶
  |volume      = ۱
  |page        = ۸۰
  |pages      = ۱۳۲-۱۳۸-۱۴۴-۱۴۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[آقا جمال خوانساری]]، قرن دوازده قمری<ref>
*[[محمدحسین فشارکی]]، دوره [[دودمان پهلوی|پهلوی]]
{{cite book
*[[سیدالعراقین|عبدالحسین سیدالعراقین]]، دوره پهلوی
  |last        = افندی اصفهانی
*[[سید محمد نجف آبادی]]، دوره پهلوی
  |first      = عبداللّه بن عیسی
*[[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا اصفهانی نجفی مسجدشاهی]]، دوره پهلوی
*[[عبدالحسین نجفی|میرزا عبدالحسین نجفی]]، دوره پهلوی
*[[سید محمدمهدی درچه ای|سید مهدی درچه‌ای]]، دوره پهلوی
*[[محمدصادق خاتون‌آبادی]]، دوره پهلوی
*[[سید علی نجف آبادی]]، دوره پهلوی
*[[نورالله نجفی اصفهانی|آقا نوراللّه اصفهانی]]، دوره پهلوی<ref>
{{cite book
  |last        = جناب اصفهانی
  |first      = علی
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۵۹
  |date        = ۱۳۷۱
  |title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
  |title      = الاصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    = اصفهان
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |publisher  = چاپ عباس نصر
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۱
  |volume      =  
  |page        = ۱۱۴
  |page        = ۱۰۳
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمد بن عبدالفتاح تنکابنی]]، قرن دوازده قمری<ref>
*[[سید حسین خادمی]]، دوران اخیر
{{cite book
*[[سید عبدالحسین طیب|سیّد عَبدُالْحسین طَیّب اصفهانی]]، دوران اخیر
  |last        = خوانساری
*[[سید احمد فقیه امامی|احمد فقیه امامی]]، دوران اخیر
  |first      = محمدباقر
*[[سید حسن فقیه امامی|حسن فقیه امامی]]، دوران اخیر
*[[حسین مظاهری]]، دوران اخیر
 
==[[:رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان|شعرای حوزه علمیه اصفهان]]==
یکی از گنجینه های پرافتخار تاریخ اسلام و تشیع، میراث گرانسنگ ادبیات منظوم و اشعار حکیمانه [[:رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان|شاعران]] الهی است. شواهد و قرائن مسلم تاریخی و روایات، سخنان و سیره نورانی پیامبر و ائمه معصومین (ع) بیانگر آثاری از اشعار آن بزرگواران و ارج‌گذاری به شاعران برجسته است، پس از معصومین چهره هایی مثل دعبل‌ها و در قرون اسلامی برجستگانی از فقها این قلمرو را گسترش دادند. حوزه علمیه اصفهان نیز دارای ادیبان و شعرای فقیه و روحانی از گذشته تا کنون بوده است که در جایگاه خود بی نظیر است. 
 
فهرستی از شعرای این دیار به شرح ذیل می باشد:
<br />{{چندستونه|۴}}
<DynamicPageList>
category            = شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان
ordermethod          = ascending
mode    = ordered
 
</DynamicPageList>
 
{{پایان چندستونه}}
==مدارس علمیه اصفهان==
یکی از ویژگی‌های حوزه علمیه اصفهان، به خصوص در دوره صفویه، رونق مدرسه‌سازی در اصفهان بود. اکثر این مدارس توسط حاکمان و متحدان آنها ساخته شده است. برخی از این مدارس هنوز موجود و فعال هستند و برخی دیگر نیز به تدریج ناپدید شده‌اند:
[[File:Madrasa of Shah Mosque Isfahan 2014 (5).jpg|thumb|300px|مدرسه مسجدامام، یکی از مدارس ''حوزه علمیه اصفهان'']]
 
