علی مفید

شیخ علی مفید اصفهانی

شیخ علی مفید فرزند شیخ مفید اصفهانی، عالم فاضل، حکیم زاهد محقّق، از مدرّسین مدرسه صدر است.

زندگی نامه

ولادت

حکیم فقیه، عالم زاهد و مدرس محقق حوزه علمیه اصفهان. وی برادر بزرگ شیخ محمود مفید است که در سال 1294ق در اصفهان دیده به جهان گشود.

اساتید

از احوال او همین اندازه می دانیم که به همراه برادرش شیخ محمود، نزد اساتید و مدرسان نامدار تحصیلات خود را سپری کرده است.

از این رو به نظر می رسد او نیز مانند برادرش شاگرد بزرگانی بوده است، مانند:

اساتید در اصفهان

1. جهانگیرخان قشقایی

2. آخوند کاشی

3.میر سید محمدتقی مدرس

4.سید محمدباقر درچه ای

5.ملا محمدحسین فشارکی

6.آخوند گزی

7.میرزا ابوالمعالی کلباسی

اساتید در تهران

حکیمان حوزه تهران از جمله:

1.میرزا هاشم اشکوری

2.میرزا حسن کرمانشاهی

3.میر شهاب الدین نیریزی .

شاگردان

از آن جا که شیخ علی مفید از مدرسان برجسته و متبحر مدرسه صدر اصفهان به شمار می رفته، شاگردان بسیاری را نیز تربیت کرده است که متأسفانه بجز شماری اندک، از سایر آنان آگاهی نداریم، از جمله شاگردان وی :

1.سید محمدعلی مبارکه ای

2.میر سید حسن مدرس

3. سید مرتضی ظهیرالاسلام

حکایت

حکایتی نیز درباره سالکی عارف و پیری روحانی در تخت فولاد اصفهان و دیدار و گفتگوی شیخ علی و برادرش شیخ محمود مفید با او نقل شده است.

مرحوم آیت الله سید علاءالدین مدرس از قول استادش شیخ محمود مفید نقل می کند :

«من و برادرم به دنبال کسب فیض از محضر شیخ و مراد بودیم که شنیدیم پیری روحانی در تخت فولاد ساکن است ولی شخصی بسیار کتوم بوده و افراد را از خود می راند. در ملاقات نخست به ما گفت که شما اهل علم و کمالاتید و باید درپی عالمی عارف باشید که با زبان خودتان با شما سخن بگوید. ما دو برادر از او خواستیم که دست کم پیر و مرشد خود را معرفی کند و خلاصه پس از بارها رفت و آمد به تخت فولاد که چند ماه به طول انجامید و نه ما دست از طلب باز می داشتیم و نه آن پیر زبان باز می کرد، بار آخر چنان جواب سربالایی به ما داد که ما را حیران و شگفت زده کرد. نمی دانستیم برآنچه ایشان گفت بخندیم یا بر این همه سعی بی فایده خود بگرییم. پس چون این انفعال ما را دید با لحنی گویا خشمگین شده، گفت: شما طی این همه مسافرت هایی که کردید و تجربه هایی که اندوختید (اشاره به سفرهای شیخ علی و شیخ محمود مفید به شهرهای مختلف مانند تهران و مشهد و غیره برای تحصیل علم و استفاده از بزرگان) چطور متوجه نشدید که این مرید و مراد بازی ها در و دکان عده ای متقلب است که از این ناحیه جیبی پر کنند و ریاستی به دست آورند و شهرتی به هم بزنند و چطور با این همه درس هایی که خوانده اید هنوز نمی دانید که اگر بنا به داشتن راهنمایی است قرآن و احادیث و سیره معصومین (ع) کافی است؟ چقدر رفتید و آمدید و پرسیدید که آخر پیر شما کیست؟پیر من اگر قابل باشم امام زمان(عج) است. شما از مدرسه یعنی از منبع علم می آیید. کدامیک از علمای بزرگ را می شناسید یا شنیده اید اهل سلسله ای باشند؟! این چه معنایی دارد شما که اهل علم هستید قدر مسیری را که پی گرفته اید، ندانید و از مثل منی- که باید از امثال شما جویای راه باشم- راهنمایی بخواهید. »

جایگاه

جایگاه علمی

درباره مقام و منزلت علمی او از استاد سید جلال الدین آشتیانی (به نقل از دکتر حامد ناجی اصفهانی) نقل شده است که شیخ علی مفید اصفهانی افضل از میرزا مهدی آشتیانی بوده است. درباره فقر و تنگدستی شدید وی نیز از قول برادرش شیخ محمود مفید نقل شده است که: «هیچکس به اندازه من و برادرم زیر این آسمان گرسنگی نکشیده است».

