حسینعلی بن محمد اسماعیل صدیقین اصفهانی

اطلاعات فردی و علمی
نام کامل	حسینعلی صدیقین اصفهانی
زادروز	۱۲۹۵قمری
تاریخ وفات	۱۳۶۸قمری
مدفن	تکیه کازرونی
اساتید	ابوالقاسم زفره ای، سید محمدباقر درچه‌ای، آقا سید ابوالقاسم دهکردی، حاج محمد جواد سرجویی بید آبادی، و...
شاگردان	سید محمدرضا خراسانی، حاج شیخ علی مشکات سدهی ، حاج شیخ اسدالله جوادی، و...
آثار	حواشی مختصر ایشان بر کتاب «معانی الاخبار» شیخ صدوق، حدیث شریف قدسی با ترجمه فارسی، و...
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	ائمه جماعت، مدرس، نویسنده، و...

ملّا حسینعلی صدیقین ( ۱۲۹۵ق-۱۳۶۸ق) فرزند محمّد اسماعیل ، فقیه عارف، عالم عابد فاضل و زاهد سالک متّقی، از علمای مشهور قرن چهاردهم هجری در اصفهان بود.

وی فقيهی پرهیزکار و مجتهدی خداترس بود و از مدرسان حوزه علمیه اصفهان به شمار می‌رفت.

زندگی‌نامه

ولادت

او در حدود سال ۱۲۹۵ق در اصفهان متولّد شده است.

خاندان

حسينعلی بن محمد اسماعيل بن محمد ربیع صدیقین در خانواده‌ای فرهنگی و اهل دانش به دنیا آمد.

از پدر و نیاکان او آگاهی نداریم؛ همین اندازه میدانیم که پدرش، محمد اسماعیل مدیر مدرسه ای در نزدیک محله بیدآباد بوده و دارای پنج پسر و یک دختر بوده است.

حاج ملا حسینعلی از همسر اول خود صاحب دختری می‌شود و همسرش پس از زاییدن از دنیا می رود. از همسر دوم یعنی حاجیـه خـانـم صـفـيـه اجــل لوئیان نیز صاحب پنج فرزند می شود. نام فرزندان به ترتیب سنی:

۱. مرضیه، همسر حجت الاسلام حاج سيد رسول جزائری از اعقاب محدث نــامـی، عـلامـــه حجت الاسلام سید نعمت الله جزائری

۲. راضیه، همسر حجت الاسلام حاج میرزا حسن مشکات

٣. حاج شيخ محمدباقر

٤. فاطمه، همسر حاج آقــا جــلال مشکات

٥. آمنه: همسر حجت الاسلام حاج آقـا سـيـد محمـد فـقـيـه برزانی

٦. حاج آقا مهدی

اساتید

وی پس از گذراندن دوران کودکی و نوجوانی در حوزه پر رونق اصفهان، خدمت جمعی از اکابر علماء و اساتید بزرگ به تحصیل علم پرداخت .

بزرگانی که به عنوان اساتید او شناخته شده اند، عبارتند از:

• میرزا ابوالقاسم زفره ای: معروف به حاجی آخوند، از مدرسان نامدار حوزه اصفهان، مسلط در ادبیات و صاحب علوم غريبه.
• آقا سیّد محمّدباقر درچه ای: فقیه مبرز و اصولی محقق، مدرس بزرگ حوزه اصفهان و استاد مراجع و فقهای امامیه در قرن چهاردهم هجری.
• آقا سیّد ابوالقاسم دهکردی: فقیه اصولی، مرجع نامی و مدرس خارج حوزه اصفهان، عارف سالک و عالم اخلاقی.
• حاج محمد جواد سرجویی بیدآبادی: عارف سالک ذاکر، صاحب کرامات و نفس قدسی و مربی جمع کثیری از بزرگان در سده اخیر. او مراتب عرفان را خدمت حاج محمّدجواد عارف بیدآبادی تکمیل نمود و سالها به ریاضت و تصفیه باطن گذرانیده و جامع مراتب صوری و مقامات معنوی شد.

• شیخ غلامحسین شوشتری: عالم فاضل و مجتهد زاهد، از مدرسان و فقیهان حوزه اصفهان و شاگرد شیخ جعفر شوشتری.