*مدرسه امامزاده اسماعیل، دوره [[ایران صفوی|صفوی]]<ref>
{{cite book
  |last        = موحدابطحی
  |first      = حجت
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۶
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۷
  |volume      = ۲
  |pages      = ۱۰۶-۱۱۰
  |pages      = ۱۰۸-۱۱۱
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*محمد صالح خاتون آبادی، قرن دوازده قمری<ref>
*[[مدرسه جلالیه|مدرسه جلالیه یا احمدآباد]]، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = مهدوی
  |first      = محمدباقر
  |first      = مصلح الدین
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۸۶
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۲
  |volume      =  
  |page        = ۳۵۲
  |pages      = ۱۰۰-۱۰۱
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*آقا حسین گیلانی، قرن دوازده قمری<ref>
*مدرسه الماسیه، دوره صفوی<ref name="bj3292">
{{cite book
{{cite book
  |last        = جناب اصفهانی
  |last        = مهدوی
  |first      = علی
  |first      = مصلح الدین
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۱
  |date        = ۱۳۶۷
  |title      = الاصفهان (رجال و مشاهیر اصفهان)
  |title      = بیان سُبُل الهدایه فی ذکر اعقاب صاحب الهدایه، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = اصفهان
  |location    = قم
  |publisher  = چاپ عباس نصر
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      = ۳
  |page        = ۱۹۱
  |page        = ۲۹۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[میرزا عبدالله اصفهانی افندی]]، قرن دوازده قمری<ref>
*مدرسه ثقه الاسلام، دوره صفوی<ref name="bj3292" />
*مدرسه شفیعیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = افندی اصفهانی
  |last        = مهدوی
  |first      = عبداللّه بن عیسی
  |first      = مصلح الدین
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۵۹
  |date        = ۱۳۸۶
  |title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
  |title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    = اصفهان
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۱
  |volume      =  
  |page        = ۱۳
  |pages      = ۱۶۸-۱۷۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*ابوالفضل بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی، قرن دوازده قمری<ref>
*مدرسه شیخ الاسلام، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = مهدوی
  |first      = محمدباقر
  |first      = مصلح الدین
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۸۶
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۷
  |volume      =  
  |pages      = ۱۱۱-۱۱۸
  |page        = ۱۸۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[حزین لاهیجی]]، قرن دوازده قمری
*[[مدرسه علمیه ملاعبدالله|مدرسه ملا عبدالله]]، دوره صفوی<ref name="arb72">
*[[محمد اکمل اصفهانی]]، قرن دوازده قمری
*[[صادق بن محمد تنکابنی|محمدصادق تنکابنی]]، قرن دوازده قمری<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = ارباب اصفهانی
  |first      = محمدباقر
  |first      = محمدمهدی بن محمدرضا
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۴۰
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ منوچهر ستوده
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۷
  |volume      =  
  |page        = ۱۰۶
  |page        = ۷۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*عبدالله بن صالح بحرانی سماهیجی، قرن دوازده قمری<ref>
*[[مدرسه نیماور|مدرسه نیماورد]]، دوره صفوی<ref name="arb72" />
*مدرسه مریم بیگم، دوره صفوی<ref name="arb72" />
*مدرسه شاهزاده‌ها، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = ارباب اصفهانی
  |first      = محمدباقر
  |first      = محمدمهدی بن محمدرضا
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۴۰
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ منوچهر ستوده
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۴
  |volume      =  
  |pages      = ۲۴۷-۲۴۹
  |page        = ۷۳
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*محمدزمان بن کلبعلی اصفهانی تبریزی، قرن دوازده قمری
*[[مدرسه جده بزرگ]] و [[مدرسه جده کوچک|جده کوچک]]، دوره صفوی<ref>
*محمد باقر بن حسن خلیفه سلطانی، دوره [[نادرشاه|نادر شاه]]<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = امین‌
  |last        = نصرآبادی
  |first      = سید محسن
  |first      = محمدطاهر
  |author-link = سید محسن امین
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۸
  |title      = اعیان الشیعه
  |title      = تذکره نصرآبادی
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = یزد
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۹
  |volume      =  
  |page        = ۱۸۸
  |page        = ۲۲۱
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*محمد تقی بن محمدکاظم الماسی شمس آبادی، دوره نادر شاه<ref>
*مدرسه فاطمیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = رفیعی مهرآبادی
  |first      = محمدباقر
  |first      = ابوالقاسم
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۵۲
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = آثار ملّی اصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۲
  |volume      =  
  |page        = ۸۸
  |page        = ۴۴
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[اسماعیل خواجویی]]، دوره نادر شاه<ref>
*مدرسه کلباسی یا قرقچای بیک، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = خوانساری
  |last        = رفیعی مهرآبادی
  |first      = محمدباقر
  |first      = ابوالقاسم
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۵۲
  |title      = روضات الجنان فی احوال العلماء
  |title      = آثار ملّی اصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۱
  |volume      =  
  |page        = ۱۱۹
  |pages      = ۴۳-۴۴
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[ملا محراب گیلانی]]، دوره نادر شاه<ref>
*مدرسه میرزا تقی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = تهرانی
  |last        = تبریزی
  |first      = آقابزرگ
  |first      = محمدزمان بن کلبعلی
  |author-link = آقابزرگ تهرانی
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۳
  |title      = طبقات اعلام الشیعه
  |title      = فرائدالفوائد: در احوال مدارس و مساجد
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = طبقات: الکرام، قسم ۳
  |location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  = چاپ رسول جعفریان
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۲۹۲
  |pages      = ۴۱-۴۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*جعفر بن حسین خوانساری، دوره نادر شاه<ref>
*مدرسه مبارکیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = امین‌
  |last        = موحدابطحی
  |first      = سید محسن
  |first      = حجت
  |author-link = سید محسن امین
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        = ۱۳۷۶
  |title      = اعیان الشیعه
  |title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۲
  |volume      = ۲
  |page        = ۴۰۵
  |pages      = ۲۲۸-۲۲۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[ملا علی نوری]]، دوره [[ایران قاجاری|قاجار]]<ref>
*مدرسه خواجه مَلِک مستوفی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مدرس تبریزی
  |last        = ایمانیه
  |first      = محمدعلی
  |first      = مجتبی
  |author-link = محمدعلی مدرس خیابانی
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۴
  |date        =  
  |title      = ریحانه الادب
  |title      = تاریخ فرهنگ اصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  = دانشگاه اصفهان
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۶
  |volume      =  
  |pages      = ۲۶۱-۲۶۲
  |page        = ۸۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمدتقی رازی]]، دوره قاجار<ref>
*مدرسه اسماعیلیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مهدوی
  |last        = موحدابطحی
  |first      = مصلح الدین
  |first      = حجت
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۶۷
  |date        = ۱۳۷۶
  |title      = بیان سُبُل الهدایه فی ذکر اعقاب صاحب الهدایه، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر
  |title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۱
  |volume      = ۲
  |pages      = ۱۳۲-۱۳۸-۱۴۴-۱۴۶
  |page        = ۱۰۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[محمدحسین فشارکی]]، دوره [[دودمان پهلوی|پهلوی]]
*مدرسه دار العلم، دوره صفوی<ref>
*[[سیدالعراقین|عبدالحسین سیدالعراقین]]، دوره پهلوی
{{cite book
*[[سید محمد نجف آبادی]]، دوره پهلوی
|last        = مهدوی
*[[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا اصفهانی نجفی مسجدشاهی]]، دوره پهلوی
|first      = مصلح الدین
*[[عبدالحسین نجفی|میرزا عبدالحسین نجفی]]، دوره پهلوی
|author-link =
*[[سید محمدمهدی درچه ای|سید مهدی درچه‌ای]]، دوره پهلوی
|date        = ۱۳۸۶
*[[محمدصادق خاتون‌آبادی]]، دوره پهلوی
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
*[[سید علی نجف آبادی]]، دوره پهلوی
|url        =
*[[نورالله نجفی اصفهانی|آقا نوراللّه اصفهانی]]، دوره پهلوی<ref>
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۱۳۸
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه شاه یا مدرسه مسجد جامع عباسی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = جناب اصفهانی
  |last        = جناب اصفهانی
سطر ۱٬۳۴۶: سطر ۱٬۲۹۴:
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۱۰۳
  |page        = ۱۱۰
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[سید حسین خادمی]]، دوران اخیر
*مدرسه شیخ بهائی، دوره صفوی<ref>
*[[سید عبدالحسین طیب|سیّد عَبدُالْحسین طَیّب اصفهانی]]، دوران اخیر
{{cite book
*[[سید احمد فقیه امامی|احمد فقیه امامی]]، دوران اخیر
  |last        = مهدوی
*[[سید حسن فقیه امامی|حسن فقیه امامی]]، دوران اخیر
  |first      = مصلح الدین
*[[حسین مظاهری]]، دوران اخیر
  |author-link =  
 
  |date        = ۱۳۸۶
==موضوعات درسی==
  |title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
بیشتر موضوعات علوم اسلامی به صورت دوره‌ای و در سطوح بسیار بالا در مدارس حوزه علمیه اصفهان تدریس می‌شود که مهمترین آنها به شرح زیر است:
 
*[[فقه]] و [[اصول فقه]]
*[[علم حدیث]]
*[[فلسفه]] و علوم عقلی<ref>
{{cite book
  |last        = امین‌
  |first      = سید محسن
  |author-link = سید محسن امین
  |date        =  
  |title      = اعیان الشیعه
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۸
  |volume      =  
  |page        = ۳۱
  |page        = ۳۰۶
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[طب سنتی|طب]] و [[اخترشناسی|نجوم]]<ref>
*مدرسه میرزا عبداللّه افندی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = موحدابطحی
  |last        = مهدوی
  |first      = حجت
  |first      = مصلح الدین
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۶
  |date        = ۱۳۸۶
  |title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
  |title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = اصفهان
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
  |language    = fa
  |language    = fa
  |volume      = ۲
  |volume      =  
  |page        = ۴۸۵
  |page        = ۶۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
 
اگرچه با تأسیس [[حوزه علمیه قم]] از اهمیت حوزه علمیه اصفهان در قرن گذشته کاسته شده است، اما مدرسه‌های علمیه این شهر هنوز پابرجاست و طلاب در حال فراگیری علم هستند. برخی از مدارس دینی که در سالهای اخیر در اصفهان تأسیس شده یا از گذشته باقی مانده است و اکنون باز است، به قرار ذیل است:
 
*[[مدرسه چهارباغ]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = افندی اصفهانی
  |last        = جناب اصفهانی
  |first      = عبداللّه بن عیسی
  |first      = علی
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۵۹
  |date        = ۱۳۷۱
  |title      = ریاض العلماء و حیاض الفضلاء
  |title      = الاصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = قم
  |location    = اصفهان
  |publisher  = چاپ احمد حسینی
  |publisher  = چاپ عباس نصر
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      = ۱
  |volume      =  
  |pages      = ۱۶۱-۱۶۲
  |page        = ۱۰۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
*[[مسجد سید|مدرسه سید]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = امین‌
  |last        = ایمانیه
  |first      = سید محسن
  |first      = مجتبی
  |author-link = سید محسن امین
  |author-link =  
  |date        =  
  |date        =  
  |title      = اعیان الشیعه
  |title      = تاریخ فرهنگ اصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    =  
  |location    = اصفهان
  |publisher  =  
  |publisher  = دانشگاه اصفهان
  |language    =  
  |language    = fa
  |volume      = ۹
  |volume      =  
  |page        = ۱۸۸
  |pages      = ۱۴۴-۱۴۵
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref><ref>
</ref>
*[[مدرسه صدر بازار]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = جناب اصفهانی
  |last        = ارباب اصفهانی
  |first      = علی
  |first      = محمدمهدی بن محمدرضا
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۱
  |date        = ۱۳۴۰
  |title      = الاصفهان
  |title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = اصفهان
  |location    = تهران
  |publisher  = چاپ عباس نصر
  |publisher  = چاپ منوچهر ستوده
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۱۰۶
  |page        = ۷۱
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[ریاضیات]]<ref>
*[[مدرسه صدر خواجو]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
  |last        = موحدابطحی
|first      = علی
  |first      = حجت  
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۰۵
|isbn        =
}}
</ref>
 
