محمدرضا جرقویه ای

اطلاعات فردی و علمی
نام کامل	محمدرضا جرقویه ای
زادروز	۱۳۰۹قمری
تاریخ وفات	۱۳۳۱شمسی
مدفن	تخت فولاد،تکیه سیدالعراقین
اساتید	آیت الله میرزا احمد اصفهانی، آیت الله آخوند ملامحمد کاشی، آخوند ملا عبدالکریم گزی، و...
شاگردان	سید محمدعلی روضاتی، شیخ محمدباقر صدیقین، سید جلال الدین شریعتی زفره ای، و...
اجازه اجتهاد از	آخوند ملاحسین فشارکی، میرزا محمد حسین نائینی
آثار	رساله فی القبله، رساله فی الاختلاف بین المتعاقدین، رساله فی حکم المجنب المتیمم المحدث بالحدث الاصغر
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	مدرس

شیخ محمّد رضا جرقویه ای(1309ق-1371 ق) از علما و فقها و مدرسین حوزه علمیه اصفهان در قرن چهاردهم قمری است. او قسمتی از تحصیلات خود را در نجف سپری کرده، سپس به اصفهان بازگشت و به تدریس در حوزه علمیه اصفهان پرداخت.

زندگی‌نامه

ولادت

وی در شب جمعه 26 ذی الحجه الحرام 1309ق در حسین آباد جرقویه متولّد شد.

خاندان

پدرش حاج ملاّ علی جرقویه ای(متوفی 1325ق ) فرزند ملاّ محمّد تقی بن حاج علی حسین آبادی، از علمای معروف به زهد و تقوا و از شاگردان آیت اللّه میرزا بدیع درب امامی و میرزا ابوالمعالی کلباسی بود.

فقیه علّامه آخوند ملاّ محمّدحسین فشارکى در اجازه خود به حاج شیخ محمّد رضاجرقویه اى، از پدر بزرگوار او این گونه یاد مى‏‌کند:

« العالم الناسک الصالح الجلیل المولى الصفى الوفى الحاج ملاّ على، اعلى اللّه مقامه و اکمل اکرامه فى حیاته عند ربّه المتعال عزّ اسمه».

مرحوم حاج ملاّ على در حدود سال 1325ق وفات یافت و در محل سکونت خود، روستاى حسین آباد مدفون گردید و پس از سالیانى چند به همراه جنازه همسرش به نجف اشرف منتقل و در آن سرزمین مقدّس به خاک سپرده شد.

به نوشته مرحوم مهدوی جدّ حاج ملاّ علی، به نام حاج علی در حدود زمان  نادرشاه از سیستان به جرقویه آمده و در آن جا سکونت نموده است.

از فضلاى این خاندان، حاج ملا محمد تقى فرزند حاج محمد حسن (برادر حاج ملا على جرقویه‏‌اى) فرزند ملا محمد تقى است که مردى شریف و با سخاوت و شجاع بوده است.

مادر مرحوم حاج شیخ محمّد رضا جرقویه ای فرزند حاج ملاّ حسن شاه طوری ابن حاج ملاّ عبدالرزاق شاه طوری بود.

گفتنى است که برادر آیت اللّه جرقویه‌‏اى، مرحوم حاج عبدالحمید صلصالى (متوفی 6ربیع الثانى 1383ق) که از مردان نیک روزگار و خیّران و نیکوکاران منطقه جرقویه بوده نیز در کنار مزار او مدفون است.

نواده دخترى آیت اللّه جرقویه‌‏اى، امدادگر شهید احمد صلصالى، فرزند حاج حسین صلصالى، از شهداى پاکباز دوران دفاع مقدس بود که در 4 دى‏‌ماه 1365 ش در عملیات کربلاى 4 به شهادت رسید.

تحصیلات

محمّد رضا جرقویه ای ابتدا در اصفهان تحصیل نمود و با تلاش وافر به درجه اجتهاد و استنباط احکام نایل گردید. وی در 23 محرم الحرام 1334 ق از آیت اللّه العظمی آخوند ملاّحسین فشارکی اجازه اجتهاد دریافت کرد و قوّه اجتهاد و ملکه استنباط او در سنّ 26 سالگی مورد تأیید آن فقیه بزرگ قرار گرفت. او سپس به نجف اشرف مهاجرت نمود و سالیانی نیز در محضر بزرگان علم حوزه نجف تحصیل کرد. وی از ابتدای ورود به نجف اشرف مورد توجّه اساتید خود به ویژه میرزای نائینی قرار گرفت و اجازه اجتهاد وی به وسیله او نیز تأیید شد. این اجازه را آیت اللّه میرزا محمّد حسین نایینی نیز تأیید نموده است.

