این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمد کاشی
این نوشتار نیازمند جعبهٔ اطلاعات است. ممکن است بخواهید با افزودن یک جعبهٔ اطلاعات، به استانداردسازی نمایش موضوع کمک کنید. |
آخوند ملا محمد کاشانی (۱۲۴۹ق-۱۳۳۳ق) معروف به «آخوند کاشی» از بزرگترین دانشمندان، مدرسان و عرفای متأخر، که درشمار آخرین حلقه های سنّت مدرسیِ مکتب اصفهان و از مروّجان فلسفۀ ملاصدرا در قرن سیزدهم قمری است.
زندگی‌نامه
ولادت
در منابع به تاریخ ولادت او اشاره‌ای نشده اما بر اساس اشاره مرحوم میرزا حسن خان جابری که مدت زندگی او را نود سال دانسته است می توان او را به تقریب، متولد سال 1243ق دانست.[۱] اما بنابر نظر کسانی که عمر او را 84 دانستهاند سال ولادت وی 1249ق می‌باشد. از دقایق دوران نخست زندگی او نیز اطلاعی در دست نداریم. تنها بر اساس شهرت او، می توان دریافت که در کاشان، زاده شده است.
تحصیلات
وی گویا در کاشان مراحل ابتدایی تحصیل را آغاز نموده و در سال 1286ق در سن 43 سالگی بعد از آنکه بنابر قرائن خارجی، به مراتبی از فضل دست یافته بود، رحل اقامت خود را از کاشان به اصفهان کشید و در مدرسه جده کوچک به‌صورت مجردی اقامت گزید. [۲] بعد از مدتی تا پایان عمر در مدرسه صدر اصفهان اقامت داشت.[۳] اگر چه از مدت دقیق دوران تحصیل او نیز آگاهی نداریم، اما با توجه به آنکه خراسانی به سال 1281ق و قمشه‌ای به سال 1306ق وفات پیدا کردند، می توان اتمام دوران تحصیل او را، دهه نخست قرن چهاردهم دانست.
اساتید
اساتید وی در معقول و منقول عبارتند از:
- آقا محمدرضا قمشه‌ای
- میرزا حسن نوری حکیم
- ملا عبدالجواد خراسانی
- علامه حاج ملا حسین علی تویسرکانی
- ملا اسماعیل حکیم[۴]
شاگردان
کاشانی نزدیک به نیم قرن درمدرسه صدر اصفهان به تدریس اشتغال داشت. به قرینه سخن علامه شهید سید حسن مدرس، که از تحصیل علوم حِکمی در ایام تعطیل به نزد او یاد می کند می توان پنداشت که در ایام رسمی تحصیلی، به تدریسِ متونِ غیر حکمی (فقهی و اصولی ) می پرداخته است.[۵]
از این رو، شماری بلند از ناموران این حوزه، در شمار تلامیذ او یاد شده اند. از جمله آنها می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
- آیت الله العظمی سید ابوالحسن مدیسه ای اصفهانی
- آیت الله العظمی حاج سید حسین بروجردی
- آیت الله حاج سید جمال‌الدین گلپایگانی
- آیت الله حاج آقا رحیم ارباب(شرح منظومه حکمت، شوارق الالهام و چغمینی)[۶]
- آیت الله حاج شیخ محمود مفید اصفهانی[۷]
- اسدالله ایزدگشسب
- آقا نجفی قوچانی
- میرزا حسن‌خان جابری انصاری
- سید حسن قوچانی
- سید حسن مشکان طبسی
- سیدحسن مدرس
- میرزا علی آقا شیرازی
- محمد حکیم گنابادی
- محمد حسن بیچاره بیدختی
- حسنعلی نخودکی اصفهانی
- میرزا محمدعلی لاریجانی
- محمدهادی فرزانه قمشه‌ای
- شیخ محمد حکیم خراسانی
- میرزا ابوالقاسم محمد نصیر شیرازی
- سید محمد رضا خراسانی
- سید محمد کاظم عصار
سیره اخلاقی
از او به عنوان سالکی آگاه که نفسی نفیس و نفَسی گرم داشته است، یاد می شود. سلوک کاشانی، تا پایان عمر همچنان ادامه داشته است. حجره نشینی و تجرد دایمی او نیز، گویا نتیجه همین سلوک او بود که هیچ گاه به گونه رسمی و یا منقطع ازدواج نکرد[۸] و همه عمر، در حجره مدرسه به قوتی اندک اکتفا کرد. به روایت برخی از یارانش، غذای این حکیم عارف، گاه نان و پنیر بوده است و به روایت معمرین حوزه اصفهان، او گاه مدتها به نان سرد اکتفا می کرده است. گویا آن تجرد و این سلوک دائمی، گذشته از حالت استغراق تام و بی توجهی کامل به محیط اطراف او را در شمار متصرفان در محیط ماده نیز قرار داده بوده است. از این رو، بنا به نقل حکیم اسدالله قمشه ای، متخلص به دیوانه، نفی و اثبات او در ذکر شریف تهلیل، در عالم ماده اثری عینی می گذاشته است.