==مدرسه‌ها==
یکی از ویژگی‌های حوزه علمیه اصفهان، به خصوص در دوره صفویه، رونق مدرسه‌سازی در اصفهان بود. اکثر این مدارس توسط حاکمان و متحدان آنها ساخته شده است. برخی از این مدارس هنوز موجود و فعال هستند و برخی دیگر نیز به تدریج ناپدید شده‌اند:
[[File:Madrasa of Shah Mosque Isfahan 2014 (5).jpg|thumb|300px|مدرسه مسجدامام، یکی از مدارس ''حوزه علمیه اصفهان'']]
 
*مدرسه امامزاده اسماعیل، دوره [[ایران صفوی|صفوی]]<ref>
{{cite book
  |last        = موحدابطحی
  |first      = حجت  
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۶
  |date        = ۱۳۷۶
سطر ۱٬۴۷۱: سطر ۱٬۳۹۳:
  |language    = fa
  |language    = fa
  |volume      = ۲
  |volume      = ۲
  |pages      = ۱۰۸-۱۱۱
  |pages      = ۳۱۶-۳۲۳
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[مدرسه جلالیه|مدرسه جلالیه یا احمدآباد]]، دوره صفوی<ref>
*مدرسه عربان، دوران اخیر<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مهدوی
  |last        = مهدوی
سطر ۱٬۴۸۷: سطر ۱٬۴۰۹:
  |language    = fa
  |language    = fa
  |volume      =  
  |volume      =  
  |pages      = ۱۰۰-۱۰۱
  |pages      = ۲۰۲-۲۰۳
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*مدرسه الماسیه، دوره صفوی<ref name="bj3292">
*[[مدرسه کاسه‌گران]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۶۷
|title      = بیان سُبُل الهدایه فی ذکر اعقاب صاحب الهدایه، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر
|url        =
|location    = قم
|publisher  =
|language    =
|volume      = ۳
|page        = ۲۹۲
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه ثقه الاسلام، دوره صفوی<ref name="bj3292" />
*مدرسه شفیعیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مهدوی
  |last        = مهدوی
سطر ۱٬۵۲۰: سطر ۱٬۴۲۵:
  |language    = fa
  |language    = fa
  |volume      =  
  |volume      =  
  |pages      = ۱۶۸-۱۷۰
  |pages      = ۲۱۶-۲۱۸
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*مدرسه شیخ الاسلام، دوره صفوی<ref>
*[[مدرسه ناصری]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = مهدوی
  |last        = مهدوی
سطر ۱٬۵۳۶: سطر ۱٬۴۴۱:
  |language    = fa
  |language    = fa
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۱۸۰
  |page        = ۲۵۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[مدرسه علمیه ملاعبدالله|مدرسه ملا عبدالله]]، دوره صفوی<ref name="arb72">
*[[مدرسه نوریه]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = ارباب اصفهانی
  |last        = جناب اصفهانی
  |first      = محمدمهدی بن محمدرضا
  |first      = علی
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۴۰
  |date        = ۱۳۷۱
  |title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
  |title      = الاصفهان
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = تهران
  |location    = اصفهان
  |publisher  = چاپ منوچهر ستوده
  |publisher  = چاپ عباس نصر
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۷۲
  |page        = ۱۰۹
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[مدرسه نیماور|مدرسه نیماورد]]، دوره صفوی<ref name="arb72" />
*مدرسه مریم بیگم، دوران اخیر<ref>
*مدرسه مریم بیگم، دوره صفوی<ref name="arb72" />
*مدرسه شاهزاده‌ها، دوره صفوی<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = ارباب اصفهانی
  |last        = ارباب اصفهانی
سطر ۱٬۵۷۰: سطر ۱٬۴۷۳:
  |language    =  
  |language    =  
  |volume      =  
  |volume      =  
  |page        = ۷۳
  |page        = ۷۲
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*[[مدرسه جده بزرگ]] و [[مدرسه جده کوچک|جده کوچک]]، دوره صفوی<ref>
*مدرسه الغدیر، دوران اخیر<ref>
{{cite book
{{cite book
  |last        = نصرآبادی
  |last        = موحدابطحی
  |first      = محمدطاهر
  |first      = حجت
  |author-link =  
  |author-link =  
  |date        = ۱۳۷۸
  |date        = ۱۳۷۶
  |title      = تذکره نصرآبادی
  |title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
  |url        =  
  |url        =  
  |location    = یزد
  |location    = اصفهان
|publisher  = چاپ احمد مدقّق یزدی
|language    =
|volume      =
|page        = ۲۲۱
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه فاطمیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = رفیعی مهرآبادی
|first      = ابوالقاسم
|author-link =
|date        = ۱۳۵۲
|title      = آثار ملّی اصفهان
|url        =
|location    = تهران
  |publisher  =  
  |publisher  =  
  |language    = fa
  |language    = fa
  |volume      =  
  |volume      = ۲
  |page        = ۴۴
  |pages      = ۲۸۸-۲۹۵
  |isbn        =  
  |isbn        =  
}}
}}
</ref>
</ref>
*مدرسه کلباسی یا قرقچای بیک، دوره صفوی<ref>
 
{{cite book
==جستارهای وابسته==
|last        = رفیعی مهرآبادی
{{columns-list|colwidth=15em|
|first      = ابوالقاسم
* [[حوزه علمیه (شیعه)]]
|author-link =
* [[حوزه علمیه قم]]
|date        = ۱۳۵۲
*حوزه علمیه نجف
|title      = آثار ملّی اصفهان
* [[خاندان خوانساری]]
|url        =
* [[حوزه علمیه خراسان]]
|location    = تهران
* [۹نواتوگ
|publisher  =
<nowiki>[حوزه علمیه تهران]]</nowiki>
|language    = fa
* [[حوزه علمیه کازرون]]
|volume      =
* [[حوزه علمیه میبد]]
|pages      = ۴۳-۴۴
* [[مدرسه فضل بن شاذان]]
|isbn        =
* [[انجمن مقدس ملی اصفهان]]
}}
}}
</ref>
 
*مدرسه میرزا تقی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = تبریزی
|first      = محمدزمان بن کلبعلی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۳
|title      = فرائدالفوائد: در احوال مدارس و مساجد
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ رسول جعفریان
|language    =
|volume      =
|pages      = ۴۱-۴۲
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه مبارکیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|pages      = ۲۲۸-۲۲۹
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه خواجه مَلِک مستوفی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = ایمانیه
|first      = مجتبی
|author-link =
|date        =
|title      = تاریخ فرهنگ اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = دانشگاه اصفهان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۸۲
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه اسماعیلیه، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|page        = ۱۰۶
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه دار العلم، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۱۳۸
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه شاه یا مدرسه مسجد جامع عباسی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۱۰
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه شیخ بهائی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۳۰۶
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه میرزا عبداللّه افندی، دوره صفوی<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۶۲
|isbn        =
}}
</ref>
 
اگرچه با تأسیس [[حوزه علمیه قم]] از اهمیت حوزه علمیه اصفهان در قرن گذشته کاسته شده است، اما مدرسه‌های علمیه این شهر هنوز پابرجاست و طلاب در حال فراگیری علم هستند. برخی از مدارس دینی که در سالهای اخیر در اصفهان تأسیس شده یا از گذشته باقی مانده است و اکنون باز است، به قرار ذیل است:
 