با توجه به وجود مدرسان و دانشمندان نام آوری مانند: آخوند کاشی، میر سید محمدتقى مدرس، جهانگیرخان قشقایی، شیخ مرتضی ریزی ، آخوند محمدحسین فشارکی و آخوند عبدالکریم گزی، می‌توان حدس زد که ملا حسینعلی صدیقین از محضر شماری از بزرگان نامبرده نیز بهره علمی برده باشد.

اساتید عرفانی و سلوکی

با توجه به شاگردی و تربیت حاج ملا حسینعلی صدیقین نزد فقیهان عارف و سالکان زاهدی مانند: دهکردی و سرجویی می توان طریقه سلوکی و مشرب عرفانی او را تداوم مکتب اخلاقی عرفانی آقا محمد بیدآبادی و برنامه های سلوکی و تربیتی او دانست و سلسله مربیان و اساتید عرفانی او را بدین گونه ترسیم کرد:

1. ملا حسینعلی صدیقین ← محمد جواد سرجویی بیدآبادی - سید محمد جلال الدين (مجد الاشراف) ← میرزا ابوالقاسم راز شیرازی ← آخوند نوری ← آقا محمد بیدآبادی

۲ ملا حسينعلی صديقين ← سيد ابوالقاسم دهکردی ← ملا فتحعلی سلطان آبادی ← آقا سید محمد سعادت عليشاه ← حاجی سبزواری ← آخوند نوری ← بیدآبادی← ملا اسماعیل ← نوری ← بیدآبادی

3.ملا حسینعلی صدیقین ← دهکردی ← حکیم درب کوشکی ← سید رضی لاریجانی ← نوری ← بیدآبادی ← میرزا عبدالجواد شیرازی← بیدآبادی

4.ملا حسینعلی صدیقین ← دهکردی و حاج ملا على بن خلیل تهرانی رازی ← (احتمالاً) شوشتری ← ملا قلی جولا ← بیدآبادی

شاگردان

روش تدریس ایشان اینگونه بوده است که از شاگردان خود می‌خواسته که متن درس را بخوانند و پس از اینکه شاگردان متن را به دقت مطالعه می کردند و در محل درس حضور پیدا می‌کردند، وی اشتباهات آنان را برطرف می کرده و خواندن و شرح مطالب به هنگام درس، با خود شاگردان بوده است؛ از این رو شاگردان ناچار بوده اند که با پیش مطالعه دقیق بـه مـدرس استاد حاضر شوند.

گروهی از شاگردان وی که با این روش بر جلد اول لمعه مسلط شده بودند، خود به آسانی می توانستند جلد دوم آن را تدریس نمایند.

نام شماری از شاگردان اعم از روحانیون و سایر مریدان که از خرمن پر فیض علم و معنویت استاد بهره برده اند،عبارتند از حضرات آیات و فضلای نامدار:

• حاج سید محمدرضا خراسانی
• حاج شيخ على مشکات سدهی
• حاج سید فضل الله ضياء نور
• حاج شيخ حسینعلی منتظری
• حاج شیخ محمدباقر امینی نطنزی
• شهيد حاج شيخ عطاء الله اشرفی اصفهانی
• شیخ ابوالقاسم بزاز
• حاج شیخ اسدالله جوادی
• حاج شیخ محمد باقر صديقين
• دكتر سيد محمدباقر کتابی
• حـاج سيد محمدتقی کتابی
• حاج شیخ کاظم کلباسی
• حاج شیخ حبیب الله فضائلی
• سید محمدباقر اعتصامی
• حـاج آقا دهاقانی
  

سیره اخلاقی

حاج ملا حسینعلی حقیقتاً دین دار بود و قیامت را باور کرده بود و هیچ‌گاه طریق احتیاط را فرو نمی گذاشت و همواره در امور مالی و حق الناس سخت گیر و محتاط بود.

نقل شده است که ایشان رساله توضیح المسائل آقا سید ابوالحسن اصفهانی را که به یکی از مریدان خود داده بود، پس از مدتی به او فرموده بود که، رساله را بیاورید، مال سهم امام است و به شما تعلق نمی گیرد.

از دیگر اوصاف او احتیاط فوق العاده اش در امور بود. با اینکه همسرشان وضع مالی خوبی داشته است ولی حاج ملا حسینعلی بسیار مراقب بود که مبادا اموال او وارد زندگی اش شود.

