تکیه کازرونی

مشخصات مکان
نام	تکیه کازرونی
کشور	ایران
شهر	اصفهان
قدمت	اواخر دوره قاجار
دوره ساخت	1336قمری
بنیانگذار	حاج محمدحسین کازرونی
کاربری	قبرستان

تکیه کازرونی از تکیه های زیبا و باصفای تخت فولاد مربوط به اواخر دوره ی قاجاریه است. این تکیه را تاجر خوشنام و نیکوکار حاج محمّدحسین کازرونی احداث نمود و پس از وفات آخوند ملّا عبدالکریم گزی در سال 1339ق و دفن او در این تکیه، بقعه ای بر فراز قبر وی بنا کرد. این تکیه از ابتدای تأسیس تا امروز محل عبادت و برگزاری مراسم مذهبی بوده است. این تکیه به معنای واقعی کلمه همه گونه امکانات لازم رفاهی و عبادی را دارد و مظهر حدیث معروف الدنیا مزرعه الاخره را به خوبی می توان مشاهده کرد.

وجه تسمیه

تکیه کازرونی از کامل ترین و ارزشمندترین تکایای زیبا و روحانی تخت فولاد اصفهان است که در اواخر عهد قاجاریه و سال 1336ق به همت حاج محمدحسین کازرونی بنا شده است.

هر چند این برهه از تاریخ اصفهان، دوره تاراج و تخریب بخشی از شهر و نیز تخت فولاد، به امر ظل السلطان و بانوی عظما است. اما با تلاش بزرگانی مانند رکن الملک و کازرونی در حوالی دروازه شهر صفوی، بیرون شهر و در امتداد تخت فولادی آن روزگار مجموعه تکیه هایی ساخته و به نام خودشان نامیده شد.

موقعیت جغرافیایی

این تکیه از شمال و شرق به تکیه‌ی فیض، از جنوب به تکیه‌ی زنجانی و از غرب به خیابان بابا رکن الدین منتهی می شود.

سر در مسجد کازرونی

سبک معماری

نمای داخلی بقعه کازرونی

قبرستان، به دلیل دارا بودن فضاهای متنوع نظیر مسجد، آب انبار، حوض خانه، مبال، حوایج خانه، وضوخانه، چله خانه، اتاقها، حجره ها، تالار اُروسی، ایوان و حیاط چون خانه ای امن و کاروان سرایی خودبسنده، پناهگاه مسافران ملک و ملکوت بوده و همواره در طول زمان، همچون نهادی پویا مورد استفاده قرار گرفته و محل رفت و آمد اقشار مختلف بوده و البته همین آمد و شدهای همیشگی ضامن بقای آن نیز شده است.

بقعه

بقعه تکیه درست در وسط تکیه بر روی سکویی به شکل هشت ضلعی بنا گردیده و از هر طرف با پنجره های مشبک آجری تزیین گردیده است و دارای گنبدی کوچک و کم خیز کمی باشد. گنبد شامل دو بخش آهیانه پوسته درونی و خود پیوسته بیرونی است، بدنه های مشبک بین جرزها نیز نقش آمیختن درون و بیرون بقعه را به عهده دارند و برای تنظیم و تعدیل شرایط اقلیمی، از جمله جریان و کوران هوای خنک، ساخته شده است. در زیر بقعه علمای بزرگواری آرمیده اند.

همچنین در ضلع جنوب شرقی تکیه اتاق مرحوم صدیقین قرار دارد که در آن قسمت نیز علمای بزرگی دفن شده اند.

حوض خانه تکیه که به وضوخانه زنانه نیز معروف است، از دیگر وجوه بی بدیل تکیه کازرونی در تخت فولاد اصفهان است. این حوض خانه در سمت شمال دالان ورودی شمال غربی تکیه قرار دارد و با فضاهای دیگر همراهش مانند سقاخانه، حوایج خانه و چاه منبع، مجموعه ای کوچک؛ اما کامل پذیرایی اقامتی این تکیه را شامل می شود.