*[[مدرسه چهارباغ]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۰۹
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مسجد سید|مدرسه سید]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = ایمانیه
|first      = مجتبی
|author-link =
|date        =
|title      = تاریخ فرهنگ اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = دانشگاه اصفهان
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۱۴۴-۱۴۵
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه صدر بازار]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = ارباب اصفهانی
|first      = محمدمهدی بن محمدرضا
|author-link =
|date        = ۱۳۴۰
|title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ منوچهر ستوده
|language    =
|volume      =
|page        = ۷۱
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه صدر خواجو]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|pages      = ۳۱۶-۳۲۳
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه عربان، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۲۰۲-۲۰۳
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه کاسه‌گران]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|pages      = ۲۱۶-۲۱۸
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه ناصری]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = مهدوی
|first      = مصلح الدین
|author-link =
|date        = ۱۳۸۶
|title      = اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان
|language    = fa
|volume      =
|page        = ۲۵۹
|isbn        =
}}
</ref>
*[[مدرسه نوریه]]، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = جناب اصفهانی
|first      = علی
|author-link =
|date        = ۱۳۷۱
|title      = الاصفهان
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  = چاپ عباس نصر
|language    =
|volume      =
|page        = ۱۰۹
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه مریم بیگم، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = ارباب اصفهانی
|first      = محمدمهدی بن محمدرضا
|author-link =
|date        = ۱۳۴۰
|title      = نصف جهان فی تعریف الاصفهان
|url        =
|location    = تهران
|publisher  = چاپ منوچهر ستوده
|language    =
|volume      =
|page        = ۷۲
|isbn        =
}}
</ref>
*مدرسه الغدیر، دوران اخیر<ref>
{{cite book
|last        = موحدابطحی
|first      = حجت
|author-link =
|date        = ۱۳۷۶
|title      = ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ
|url        =
|location    = اصفهان
|publisher  =
|language    = fa
|volume      = ۲
|pages      = ۲۸۸-۲۹۵
|isbn        =
}}
</ref>
 
==جستارهای وابسته==
{{columns-list|colwidth=15em|
* [[حوزه علمیه (شیعه)]]
* [[حوزه علمیه قم]]
*حوزه علمیه نجف
* [[خاندان خوانساری]]
* [[حوزه علمیه خراسان]]
* [۹نواتوگ
<nowiki>[حوزه علمیه تهران]]</nowiki>
* [[حوزه علمیه کازرون]]
* [[حوزه علمیه میبد]]
* [[مدرسه فضل بن شاذان]]
* [[انجمن مقدس ملی اصفهان]]
}}
 
==منابع==
==منابع==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}
سطر ۱٬۹۴۱: سطر ۱٬۵۲۱:


<br />
<br />
{{ترتیب‌پیش‌فرض:حوزه علمیه اصفهان}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:حوزه علمیه اصفهان}}
[[رده:حوزه های علمیه در ایران]]
[[رده:حوزه های علمیه در ایران]]

نسخهٔ ‏۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲، ساعت ۲۱:۴۳

حوزه علمیه اصفهان
مدرسه ناصریه در مسجد امام، یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان
مدرسه ناصریه در مسجد امام، یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان
تأسیس به‌طور رسمی در قرن ۱۰ هجری
زیرمجموعه‌ها بیش از ۴۰ مدرسه
مکان اصفهان
وب‌گاه وبگاه حوزه علمیه اصفهان

حوزه علمیه اصفهان یکی از قدیمی ترین بزرگترین و پرثمرترین حوزه‌های علمیه در ایران است.

هم اکنون بیش از ۴۰ مدرسه در استان اصفهان تحت نظارت مرکز مدیریت حوزه های علمیه استان اصفهان به مدیریت حضرت آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد و زعامت آیت الله حسین مظاهری که از مراجع تقلید می‌باشد، است.

در دوران معاصر شهدای روحانی اصفهان که پرورش یافته این شجره مبارکه بودند، همچون نگینی بر تارک این بنای کهن درخشیدند و نشان دادند دارالعلم شرق همچنان زنده، پویا و تأثیرگذار است.

علوم اسلامی رایج در حوزه علمیه اصفهان

بیشتر موضوعات علوم اسلامی به صورت دوره‌ای و در سطوح بسیار بالا در مدارس حوزه علمیه اصفهان تدریس می‌شود که مهمترین آنها به شرح زیر است:


عالمان و بزرگان حوزه علمیه اصفهان

پرونده:IMG 9275-1mix.jpg
مدرسه نیم آورد، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان

حوزه علمیه اصفهان یکی از حوزه‌های نادری است که بیشترین مهاجرت علمی دانشمندان و علمای اسلامی را پذیرفته است. در اینجا برخی از دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصیلان این حوزه علمیه نام برده می‌شوند:[۷][۸]

دانش‌آموختگان مونث

مراجع برجسته شیعه

برخی از برجسته‌ترین مراجع و فقهای شیعه به مدارج عالی در حوزه علمیه اصفهان رسیدند و سپس برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفتند. اینان شامل:

شخصیت‌های علمی و فقهی

اساتید برجسته حوزه علمیه اصفهان

پرونده:مدرسه چهارباغ اصفهان 04.jpg
مدرسه چهارباغ، یکی از مدارس زیر نظر حوزه علمیه اصفهان

شعرای حوزه علمیه اصفهان

یکی از گنجینه های پرافتخار تاریخ اسلام و تشیع، میراث گرانسنگ ادبیات منظوم و اشعار حکیمانه شاعران الهی است. شواهد و قرائن مسلم تاریخی و روایات، سخنان و سیره نورانی پیامبر و ائمه معصومین (ع) بیانگر آثاری از اشعار آن بزرگواران و ارج‌گذاری به شاعران برجسته است، پس از معصومین چهره هایی مثل دعبل‌ها و در قرون اسلامی برجستگانی از فقها این قلمرو را گسترش دادند. حوزه علمیه اصفهان نیز دارای ادیبان و شعرای فقیه و روحانی از گذشته تا کنون بوده است که در جایگاه خود بی نظیر است.

فهرستی از شعرای این دیار به شرح ذیل می باشد:


