تکیه شهدا

تکیه گلستان شهدا

گلستان شهدا از تکایای نوینی است که از چندین تکیه کهن تشکیل شده که در محدوده لسان الارض تخت فولاد قرار دارد و گسترش آن از دوران پیش از انقلاب اسلامی آغاز شده است.

پس از شهادت آیت اللّه سیّد ابوالحسن شمس آبادی در سال 1355 شمسی و دفن وی در این قسمت، تکیه ای مخصوص دفن قربانیان سیاسی رژیم پهلوی گردید و چند نفر از شهیدان حوادث انقلاب اسلامی در سال 1357 هجری شمسی در این قسمت دفن شدند.

تاریخچه

پيش از انقلاب اسلامى، شيخ مهدى مظاهرى در تكيه كوهى و ملک شب‌هاى جمعه دعاى كميل با شكوهى برگزار مى‌كرد كه چندين هزار نفر در آن شركت مى‌كردند.

پس از شهادت ميرزا ابوالحسن آل رسول مشهور به شمس‌آبادى مدرس حوزه علميه اصفهان و امام جماعت مسجد جعفرطيار در كوچه شهيد انصارى در خيابان طالقانى و مسجد شيخ‌ بهايى در خيابان شيخ ‌بهايى، در سحرگاه روز7 ربيع‌الثانى1396ق/18فروردین 1355ش. محمدعلى خادم ‌المؤمنين فولادىِ تكيه‌بان به منزل شهيد شمس‌آبادى دعوت شد و در حضور آقايان: آل رسول برادر شهيد، حاج شيخ باقر صديقين، حاج محمد بصيرى و حاج عبدالجواد قهرايى، قطعه زمينى در برابر مبلغ 40 هزار تومان براى دفن شهید شمس‌آبادى واگذار مى‌كند. پس از آماده‌سازى قبر، جنازه آن شهيد فرداى آن روز با تشييع بسيار باشكوه مردم اصفهان در اين مكان دفن گرديد.

پس از مدتى از سوى هيأت امناى بقعه با كمك برخى از مردم خير و جمع آورى وجوهاتى كه مردم در صندوق مقبره مى‌ريختند، بقعه با شكوهى با آجر و كاشى بر روى قبر آن عالم شهيد ساخته شد.

پس از این برخى از شهداى انقلاب اسلامى در دوره حكومت نظامى اصفهان در سال 1357 ش. همچون شهيد اصغر نورى و شهيد سيد حسين دوازده امامى در اين مكان دفن شدند، ولى در هنگام اجراى مراسم هفت و چهلم و تجمع مردم بر سر قبور اين شهدا دربان تكيه لسان الارض به كلانترى اطلاع مى‌داد و مأموران مى‌آمدند و با تيراندازى هوايى مردم را پراكنده مى‌كردند و از برگزارى مراسم جلوگيرى مى‌كردند. به همين جهت گاهى مراسم در مسجد حضرت حجت(عج) برگزار مى‌شد. اين مسجد به وسيله حاج ابراهيم ربيعى قهفرخى با همكارى شيخ مهدى مظاهرى پس از تخريب تكيه قهفرخى‌ها ساخته شد.

موقعیت جغرافیایی

گلستان شهدا از مجموع تكيه‌هاى لسان‌الارض، ملك، بروجنى‌ها، كوهى، ميرمحمد صادقى‌ها، فاضلان و خواجويى تشكيل گرديده است. ولى وضعيت كنونى گلستان با توجه به تخريب ديوار ميان اين تكايا و حفاظ و حصارى كه در سوى جنوب در كنار خيابان سجاد و در جبهه غربى در كنار خيابان فيض و در ضلع شمالى آن به كوچه لسان‌الارض و كوچه شهيد زمانى كشيده شده است.

تمامى اين تكايا در يك گستره پيوسته به يكديگر به مساحت 113969 متر مربع شكل گرفته است و اكنون نمى‌توان اين تكايا را از يكديگر جدا دانست. اگرچه بيشتر تکیه شهدا در منطقه مركزى به مساحت 64437 متر مربع به خاك سپرده شده‌اند و بيشتر قطعه‌هاى گلستان شهدا در تكاياى ملك، كوهى، بروجنى‌ها، مير محمد صادقى ها و قسمتى از تكيه لسان‌الارض شكل گرفته است و تنها معدودى از شهدا در زمين‌هاى تكيه فاضلان و خواجويى دفن شده‌اند.