در احوالات آخوند کاشی نقل شده است که او عارفی بود که نحوه عبادات، ریاضت‌ها و مجاهداتش بی‌نظیر بود به نحوی که گاهی در حال نماز لرزه بر اندامش می‌افتاد و غش می‌کرد و گاهی نیز در نماز آنقدر از خود بی‌خود می‌شد که نمازش چهار ساعت طول می‌کشید. همچنین در مورد ایشان نقل شده است که متصف به عفت نفس، صبر و توکل کامل به حق بود. برخی نیز نقل کرده‌اند که او چشم برزخی داشت از وی کراماتی گزارش شده [۹]و فوتش را خودش پیش بینی کرده بود.[۱۰]
نجفی قوچانی، حاج آقا رحیم ارباب اصفهانی و برخی دیگر از علما در شرح احوال آخوند کاشی نقل کرده‌اند که:
«هر نیمه‌شب نمازی چنان با سوز و گداز می‌خواند و بدنش به لرزه می‌افتاد که از بیرون حجره صدای حرکت استخوان‌هایش احساس می‌شد.»[۱۱]
جایگاه
جایگاه علمی
کاشانی علاوه بر فلسفه در ریاضیات و نجوم و هیئت و فقه نیز تبحر داشت.[۱۲] او معاصر جهانگیر خان قشقایی بود و هر دو در مدرسۀ صدر به تدریس فلسفه اشتغال داشتند و حضورشان موجب رونق فلسفه در حوزه فلسفی اصفهان و رواج فلسفه ملاصدرا گردید؛ به نحوی که طلاب از شهرهای ایران و دیگر کشورها در حلقۀ درس آن دو حاضر می‌شدند.[۱۳]
کاشانی اهل عرفان بود و فلسفه را با عرفان در می‌آمیخت.
او در این دوران، آنچنان مهارتی در علوم اسلامی پیدا کرد که گذشته از آنکه علامه شهید سید حسن مدرس، او را یگانه دوران و بی نظیر زمان خوانده است، خود به اجتهاد خویش در بیست و دو علم اشاره می کرده است.[۱۴]
بزرگداشت
در آبانماه سال ۱۳۹2ش در مشهد اردهال کاشان کنگره‌ای در بزرگداشت او برگزار گردید و از کتاب‌های «طایر قدسی» شرحی بر احوال علامه آخوند ملامحمد کاشانی اثر حسین جمشیدی و «همنوا با قدسیان» مجموعه مقالات درباره شخصیت او نوشته افشین عاطفی رونمایی شد.[۱۵]
وفات
آخوند کاشی در روز شنبه ۲۰ شعبان ۱۳۳۳ق در ۸۴ سالگی در اصفهان درگذشت[۱۶] و در تخت فولاد (در تکیه شهدا) به خاک سپرده شد و يكی از مريدانش به نام حاج محمد ابراهيم ملک التجار بر سر مزارش تكيه‌‌ای ساخت كه به نام تكيه ملک معروف است.[۱۷] مزار وی در حال حاضر با سنگی نیمه بلند، در میان سالن اجتماعات گلستان شهدا، قرار گرفته است.
مرحوم جابری انصاری در ماده تاریخ فوت ایشان چنین سروده است:
| طایری سر برون نمود و بگفت: | زد محمد علم بقصر بهشت[۱۸] |
پانویس
- ↑ جابری انصاری، تاریخ اصفهان، ص316.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ص146.
- ↑ صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ص412.
- ↑ همایی، تاریخ اصفهان(مجلد ابنیه و عمارات)، ص268.
- ↑ مدرس، الرسائل الفقهیه، ص17.
- ↑ صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ص416.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج1، صص57-55.
- ↑ سعادت پرور، پاسداران حریم عشق،ج۸، ص۲۷۳.
- ↑ صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفای متأخر، صص414-412؛ کتابی، رجال اصفهان، ج۱، ص۴۰۰.
- ↑ سعادت پرور، پاسداران حریم عشق، ج۸، صص275-273.
- ↑ مختاری، سیمای فرزانگان، صص226-225.
- ↑ کتابی، رجال اصفهان، ج۱، صص۴۰2-۴۰1.
- ↑ همایی، دو رساله در فلسفه اسلامی، صص18-15؛ قرقانی، جهانگیرخان قشقایی، ص۵۴۱؛ کتابی، رجال اصفهان، ج۱، ص۴۰۱.
- ↑ آقانجفی قوچانی، سیاحت غرب و شرق، ص97.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ مهدوی، تذکره القبور، ص۷.
- ↑ عقیلی، تخت فولاد اصفهان، ص300.
- ↑ جابری انصاری، تاریخ اصفهان، ص173.
منبع
- مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول،1389.