  1. سید محمد حسینی شهشهانی
  2. عباس خان شیدای دهکردی
  3. سید شفیع شوشتری
  4. علی خان گرگابی
  5. سید جعفر بن محمدامين مرعشی اصفهانی
  6. سيد رضا سجادی گزی
  7. سیدمحمدصادق بن علی نقی موسوی زنجانی اصفهانی
  8. ابوطالب زاهدی لاهیجی
  9. اسدالله ایزدگشسب
  10. سید جلال الدین بهشتی نژاد
  11. سید محمدحسین بن محمود آزاد خاتون آبادی
  12. اسدالله ربانی
  13. کمال الدین خوانساری
  14. سیداسدالله دادخواه بهشتی
  15. محمدربيع خوانساری اصفهانی
  16. عبدالحسین حکیم الهی قمشه ای
  17. سید علی حسامی
  18. سید عبدالله حالی اصفهانی
  19. اسدالله حافظی
  20. سید اصغر هاشم زاده
  21. محمدتقی نوری
  22. سید حسین هاشمی طالخونچه ای
  23. محمدعلی عالم نائینی
  24. سید بحر العطأ مهدوی هرستانی
  25. مرتضی مشايی
  26. محمدجعفر بن محمدحسن اللهی نجف آبادی
  27. طه کافی
  28. سید علی محمد بن محسن مدرس صادقی
  29. سید محمدباقر ثانی بیدآبادی
  30. محمدباقر انوری اصفهانی
  31. سید محمدعلی فصیح الواعظین مارنانی
  32. سید ابوالفضل طباطبایی
  33. محمود بن عباس شیدا
  34. محمدعلی معلم حبیب‌آبادی
  35. محمدعلی نوری
  36. احمد بیان الواعظین
  37. ابوالقاسم اسماعیل بن عباد
  38. عبدالله بن جمال الدین فیض کاشانی
  39. محمدکاظم بن محمدهادی فیض کاشانی
  40. محمد بن صفی الدین فیض کاشانی
  41. ابوتراب فیض کاشانی
  42. مهدی بن محمدحسین فیض کاشانی
  43. سید محمدبن مصطفی حقایق کشفی
  44. ابوالحسن حقایق حبیب آبادی برخواری
  45. محمدابراهیم بن عیسی فیض کاشانی
  46. محمد‌سعید بن محمدباقر حکیم قمی
  47. محمدحسن زلالی خوانساری اصفهانی
  48. رکن الدین مسعود کاشانی
  49. محمدحسین بن حیدرعلی حکیم الهی
  50. علی مدرس زنوزی
  51. محمدحسین حکیم الهی قمشه‌ای
  52. محمدهادی بن محمدمهدی فرزانه
  53. محمدحسین حکیم صفا فریدنی اصفهانی
  54. حسن بن ملای شفائی اصفهانی
  55. محمود بن علی فیض کاشانی
  56. محمدحسن بن بهاءالدین فیض کاشانی
  57. عبدالله بن معین الدین فیض کاشانی
  58. احمد بن علم الهدی فیض کاشانی
  59. سید رحیم منورعلی شاه دهکردی
  60. جلال بن محمد حکیم کاشانی اصفهانی
  61. عبدالمحمود حقیقی
  62. محمدعلی حکیم الهی فریدنی
  63. عباسعلی آذر چالشتری اصفهانی
  64. علی‌محمد حکیم کرونی اصفهانی
  65. محمدعلی سهیلی
  66. سنجدانی
  67. حبیب‌الله بن رجبعلی فریبی طهرانی اصفهانی
  68. محمدشریف بن کلبعلی ورنوسفادرانی اصفهانی
  69. سلیما شیخ‌الاسلام طهرانی
  70. محمد بن محمدمهدی سیفی قزوینی
  71. سیف‌السادات طباطبایی جندقی
  72. رمضان صابر سیچانی اصفهانی
  73. سید محمد‌شفیع مستوفی حسینی مازندرانی
  74. سید رضا بن علی سیادت موسوی
  75. شهاب‌الدین یحیی سهروردی
  76. حسنعلی سوزی ساوجی
  77. عبدالکریم سیمای نطنزی
  78. نصرالله شهاب سمیرمی
  79. محمد بن ابوالقاسم سلیمانی
  80. علی بن محمد سلیم مازندرانی
  81. ابوطاهر صدرالدین احمد بن محمد سلفه اصفهانی
  82. سلونی اردستانی
  83. سید صادق حسینی نطنزی
  84. محمود فزونی
  85. عبدالغفار فریب اصفهانی
  86. سیدابراهیم بن حسین مرعشی آملی
  87. حسین بن سعد آمدی اصفهانی
  88. سید نظام الدین آل یاسین
  89. یوسف آل ابراهیم دهکردی
  90. محمدباقر حسینی نطنزی اصفهانی
  91. سید شمس الدین بن محمدرضا حسینی نایینی
  92. سید علی بن محمدعلی حسینی میبدی
  93. محمدحسن بن محمدعلی فروغی مبارکه ای اصفهانی
  94. محمود بن عبدالصمد فرهنگ
  95. حسن بن غلامحسین فرهنگ
  96. محمدعلی فرهنگ
  97. سید حسن فقیه امامی
  98. ناصح الدین ارجانی
  99. ابوالفتح نظنزی
  100. جعفر آل ابراهیم دهکردی
  101. سید محمد طبیب شعله اصفهانی
  102. اسماعیل غضنفری خوانساری
  103. محمدرضا طبیب سفله شرابی
  104. شاهین کاشانی
  105. سید علی میبدی
  106. محمود شریفی کاشانی
  107. سید محمد باقر عمادالاسلام شفتی
  108. محمد عماد‌الدین کاتب اصفهانی
  109. سید مهدی غضنفری خوانساری
  110. سید محمد تقی غضنفری خوانساری
  111. محمد مخدوم شریفی
  112. عبدالمجید سرشار قهفرخی
  113. محمد رضا شریعت طالخونچه ای
  114. حسین شریف
  115. سید مصطفی شریعت درچه ای
  116. ابوطالب بن محسن غواص قهفرخی
  117. مرتضی قلی خان عمان نائینی
  118. نورالله عمان سامانی
  119. علیرضا حسینی قائنی
  120. محمد سعید سرمد کاشانی
  121. محمد شریف سرمدی اصفهانی
  122. صدرالدین حسینی امامت
  123. نصیرالدین محمد ثانی اصفهانی
  124. سید علی مشتاق اصفهانی
  125. سید حسن حسینی هرندی
  126. سید ناصرالدین حجت نجف آبادی
  127. ابوشجاع ابوبکر محمد بن عبداللطیف خجندی
  128. سید احمد خاوری
  129. عزیزالله خانی
  130. سید حسین نجیبای استرآبادی
  131. ابو محمدعبد الله بن محمد خازن اصفهانی
  132. میر محمدعلی خاتون آبادی
  133. محمدحسین بن محمدصالح حسینی افطسی خاتون آبادی
  134. سید محمدحسین امام جمعه خاتون‌آبادی
  135. مهدی قمبوانی طالخونچه ای
  136. قاضی اسد کاشانی
  137. ابوالقاسم قاضی قراباغی
  138. باقر حمیدی
  139. حبیب الله شیرازی قاآنی
  140. حسن شایق اصفهانی
  141. محسن فیض کاشانی
  142. رحیم قاسمی
  143. جلال الدین حسین قاری اصفهانی
  144. درویش علی قائنی
  145. ابوتراب رئیس الخطاطین اصفهانی
  146. عبدالحسین ادیب فرهمند
  147. سید علی خاتون آبادی
  148. سید محمدحسین خاتون آبادی
