این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما

تفاوت میان نسخه‌های «ابوالمعالی کلباسی»

از دانشنامه حوزه علمیه اصفهان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (درج جعبه اطلاعات عالمان)
 
(۱۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
'''محمد (ابوالمعالی) کلباسی''' فقیه اصولی، محدث رجالی، ادیب ماهر و عالم زاهد عابد،از مدرسان نام آور قرن سیزدهم و چهاردهم هجری است. نام وی محمد، ملقب به '''باقر'''، مكنّی به '''ابوالمعالی''' است و شهرت او به كنیهٔ اوست.<ref>تابنده،  تاريخ جغــرافيای گناباد، ص195.</ref>
{{نیازمند تصویر}}{{جعبه اطلاعات عالمان|نام کامل=محمد کلباسی|شهرت=ابوالمعالی|زادروز=۱۲۴۷قمری|تاریخ وفات=۱۳۱۵قمری|اساتید=علامه میر سید محمّد شهشهانی، [[سید حسن مدرس مطلق|علامه میر سید حسن مدرس اصفهانی]]|شاگردان=[[رحیم ارباب|حاج آقا رحیم ارباب]]، [[سید جمال الدین گلپایگانی]]، [[سید محمدباقر درچه‌ای]]، و...|آثار=رساله فی النیة، رساله فی العصیر العنبی، حواشی بر شرح لمعه، و...|اجتماعی=مراجع تقلید، مدرس، نویسنده، و...}}


==زندگی نامه==
'''محمد (ابوالمعالی) کلباسی'''(1247ق- 1315ق) فقیه اصولی، محدث رجالی، ادیب ماهر و عالم زاهد عابد، از مدرسان نام آور قرن سیزدهم و چهاردهم هجری است. نام وی محمد، ملقب به '''باقر'''، مكنّی به '''ابوالمعالی''' است و شهرت او به كنیهٔ اوست.<ref>تابنده،  تاريخ جغــرافيای گناباد، ص195؛ معلم حبيب آبادی، مخطوط، ص98.</ref>
میرزا ابوالمعالی تلاش فوق العاده ای در كسب دانش از خود نشان داد و عمر شریفش را صرف مطالعه، تحقیق، تدریس و تضنیف نمود. همواره سرگرم اندیشه و دقت نظر و پژوهش بود؛ به گونه ای كه حتی هنگام صرف غذا و زمان خواب و استراحت، از اندیشیدن غافل نبود.


گاه اتفاق می افتاد كه در خلال شب از خواب بیدار می شد و به فكر فرو می رفت و یا در حمام به اندیشیدن مشغول می شد و در همان جا چراغ روشن می كرد و قلم و دوات می طلبید و خطورات ذهنی اش را می نوشت. شایان توجه است كه نوشتجاتی از ایشان در دست است كه به رنگ حنا آمیخته شده و این، اثر حنایی است كه انگشتان خود را در حمام با آن خضاب می كرده است.  
==زندگی‌نامه==
میرزا ابوالمعالی تلاش فوق العاده ای در كسب دانش از خود نشان داد و عمر شریفش را صرف مطالعه، تحقیق، تدریس و تضنیف نمود. او همواره سرگرم اندیشه و دقت نظر و پژوهش بود؛ به گونه ای كه حتی هنگام صرف غذا و زمان خواب و استراحت از اندیشیدن غافل نبود.


===ولادت===
===ولادت===
میرزا ابوالمعالی، در سحرگاه چهارشنبه هفتم شعبان سال 1247ق/ 1210ش، دیده به جهان گشود.
وی در سحرگاه چهارشنبه هفتم شعبان سال 1247ق مطابق با 1210ش دیده به جهان گشود.


===خاندان===
===خاندان===
میرزا ابوالمعالی، آخرین پسر فقیه نامی، جهان شیعه [[محمدابراهیم کلباسی|حاجی محمد ابراهیم كرباسی]](1180-1261ق) و مادرش نیز خواهر زوجهٔ فقیه اصولی و نامی، میر سید محمد شهشهانی(ح1200- 1289ق) است. ابوالمعالی با عزم راسخ و شوق وافر، راه پدر و نیاكان خود را ادامه داد و به مراتب بالایی از علم و عمل دست یافت.
میرزا ابوالمعالی آخرین پسر فقیه نامی جهان شیعه [[محمدابراهیم کلباسی|حاجی محمد ابراهیم كرباسی]](1180-1261ق) و مادرش نیز خواهر زوجهٔ فقیه اصولی و نامی، [[سید محمد حسینی شهشهانی|میر سید محمد شهشهانی]](ح1200ق- 1289ق) است. نخستین نیای ابوالمعالی، [[محمدحسن کلباسی|حاج محمد حسن خراسانی كرباسی]](متوفی 1190ق) نیز از علمای عابد زاهد و دوستان نزدیک حكیم عارف [[محمد بیدآبادی|آقا محمد بیدآبادی]](متوفی 1198ق) بوده است.<ref>كرباسـی زاده اصفهانی، مشــاهير مزار علامه ميرزا ابوالمعالی كلباسی، صص179-170.</ref> وی از همسرش- دختر آقا سید زین العابدین(متوفی پیش از 1290ق) فرزند [[سید محمدباقر شفتی|سیدمحمد باقر حجت الاسلام شفتی]]- دارای دو پسر و یک دختر گردید، كه به ترتیب عبارتند از:


نخستین نیای ابوالمعالی، [[محمدحسن کلباسی|حاج محمد حسن خراسانی كرباسی]](م: 1190ق) نیز از علمای عابد زاهد و دوستان نزدیک حكیم عارف، [[محمد بیدآبادی|آقا محمد بیدآبادی]](م: 1198ق) بوده است.<ref>كرباسـی زاده اصفهانی، مشــاهير مزار علامه ميرزا ابوالمعالی كلباسی، ص170-179.</ref>   وی از همسرش- دختر آقا سید زین العابدین(م: پیش از 1290ق) فرزند [[سید محمدباقر شفتی|سیدمحمد باقر حجت الاسلام شفتی]]- دارای دو پسر و یک دختر گردید، كه به ترتیب عبارتند از:
#[[جمال الدین بن ابوالمعالی کلباسی|میرزا جمال الدین]](1273ق-1350ق)
 
#[[ابوالهدی بن ابوالمعالی کلباسی|میرزا كمال الدین ابوالهدی]](1278ق-1356ق)
#میرزا جمال الدین(1273-1350ق)
#همسر [[احمد ملاباشی|حاج میرزا احمد ملا باشی]].
#میرزا كمال الدین ابوالهدی(1278-1356ق)
#همسر [[احمد ملاباشی حسینی تفرشی اصفهانی|حاج میرزا احمد ملا باشی]].
 
از پسران و دختر میرزا ابوالمعالی، اعقاب و احفاد بسیاری باقی مانده كه هر كدام در جای خود ذكر خواهد شد.