نگاه علما و دانشمندان

به سبب عدم آگاهی بیشتری درباره حکیم فقیه شیخ علی مفید، به ذکر آنچه در شماری از تذکره ها و کتب تراجم احوال درباره ایشان آورده اند، بسنده می کنیم:

1.سید محمدعلی مبارکه ای(دانشوران اصفهان):

«الشیخ علی بن شیخ مفید از فضلای معاصرین و از اساتید راقم بود، در معقول و منقول استاد بود. نویسنده شرح شوارق لاهیجی را تا آخر مجلد اول در خدمتش خوانده و بعضی مسائل فرائد شیخ مرتضی انصاری را نیز از محضرش استفاده کرده با کمال فضل و دانش در نهایت فقر و پریشانی، زندگانی خود را به پایان رسانید و به کمال عفت نفس، امور معیشت را طی می کرد و گویا همان است که مطرح افکار خورده بنیان جهان است که هر کس به حلیه فضل دانش آراسته گردید از جمیع جهات روزگارش محروم می سازد [...]. صبح او برای امر معیشت ظهر معطل و ظهر از برای شب در حیرت بود و بس از روزها به روزه و به شام بسر می برد[...]. بسیاری از اشخاص در خدمت مرحوم شیخ علی درس می خواندند و نمی فهمیدند و حجة الاسلام مطلق در میان مردم بودند ولی این استاد شبی نبود که از برای امر معیشت، معطل نباشد و قوای روحی او تا این حد بود که این حرارت فقر او را از فکر و دانش آموختن و درس دادن باز نمی داشت و جهت این فقر آن بود که از عوالمی که در این اواخر در ذهن عوام رفته بود که عالم را به تدلیسات عمل می شناختند و به او می گرویدند بکل منزه بود؛ لذا چون قوة عام فریبی نداشت و در انکار افعال و اعمال زشت خودداری نمی کرد، ولو از هرکس بود، از این روی کس به جنابش توجهی نکرد و او نیز مایل نبود[...] و از جمله کلماتی که از خطب ائمه دائماً ورد زبان داشت این فرمایش حضرت سید الشهدا بود که الناس عبید الدنیا و الدین لعق فی السنتهم مردم بنده دنیا هستند و دین عادتی است بر زبانهای آنها که وسیله دنیاداری قرار داده اند[...] »

2. میرزا حسین عمادزاده:

«شیخ علی برادر بزرگ شیخ محمود و ایشان نیز در حکمت و فلسفه ید طولایی داشته و در بیان مطالب طلاق لسان و بلاغت بیان ابراز می نموده است و با اینکه در فقه و اصول نیز قدرتی داشت، جنبه معقولش به منقول می چربید و بسیار قادر و محیط بر مطالب فلسفی بود».

3. سید مصلح الدین مهدوی:

«حاج شیخ علی مفید، عالم فاضل حکیم زاهد محقق، از مدرسین مدرسه صدر...»، همو می نویسد: «عالم فاضل جلیل از مدرسین مدرسه صدر اصفهان، حکمت و ادبیات تدریس می نموده و عده ای نیز از مباحث فقه و اصول او بهره مند می شدند».

وفات

حاج شیخ علی مفید 51 سال بیشتر عمر نکرد و بواسطه کسالت سینه، مستسقی شده و در جمادی الاولی سال 1345ق وفات یافته ودر تکیه بیدآبادی در تخت فولاد پای دیوار بقعه آقا محمّد بیدآبادی مدفون گردید.

منابع

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1394.
• مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگي تفريحي شهرداري اصفهان، ۱۳۸۶.