تجار سرشناس و معروف پولهای کلان بابت سهم امام نزد او می‌آوردند، ولی ایشان به هیچ وجه آنها را وارد منزل نمی کرد.

وضع خوراک ایشان نیز زاهدانه بود، معمولاً گوشت نمی خورد و غذایش بیشتر ماست و فلفل بود.

سخنان او تماماً اخبار و آیات و احکام و اخلاق بود. بیهوده سخن نمی گفت. از سخنان لغو به شدت پرهیز می کرد و گفته هایش عمیق، پرمحتوا و از روی خردورزی بود.

سیره عبادی

جنبه دیگر شخصیت او، راز و نیازش با معبود بی نیاز بود که هیچ‌گاه زیارت و نماز شب و تلاوت قرآن در دل شب و مناجاتهای سحری از او ترک نشد و به سوره شریفه «هل اتی» علاقه و توجه خاصی داشت.

در ماه های مبارک رمضان حتماً مقید بود که درباره حضرت ولی عصر(ع)، امام زمان و احوال و اوصاف آن امام همام سخن بگوید و بویژه در شبهای قدر حال و هوای خاصی داشت و تا صبح در مسجد احیاء می گرفت و اذکار خاصی قرائت می‌نمود، از جمله این ذکر شریف را: « اللهم بحق صاحب الدعوة النبوية والصولة الحيدريه و العصمة الفاطميه و الحلم الحسنيه و الشجاعة الحسينيه و العبادة السجاديه و المآثر الباقريه و الآثار الجعفريه و العلوم الكاظميه و الحجج الرضويه و الجود التقويه و النقاوة التقويه والهيبة العسكريه و الغيبة الالهية». عباراتی که پس از او فرزندش، حاج شیخ محمدباقر صديقين نيز در مراسم احیای شبهای قدر با حال خاصی زمزمه می کرد.

حاج ملا حسینعلی در طول سال در شبهای پس از منبر دعای کمیل را عاشقانه زمزمه می کرد.

گفتنی است که حاج ملا حسینعلی مقید بود که به مجلس سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین( ع) که در منزل حاج سید حسن بنکدار برگزار می‌شد شرکت کند و منبری ثابت آن جا به شمار می‌رفت.

مکاشفات معنوی

ملا حسینعلی با همه همت بلند و اراده ای استوار در تحصیل علوم رسمی حوزوی نزد اساتیدی مبرز، خود فقیهی مجتهد و مدرسی متبحر و دانشمندی محقق بود اما عشقی دیگر در سر و رازی والا در دل داشت.

جان جهان بین او در این سرای محدود نمی گنجید و علوم رسمی، خواسته های آن سویی او را بر نمی تابید. اوج سهمگین هواهای نفسانی را با استعانت از شب زنده داری و ترنمهای عاشقانه سحری و تحت تربیت و برنامه های سلوکی شیخ و مرادش حاج محمدجواد سرجویی بیدآبادی در هم شکست.

عارف سرجویی جانهای پاک و روانهای مستعد بسیاری را به فعلیت رسانید و به تدریج بسیاری از علمای ایران و عراق پیرو او شدند، دانشمندان و فقیهان نامداری مانند: حاج شیخ مهدی نجفی مسجد شاهی، ملا محمد هورتمنی، ملا حسنعلی نخودکی، سید زین العابدين طباطبایی ابرقویی، سید ابوالقاسم دهکردی، آخوند گزی، شیخ محمد طبیب زاده، میرزا ابوالهدی کلباسی، شیخ مرتضی مظاهری و مانند آنان، از اصحاب و پیروان سلوکی او بوده اند.

وی از عارفان سالک اهل طریقت خاموش به شمار می رفت، از دستورات ذکری و روش سلوکی حاج محمدجواد سرجویی بهره های بسیار برد و عارف سرجویی در به فعلیت رساندن گوهر پاک وجودی او نقشی بسزا ایفا نمود. حاج ملا حسینعلی سالیان متمادی بر پایه دستورات شرعی و عمل به موازین دینی به ریاضات و مجاهدات معنوی پرداخت و در اثر تقویت قوای روحی و تهذیب نفس حقایق را به چشم دل مشاهده می نمود.