===نوجوانی===
===نوجوانی===
در سنین نوجوانی، در سال 1261ق، پدر خود را از دست داد و با مشكلات و سختی‌های بسیاری، مانند: فقر و تنگدستی و نگرانی‌های روحی دست و پنجه نرم كرد.<blockquote>«...به قدری سختی و ناملایمات به من روی آورد كه اگر به سنگ وارد می آمد، آن را آب می كرد و اگر به دریاها برمی خورد، آنها را از جریان می انداخت... گرفتار سختی های كمرشكن و شداید غیر قابل وصفی بودم...فقر به گونه ای بر من چیره گشت كه شش ماه از سال را روزه می گرفتم...». <ref>كلباسی، بشارات الاصول، مخطوط؛  كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، صص20-25 .</ref></blockquote>
او در سنین نوجوانی، در سال 1261ق پدر خود را از دست داد و با مشكلات و سختی‌های بسیاری، مانند فقر و تنگدستی و نگرانی‌های روحی دست و پنجه نرم كرد؛ به گونه ای که طبق گفته خودش «فقر به گونه ای بر من چیره گشت كه شش ماه از سال را روزه می گرفتم».<ref>كلباسی، بشارات الاصول، مخطوط؛  كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، صص25-20 .</ref>
===اساتید===
ابوالمعالی دوران كودكی را زیر نظر پدرش حاجی كرباسی گذراند. پس از فوت حاجی، علامه میر سید محمّد شهشهانی - كه شوهر خاله ابوالمعالی و منزلش نزدیک خانه حاجی بود- نقش مهمی در رشد و شكوفایی او ایفا نمود. وی از دوران نوجوانی، كتبی مانند « درّة الغرویة » سید بحر العلوم را نزد علامه شهشهانی فرا گرفت و تحصیلات عالی و دروس اجتهادی خود را نیز نزد این فقیه نامی ادامه داد. وی در آثار و رسائل خود از این استادش به«شیخناالسید» تعبیر نموده و نكاتی شنیدنی و حیرت آور از احوال او ذكر كرده است.


===تحصیلات===
استاد دیگر او، فقیه اصولی و مدرس نامی علامه [[سید حسن مدرس مطلق|میرسید حسن مدرس اصفهانی]](1210-1273ق) است. عمدهٔ تحصیلات میرزا ابوالمعالی نزد این استاد بوده و احوال معنوی، اوصاف ملكوتی و اخلاق نیكوی استاد نیز تأثیری شگرف بر روح پاک و ضمیر صاف ابوالمعالی گذاشت.<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، صص21-20؛ كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ج1، ص26.</ref>
ابوالمعالی دوران كودكی را زیر نظر پدرش حاجی كرباسی گذراند. پس از فوت حاجی، علامه میر سید محمّد شهشهانی - كه شوهر خالة ابوالمعالی و منزلش نزدیک خانه حاجی بود- نقش مهمی در رشد و شكوفایی او ایفا نمود.
 
میرزا ابوالمعالی از دوران نوجوانی، كتبی مانند « درّة الغرویة » سید بحر العلوم را نزد علامه شهشهانی فرا گرفت و تحصیلات عالی و دروس اجتهادی خود را نیز نزد این فقیه نامی ادامه داد.
وی در آثار و رسائل خود از این استادش به«شیخناالسید» تعبیر نموده و نكاتی شنیدنی و حیرت آور از احوال او ذكر كرده است.<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد ّ العلام، ص20؛ كلباســی،  شــرح زيارت عاشــورا، ج1، ص26.</ref>
 
استاد دیگر او، فقیه اصولی و مدرس نامی، علامه میرسید حسن مدرس اصفهانی(1210-1273ق) است.
میرزا ابوالمعالی، عمدهٔ تحصیلاتش نزد این استاد بوده و از آرای بكر و بدیع او در فقه و اصول، بهرهٔ بسیاری برده است. احوال معنوی، اوصاف ملكوتی و اخلاق نیكوی استاد نیز، تأثیری شگرف بر روح پاک و ضمیر صاف ابوالمعالی گذاشت.<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و ّ الجد ّ العلام، ص20-21؛ كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ج1، ص26.</ref>


===شاگردان===
===شاگردان===
میرزا ابوالمعالی از علمای نامی و مدرسان برجستهٔ اواخر قرن سیزدهم دارالعلم اصفهان بود. حوزهٔ درسی او، از حیث كمّی و كیفی، نسبت به دیگر مجالس علمی وقت، ممتاز بود و به واسطه تحقیقات دقیق و افكار عمیقی كه ارائه می نمود، جمعیت بسیاری از فضلا و دانش پژوهان را به سوی خود جلب كرده بود.
حوزهٔ درسی میرزا ابوالمعالی _که [[مدرسه حاجی کلباسی|مدرسهٔ حاجی كرباسی]]، واقع در جنب مسجد حكیم بوده_  از حیث كمّی و كیفی، نسبت به دیگر مجالس علمی وقت، ممتاز بود و به واسطه تحقیقات دقیق و افكار عمیقی كه ارائه می نمود، جمعیت بسیاری از فضلا و دانش پژوهان را به سوی خود جلب كرده بود. برخی از مشاهیر شاگردان و راویان از او عبارتند از آیات عظام:
 
{{چندستونه|2}}
با نگاهی به فهرست اسامی شاگردان میرزا ابوالمعالی، به خوبی معلوم می شود كه شمار بسیاری از فقیهان و مراجع نامدار شیعه در قرون سیزدهم و چهاردهم هجری، از مدرس پرفیض او برخاسته اند. برخی از مشاهیر شاگردان و راویان از او عبارتند از آیات عظام:  
 
*[[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن مدیسه ای اصفهانی]]
*[[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن مدیسه ای اصفهانی]]
*سید ابوالقاسم دهكردی
*[[سید ابوالقاسم بن محمدباقر دهکردی|سید ابوالقاسم دهكردی]]
*شیخ ابوالقاسم كبیر قمی
*شیخ ابوالقاسم كبیر قمی
*سید احمد خوانساری صفایی
*سید احمد خوانساری صفایی
سطر ۵۱: سطر ۴۰:
*[[سید محمدباقر درچه‌ای|سید محمد باقر درچه ای]]
*[[سید محمدباقر درچه‌ای|سید محمد باقر درچه ای]]
*[[محمدحسین بن محمد اشنی قودجانی اصفهانی|شیخ محمد حسین اشنی]]
*[[محمدحسین بن محمد اشنی قودجانی اصفهانی|شیخ محمد حسین اشنی]]
*[[محمد حسین شیخ الاسلام نایینی|میرزا محمد حسین نائینی]]
*[[محمدحسین نائینی|میرزا محمد حسین نائینی]]
*سید محمد مهدی درچه ای
*[[سید محمدمهدی درچه ای|سید محمد مهدی درچه ای]]
*شیخ مرتضی طالقانی<ref>كرباســی زاده  اصفهانی، مشــاهير مزار علامه ميرزا ابوالمعالی كلباسی، صص60-65.</ref>
*شیخ مرتضی طالقانی<ref>كرباســی زاده  اصفهانی، مشــاهير مزار علامه ميرزا ابوالمعالی كلباسی، صص65-60.</ref>
 
{{پایان چندستونه}}
گفتنی است كه محل تدریس میرزا ابوالمعالی مدرسهٔ حاجی كرباسی، واقع در جنب [[مسجد حکیم|مسجد حكیم]] بوده و او در این مدرسه، دانش‌های گوناگون اسلامی از جمله: فقه، اصول و رجال را تدریس می كرده و حوزهٔ درس اصول فقه او رونق بسزایی داشته است.
 