آرامگاه کازرونی

خارج از تکیه در ضلع شمالی آن یک بنای آرامگاهی به شکل آرامگاه حافظ بر مزار حاج محمّدجعفر کازرونی توسط پسرش برای یادبود پدر احداث شده است. نوعی چارطاقی است که شامل چند ستون سنگی و گنبد ساده زیبای آجری است که چون کلاهی بر سر عمارت کلاه فرنگی نشسته و بیننده را به یاد آرامگاه حافظ شیرازی می اندازد و این در حالی است که بنای بقعه، حداقل نیم قرن پیش از حافظیه ساخته شده است.

قبرستان عمومی

در مقابل حیاط تکیه نیز قبرستان عمومی است. اتاق ها و حجره ها هر کدام، یک قبرستان خصوصی است که به دفن مردگان تیره و تباری اختصاص دارد. مالکیت شخصی و خانوادگی اتاق ها و حجره های دور حیاط تکیه و البته حضور اموات بزرگان علم و ثروت اصفهان در این تکیه، خود از عوامل مهمی است که تکیه را از متروکی و تخریب شدن تدریجی، در امان نگه داشته است.

برای نمونه اتاق ضلع جنوبی تکیه، به خاندان صدیقین و برخی مؤمنین متعین دیگر اختصاص دارد. اتاق اُروسی و تالار ضلع غربی به خاندان بنکدار و در بقعه میان نیز خاندان کازرونی، شیخ عبدالکریم جزی، سید محمد باقر و سید محمد مهدی درچه ای و جمعی از عالمان و مؤمنان دیگر مدفونند.

آب انبار کازرونی

آب انبار کازرونی

آب انبار کازرونی که در سال 1340ق احداث شده، از بناهای منحصر به فرد تخت فولاد و نشانه شهری معروف تکیه است که دارای پلانی مربع شکل شامل هشت ایوان و چهار مناره است که مناره های آن از ویژگی های برجسته این آب انبار است.

هدف از ایجاد این بنای ارزشمند تأمین آب مورد نیاز تکیه و همچنین مسافرینی بوده که از این مسیر عبور می کردند. آب این آب انبار از شعبه ای از نهر جویِ سفید تأمین می شد که آب مصرفی تخت فولاد را تأمین می کرد. آب انبارها معمولاً دارای بادگیرهایی است که وظیفه دارند تا با جریان هوا از راکد ماندن و گندیدن آب جلوگیری کنند.

هشت ایوان موجود در بنای این آب انبار علاوه بر اینکه سایه بانی برای مسافرینی بود که از این مسیر می گذشتند و می توانستند از گرمای آفتاب در این مکان دمی بیاسایند و دارای منافذی برای تهویه هوای داخل آب انبار می باشد تا از راکد ماندن آب و گنداب آن جلوگیری شود و روشنایی داخل آب انبار را نیز تأمین کنند.

در سال های اخیر مجموعه تاریخی، فرهنگی - مذهبی تخت فولاد به احیای این اثر ارزشمند تاریخی پرداخته است.

مشاهیر مدفون

1 - ملّا عبدالکریم گزی

2 - آقا سیّد محمّدباقر درچه ای

3 - سیّد مهدی درچه ای

4 - حاج محمّدحسین کازرونی

5 - شیخ اسماعیل معزّی

6 - شیخ محمّدحسن عالم نجف آبادی

7 - حاج ملّا حسینعلی صدّیقین

8 - حاج شیخ محمّدباقر صدّیقین

9 - شیخ محمّدباقر فقیه ایمانی

10 - سیّد محمود موسوی درب امامی

11 - حاج میرزا هاشم کلباسی

12 - شیخ هبه اللّه هرندی

13 - سیّد مرتضی خراسانی

14 - آقا محمّد نوری

15 - آیت اللّه سید محمّدحسن روضاتی

مشاهیر مدفون در خارج از تکیه کازرونی

1 - آخوند ملّا محمّدصادق اردستانی

2 - درویش ناصرعلی گلکار

3 - میرزا عبدالجواد خطیب

4 - شیخ اسداللّه ایزدگشسب

منابع

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد،زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج3، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1392.

• عقیلی، احمد، تخت فولاد اصفهان، زیرنظر اصغر منتظر القائم؛ با همکاری مجموعه تاریخی فرهنگی و مذهبی تخت فولاد (دانشنامه تخت فولاد اصفهان)، چاپ دوم، اصفهان، کانون پژوهش، 1385.