نمونه ای از مكاشافات عرفانی و مشاهدات معنوی او در حکایت زیر آمده است. سید مصلح الدین مهدوی می نویسد:

«حکایت کردند عده ای از معتمدین اصفهان که از آن جمله است، آقای آقا شیخ عبدالرزاق کتابفروش خوانساری، از قول عالم عارف و محقق زاهد، ورع تقی، مرحوم حاج ملا حسینعلی صدیقین، که ایشان فرموده بودند: در ایام تحصیل، گاهی شبها در اطاق استادم مرحوم علامه جلیل آقا سید ابوالقاسم دهکردی در مدرسه صدر جهت مطالعه بیتوته می‌کردم. شب جمعه ای بود، حوالی سحر از حجره خارج شدم، هوا خیلی صاف بود، ظاهراً احدی از طلاب مدرسه در این موقع بیدار نبودند.

چــون بــه وسط صحن مدرسه رسیدم ناگهان شنیدم، در و دیوار و زمین و درخت همگی یک صدا با هم می می گویند: « یا حی یا قیوم» ، به خود لرزیدم و اندکی مکث کردم، چون کمی قرار گرفتم، نزدیک چاه وسط مدرسه رفتم و از چاه آب کشیده، مشغول وضو شدم که مرتبه دوم شنیدم که همگی می گفتند « یاحی یا قیوم» و برخی ذکر « یا سبوح یا قدوس» می گفتند؛ گفتم سبحان الله من خوابم یا بیدار! کمی دست و پای خود را حرکت دادم و گفتم خير من بیدارم و این جا وسط مدرسه است و این هم چاه! به آسمان نگاه کردم و گفتم این هم آسمان! خلاصـه يـقـيـن حاصل کردم که بیدار می‌باشم و خواب نیستم که سومین بار صدای سبوح و قدوس شنیدم.

حالتی در خود مشاهده کردم مشغول زمزمه و راز و نیاز با خداوند شدم و دور مدرسه که خلوت بود شروع به قدم زدن کردم. چون محاذی در اطاق علامه بزرگوار حکیم عالی مقدار مرحوم آخوند ملا محمد کاشانی رسیدم، شنیدم که مرحوم آخوند در حال مناجات است و چون «یا حی و یا قیوم» می گوید، تمام موجودات با او هم آواز شده و همگی می گویند « یا حی یا قیوم» و آنچه من شنیده بودم آثار انفاس قدسی ایشان بود».

مهدوی سپس می گوید که من خودم این حکایت را از حاج ملا حسينعلی صديقين شنیدم که می فرمود: «کسی در مدرسه صدر.. ، بدون اینکه اظهار کنند آن کس خود ایشان است».

جایگاه

جایگاه علمی

از ویژگیهای مهم حاج ملا حسینعلی، ذوق فقهی او بود که گاهی مایه شگفتی مخاطبان می‌شد. ایشان تسلطی کامل بر مبانی و متون فقهی داشت و هیچگاه نشد که مسئله ای شرعی یا حکمی دینی از ایشان پرسیده شود و او برای پاسخ به آن نیازی به مراجعه داشته باشد.

از یکسو، تسلطش بر فقه امامیه و از سوی دیگر، خلوص و صفا و طهارت او موجب شد تا مرجع دینی و زعیم نامی تشیع، آیت الله آقا سیّد ابوالحسن اصفهانی او را به عنوان نماینده تام الاختیار خود در اصفهان برگزیند.

همچنین در اوایل دوران زعامت فقیه اعظم و مرجع بزرگ شیعه، آیت الله آقا حسین بروجردی، نیابت آن بزرگمرد را نیز در اصفهان دارا بود. از نامه آیت الله بروجردی به حاج آقا محمد مقدس (مورخ ۱۵ ربيع الأول ١٣٦٨) اعتماد آن مرجع عظیم الشأن به صدیقین به خوبی معلوم می‌شود.

در نامه ای از حاج ملا حسینعلی به فرزندش محمدباقر نیز آمده است: «خدمت حضرت آیت الله بروجردی، تبلیغ سلام احقر بخانید، چون ذکر شما در مراسلات فرموده بودند. آقای حاج احمد گماشته، ایشان هم یک شبانه روز اصفهان آمدند برای ملاقات احقر.».