اجتهاد از نظر ابوالمعالی، امری خطیر بود و او نیز مانند پدرش، حاجی كرباسی و نیای همسرش سید حجت الاسلام شفتی، به سادگی، اجتهاد كسی را نمی پذیرفت. وی، اجتهاد را مشروط به امور و مستلزم رعایت مقدماتی می دانست كه در كمتر كسی قابل تحقق بود، تا آن جا كه می فرماید:<blockquote>« سوگند كه در دایره معرفت، حصول هیچ دانشی به مانند علم فقه، سخت و دشوار نیست و نمی توان سطری در آن نوشت، مگر آن كه ضرورتاً مباحث آن را بر اساس اصول فقه تكمیل نمود، بلكه اساساً فقه بدون اصول، مانند نتیجه بدون مقدمه است...».<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد ّ العلام، ص27.</ref></blockquote>
 
در نظر وی، یك فقیه باید علم رجال را نیز به سبب لزوم نقد اخبار، كامل نماید و البته از همه مهمتر و ضروری تر برای یک فقیه، رعایت تقواست كه بدون آن، حصول قوهٔ قدسیه اجتهاد، ناممكن است.
از همین رو، میرزا ابوالمعالی در مدت عمر خود، به هیچ یک از شاگردانش، اجازهٔ اجتهاد نداد و شاگردان او دریافته بودند كه از سوی استاد به دریافت چنین اجازه ای نایل نخواهند شد.<ref>كلباســی،  البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد ّ العلام، ص27.</ref>
 
==ویژگی‌های اخلاقی==
همهٔ نویسندگانی كه به شرح زندگانی و بیان احوال او پرداخته اند، علاوه بر آن كه به دقت نظر، حسن تحریر و اندیشهٔ عمیق او اعتراف كرده اند، احتیاط او در امور، احتراز از اموال شبهه ناک، ورع و پرهیزكاری، حسن خلق، رویگردانی از دنیا، احترام به سادات و عشق او به عبادت و راز و نیاز با معبود یگانه را ستوده اند.
 
ابوالمعالی از لذات دنیوی، اعم از جاه و مقام یا خوردنی و پوشیدنی، گریزان بود. از جمله حالات او، آن بود كه دوست می داشت بر روی زمین بنشیند و از نشستن در غیر جاهای پست دوری می نمود. این حالات را در روزهای آخر بیماری اش نیز داشت. روزی به روی زمین تكیه كرده و سرش را روی زمین گذاشته بود، از او خواستند كه برخیزد و جایش را تغییر دهد؛ او این شعر را خواند:
{{شعر}}
{{ب|من لم یطأ التراب برجله | وطأ التراب بصفحة الخدّ}}
{{پایان شعر}}
و اطرافیان كه عزم راسخ او را دیدند، از اصرار خود صرف نظر نمودند. همچنین از معاشرت با اهل دیوان و امرای دولتی، اجتناب می ورزید، مگر به هنگام ضرورت، و این طریقهٔ او برای همگان مشهود بود.<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد ّ العلام، ص24.</ref>
 
ابوالمعالی، به خواندن دعا، بویژه در شبهای جمعه و آن هم با جلوس بر روی زمین، بسیار مقید بود. نقل می كنند كه شخصی از جناب ابوالمعالی در خواست نمود تا هنگام تحویل سال، در خدمت ایشان باشد. ابوالمعالی پذیرفت و از آن جا كه به خواندن دعا در هنگام تحویل سال و با حالت نشسته بر روی زمین مقید بود، او را نیز به این كار دعوت نمود. هرچند كه بین مردم، معمول است كه به هنگام راز و نیاز با معبود بی نیاز بر روی فرش می نشینند.
 
اما به عقیدهٔ وی، مقام تضرع به درگاه رب الارباب و تواضع در برابر او، ایجاب می كند كه بر روی زمین بنشینند، همان طور كه سیرهٔ برخی از بزرگان چنین بوده است. میرزا ابوالهدی پس از ذكر مطلب فوق از قول پدرش ابوالمعالی، همگان بویژه اهل علم را به پیروی از سلوک معظم له در نحوهٔ دعا و راز و نیاز، توصیه می نماید.
 
مرحوم ابوالمعالی برای سادات احترام ویژه ای قائل بود و دیگران را نیز به این عمل سفارش می فرمود. حتی برخی از شاگردان خود را - كه از سادات بودند- به هنگام دخول و خروج از منزل، بر خود مقدم می داشت و هیچ گاه حاضر نمی شد بر سیدی پیشی گیرد.<ref>كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ج1،ص26.</ref>چنانكه از مرجع بزرگ عالم تشیع مرحوم آیت الله بروجردی نقل شده كه فرمود:
 
با اینكه میرزا ابوالمعالی استاد من بودند، اما حاضر نمی شدند كه من پشت سر ایشان راه بروم... و من هرگاه به منزل ایشان می رفتم، به خاطر همین احترام ها و تكریم ها شرمنده می شدم.
 
ابوالمعالی دیگران را نیز به احترام گذاشتن به سادات سفارش و از اهانت به آنان نهی می فرمود.<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد ّ العلام، ص26.</ref>
 
[[عبدالکریم گزی|آخوند گزی]]، كه ظاهراً خود محضر ابوالمعالی را درک نموده و شخصاً به حضور پرفیض اش نائل شده و بشدت تحت تأثیر فضای روحانی حاكم بر آن قرار گرفته بوده است، دربارهٔ ابوالمعالی می نویسد:
 
« مجلس آن مرحوم، مصداق حدیث حواریین و عیسی (ع) بود كه عرض كردند: « من نُجالس؟ »: با كه نشست و برخاست كنیم؟ فرمود: « من یذكّركم الله رؤیته و یزیدكم فی العلم منطقه و یرغّبكم فی الآخرة عمله »: « كسی كه دیدار او شما را به یاد خدا اندازد و گفتار او بر علم شما بیفزاید و كردار او شما را مایل به آخرت نماید».