وسعت تکیه

با پيروزى انقلاب اسلامى در 22 بهمن 1357ش و توطئه‌ها عليه آن در كردستان و سيستان و بلوچستان بسيارى از جوانان انقلابى اصفهان براى مبارزه با اين توطئه‌ها به اين مناطق اعزام شدند و برخى از آنها به شهادت رسيدند. در آغاز اين شهدا را در قطعة حمزه سيدالشهدا» در شمال غربى بقعه شهيد شمس‌آبادى دفن مى‌كردند، ولى با شروع جنگ تحميلى عراق عليه ايران رفته رفته گنجايش آن قطعه تمام و ضرورت انتخاب يك مكان ديگر براى دفن شهدا بيشتر احساس شد.

به همين سبب تعميرگاهى كه در كنار خيابان سجاد و جنوب گلستان قرار داشت انتخاب شد و شهيد عباس كلان به مستأجرين تعميرگاه، در خيابان جى زمين تجارى واگذار كرد و زمين تعميرگاه از سوى شهيد احمد چلمقانى اهدا شد و معوض منازل نيز با كمك بنياد مسكن در خيابان 22 بهمن فعلى زمين واگذار گرديد.

قطعه زمين شهداى عمليات فرماندهى كل قوا، ثامن الائمه (آزاد سازى شمال آبادان) و طريق القدس (آزاد سازى بستان) در شمال و شمال غربى بقعه شهید اشرفى اصفهانى با مذاكره با مالكين آنها اهدا گرديد.

قطعه بندی

در اوايل سال 1360ش مسؤوليت ادارة گلستان شهدا بر عهده بنياد شهيد گذاشته شد و از سوى آن بنياد اكبر عليار براى اين كار منصوب گرديد. چون تا پايان سال 1360ش هيچ گونه قطعه سازى در گلستان صورت نگرفته بود، براى اين منظور يك هيأت اجرايى به رياست مهندس آرمان پناه و نمايندگان كارخانه ذوب آهن اصفهان، جهاد سازندگى، بنياد شهيد و نماينده امام جمعه اصفهان تشكيل گرديد. طرح ساماندهى و محوطه سازى و قطعه سازى از سوى مهندس افراسيابى پيشنهاد گرديد و در هيأت اجرايى تصويب و قطعه سازى بر عهدة ذوب آهن و محوطه و كف‌سازى بر عهده جهاد سازندگى گذاشته شد و اقدامات لازم انجام گرفت.

با آغاز عمليات محرم در 11/8/61ش در منطقه غرب عين‌خوش و جنوب غربى موسيان به واسطه حضور رزمندگان اصفهان در اين عمليات و بويژه لشكر 14 امام حسين، تعداد330 شهيد به اصفهان آوردند. چون در گلستان شهدا جايى براى دفن اين شهيدان وجود نداشت، جلسه‌اى با حضور اعضاى هيأت اجرايى، رياست دادگاه انقلاب و هيأت امناء گلستان شهدا تشكيل گرديد و مقرر شد با مذاكره صاحبان منازلى كه در جنوب مقبره يوشع نبى» قرار داشت، آنان به يك مجتمع مسكونى از آن بنياد مسكن و هتلى كه در اختيار بنياد شهيد بود، انتقال داده شوند.

كار انتقال و سپس تخريب منازل با كمك جهاد سازندگى، شهردارى و مردم صورت گرفت و 330 قبر براى دفن شهدا آماده گرديد.

گفت خمینی به کجای جهان		هست به سان مردم اصفهان
سیصد و سی لاله ی بر روی دست		پشت ابرقدرت دنیا شکست

فرداى آن روز با تشييع با شكوه شهدا در اصفهان جنازه شهداى عمليات محرم دفن شدند. به صاحبان منازل مسكونى نيز زمين معوض داده شد و منازل آنان را ساختند. پس از آن براى دفن شهداى عمليات والفجر يك در شمال غربى فكه، والفجر 2 در غرب پيرانشهر، والفجر 4 در شمال غرب مريوان، چندين باب خانه مسكونى با مذاكره با صاحبان آنها و واگذارى معوض زمين تخريب شدند و قسمتى نيز كه متعلق به تكيه‌بان لسان الارض بود، خريدارى گرديد. بدين سان كار آماده سازى قطعه‌هاى گوناگون گلستان شهدا يكى پس از ديگرى انجام شد .

اوايل سال 1362ش خيمه حسينى طراحى كه با كوشش مستقيم حاج حسن حدادى ساخته شد و از آن پس مراسم شهدا و دعاهاى گوناگون و مناسبت‌ها در آن برگزار مى‌گرديد. يك مجموعه فرهنگى و سالن سخنرانى و نمايشگاه در دو طبقه در شمال خيمه حسينى و جنب قطعه يوسف 3 برپا شده است.