وی در اثر جامعیت میان مراتب صوری و مقامات معنوی، شخصیتی والا و ممتاز در میان عوام و خواص داشت. به گونه ای که نقل می کنند با اینکه شاخص ترین مجتهد و مرجع مذهبی و مدرس علوم دینی در اصفهان در آن ایام، فقیه حکیم و متكلم مفسر خبير، علامه میر سید علی نجف آبادی بود، در جلساتی که ایشان و سایر علما حضور داشتند، عموم مردم احترامی زایدالوصف و فوق العاده برای صدیقین قائل بودند.

او شبها بعد از نماز در مدرسه درب کوشک یا مدرسه میرزا حسین بیدآباد درس تفسیر می داد.

سید محمدباقر کتابی درباره آشنایی اش با صدیقین و تأثیر شگرف او بر نفوس می‌نویسد:

«نگارنده که حدود پانزده سال متوالی در خدمت او می رفت گاه و بیگاه از بیانات گرم و نافذ و جذبه های ملکوتی او فیضیاب می شدم. براستی او را مصداق حديث معروف عيسى بـن مریم (ع) [خطاب به حواریون] یافتم..».

جایگاه اجتماعی

مرحوم صدیقین از علمای پرهیزکار و مشهور به زهد و تقوا در میان عوام و خواص و مورد وثوق و احترام کلیه طبقات بود.

نماز جماعت ایشان از حیث کمیت و کیفیت از جماعتهای ممتاز اصفهان به شمار می رفت و علاوه بر عامه مردم کسبه و بازاریان، بزرگان و دانشمندان نامداری مانند حضرات آیات عظام: حاج آقا رحیم ارباب، حاج میرزا علی آقا شیرازی، حاج سيد صدرالدین کوپایی و حاج شيخ محمد حسن عالم نجف آبادی به ایشان اقتدا. می کردند. آقا میر سید حسن مدرس نیز فضایل انسانی و کرامات اخلاقی صدیقین را می ستود و با آن که به راحتی به کسی اقتدا نمی‌نمود، به صديقين اقتدا می‌کرد.

نماز جماعت او از مهمترین جماعات اصفهان به شمار می رفت و مردم از تمام محله ها و نقاط اصفهان به نماز او حاضر می شدند.

حسینعلی صدیقین به وعظ و ارشاد و خطابه اهتمامی خاص داشت و در مسجد درب کوشک هفته ای دو شب (شبهای پنجشنبه و شنبه) بر منبر می رفت و با سخنانی مفید و سودمند و بیانی گرم و شیوا به ارشاد مردم می‌پرداخت.

مواعظ و سخنان او بویژه برای نسل جوان بسیار مؤثر و مفید بود و آنچه برای جذب جوانان به سوی دین و معنویت لازم بود، در وجود آن بزرگوار جمع بود.

یکی از علمای معاصر اصفهان که در زمان طلبگی به نماز جماعت ملا حسینعلی حاضر می‌شد، نقل می‌کند که روزی ایشان بر روی منبر خطاب به عموم فرمودند که:

« همه رفقایتان (مثلاً اگر دهها رفیق دارید) را کنار بگذارید و فقط با ۱۵ نفر رفیق باشید: یکی خدا و دیگری چهارده معصوم که رفیق واقعی در دنیا و آخرت هستند».

صدیقین با بسیاری از بزرگان در قرن چهاردهم هجری هم زمان بوده است که از جمله آنها میتوان به:

حاج میرزا رضا کلباسی، حاج میـر ســـــيد محمدصــــــادق خاتون آبادی، حاج آقا رحیم ارباب، حکیم فرزانه، شیخ محمدرضا نجفی، شیخ اسدالله ایزد گشسب، میر سید محمد نجف آبادی، الفت اصفهانی، حاج میرزا علی آقا شیرازی، شیخ محمد حسن عالم نجف آبادی، سيدعبدالله ثقة الاسلام، شیخ محمد حکیم خراسانی، حاج شیخ مهدی نجفی، میرزا ابوالهدی کلباسی، حاج شیخ حسنعلی نخودکی،و حاج آقا صدر کوپایی،اشاره کرد.