حالات آن مرحوم به همین وصف ها بود. صحبت موعظه و علم دقایق اخلاق و اخلاص را ملاحظه می فرمودند.<ref>-گزی،  تذكره القبور، به كوشش ناصر باقری بيدهندی، ص32 .</ref>
اجتهاد از نظر ابوالمعالی امری خطیر بود و او نیز مانند پدرش، حاجی كرباسی و نیای همسرش سید حجت الاسلام شفتی، به سادگی، اجتهاد كسی را نمی پذیرفت. وی اجتهاد را مشروط به امور و مستلزم رعایت مقدماتی می دانست. در نظر وی یک فقیه باید علم رجال را نیز به سبب لزوم نقد اخبار، كامل نماید و البته از همه مهمتر و ضروری تر برای یک فقیه، رعایت تقواست كه بدون آن، حصول قوهٔ قدسیه اجتهاد ناممكن است.<ref>كلباســی،  البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، ص27؛ كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ج2، صص622-621.</ref> از همین رو میرزا ابوالمعالی در مدت عمر خود به هیچ یک از شاگردانش، اجازهٔ اجتهاد نداد و شاگردان او دریافته بودند كه از سوی استاد به دریافت چنین اجازه ای نایل نخواهند شد.


از مرحوم آیت الله بروجردی كه از شاگردان مبرز میرزا ابوالمعالی بوده نیز نقل شده است كه فرموده بود:
شیوه های جدید ابوالمعالی در علوم اسلامی و نوآوری در علم رجال و درایه قابل توجه است. وی در آثار رجالی خود تمامی آنچه را كه یک مجتهد یا محقق بدان نیازمند است و علمای پیشین آن را نادیده گرفته و متأخران نیز آن را به شمار نیاورده‌‌اند، فراهم آورده است.
==سیره‌ اخلاقی==
علاوه بر آن كه به دقت نظر، حسن تحریر و اندیشهٔ عمیق او اعتراف كرده اند، احتیاط او در امور، احتراز از اموال شبهه ناک، ورع و پرهیزكاری، حسن خلق، رویگردانی از دنیا، احترام به سادات و عشق او به عبادت و راز و نیاز با معبود یگانه را ستوده اند. او  از لذات دنیوی، اعم از جاه و مقام یا خوردنی و پوشیدنی، گریزان بود. از جمله حالات او، آن بود كه دوست می داشت بر روی زمین بنشیند و از نشستن در غیر جاهای پست دوری می نمود. این حالات را در روزهای آخر بیماری اش نیز داشت. همچنین از معاشرت با اهل دیوان و امرای دولتی، اجتناب می ورزید، مگر به هنگام ضرورت، و این طریقهٔ او برای همگان مشهود بود.<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، ص24.</ref>


« مجلس آقا میرزا ابوالمعالی، شبیه مجلس پیامبر(ص) بود، روحانیتی داشت كه انسان سیر نمی شد»
وی به خواندن دعا، بویژه در شبهای جمعه و آن هم با جلوس بر روی زمین بسیار مقید بود.<ref>كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ج1، ص26.</ref> مجلس درس او به اعتراف شاگردانش »صحبت موعظه و علم دقایق اخلاق و اخلاص و روحانیتی داشت كه انسان سیر نمی شد»<ref>گزی،  تذكره القبور، به كوشش ناصر باقری بيدهندی، ص32 ، محقق، مصاحبه با آیت الله حاج شیخ حیدر علی محقق، مجله حوزه، 53، ص57.</ref>
== آثار==
بیش از هشتاد رساله و كتاب از میرزا ابوالمعالی در موضوعات مختلف فقه، اصول، رجال، ادبیات، كلام، تفسیر، حدیث و شرح بر ادعیه معصومین(ع) بر جای مانده که بیش از نیمی از این آثار تاكنون چاپ و منتشر شده است.<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، صص23-21.</ref>[[پرونده:Sharh Ziarat Ashura.jpg|بندانگشتی|شرح زيارت عاشورا]]


== آثار و فعالیت ها==
===فقه===
بیش از هشتاد رساله و كتاب از میرزا ابوالمعالی در موضوعات مختلف فقه، اصول، رجال، ادبیات، كلام، تفسیر، حدیث و شرح بر ادعیة معصومین -علیهم السلام- بر جای مانده است. فهرست بیشتر این آثار در رسالهٔ شرح زیارت عاشورای او و نام برخی دیگر، همراه با بحث دربارهٔ مفاد و اهمیت پاره ای از آنها در بدرالتمام فرزندش، میرزا ابوالهدی آمده است. بیش از نیمی از این آثار تاكنون چاپ و منتشر شده است.
{{چندستونه|2}}
 
*منظومه در وضو، كه مبحث وضوی شرح كفایه [[محمدباقر محقق سبزواری|محقق سبزواری]] را به شعر در آورده است.<ref>آقا بزرگ طهرانــی،  الذريعــه، ج١، ص ۵٠۵.</ref>
آثار و تألیفات وی مشتمل بر تحقیقات ژرف و آرای ابتكاری است و با این كه وی از دوران جوانی دست به كار تصنیف شد، اما دقت نظر و وسواس علمی از سطر سطر آثارش پیداست. گاهی، روزها و ساعتها پیرامون موضوعی خاص، تأمل و تفكر می نمود و هیچ گاه پیش از موشكافی و ژرف بینی بسیار، دست به قلم نمی برد<ref>كلباســی، البــدر التمام في ترجمه الوالد القمقام و الجد ّ العلام، ص21-23.</ref>
 
===آثار===
فقه:
*منظومه در وضو، كه مبحث وضوی شرح كفایه محقق سبزواری را به شعر در آورده است.
*الرسالة الاستیجاریه فی الاستیجار للعبادة.
*الرسالة الاستیجاریه فی الاستیجار للعبادة.
*الرسالة الاسرافیة فی تحقیق الاسراف موضوعاً و حكماً.
*الرسالة الاسرافیة فی تحقیق الاسراف موضوعاً و حكماً.
*رسالة فی اصوات النساء و احكامها و بیان ما یجوز و مالایجوز من سماعها و استماعها.
*رسالة فی اصوات النساء و احكامها و بیان ما یجوز و مالایجوز من سماعها و استماعها.<ref>آقا بزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج٢، صص 174-35.</ref>
*بیع المعاطاة
*بیع المعاطاة<ref>آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج٣، ص 193.</ref>
*رساله فی التداوی بالمسكر
*رساله فی التداوی بالمسكر
*رساله فی اشتراط الرجوع الی الكفایة فی الحج
*رساله فی اشتراط الرجوع الی الكفایة فی الحج
*رساله فی تفطیر الغبار و الدخان
*رساله فی تفطیر الغبار و الدخان<ref>آقا بزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج11، صص753-78.</ref>
*رساله فی الشرط ضمن العقد
*رساله فی الشرط ضمن العقد
*شرح كفایه سبزواری، مشتمل بر مباحث وضو.
*شرح كفایه سبزواری، مشتمل بر مباحث وضو.<ref>آقا بزرگ طهرانــی،  الذريعــه، ج١۴ ، صص183-36.</ref>
*رسالة فی النیة
*رساله فی النیة
*رسالة فی ان وجوب الطهارات نفسی او غیری
*رساله فی ان وجوب الطهارات نفسی او غیری
*رسالة فی الصلوة فی الماهوت
*رساله فی الصلوة فی الماهوت
*رسالة فی الصلوة فی الحمام الوقف الذی تصرف فیه غیرالاهل
*رساله فی الصلوة فی الحمام الوقف الذی تصرف فیه غیرالاهل
*رسالة فی الغسالة
*رساله فی الغسالة
*رسالة فی العصیر العنبی
*رساله فی العصیر العنبی
*رسالة فی الصحیح و المعیب
*رساله فی الصحیح و المعیب<ref>كلباسـی، البــدر التمام في ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، صص 128-31.</ref>
*حواشی بر شرح لمعه
*حواشی بر شرح لمعه<ref>کتابخانه آیت الله روضاتی</ref>
{{پایان چندستونه}}[[پرونده:Resale Fitaaroz.jpg|بندانگشتی|رساله فی التعارض الاستصحاب]]
===اصول فقه===