  149. سید ابراهیم پوده ای
  150. عباس شاه زیدی
  151. غلامرضا فیروزیان
  152. جلال حیدریه
  153. مقما حلمی اردبیلی
  154. سید یوسف حکیم مازندرانی
  155. بهزاد حبیبی
  156. علی محمد حبیب آبادی
  157. محمدعلی بن درویش عباس حبیب آبادی
  158. محمد احمدی
  159. ابوالمظفر محمد ابیوردی کوفنی
  160. محمود بن یمین الدین طغرایی فریومدی
  161. ابن‌مرده احمد بن محمد اصفهانی
  162. محمدباقر ابوالفقراء گزی اصفهانی
  163. عزالدین علی بن فضل الله رواندی کاشانی
  164. علی محمد شریف اژه ای
  165. ابن فتی سلمان بن ابوطالب نهروانی
  166. ابن مسکویه احمد بن محمد رازی
  167. قاسم بن عیسی عجلی
  168. علی شریف کاشانی
  169. سیدمهدی الحسینی حسین آبادی
  170. محتشم قائنی
  171. محمدابراهیم فیض کاشانی
  172. محمدجعفر فیضی کاشانی
  173. حلمی حامدی شوشتری
  174. محمد حسین روضه خوان حافظ تبریزی
  175. زین العابدین حافظی
  176. حسین بن عبدالصمد حارثی
  177. عبدالصمد حارثی جبل عاملی
  178. محمدابراهیم حاج شریفی خوانساری
  179. علی اکبر حاج شریفی خوانساری
  180. مجتبی حاتمی لنکرانی
  181. سید زین العابدین حسینی لاریجانی
  182. محمد بن ابی طالب حسینی موسوی استرآبادی
  183. سیدرضا حسینی گلپایگانی
  184. تقی الدين محمد حسینی کاشانی
  185. سیدعلی اکبر حسینی
  186. سیدحسن حسینی جرقویه ای
  187. سیدمحمدحسین حسینی اصفهانی
  188. قاسم ابهری
  189. شاه‌طاهر حسینی دکنی
  190. سید محمدحسین بن سید ابراهیم حسینی بهشتی
  191. عبدالرسول قائمی
  192. سید حسن حسینی برزانی
  193. اسماعیل فیضی قمصری
  194. محمدحسن فیض کاشانی
  195. معزالدین محمدفیضی اصفهانی
  196. نظام الدین علی فیض کاشانی
  197. ابوالحسن جوهری
  198. کمال الدین چلبی بیگ تبریزی
  199. حسین جوهری فرد اصفهانی
  200. عبدالرحیم بن عبدالحسین حائری فصولی
  201. محمدحسن حکیم
  202. میرزا محمدهاشم چهارسوقی
  203. میرمحمدتقی چهارسوقی
  204. سید محمدهادی چاکر کاشانی
  205. محمدمحسن بن محمدرفیع گیلانی اصفهانی
  206. محمدتقی بن محمدقاسم جیلانی
  207. محمد ادیب‌زاده اشراقی
  208. ابوالقاسم همدانی ذوالریاستین
  209. سالک الدین محمد حموئی یزدی
  210. حسین ادیب سرشکی
  211. محمدابراهیم جوهری
  212. محمدحسن جناب
  213. مصطفی قلی سینا کرونی
  214. علی بن اسماعیل فنای اصفهانی
  215. علی‌محمد ادیب بیضائی
  216. محمدابراهیم ادیب
  217. رضا جولاه اصفهانی
  218. محمد ابراهیم جواهری
  219. رحیم یغمای جندقی
  220. محمدباقر ادیب گلپایگانی
  221. محمدعلی جناب فاضل
  222. جمالی کاشانی
  223. سید ابوالحسن طباطبایی زواره‌ای
  224. عبدالکریم اشراق بیرجندی
  225. عباسعلی ادیب حبیب آبادی
  226. جلال‌الدین بن جعفر جعفری کوهپایه‌‌ای اصفهانی
  227. سید جعفر جعفریان
  228. ابراهیم ادهم عزلتی خلخالی
  229. سید احمد جعفری
  230. سید محمد حسینی خوراسگانی
  231. سید محمدباقر حسینی
  232. نعمت الله حبیبی
  233. ابراهیم آرتیمانی ادهم
  234. سیدحسین فقیهی یزدی
  235. علی اصغر حبیبی
  236. ابراهیم جعفری
  237. سیدعلی حسینی رفیعی پور علوی
  238. عبدالله مرعشی اصفهانی
  239. سید حسنعلی حسینی نائینی
  240. جلال‌الدین حسینی موید الاسلام
  241. داوود حسنی طوسی اصفهانی
  242. حسن بیک تهرانی
  243. سیدحسین حسرت نائینی
  244. سید مرتضی حسامی
  245. سید محمدحسن حسامی
  246. حبیب الله شریف ساوجی کاشانی
  247. محمدسعيد بن محمدصالح اشرف مازندرانی
  248. محمداشرف علوی عاملی
  249. عبدالعلی سرشاد قهفرخی
  250. عبدالرزاق اشراق اصفهانی
  251. عبدالله اشتهای اصفهانی
  252. محمدصالح سامعای مازندرانی
  253. صفی الدین محمد سپهری زواره ای
  254. مهدی اسماعيلی
  255. محمد اسماعيلی
  256. علی عنایتی
  257. محمدعلی اسلامی
  258. ابوعبدالله خطيب اصفهانی
  259. محمدحسن بن جواد ادهم
  260. عباس فرات یزدی
  261. محمدحسین غروی اصفهانی
  262. حیدرعلی سرحدی قهفرخی
  263. عبدالرزاق اخضر زفره ای
  264. سید محمدباقر مجتهد گنجه‌ای
  265. اسماعیل فدایی آستانه ای
  266. شجاع‌الدین غضنفر کله‌جاری
  267. رمضان جانثاری لادانی
  268. محمدحسین فدای اصفهانی
  269. مهدی جزینی درچه ای
  270. سید هاشم سادات موسوی
  271. میر زین الدین جنتی جزی
  272. فخر شوشتری
  273. محمد بن هادی نائینی
  274. نجیب الدین جرفادقانی
  275. ناصح بن ظفر جرفادقانی
  276. احمد اشتری جوشقانی
  277. محمد غروی کاشانی
  278. ابوعامر جرواآنی اصفهانی
  279. رضا اشتری
  280. ابوالحسن علی بن محمدفتونی عاملی اصفهانی
  281. ظفرعلی جرأت اصفهانی
  282. محمد جبعی شحوری
  283. محمداسير گلپايگانی
  284. اسدالله اسماعيليان دهاقانی اصفهانی
  285. قطب‌الدین سحری خوانساری
  286. محمدمهدی‌ استرآبادی
  287. محمدتقی جامی
  288. عبدالرحمان جامی
  289. نورالدین محمد اخباری
  290. محمدهاشم همدانی
  291. فرید الدین احول
  292. حفيظ استرآبادی‌اصفهانی
  293. سيدمحمد‌ازهر محمدآبادی
  294. سید علی‌اکبر حسینی حائری کاشانی
  295. محمدامين ازل اصفهانی
  296. محمد حسينی ازل قمی
  297. احمدرضا غفورزاده ورنوسفادرانی
  298. محمدتقی سپهر کاشانی
  299. سید محمد فاتحی برزانی
  300. سیدعلی اکبرفتوحی طباطبائی زواره ای
  301. ملا هادی سبزواری
  302. سیدحبیب الله فتوحی طباطبایی زواره ای
  303. حیدرعلی فایض اردبیلی