جایگاه صدیقین نزد معاصرین

چند حکایت از مناسبات میان ملا حسینعلی صدیقین و بعضی از معاصران او و بیان پاره ای از فضائل و کرامات او:

1. نقل میکنند که:

« در سال ١٣٢٤ش در اثر هیاهو و مخالفت عده ای از مردم (به تحریک برخی از معممین) نماز جمعه فقيه مجتهد حاج آقا رحیم ارباب تعطیل شده بود. صدیقین که امامت مسجد درب کوشک را عهده دار بود و خود در آن زمان عازم عتبات عالیات بود و با اینکه به وجوب نماز جمعه هم قائل نبود، خدمت ارباب رفته و از ایشان برای برگزاری نماز جمعه آن مسجد دعوت کرد. حاج آقا رحیم هم دعوت ایشان را پذیرفته و نزدیک به سه سال در آن مسجد اقامه جمعه می فرمود».

2. حکایت شده است که حكيم متأله و فقيه متشرع، حاج آقا صدر کوپایی در نماز خود به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان به حاج ملا حسينعلی صديقين اقتدا می کرد. هنگامی که از کوپایی پرسیدند شما خود با این مراتب بالای علمی و اخلاقی به ایشان اقتدا میکنید؟! در پاسخ فرموده بود، شما حاج ملا حسینعلی را نمی شناسید، او فرشته ای است که به صورت انسان درآمده است.

3. در همان لحظاتی که علامه فقيه، محدث رجالی، عارف سالک، حاج میرزا ابوالهدی کلباسی چشم از این جهان فرو می‌بست، ناگهان در خانه او به صدا در می آید. همسر میرزا ابوالهدی شگفت زده در را باز می کند و با حاج ملا حسینعلی صدیقین روبرو می شود، با کمال تعجب از آمدن ایشان در آن وقت سحر جویا می شود؟! حاج ملا حسینعلی می‌پرسند: از آقا چه خبر، حالشان چطور است؟ همسر آقا می‌فرماید: آقا به رحمت خدا رفتند. حاج ملا حسینعلی می‌فرماید: پیش از آنکه اینجا بیایم در عالم رؤیا دیدم درهای آسمان باز شد و ملائکه به سوی زمین در این ناحیه می آیند. فهمیدم آقای حاج میرزا ابوالهدی در حال رفتن هستند.

دعا به خط صدیقین

4.آيت الحق والعرفان، جناب آقای حاج شیخ حسن صدیقین از قول پدر خود حاج شيخ محمدباقر نقل می کنند که:

« مردم اعتقادی عجیب به دعای ملا حسینعلی برای شفای امراض داشتند. هنگامی که بیماری را نزد ایشان می‌بردند، وی با چوبهای مسواک که حجاج از مدینه می‌آوردند، در آب تربت می‌زد و بر روی محل کسالت قرار می‌داد و دعا می‌کرد و می فرمود: خدا انشاء الله شفا می دهد».

5.ملا احمد مشکات زفره ای، باجناق حاج ملا حسینعلی، در کمک کردن به افراد بی بضاعت بسیار کوشا بود و در این مورد مجالس مشترکی با علمای اصفهان از جمله حاج ملا حسینعلی صديقين و حاج آقا مقدس داشتند و از کمک مادی تجار و متدینین جهت رسیدگی به حال مردم استفاده می کردند.

6.سید محمدباقر اعتصامی رهنانی از ارادتمندان خاص حاج ملا حسینعلی بود. شبهای جمعه از رهنان به اصفهان می آمد و در مراسم دعای کمیل شیخ مرتضی ریزی و سیدابوالحسن بروجردی و حاج ملا حسینعلی صدیقین و در روزهای جمعه در نماز جمعه حاج آقا رحیم ارباب شرکت می نمود و چندین مرتبه این آقایان را برای سخنرانی به رهنان دعوت می کرد.

همچنین گفتنی است که عالم فقیه و ادیب زاهد حاج شیخ میرزا علی اصغر شریف نیز از دوستان صمیمی و نزدیک صدیقین بوده است.

دیدگاه علما درباره صدیقین

۱. میرزا حسن خان جابری انصاری:

«آقای حاج ملا حسینعلی صديقين: مجتهد زاهد، مسجد باب القصر را امام و مورد قبول خاص و عام، سالها به درس آقای درچه ای و سایرین حاضر و اقوال و افعال آنها را سامع و ناظر. وفات یک هزار سیصد و شصت و هشت..».

2. آقا بزرگ تهرانی:

« الشيخ حسينعلى الاصفهاني كان من العلما الانقيا و المدرسين الافاضل في اصفهان، ملقب به (صديقين) كــان معروفا بين معاصريه بالورع والزهد و كان يدرس في مدرسه کوشک و یوم الناس في المسجد المدرسه و كان للناس خلفه زحام غريب يقصد جماعته و ينوى الانتمام به كثيرون يجتمعون في سائر المحلات..».