اصول فقه:
*[[رسائل المحقق الكلباسی(کتاب)|رسائل المحقق الكلباسی]]
*البشارات فی اصول الفقه
*البشارات فی اصول الفقه<ref>كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص21؛ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج3، ص11.</ref>
*رسالة فی حجیة الظن
*رساله فی حجیة الظن<ref>كلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص127؛ آقا بزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج6، ص276.</ref>
*رساله فی حجیة المظنة.
*رساله فی حجیة المظنة.
*رساله فی الشك فی الجزئیة و الشرطیة و المانعیة (رساله اصالة البرائة)
*رساله فی الشك فی الجزئیة و الشرطیة و المانعیة (رساله اصالة البرائة)<ref>كلباسـی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص127؛ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج2، ص113.</ref>
*رسالة تردد الواجب بین المتبائنین
*رساله تردد الواجب بین المتبائنین
*رسالة فی الفرق بین الشك فی التكلیف و الشك فی المكلف به
*رساله فی الفرق بین الشك فی التكلیف و الشك فی المكلف به<ref>رساله ششم از رسائل پانزده گانه مطبوع</ref>
*رسالة فی بقاء الموضوع فی الاستصحاب
*رساله فی بقاء الموضوع فی الاستصحاب
*رسالة فی تعارض الاستصحابین
*رساله فی تعارض الاستصحابین
*رسالة فی تعارض الاستصحاب و اصالة صحة العقد
*رساله فی تعارض الاستصحاب و اصالة صحة العقد
*رسالة فی البقاء علی تقلید المجتهد المیت
*رساله فی البقاء علی تقلید المجتهد المیت[[پرونده:Resale Fitahrir.jpg|بندانگشتی|رساله فی التحرير محل النزاع]]
*رسالة فی ان الاصل فی الاستعمال حقیقة
*رساله فی ان الاصل فی الاستعمال حقیقة
*رسالة فی تحریر النزاع فی دلالة النهی علی الفساد
*رساله فی تحریر النزاع فی دلالة النهی علی الفساد<ref>كلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص31؛ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج11، صص137-82.</ref>
*رساله فی تعارض الاستصحاب بالملكیة السابقة مع الید<ref>آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج11، ص149.</ref>
*رساله فی الجهة التقییدیة و التعلیلیة<ref>كلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص129</ref>
 
===رجال===
{{چندستونه|3}}
*[[الرسائل الرجالية(کتاب)|رساله فی الثقة]]<ref>كلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص 128.</ref>
*رساله فی اصحاب الاجماع
*رساله فی نقد الطریق(رساله فی نقد مشیخه الصدوق فی الفقیه و الشیخ فی التهذیبین
*رساله فی تعارض الاستصحاب بالملكیة السابقة مع الید
*رساله فی تعارض الاستصحاب بالملكیة السابقة مع الید
*رسالة فی الجهة التقییدیة و التعلیلیة
*رساله فی النجاشی
*رساله فی محمدبن الحسن، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
*رساله فی ابی داود، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
*رساله فی الحسین بن محمد، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
*رساله فی محمد بن عبدالله، المبدو به بعض الاسانید الكافی
*رساله فی علی بن محمد
*رساله فی محمد بن زیاد
*رساله فی معاویه بن شریح
*رساله فی حماد بن عثمان
*رساله فی محمد بن فضیل
*رساله فی محمد بن سنان
*رساله فی علی بن الحكم
*رساله فی ابی بكر الحضرمی
*رساله فی محمد بن قیس
*رساله فی علی بن السندی
*رساله فی حفص بن غیاث و سلیمان بن داود و قاسم بن محمد
*رساله فی روایات ابن ابی عمیر
*رساله فی ترجمه ابن غضائری
*رساله فی محمد بن شریح<ref>آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج4، صص165-148.</ref>
*رساله فی احمد الحسین<ref>کلباسی، الرسائل الرجالیه، ج1، ص23.</ref>
*رساله فی عبدالله بن محمد
*رساله فی حسین بن عبدالله
*رساله فی احمد بن محمد
*رساله فی احوال الشیخ البهایی
*رساله فی احوال المحقق الخوانساری
*رساله فی التفسیر المنسوب الی الامام العسكری(ع)
*رساله فی تزكیة اهل الرجال(فی تزكیه الرواة من اهل الرجال)<ref>آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج11، صص    152-141.</ref>
*رساله فی سند الصحیفةالكاملة<ref>آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج12،ص236؛ کلباسی، لبــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، ص129.</ref>
*الفوائد الرجالیة<ref>آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج16، ص337.</ref>
*حواشی بر قرآن كریم(از سوره نساء تا سوره معارج)<ref>کلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام ، ص129.</ref>
{{پایان چندستونه}}


رجال:
===تفسیر قرآن===
*رسالة فی الثقة
*رسالة فی اصحاب الاجماع
*رسالة فی نقد الطریق(رساله فی نقد مشیخه الصدوق فی الفقیه و الشیخ فی التهذیبین
*رساله فی تعارض الاستصحاب بالملكیة السابقة مع الید
*رسالة فی النجاشی
*رسالة فی محمدبن الحسن، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
*رسالة فی ابی داود، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
*رسالة فی الحسین بن محمد، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
*رسالة فی محمد بن عبدالله، المبدو به بعض الاسانید الكافی
*رسالة فی علی بن محمد
*رسالة فی محمد بن زیاد
*رسالة فی معاویه بن شریح
*رسالة فی حماد بن عثمان
*رسالة فی محمد بن فضیل
*رسالة فی محمد بن سنان
*رسالة فی علی بن الحكم
*رسالة فی ابی بكر الحضرمی
*رسالة فی محمد بن قیس
*رسالة فی علی بن السندی
*رسالة فی حفص بن غیاث و سلیمان بن داود و قاسم بن محمد
*رسالة فی روایات ابن ابی عمیر
*رسالة فی ترجمه ابن غضائری
*رسالة فی محمد بن شریح
*رسالة فی احمد الحسین
*رسالة فی عبدالله بن محمد
*رسالة فی حسین بن عبدالله
*رسالة فی احمد بن محمد
*رسالة فی احوال الشیخ البهایی
*رسالة فی احوال المحقق الخوانساری
*رسالة فی التفسیر المنسوب الی الامام العسكری -علیه السلام -
*رسالة فی تزكیة اهل الرجال(فی تزكیه الرواة من اهل الرجال)
*رسالة فی سند الصحیفةالكاملة
*الفوائد الرجالیة
*حواشی بر قرآن كریم(از سوره نساء تا سوره معارج)