  304. ابن سینا
  305. نصرالله اردبيلی
  306. بديع‌الزمان اردستانی
  307. سیدابراهیم اردوبادی
  308. سيد‌ محمدسعيد حسینی اردستانی
  309. شمس‌الدين محمد اردستانی
  310. محمد اردكانی
  311. محمدعادل اردستانی
  312. سید محمدباقر احمدی
  313. محمد نعیم سدهی اصفهانی
  314. سیدمحمد احمدی فروشانی
  315. سیدمحمد باقر محزون سدهی اصفهانی
  316. عبدالمولی اصفهانی
  317. مهدی آقازاده گلپایگانی
  318. محمدابراهیم آقازاده
  319. محمدهاشم حسینی موسوی صفوی
  320. آقاحقی خوانساری
  321. ابوالبقاء بن شاه ابوالولی موسوی ابرقویی
  322. سید ابوالحسن آل رسول شمس آبادی
  323. باقر آل ابراهیم دهکردی
  324. سید محمد فقیه احمدآبادی
  325. سید عباس فقیه احمدآبادی
  326. حبیب الله فضائلی
  327. سید ابوالفضل فصیحی چادگانی
  328. محمدرضا بیضایی
  329. ابوالقاسم علی بن حسن شافعی دمشقی
  330. علیرضا رفعت اصفهانی
  331. محمدبن علی حرفوشی شامی عاملی
  332. سید فضل‌الله حجازی قمشه ای
  333. ابوتراب حجاب اصفهانی
  334. محمدتقی آقانجفی اصفهانی
  335. ابوالحسن محمدبن احمد بن طباطبا اصفهانی
  336. سلمان حسابی نطنزی
  337. حسین مسرور سخن‌یار اصفهانی
  338. عباس ابرندآبادی يزدی حائری
  339. محمدحسین آیتی
  340. سید جعفر بن محمدحسین آیت میردامادی سدهی
  341. غلامحسین آهنی
  342. سیدحسین بن محمد علوی آوی
  343. عبدالرحمان سخاوتی
  344. ابراهیم آریانی نجف آبادی
  345. محمد حسن آرندی نائینی
  346. سیدمحمد فصیح الزمان شیرازی
  347. محمودبیک فسونی تبریزی
  348. تقی الدین محمد حزنی اصفهانی
  349. محمد آرانی
  350. کمال الدین حسین فسوی شیرازی
  351. حسن آقایوسف آرانی
  352. سید محمد رضا آتش فریدنی
  353. محمدحسین آجری یزدی
  354. احمد آبشاهی
  355. محمدحسن بن یعقوب آبابا
  356. سیدمحمدحسن سید آقائی( فانی یزدی)
  357. جوادفانی باکویی
  358. سید محمدرضا فانی موسوی هندوستانی
  359. ابوالحسن بن محمدکاظم صفای جاجرمی اصفهانی
  360. محمدباقر بن هدایت‌حسین جابری نائینی اصفهانی
  361. محمدفروغی اصفهانی
  362. بدرالدین جاجرمی
  363. محمد جاسبی
  364. محمدباقر مشیرالملک فاطمی طباطبائی نائینی
  365. محمودفرساد اردکانی
  366. محمدابراهیم همدانی
  367. ابوتراب ثقه الاسلام نایینی
  368. سیدمحمد فرزانه
  369. علی نقی فرزانه
  370. محمدفراهتی کاشانی
  371. سیدحسن طباطبایی زواره‌ای
  372. جعفر ساغر کنگاوری
  373. محمدابراهیم ساغر
  374. محمدجعفر سالک یزدی
  375. سید محمدحسن زنوزی خوئی
  376. محمدتقی جامع نائینی
  377. سید محمدعلی طباطبایی وفا زواره ای
  378. حبیب‌الله نیر اصفهانی
  379. ابوطالب فندرسکی
  380. رجبعلی تبریزی
  381. ابوالقاسم میر فندرسکی
  382. ابوالحسن فاضلی چالشتری
  383. فاضل کاشانی
  384. سید اسدالله فاضل
  385. محمدحسین فائق نیسیانی
  386. محمدنصیر فایض ابهری
  387. محمدحسین فارسی شیرازی
  388. سید روح اللّه كشفى
  389. عباس فایض شمس آبادی
  390. محمداسماعیل ذبیحی یزدی
  391. جمال الدین قدسى
  392. محمدكاظم مروج بیـدآبادى
  393. محمدرضا حسام الواعظین
  394. عبدالحسین قدسی
  395. سید محمد رضوی خوانساری
  396. محمدباقر فقیه ايمانى
  397. فریدون فاضل
  398. سید فخرالدین روضاتی
  399. نورالدین محمد حسین مجلسی چهره اصفهانی
  400. محمدباقر بهاء خواجویی اصفهانی
  401. محمدرفیع طباطبایی نائینی
  402. فتح‌الله جلالی
  403. حسن جابری انصاری
  404. سید بهاءالدین رضوی خوانساری
  405. جهانگیر خان قشقایی
  406. اسداللّه قمشه‌ای
  407. سید محمدباقر خوانساری
  408. سید محمدحسین مدرس صادقی
  409. عبدالجواد خطیب
  410. محمدباقر واثق همدانی
  411. عبدالکریم گزی
  412. سید محمد نجم‌الواعظین موسوی خواجویی
  413. سید محمدتقی مستجاب الدعوه اصفهانی
  414. یحیی مدرس بیدآبادی
  415. محمد همامی اصفهانی
  416. محمد هادوی
  417. علی مشفقی
  418. جلال‌الدین همایی
  419. زین‌العابدین موسوی خوانساری
  420. نجم‌الدین فاضل نوری
  421. محمداسماعیل حیرانی اصفهانی
  422. احمد صدرى مدرس ابهرى زنجانى
  423. سید محمدعلی مبارکه‌ای
  424. مهدی دولت آبادی
  425. سید مصطفی موحد محمدی
  426. علی اکبر نعمت اللهی
  427. آقا حسین خوانساری
  428. محمد حسین ضیاء اصفهانی
  429. محمد مسیح
  430. احمد منظور خوانساری
  431. علی محمد بن محمدعلی اژه‌ای
  432. نصرالله مسائلی
  433. محیی الدین محمد سُها
  434. سید عبدالوهاب مرشد اصفهانی
  435. سید عبدالرسول بزمی اصفهانی
  436. مرتضی عبد علی نعمت اللهی
  437. محمدحسین امین سیچانی
  438. بهاءالدین بن علی برهانی اصفهانی
  439. سید محمدبدیع موسوی درب امامی
  440. عبدالجوادبن عبدالرحيم باغبادرانى اصفهانى
  441. بابا رکن الدین
  442. حسن اهتمام
  443. احمد اهتمام
  444. نورالدین اشنی
  445. عبدالحسین محلاتی
  446. سید عبدالله ثقه الاسلام مدرس صادقی
  447. محمد رضا تنکابنی
  448. غلامرضا گورتانی
  449. بهاءالدین فاضل نوری
  450. محمدکاظم غمگین اصفهانی
  451. محمدحسین عنقا
  452. کمال الدین عاکف مجلسی
  453. محمدعلی عارفچه
  454. ابوالقاسم ذوقی
  455. عباسعلی معین الواعظین
  456. محمد فقیه دهاقانی
  457. محمدرضا نجفی مسجدشاهی
  458. حیدرعلی صلواتی
  459. سید طه بهشتی
  460. سید احمد بهشتی
  461. سید محمدتقی موسوی احمدآبادی