اساتید

اساتید وی در اصفهان عبارتند از:

1. سیّد محمود کلیشادی، استاد معروف مغنی اللبیب
3. آیت اللّه میرزا احمداصفهانی، استاد معروف شرح لمعه
4. آیت اللّه حاج ملاّ عبدالجواد آدینه ای
5. آیت اللّه آخوند ملاّ محمّد کاشی
6. آیت اللّه العظمی سیّد محمّد باقر درچه ای
7. آیت اللّه العظمی آخوند ملاّ عبدالکریم گزی
8. آیت اللّه العظمی میر محمّد تقی مدرّس

اساتید وی در نجف اشرف عبارتند از آیات عظام:

1. سیّد محمّد کاظم طباطبائی یزدی
2. میرزا محمّد حسین نائینی
3. میرزا فتح اللّه شریعت اصفهانی

شاگردان

محمّد رضا جرقویه ای پس از سالیانی اقامت در نجف اشرف به اصفهان بازگشت و به تدریس سطوح فقه و اصول: شرح لمعه، قوانین الاصول، فرائد الاصول (رسائل) و متاجر شیخ انصاری پرداخت.

جلسه تدریس وی ابتدا در منزل و سپس در مدرسه جدّه بزرگ و مدرسه صدر بازار برگزار می شد و عده ای از طلاب فاضل در آن شرکت می کردند.

درس او بسیار عمیق و تحقیقی بود و با این که متون درسی سطح (رسائل و متاجر) را تدریس می کردند ولی محتوای آن فراتر از سطح بود.

از جمله شاگردان وی می توان به حضرات آیات و حجج اسلام ذیل اشاره نمود:

1. شیخ ابراهیم امینی نجف آبادی
2. شیخ محمّد باقر صدّیقین
3. میرزا محمّد تقی مجلسی
4. سیّد جلال الدین شریعتی زفره ای
5. سیّد حسن دیباجی
6. سیّد حسن مهاجر آدرمن آبادی
7. شیخ عبدالجواد جبل عاملی
8. میرزا عطاء اللّه اشرفی اصفهانی (شهید محراب)
9. سیّد محمّد علی صادقی
10. سیّد محمّد علی روضاتی
11. شیخ محمّد علی غروی
12. شیخ محمد علی فشارکی
13. میرزا مهدی نوّاب لاهیجی
14. شیخ مهدی فقیه ایمانی

وی همچنین با علمای بزرگی همچون حضرات آیات سیّد حسین خادمی ، سید عبدالحسین طیّب ، سیّد مهدی حجازی فروشانی، سیّد علی اصغر برزانی و سیّد مصطفی مهدوی هرستانی حوزه بحث اجتهادی داشت که در آن به کاوش و استدلال در مباحث فقهی می پرداختند.

سیره اخلاقی

آیت اللّه جرقویه ای دارای فضائل اخلاقی و صفات حمیده انسانی بود. تواضع و مناعت طبع و عزت نفس و سخاوت و دستگیری از فقرا از آن جمله است. وی عالمی عابد و صالح، متواضع، غیور در امر به معروف و نهی از منکر و حفظ شعائر دینی بود.

مرحوم آیت اللّه شیخ عبدالجواد جبل عاملی در خاطرات خود می گوید:

«همراه آیت اللّه شهید حاج آقا عطاء اللّه اشرفی اصفهانی درس مکاسب شیخ محمّد رضا جرقو یه ای می رفتیم. مرحوم جرقویه ای در زندگانی خود حالات و کیفیات بسیار خوبی داشتند. ایشان نسبت به دنیا به حدّاقل از ضروریّات اکتفا می کرد و با مرتبه خوبی که از مناعت طبع داشت پاکیزه می زیست».

آیت اللّه جرقویه ای عالمی متعبّد و پارسا بود. محبّت وافری به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) داشت و مجلس عزای حضرت ابا عبداللّه(ع) را حتّی در زمان خفقان رضاخانی بر پا می داشت و در تعظیم شعائر مذهبی می کوشید.

وی در پرتو عشق به اهل بیت(ع) مورد عنایات و الطاف خاصّه آن بزرگواران بود، حکایت ذیل نمونه ای از الطاف موالی گرامی اوست:

زمانی وی در مشهد مقدس به بیماری سختی دچار شد که همه از حیات او قطع امید کردند. طبیبی بهایی مسلک، پس از معاینه او می گوید که او تا فردا ظهر می‌میرد. او پس از رفتن طبیب به اطرافیان خود می گوید که تخت من را به حرم حضرت رضا(ع) ببرید و آن گاه در آن مکان مقدّس، پس از اندکی درد دل و گریه و اظهار حزن از سخن آن طبیب بهایی، مشمول عنایات حضرت رضا(ع) گشته و سلامتی خود را باز می یابد.