تفسیر قرآن:
*رساله در خطبه های تألیف یافته از آیات قرآن
*رسالة در خطبه های تألیف یافته از آیات قرآن
*شرح بر ادعیه و زیارت و روایات معصومین(ع)
*شرح بر ادعیه و زیارت و روایات معصومین  - علیه السلام-
*شرح بر خطبه شقشقیه<ref>آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج13، ص222؛ ج14، ص114.</ref>
*شرح بر خطبه شقشقیه
*شرح بر مشكلات برخی از ادعیه
*شرح بر مشكلات برخی از ادعیه
*رسالة فی الاستخارة من القرآن المجید
*رساله فی الاستخارة من القرآن المجید<ref>كلباسی، البدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، صص 129-34.</ref>
*الاستشفاء بالتربة الحسینیة
*[[الاستشفاء بالتربة الشریفة الحسینیة (کتاب)|الاستشفاء بالتربة الحسینیة]]<ref>آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج2، ص32.</ref>
*شرح زیارت عاشورا
*شرح زیارت عاشورا
*شرح زیارت جامعة
*شرح زیارت جامعه<ref>مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص105.</ref>


كلام و متفرقه:
===كلام و متفرقه===
*رسالة فی الجبر و التفویض
 
*رسالة فی شبهه الاستلزام
*رساله فی الجبر و التفویض
*رسالة فی الشبهة الحماریة
*رساله فی شبهه الاستلزام
*رسالة فی حمل المشكوك فیه علی الغالب
*رساله فی الشبهة الحماریة
*رسالة فی الاحساب
*رساله فی حمل المشكوک فیه علی الغالب
*رسالة در احوال انسان
*رساله فی الاحساب
*دیوان اشعار عربی،بیش از هزار بیت
*رساله در احوال انسان
*رسالة در شرح احوال خود و پدر و نیای گرامی اش، به فارسی
*دیوان اشعار عربی، بیش از هزار بیت
*رساله در شرح احوال خود و پدر و نیای گرامی اش، به فارسی


تا كنون 48 عنوان از كتب و رسایل معظم له برخی در زمان حیات خود مؤلف و بیشتر آنها پس از وفات او چاپ و منتشر شده است.
تا كنون 48 عنوان از كتب و رسایل معظم له برخی در زمان حیات خود مؤلف و بیشتر آنها پس از وفات او چاپ و منتشر شده است.


تألیفات مطبوع وی همراه با خصوصیات هر كدام،عبارت است از:
تألیفات مطبوع وی همراه با خصوصیات هر كدام، عبارت است از:


#رسالة فی بیان كیفیت زیارت عاشورا كه مؤلف، آن را در 26 صفر1290ق، به پایان رسانیده است. این كتاب در زمان حیات مؤلف در سال 1310ق در تهران و در 130 صفحه چاپ شده است.
#رساله فی بیان كیفیت زیارت عاشورا كه مؤلف، آن را در 26 صفر1290ق به پایان رسانیده است. این كتاب در زمان حیات مؤلف در سال 1310ق در تهران و در 130 صفحه چاپ شده است.
#رساله فی بیان الاستشفاء بالتربة الحسینیة كه در سال 1314ق و در 43 صفحه چاپ شده است.
#رساله فی بیان الاستشفاء بالتربة الحسینیة كه در سال 1314ق در 43 صفحه چاپ شده است.
#مجموعه رسائل اصولی شامل پانزده رسالهٔ اصولی و رجالی مؤلف، در 1016 صفحه، كه در سال 1317ق در تهران، چاپ و منتشر شده است. این مجموعه همراه با مقدمه ای به قلم میرزا ابوالهدی كلباسی، فرزند مؤلف و نیز مؤخره ای به قلم او به نام البدرالتمام به هزینه و تلاش میرزا احمد ملا باشی، شاگرد و داماد مؤلف-چاپ شده است.
#مجموعه رسائل اصولی شامل پانزده رسالهٔ اصولی و رجالی مؤلف، در 1016 صفحه، كه در سال 1317ق در تهران، چاپ و منتشر شده است. این مجموعه همراه با مقدمه ای به قلم میرزا ابوالهدی كلباسی، فرزند مؤلف و نیز مؤخره ای به قلم او به نام البدرالتمام به هزینه و تلاش میرزا احمد ملا باشی، شاگرد و داماد مؤلف چاپ شده است.
#رسالة فی الاستخارة من القرآن المجید و الفرقان الحمید كه در سال 1411ق توسط مؤسسه امام المهدی- علیه السلام- در قم و در 146 صفحه با مقدمه و تحقیق برخی از علمای قم چاپ و انتشار یافته است.
#رساله فی الاستخارة من القرآن المجید و الفرقان الحمید كه در سال 1411ق توسط مؤسسه امام المهدی(ع) در قم و در 146 صفحه با مقدمه و تحقیق برخی از علمای قم چاپ و انتشار یافته است.
#الرسائل الرجالیة شامل 29 رساله در چهار مجلد، در سال 1380ش در قم توسط دارالحدیث با مقدمه و تحقیق فضلای قم چاپ شده است.
#الرسائل الرجالیة شامل 29 رساله در چهار مجلد، در سال 1380ش در قم توسط دارالحدیث با مقدمه و تحقیق فضلای قم چاپ شده است.
#شرح خطبه شقشقیه در مجموعه ای به نام میراث حوزةاصفهان، دفتر اول، با مقدمه و تحقیق برخی از فضلا، توسط مركز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیة اصفهان در سال 1383ش چاپ شده است.
#شرح خطبه شقشقیه در مجموعه ای به نام میراث حوزه اصفهان، دفتر اول، با مقدمه و تحقیق برخی از فضلا، توسط مركز تحقیقات رایانه ای [[حوزه علمیه اصفهان]] در سال 1383ش چاپ شده است.
 