3.سید مصلح الدین مهدوی:

« حاج ملا حسینعلی صدیقین، عالم فاضل متقی، از علمای پرهیز کار که به زهد و تقوی معروف عام و خاص و مورد وثوق و احترام کلیه طبقات بود، سالها به ریاضت و تصفیه باطن گذرانده تا جامع مراتب صوری و مقامات معنوی شد. الحق ملکی بود به صورت بشر در مسجد در کوشک امامت و در مدرسه آن تدریس می نمود..».

٤. سید محمدباقر کتابی:

«حاج ملا حسینعلی صديقين، عالم فاضل وارسته، پرهیزکار و عارف فرزانه بزرگوار که در علم و عرفان و زهد و تقوی در عصر خود کم نظیر بود. برای اصفهانیان مشعل فروزانی بود که مشی و فعل و گفتار او براستی هدایت و نور می‌بخشید. در بین خواص و عوام و عموم طبقات مردم اصفهان مورد احترام و وثوق بود. پیوسته در مقام تصفیه باطن خود و هدایت مردم بود، بر منبر می رفت و با بیانی گیرنده و نفس گرم بـه ارشاد مردم می‌پرداخت. مجلس او تمام هدایت و ارشاد بود. با احساس پاک و الفتی عظیم و رویی گشاده، جوانان را رهبری می‌نمود و روشنایی می‌بخشید. بیاناتش از دل بر می خاست و لاجرم بر دل می نشست».

آثار و فعالیت ها

آثار

• حواشی مختصری بر کتاب تذکره القبور آخوند گزی است سیّد مصلح الدّین مهدوی طبق گفته خود، آنها را در کتاب رجال اصفهان نقل کرده است: از جمله مواردی که مهدوی از این حواشی آورده است، تجلیل زیاد صدیقین از سید میرزا محمد پاقلعه ای ( از اعقاب علامــه مــیـر ســـيد محمد اسماعیل خاتون آبادی) و ستایش صفات پسندیده اوست.

• حواشی مختصر ایشان بر کتاب «معانی الاخبار» شیخ صدوق است که به توضیح برخی از واژه ها در هامش کتاب پرداخته است .
• شماری از مکاتبات وی از جمله نامه های او به فرزندش حاج آقا باقر نیز باقی مانده است.
• حدیث شریف قدسی با ترجمه فارسی: این مجموعه به همت حاج ملا حسینعلی چاپ شده است.
• همچنین گفتنی است که از ملا حسینعلی تقریظی بر کتاب «ثمرات الحيات» سيد محمود درب امامی و تقریظی نیز بر کتاب «مجالس الاربعين في مصائب رأس الحسین» از سید نورالله قاضی عسگر بـه جای مانده است.

فعالیت ها

او سالها در مدرسه های درب کوشک (باقریه) و میرزا حسین به تدریس و تعلیم طلاب اشتغال داشت و جمعی از فضلا نیز در منزل شخصی اش از محضر او بهره می‌بردند.

دروس ایشان در سطوح مختلف از فقه و اخلاق و حدیث و تفسیر بود و افزون بر فضلا و خواص، شماری از علاقمندان، بویژه جوانان و دانشگاهیان نیز از سخنانش بهره برده و تحت تأثیر صفا و معنویت او قرار می گرفتند.

او در مسجد گرگ یراق ها، مسجد حاج اسداللَّه سمسار و مسجد درب کوشک اقامه جماعت می نمود و هفته ای دو شب بر منبر می رفت و با بیانی گرم و شیوا به ارشاد و پاسخگویی به نیازهای شرعی مردم می پرداخت.

بخشی از وصیت نامه صدیقین

وفات

عالم ربانی آیت الله ملا حسینعلی صدیقین که جان جهان بینش در این سرای محدود نمی گنجید و پیوستن جان جهان و بقای ابدی را می جست، سرانجام در شب جمعه 22 صفر سال ۱۳۶۸ ق در سن بیش از هفتاد سالگی وفات یافت و در یکی از اطاق های تکیه کازرونی در سمت مشرق تکیه واقع در تخت فولادمدفون شد.