مدارس علمیه اصفهان

یکی از ویژگی‌های حوزه علمیه اصفهان، به خصوص در دوره صفویه، رونق مدرسه‌سازی در اصفهان بود. اکثر این مدارس توسط حاکمان و متحدان آنها ساخته شده است. برخی از این مدارس هنوز موجود و فعال هستند و برخی دیگر نیز به تدریج ناپدید شده‌اند:

پرونده:Madrasa of Shah Mosque Isfahan 2014 (5).jpg
مدرسه مسجدامام، یکی از مدارس حوزه علمیه اصفهان

اگرچه با تأسیس حوزه علمیه قم از اهمیت حوزه علمیه اصفهان در قرن گذشته کاسته شده است، اما مدرسه‌های علمیه این شهر هنوز پابرجاست و طلاب در حال فراگیری علم هستند. برخی از مدارس دینی که در سالهای اخیر در اصفهان تأسیس شده یا از گذشته باقی مانده است و اکنون باز است، به قرار ذیل است:

جستارهای وابسته

منابع

  1. امین‌, سید محسن. اعیان الشیعه. ۸. p. ۳۱.
  2. موحدابطحی, حجت (1376). ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ. ۲. اصفهان. p. ۴۸۵.
  3. افندی اصفهانی, عبداللّه بن عیسی (1359). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. ۱. قم: چاپ احمد حسینی. pp. ۱۶۱-۱۶۲.
  4. امین‌, سید محسن. اعیان الشیعه. ۹. p. ۱۸۸.
  5. جناب اصفهانی, علی (1371). الاصفهان. اصفهان: چاپ عباس نصر. p. ۱۰۶.
  6. جناب اصفهانی, علی (1371). الاصفهان. اصفهان: چاپ عباس نصر. p. ۱۰۵.
  7. "حوزه‌ علمیه اصفهان - ویکی فقه". Retrieved 26 July 2021.
  8. "حوزه علمیه اصفهان - ويکی شيعه". Retrieved 26 July 2021.
  9. "MAJLESI, MOḤAMMAD-TAQI – Encyclopaedia Iranica" (به English). Retrieved 26 July 2021.
  10. "شیخ احمد مجتهد بیدآبادی". Retrieved 26 July 2021.
  11. "محمدعلی شاه‌آبادی - ويکی شيعه". Retrieved 26 July 2021.
  12. "سید حسین خادمی - ويکی شيعه". Retrieved 26 July 2021.
  13. امین‌, سید محسن. اعیان الشیعه. ۶. pp. ۵۴-۵۶.
  14. امین‌, سید محسن. اعیان الشیعه. ۲. pp. ۳۳۱-۳۳۵.
  15. "مسجد شاهی، محمدرضا". Retrieved 26 July 2021.
  16. امین‌, سید محسن. اعیان الشیعه. ۷. p. ۱۶.
  17. مدرس تبریزی, محمدعلی (1374). ریحانه الادب. ۷. تهران. p. ۲۵۲.
  18. تهرانی, آقابزرگ. طبقات اعلام الشیعه. ۲. pp. ۷۴۷-۷۵۳.
  19. "سید جمال‌الدین گلپایگانی - ويکی شيعه". Retrieved 26 July 2021.
  20. تهرانی, آقابزرگ. طبقات اعلام الشیعه. ۱. p. ۳۰۹.
  21. امین‌, سید محسن. اعیان الشیعه. ۴. p. ۲۰۶.
  22. "عبدالله بن محسن اعرجی - کتابخانه مجازی الفبا". Retrieved 26 July 2021.
  23. تهرانی, آقابزرگ. طبقات اعلام الشیعه. قسم۳. p. ۱۲۱۰.
  24. تهرانی, آقابزرگ. طبقات اعلام الشیعه. قسم۲. pp. ۷۲۱-۷۲۲.
  25. واله اصفهانی, محمدیوسف (1372). خلدبرین: ایران در روزگار صفویان. تهران: چاپ میرهاشم محدث. p. ۴۳۰.
  26. واله اصفهانی, محمدیوسف (1372). خلدبرین: ایران در روزگار صفویان. تهران: چاپ میرهاشم محدث. pp. ۴۳۳-۴۳۴.
  27. مجلسی, محمدتقی بن مقصود علی. روضه المتقین فی شرح مَن لایحضُرُه الفقیه. ۱۴. قم: چاپ حسن موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی. p. ۳۸۲.
  28. مجلسی, محمدتقی بن مقصود علی. روضه المتقین فی شرح مَن لایحضُرُه الفقیه. ۱۴. قم: چاپ حسن موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی. p. ۴۳۴.
  29. واله اصفهانی, محمدیوسف (1372). خلدبرین: ایران در روزگار صفویان. تهران: چاپ میرهاشم محدث. pp. ۴۳۷-۴۴۳.
  30. واله اصفهانی, محمدیوسف (1372). خلدبرین: ایران در روزگار صفویان. تهران: چاپ میرهاشم محدث. pp. ۴۳۸-۴۳۹.
  31. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۷. pp. ۳۲۷-۳۳۸.
  32. واله اصفهانی, محمدیوسف (1372). خلدبرین: ایران در روزگار صفویان. تهران: چاپ میرهاشم محدث. pp. ۴۱۷-۴۱۹.
  33. افندی اصفهانی, عبداللّه بن عیسی (1359). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. ۵. قم: چاپ احمد حسینی. pp. ۴۹۹-۵۰۱.
  34. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۴. p. ۴۱۱.
  35. قمی, عباس (1385). الفوائد الرضویه فی احوال علماءالمذهب الجعفریه. ۲. قم: چاپ ناصر باقری بیدهندی. pp. ۷۰۶-۷۰۷.
  36. نصرآبادی, محمدطاهر (1378). تذکره نصرآبادی. یزد: چاپ احمد مدقّق یزدی. p. ۲۲۳.
  37. مدرس تبریزی, محمدعلی (1374). ریحانه الادب. ۶. تهران. p. ۱۲۸.
  38. خاتون آبادی, عبدالحسین بن محمدباقر (1352). وقایع السنین و الاعوام، یا، گزارش‌های سالیانه از ابتدای خلقت تا سال ۱۱۹۵ هجری. تهران: چاپ محمدباقر بهبودی. p. ۵۳۲.
  39. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۴. pp. ۱۱۸-۱۲۰.
  40. تهرانی, آقابزرگ (1362). الذریعه الی تصانیف الشیعه. ۱۰. بیروت: چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی. p. ۲۷.
  41. نصرآبادی, محمدطاهر (1378). تذکره نصرآبادی. یزد: چاپ احمد مدقّق یزدی. p. ۲۲۰.
  42. افندی اصفهانی, عبداللّه بن عیسی (1359). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. ۲. قم: چاپ احمد حسینی. pp. ۵۷-۶۰.
  43. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۷. pp. ۹۳-۹۶.
  44. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۲. pp. ۳۴۶-۳۴۹.
  45. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۳. pp. ۲۶۹-۲۷۴.
  46. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۲. pp. ۱۹۲-۱۹۳.
  47. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۶. p. ۸۰.
  48. افندی اصفهانی, عبداللّه بن عیسی (1359). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. ۱. قم: چاپ احمد حسینی. p. ۱۱۴.
  49. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۷. pp. ۱۰۶-۱۱۰.
  50. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۲. p. ۳۵۲.
  51. جناب اصفهانی, علی (1371). الاصفهان (رجال و مشاهیر اصفهان). اصفهان: چاپ عباس نصر. p. ۱۹۱.
  52. افندی اصفهانی, عبداللّه بن عیسی (1359). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. ۱. قم: چاپ احمد حسینی. p. ۱۳.
  53. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۷. pp. ۱۱۱-۱۱۸.
  54. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۷. p. ۱۰۶.
  55. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۴. pp. ۲۴۷-۲۴۹.
  56. امین‌, سید محسن. اعیان الشیعه. ۹. p. ۱۸۸.
  57. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۲. p. ۸۸.
  58. خوانساری, محمدباقر. روضات الجنان فی احوال العلماء. ۱. p. ۱۱۹.
  59. تهرانی, آقابزرگ. طبقات اعلام الشیعه. طبقات: الکرام، قسم ۳. p. ۲۹۲.
  60. امین‌, سید محسن. اعیان الشیعه. ۲. p. ۴۰۵.
  61. مدرس تبریزی, محمدعلی (1374). ریحانه الادب. ۶. تهران. pp. ۲۶۱-۲۶۲.
  62. مهدوی, مصلح الدین (1367). بیان سُبُل الهدایه فی ذکر اعقاب صاحب الهدایه، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر. ۱. قم. pp. ۱۳۲-۱۳۸-۱۴۴-۱۴۶.
  63. جناب اصفهانی, علی (1371). الاصفهان. اصفهان: چاپ عباس نصر. p. ۱۰۳.
  64. موحدابطحی, حجت (1376). ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ. ۲. اصفهان. pp. ۱۰۸-۱۱۱.
  65. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. pp. ۱۰۰-۱۰۱.
  66. ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ مهدوی, مصلح الدین (1367). بیان سُبُل الهدایه فی ذکر اعقاب صاحب الهدایه، یا، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان در دو قرن اخیر. ۳. قم. p. ۲۹۲.
  67. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. pp. ۱۶۸-۱۷۰.
  68. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. p. ۱۸۰.
  69. ۶۹٫۰ ۶۹٫۱ ۶۹٫۲ ارباب اصفهانی, محمدمهدی بن محمدرضا (1340). نصف جهان فی تعریف الاصفهان. تهران: چاپ منوچهر ستوده. p. ۷۲.
  70. ارباب اصفهانی, محمدمهدی بن محمدرضا (1340). نصف جهان فی تعریف الاصفهان. تهران: چاپ منوچهر ستوده. p. ۷۳.
  71. نصرآبادی, محمدطاهر (1378). تذکره نصرآبادی. یزد: چاپ احمد مدقّق یزدی. p. ۲۲۱.
  72. رفیعی مهرآبادی, ابوالقاسم (1352). آثار ملّی اصفهان. تهران. p. ۴۴.
  73. رفیعی مهرآبادی, ابوالقاسم (1352). آثار ملّی اصفهان. تهران. pp. ۴۳-۴۴.
  74. تبریزی, محمدزمان بن کلبعلی (1373). فرائدالفوائد: در احوال مدارس و مساجد. تهران: چاپ رسول جعفریان. pp. ۴۱-۴۲.
  75. موحدابطحی, حجت (1376). ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ. ۲. اصفهان. pp. ۲۲۸-۲۲۹.
  76. ایمانیه, مجتبی. تاریخ فرهنگ اصفهان. اصفهان: دانشگاه اصفهان. p. ۸۲.
  77. موحدابطحی, حجت (1376). ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ. ۲. اصفهان. p. ۱۰۶.
  78. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. p. ۱۳۸.
  79. جناب اصفهانی, علی (1371). الاصفهان. اصفهان: چاپ عباس نصر. p. ۱۱۰.
  80. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. p. ۳۰۶.
  81. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. p. ۶۲.
  82. جناب اصفهانی, علی (1371). الاصفهان. اصفهان: چاپ عباس نصر. p. ۱۰۹.
  83. ایمانیه, مجتبی. تاریخ فرهنگ اصفهان. اصفهان: دانشگاه اصفهان. pp. ۱۴۴-۱۴۵.
  84. ارباب اصفهانی, محمدمهدی بن محمدرضا (1340). نصف جهان فی تعریف الاصفهان. تهران: چاپ منوچهر ستوده. p. ۷۱.
  85. موحدابطحی, حجت (1376). ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ. ۲. اصفهان. pp. ۳۱۶-۳۲۳.
  86. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. pp. ۲۰۲-۲۰۳.
  87. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. pp. ۲۱۶-۲۱۸.
  88. مهدوی, مصلح الدین (1386). اصفهان دارالعلم شرق: مدارس دینی اصفهان. اصفهان: تحقیق، تصحیح، اضافات محمدرضا نیلفروشان. p. ۲۵۹.
  89. جناب اصفهانی, علی (1371). الاصفهان. اصفهان: چاپ عباس نصر. p. ۱۰۹.
  90. ارباب اصفهانی, محمدمهدی بن محمدرضا (1340). نصف جهان فی تعریف الاصفهان. تهران: چاپ منوچهر ستوده. p. ۷۲.
  91. موحدابطحی, حجت (1376). ریشه‌ها و جلوه‌‌های تشیع و حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ. ۲. اصفهان. pp. ۲۸۸-۲۹۵.

پیوند به بیرون