===فعالیت ها===
شیوه های جدید ابوالمعالی در علوم اسلامی و نوآوری در علم رجال و درایه:
 
میرزا ابوالمعالی در آثار رجالی خود، تمامی آنچه را كه یک مجتهد یا محقق بدان نیازمند است، و علمای پیشین آن را نادیده گرفته و متأخران نیز آن را به شمار نیاورده اند، فراهم آورده است.از جمله امتیازها و ویژگی های خاص آثار و مباحث رجالی او موارد ذیل است:
 
#آثار رجالی وی، مطالب و مباحثی را شامل می شود كه به ادعای مؤلف، در میان متقدمان و متأخران و معاصران مطرح نبوده و به ذهن هیچ كس، خطور نكرده است،<ref>كلباسی، شــرح زيارت عاشــورا، ج1 ،ص3</ref> از جمله مطالبی كه مباحثش را مطرح نموده است كه اساساً پیش از او، عنوان بحث مستقلی نداشته و مؤلف، مبتكر بحث تفصیلی آنها بوده است، رسالهٔ مفصل و تحقیقی و ابتكاری او در معنای ثقه یا رساله دیگر او در لزوم نقد مشیخه كتب حدیث است.
#مباحثی كه هر چند پیش از این توسط محققان مطرح شده است، ولی مؤلف با تتبعی كامل و احصایی تمام، به تبیین و توضیح آنها مبادرت ورزیده است، مانند بحث از برخی رجال و شخصیت ها یا اسمای مشتركه یا بحث از اصحاب اجماع.<ref>كلباســی،  شــرح زيارت عاشــورا، ج4، ص129.</ref>
#شیوه و طریقهٔ ورود مؤلف در مباحث رجالی، تكیه بر استقصاء و احصای كامل، همراه با تدبّر بسیار در جزئیات و توضیح بسیار روشن و كافی دربارهٔ مبهمات علم رجال است و از عادات مؤلف، طرح مقدمات سودمند و مفصل و افزودن تنبیهات بسیار بر آن بوده، با پیش كشیدن مباحث جانبی متعدد، بدون آنكه هیچ اخلال و اشكالی به اصل بحث وارد آید. از این رو، در آثار وی، هیچ نكتهٔ مجهول یا مبهمی برای خواننده یا محقق باقی نمی ماند.
#پژوهش های رجالی ارائه شده در مجموعه رسائل ابوالمعالی، از بهترین مستندات فرزند محقق او، علامه میرزا ابوالهدی در كتاب بی مانند سماءالمقال است كه به جواهر رجال معروف است.


==وفات==
==وفات==
صاحب بدر التمام نقل می كند كه پدرش ابوالمعالی، حدود دو ماه پیش از وفات، به هنگام تعقیبات نمازش، ندایی از عالم غیب شنید كه:
وی پس از چند روز بیماری، در سن 67سالگی در سحرگاه روز چهارشنبه 27 صفر المظفر سال 1315 ق برابر با  1276 ش، به دیار ابدی شتافت.<ref>كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، صص30-31.</ref> پیكر آن مرحوم نزدیک آرامگاه جدّ بزرگوارش حاجی محمد حسن خراسانی كرباسی دفن گردید.<ref>مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج1، صص138-132.</ref>
 
« خانه تو در بهشت، آماده و مهیاست» <ref>كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ص29.</ref>
 
وی پس از چند روز بیماری، در سن 67سالگی، درسحرگاه روز چهارشنبه 27 صفر المظفر سال 1315 ق / 1276 ش، به دیار ابدی شتافت.<ref>كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ص30-31.</ref>
پس از فوت ابوالمعالی، بر سر محل خاکسپاری او، میان اهالی اصفهان، اختلاف روی داد و حتی چندین موضع برای این كار، حفر گردید تا این كه میرزا ابوالهدی، همین محل كنونی را برگزید و پیكر آن مرحوم، نزدیک آرامگاه جدّ بزرگوارش حاجی محمد حسن خراسانی كرباسی، دفن گردید.<ref>كلباســی،  شــرح زيارت عاشــورا، ص32.</ref>
 
با دفن او در این محل، دلهای مؤمنان متوجه او گشت و جمع بسیاری از علما و فضلا و هنرمندان، در این محل آرمیدند. مردم اصفهان، زیارت تربت او را برای برطرف شدن حاجات خود، مؤثر می دانند و مشهور است كه با خواندن چهل بار سوره مباركه فاتحة الكتاب بر سر مزار ابوالمعالی، او را نزد خدا واسطه قرار می دهند تا خواسته هایشان، بویژه در باب دیون و قروض به هدف اجابت برسد.<ref>کلباسی،الاستخاره، ص37.</ref>
 
گویند:میرزا ابوالمعالی پس از فوت، در عالم رؤیا فرموده بود كه بر اثر صبر در راه ولایت امیرمؤمنان و اولادش –علیهم السلام- به مقامی رسیده ام كه خواستهٔ كسی را كه به من پناهنده شود و توسل جوید، بر طرف می نمایم.
 
داستان ورشكستگی یكی از تجار اصفهان و بهبودی وضع مالی اش به سبب پناهنده شدن به مزار میرزا ابوالمعالی، شنیدنی است.<ref>كرباســی زاده اصفهانی،مشــاهير مزار علامه ميرزا ابوالمعالی كلباسی، ص90-91.</ref><ref>مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج1، صص132-138.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
سطر ۲۲۸: سطر ۱۷۲:


==منبع==
==منبع==
*مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، [[دانشنامه تخت فولاد اصفهان (کتاب)|دانشنامه تخت فولاد اصفهان]]، ج۱، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۹.
*مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، [[دانشنامه تخت فولاد اصفهان (کتاب)|دانشنامه تخت فولاد اصفهان]]، ج۱، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۹.


[[رده:علمای قرن 13]]
[[رده:علمای قرن 13]]
[[رده:علمای قرن 14]]
[[رده:علمای قرن 14]]
[[رده:فقیهان]]
[[رده:محدثین]]
[[رده:محدثین]]
[[رده:خاندان کلباسی]]
[[رده:فرزندان محمدابراهیم کلباسی]]
[[رده:مدرسین]]
[[رده:مدرسین]]
[[رده:خاندان کلباسی]]
[[رده:نویسندگان]]
[[رده:مدفونین در تخت فولاد]]
[[رده:مراجع تقلید]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲، ساعت ۲۱:۲۶

اطلاعات فردی و علمی
نام کاملمحمد کلباسی
شهرتابوالمعالی
زادروز۱۲۴۷قمری
تاریخ وفات۱۳۱۵قمری
اساتیدعلامه میر سید محمّد شهشهانی، علامه میر سید حسن مدرس اصفهانی
شاگردانحاج آقا رحیم ارباب، سید جمال الدین گلپایگانی، سید محمدباقر درچه‌ای، و...
آثاررساله فی النیة، رساله فی العصیر العنبی، حواشی بر شرح لمعه، و...
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعیمراجع تقلید، مدرس، نویسنده، و...


محمد (ابوالمعالی) کلباسی(1247ق- 1315ق) فقیه اصولی، محدث رجالی، ادیب ماهر و عالم زاهد عابد، از مدرسان نام آور قرن سیزدهم و چهاردهم هجری است. نام وی محمد، ملقب به باقر، مكنّی به ابوالمعالی است و شهرت او به كنیهٔ اوست.[۱]

زندگی‌نامه

میرزا ابوالمعالی تلاش فوق العاده ای در كسب دانش از خود نشان داد و عمر شریفش را صرف مطالعه، تحقیق، تدریس و تضنیف نمود. او همواره سرگرم اندیشه و دقت نظر و پژوهش بود؛ به گونه ای كه حتی هنگام صرف غذا و زمان خواب و استراحت از اندیشیدن غافل نبود.

ولادت

وی در سحرگاه چهارشنبه هفتم شعبان سال 1247ق مطابق با 1210ش دیده به جهان گشود.