از قول همسر و نیز فرزندش حاج آقا باقر نقل شده است که سه روز پیش از فوت حاج ملا حسینعلی در نماز به ایشان الهام شده بود که چه زمانی از دنیا می روند، از این رو حاج آقا باقر از پدر می پرسد که پس ما چکار کنیم؟ ایشان می‌گوید که شما مأمور به ظاهر هستید و دکتر میر علایی را به سر بالین ایشان آوردند.

از قول حاج آقــا باقر( فرزند حاج ملا حسینعلی) نقل شده است که:

« پدرش به هنگام احتضار در لحظات پیش از فوت، سر از بالین برداشت و با حالت گریه و تضرع می فرمود:

یا علی گفتی چو درماندم به فریادم رسی

یا علی در مانده ام اکنون به فریادم برس

از حالت ایشان چنین دریافت شد که مولایش علی ( ع) را دید و در دم جان به جان آفرین تسلیم کرد».

بخشی از وصیت نامه حاج ملا حسینعلی (مورخ ۲۵ رجب ١٣٦٣ق):

«بسم الله بعد از اقرار و اعتراف و اعتقاد بدین مبین اسلام و مذهب حق امامیه اثنا عشریه و تمام اصول فروع این مذهب به طبق عقاید و دستور ائمه اثنا عشر صلوات الله وسلام عليهم اجمعین که در حقیقت طريق نجات و رستگاری و فوز و کامیابی دارین را در او منحصر میدانم و هر که هر چه از این مذهب علماً و عملاً دورتر به هلاکت نزدیک تر می دانم.

امید است حضرت رب العزت جل شأنه العزیز این بنده بیچاره خــود را به فضل و کرم و منت و رحمت خود از اهل و پیروان و کامیابان و فائزین به این موهبت عظيمه خود قرار دهد.

حياً و ميتاً ونجعله افتخار مذهب ائمه هدی که بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله قائدین خلقند و هدات حقند و اوصیاء و خلفاء رسولند، یعنی اعنى على اميرالمؤمنين و یازده تن فرزندان و نسل صديقه كبرى فاطمه بضعة الرسول صلوات الله عليهم و هر خیرخواه خود را از هر طبقه به این وصیه توصیه میکنم که هیچ چیز را از متاع دین و مذهب مألوف امامیه و اقتداء به اعلام دین و علمای راسخین از مجتهدین بالاتر و گران بهاتر نشناسد و دست برندارند و از انحرافات و خرافات مبدعين و دزدان دین که همیشه در این راه در صدد اضلال بوده اند فرار کنند و گمان نکنند که تشکیکات اهل بدعت و ضلالت ضرر به حق رساند.

حق ثابت و باطل ضایع است.اگر هزار پیرایه به هر یک به بندند والله على ما نقول وكيل و حسبنا الله و نعم الوكيل».

مادّه تاریخ وفاتش را حسن ضوئی اصفهانی چنین سروده است:

«ضوئی» از تاریخ صدیقین به فکرش شد برون

مطلب خوابش که «فی جنات عدن یدخلون»

بر روی سنگ قبر ایشان چنین نوشته شده است:

الناس موتى و اهل العلم احياء هذا مرقد المنور بنور اهل البيت(ع). حضرت آیت الله آقای حاج ملا حسینعلی صدیقين نور الله مضجعه شب جمعه ۲۲ صفر المظفر سنه ١٣٦٨

بالجنان استبشر و طوبي لقوم يتقون		يغفر الله الخطايا يا ايها المستغفرون
حجة الاسلام يستأوى بجنان النعيم		فادخلوها سالمين القــوم انـتـم خالدون
روح صديقين راحت عند مولاه السمى		يا حسين اشفع له فالان لاقاه المنون
انقصي الاثنان والعشرون من شهر الصفر		قد جزى يا لهف من فقد انه دمع العيون
واستفاد النير اليقين في عام الوفـات		من كلام ملهم الغرق في بحر الشجون
هاتف املى لعباس المزين في المنام		اقرء التاريخ (في جنات عدن يدخلون)

گفتنی است که این قبر را در ابتدا حاج محمد حسینی شکرانی برای خودش خریده بود ولی حاج ملا حسینعلی به او می‌گوید که این قبر نه برای تو که برای من است و مبلغ آن را به او می‌دهند.

منابع

• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج3، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1392.