هم اکنون گلستان شهدای اصفهان دارای35 قطعه به نامهای مختلف از جمله عملیات های گوناگون در دوران دفاع مقدس است وهر قطعه از گلستان شهدای اصفهان بر حسب نام عملیات و حادثه ای که بیشترین شهدای آن در هر قطعه دفن شده اند نام گذاری شده است. هر کدام پیکر پاک شهیدان چندی از این دوران را در خود جای داده اند.

فهرست نام برخی از قطعه ها به این قرار است: حمزه سیدالشهدا، حنظله، فرماندهی کل قوا و بیت المقدس، ثامن الائمه و چزابه، طریق القدس، فتح المبین، رمضان، حبیب بن مظاهر، محرم، والفجر، شهدای خیبر، شهدای غرب، شهدای بدر، شهدای قادر، شهدای والفجر8و10، شهدای گمنام، شهدای کربلا3،4،5 و10، شهدای بیت الحرام، شهدای یوسف، صالحین و وداع.

مشاهیر مدفون

1. جلال الدین همایی
2. عطاء الله اشرفی اصفهانی
3. ملا محمدآخوند کاشی
4. سید ابوالحسن شمس آبادی
5. علی اکبر اژه ای
6. محمدحسین مصورالملکی
7. سید محمدرضا حسینی هرندی
8. آقا سید عبدالله ثقة الاسلام)
9. حاج آقا منیرالدین بروجردی
10. سید علی اکبر پرورش
11. میرزا مهدی اژه ای
12. شیخ اسدالله حکیم قمشه ای
13. شیخ محمدعلی یزدی
14. حسینقلى مشفق ضرغام
15. مهدی مغیث
16. حسنعلی آشفته
17. حاج سید محمد رضا آل رسول
18. سید محمدباقر احمدآبادی
19. سید حسن بهشتی ن‍ژاد
20. سید محمدرضا بهشتی ن‍ژاد
21. شمس الدین پزشکی خوراسگانی
22. غلامحسین پورمهدی نوشهری
23. سید علی نقی ثقة الشریعه
24. میرزاحسین خان ثمر
25. شیخ اکبر جوادی
26. خاور حائری بروجنی(طاهر)
27. ملا علی اصغر خوشنویس
28. شیخ فضل الله ذوعلم فشارکی
29. شیخ اسدالله ربانی
30. سید زین العابدین رضوی خوانساری
31. سید محمد رضوی
32. حاج آقا رهبر قهفرخی
33. میرسیدعلی نقی سرتیپ اوحدی
34. نجفقلی عشاقی سیار
35. پهلوان حسین شیرسید
36. سید محمدعلی صادقی
37. حاج سید اسدالله صدرهاشمی
38. ملا علی اکبر ضیایی احمدآبادی
39. سید جلال الدین طاهری
40. میرزا عبدالباقی طبیب اصفهانی
41. حاج آقا محمد قزوینی
42. ملا عبدالله قمشه ای
43. آقا طه کافی
44. شیخ حسین گلشادی
45. سید محمدحسین مدرس صادقی
46. سید محمد داوود مرعشی
47. شیخ علی مشکات
48. سید محمد علی معین الاسلام
49. عبدالمولی مولوی خوانساری
50. شیخ محمدحسین کتابفروش
51. سیدعلی اکبر میرمحمدصادقی
52. سید کمال الدین میرمحمدصادقی
53. سید محمدباقر میرمحمدصادقی احمدآبادی
54. میرزا عباس نحوی
55. میرزامحمد ابراهیم نواب
56. میرزامحمد نواب لاهیجی
57. سیدتقی هاشمی دهسرخی
58. سید عبدالحسین همتیار
59. شیخ مهدی مظاهری
60. جلال افشار
61. شهید ردانی پور
62. حميد سليمانی
63. حجة الاسلام شهید عبدالله میثمی
64. حجت الاسلام رحمت الله میثمی
65. و بسیاری دیگر از شهدای دفاع مقدس

منابع

• پایگاه اطلاع رسانی تخت فولاد اصفهان
• عقیلی، احمد، تخت فولاد اصفهان، زیرنظر اصغر منتظر القائم؛ با همکاری مجموعه تاریخی فرهنگی و مذهبی تخت فولاد (دانشنامه تخت فولاد اصفهان)، چاپ دوم، اصفهان، کانون پژوهش، 1385.