وی همچنین بسیار شجاع و غیور و باشهامت بود. گویند: او برای ملاقات با رضا شاه و سؤال از انگیزه‌اش در تعرّض به لباس مقدّس روحانیت و برداشتن عمامه اهل علم به تهران رفته و با آن شاه بی دین صحبت کرده و جواز عمامه برای خود و چند تن از علمای اصفهان گرفته است.

به گفته دخترش حاجیه خانم جرقویه ای رضا شاه در این ملاقات ابتدا اعتنایی به او نکرده و مدّتی با کمال تبختر و غرور به قدم زدن در قصر خود پرداخته، آن گاه رو به او نموده و ضمن تحسین شهامت و شجاعت او، وی را متقاعد می کند که عمامه آقایان امثال او را بر نمی دارند.

وی با عالم مجاهد آیت اللّه سیّد ابوالقاسم کاشانی مرتبط بود و از طریق نامه در جریان اقدامات و مبارزات وی قرار می گرفت.

آثار

کتاب رساله فی المعامله تالیف محمدرضا جرقویه ای

رساله فی الطهارة

از آیت اللّه جرقویه ای اخیراً چهار رساله فقهی استدلالی به چاپ رسیده است که عبارتند از:

1. رساله فی القبله

2. رساله فی حکم المجنب المتیمّم المحدث بالحدث الاصغر

3. رساله فی الاختلاف بین المتعاقدین

4. رساله فی الشبهات المقرونه بالعلم الاجمالی

• «رساله مبسوط و استدلالی در معنی غنا و احکام آن»
• وی تقریرات دروس اساتید خود آیات عظام: سیّد محمّد باقر درچه ای و سیّدمحمّد کاظم یزدی را نیز به رشته تحریر درآورده بود که اکنون اثری از آن در دست نیست.

• همچنین در بین آثار باقی مانده از وی استنساخ رساله«الروضه الغنأ»علاّمه شیخ محمّد رضا نجفی و نیز استنساخ بخشی از «تقریرات صلاه» علاّ مه میرزا محمّد حسین نایینی از آیت اللّه شیخ موسی خوانساری به چشم می خورد.

وفات

در تیر ماه 1331ش در پی کناره گیری دکتر مصدّق از نخست وزیری و روی کار آمدن قوام السلطنه با پشتیبانی آمریکا و انگلیس، آیت اللّه کاشانی اعلام کرد که اگر قوام تا 48 ساعت کنار نرود اعلام جهاد خواهد کرد. از این روی مردم به خیابان ها ریخته و خواستار سرنگونی قوام شدند.

آیت اللّه جرقویه ای در روز 28 تیر پیشاپیش تظاهرات مردمی اصفهان در حمایت از مصدّق شرکت نمود. مردم قصد داشتند که با تلگراف زدن به تهران از نخست وزیری مصدّق حمایت کنند که مأموران با مردم درگیر شده و یکی از شرکت کنندگان به ضرب گلوله مأمورین کشته شد.

سرهنگ نادری فرمانده نیروهای شهربانی پس از دستور تیراندازی، خود به جلو آمد و با قنداقه تفنگ به قلب آیت اللّه جرقویه ای ضربه ای وارد کرده که او در اثر آن از پله های تلگراف خانه سقوط نموده و نقش بر زمین شده و در اثر ازدحام جمعیت و فرار مردم، بدن وی دچار صدمات سنگینی شده و یک ماه و اندی در منزل به حال مریضی به سر برد و سرانجام در پی همان صدمات در شب هشتم محرم الحرام 1371ق برابر با شهریور 1331ش چشم از جهان فرو بست و به دیدار حق شتافت.ایشان در تکیه سیدالعراقین درتخت فولاد مدفون شدند.

سنگ نوشته مزار او چنین است:

هذا مرقد مطهّر خلد آشیان مرحوم آیت اللّه آقای حاج شیخ محمّد رضا جرقویه ای فرزند مرحوم حاج ملاّ علی فوت هشتم محرم الحرام 1371 مطابق شهریور  331شمسی.

زینت سجّاده و محراب رفت

از کف ما گوهر نایاب رفت

منابع

• قاسمی، رحیم، شرح مجموعه گل: مشاهير مدفون در تكيه سيدالعراقين تخت فولاد اصفهان، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ دوم، ۱۳۹۰.
• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.