خاندان

میرزا ابوالمعالی آخرین پسر فقیه نامی جهان شیعه حاجی محمد ابراهیم كرباسی(1180-1261ق) و مادرش نیز خواهر زوجهٔ فقیه اصولی و نامی، میر سید محمد شهشهانی(ح1200ق- 1289ق) است. نخستین نیای ابوالمعالی، حاج محمد حسن خراسانی كرباسی(متوفی 1190ق) نیز از علمای عابد زاهد و دوستان نزدیک حكیم عارف آقا محمد بیدآبادی(متوفی 1198ق) بوده است.[۲] وی از همسرش- دختر آقا سید زین العابدین(متوفی پیش از 1290ق) فرزند سیدمحمد باقر حجت الاسلام شفتی- دارای دو پسر و یک دختر گردید، كه به ترتیب عبارتند از:

  1. میرزا جمال الدین(1273ق-1350ق)
  2. میرزا كمال الدین ابوالهدی(1278ق-1356ق)
  3. همسر حاج میرزا احمد ملا باشی.

نوجوانی

او در سنین نوجوانی، در سال 1261ق پدر خود را از دست داد و با مشكلات و سختی‌های بسیاری، مانند فقر و تنگدستی و نگرانی‌های روحی دست و پنجه نرم كرد؛ به گونه ای که طبق گفته خودش «فقر به گونه ای بر من چیره گشت كه شش ماه از سال را روزه می گرفتم».[۳]

اساتید

ابوالمعالی دوران كودكی را زیر نظر پدرش حاجی كرباسی گذراند. پس از فوت حاجی، علامه میر سید محمّد شهشهانی - كه شوهر خاله ابوالمعالی و منزلش نزدیک خانه حاجی بود- نقش مهمی در رشد و شكوفایی او ایفا نمود. وی از دوران نوجوانی، كتبی مانند « درّة الغرویة » سید بحر العلوم را نزد علامه شهشهانی فرا گرفت و تحصیلات عالی و دروس اجتهادی خود را نیز نزد این فقیه نامی ادامه داد. وی در آثار و رسائل خود از این استادش به«شیخناالسید» تعبیر نموده و نكاتی شنیدنی و حیرت آور از احوال او ذكر كرده است.

استاد دیگر او، فقیه اصولی و مدرس نامی علامه میرسید حسن مدرس اصفهانی(1210-1273ق) است. عمدهٔ تحصیلات میرزا ابوالمعالی نزد این استاد بوده و احوال معنوی، اوصاف ملكوتی و اخلاق نیكوی استاد نیز تأثیری شگرف بر روح پاک و ضمیر صاف ابوالمعالی گذاشت.[۴]

شاگردان

حوزهٔ درسی میرزا ابوالمعالی _که مدرسهٔ حاجی كرباسی، واقع در جنب مسجد حكیم بوده_ از حیث كمّی و كیفی، نسبت به دیگر مجالس علمی وقت، ممتاز بود و به واسطه تحقیقات دقیق و افكار عمیقی كه ارائه می نمود، جمعیت بسیاری از فضلا و دانش پژوهان را به سوی خود جلب كرده بود. برخی از مشاهیر شاگردان و راویان از او عبارتند از آیات عظام:

اجتهاد از نظر ابوالمعالی امری خطیر بود و او نیز مانند پدرش، حاجی كرباسی و نیای همسرش سید حجت الاسلام شفتی، به سادگی، اجتهاد كسی را نمی پذیرفت. وی اجتهاد را مشروط به امور و مستلزم رعایت مقدماتی می دانست. در نظر وی یک فقیه باید علم رجال را نیز به سبب لزوم نقد اخبار، كامل نماید و البته از همه مهمتر و ضروری تر برای یک فقیه، رعایت تقواست كه بدون آن، حصول قوهٔ قدسیه اجتهاد ناممكن است.[۶] از همین رو میرزا ابوالمعالی در مدت عمر خود به هیچ یک از شاگردانش، اجازهٔ اجتهاد نداد و شاگردان او دریافته بودند كه از سوی استاد به دریافت چنین اجازه ای نایل نخواهند شد.

شیوه های جدید ابوالمعالی در علوم اسلامی و نوآوری در علم رجال و درایه قابل توجه است. وی در آثار رجالی خود تمامی آنچه را كه یک مجتهد یا محقق بدان نیازمند است و علمای پیشین آن را نادیده گرفته و متأخران نیز آن را به شمار نیاورده‌‌اند، فراهم آورده است.

سیره‌ اخلاقی

علاوه بر آن كه به دقت نظر، حسن تحریر و اندیشهٔ عمیق او اعتراف كرده اند، احتیاط او در امور، احتراز از اموال شبهه ناک، ورع و پرهیزكاری، حسن خلق، رویگردانی از دنیا، احترام به سادات و عشق او به عبادت و راز و نیاز با معبود یگانه را ستوده اند. او از لذات دنیوی، اعم از جاه و مقام یا خوردنی و پوشیدنی، گریزان بود. از جمله حالات او، آن بود كه دوست می داشت بر روی زمین بنشیند و از نشستن در غیر جاهای پست دوری می نمود. این حالات را در روزهای آخر بیماری اش نیز داشت. همچنین از معاشرت با اهل دیوان و امرای دولتی، اجتناب می ورزید، مگر به هنگام ضرورت، و این طریقهٔ او برای همگان مشهود بود.[۷]

وی به خواندن دعا، بویژه در شبهای جمعه و آن هم با جلوس بر روی زمین بسیار مقید بود.[۸] مجلس درس او به اعتراف شاگردانش »صحبت موعظه و علم دقایق اخلاق و اخلاص و روحانیتی داشت كه انسان سیر نمی شد»[۹]

 آثار

بیش از هشتاد رساله و كتاب از میرزا ابوالمعالی در موضوعات مختلف فقه، اصول، رجال، ادبیات، كلام، تفسیر، حدیث و شرح بر ادعیه معصومین(ع) بر جای مانده که بیش از نیمی از این آثار تاكنون چاپ و منتشر شده است.[۱۰]

شرح زيارت عاشورا

فقه

  • منظومه در وضو، كه مبحث وضوی شرح كفایه محقق سبزواری را به شعر در آورده است.[۱۱]
  • الرسالة الاستیجاریه فی الاستیجار للعبادة.
  • الرسالة الاسرافیة فی تحقیق الاسراف موضوعاً و حكماً.
  • رسالة فی اصوات النساء و احكامها و بیان ما یجوز و مالایجوز من سماعها و استماعها.[۱۲]
  • بیع المعاطاة[۱۳]
  • رساله فی التداوی بالمسكر
  • رساله فی اشتراط الرجوع الی الكفایة فی الحج
  • رساله فی تفطیر الغبار و الدخان[۱۴]
  • رساله فی الشرط ضمن العقد
  • شرح كفایه سبزواری، مشتمل بر مباحث وضو.[۱۵]
  • رساله فی النیة
  • رساله فی ان وجوب الطهارات نفسی او غیری
  • رساله فی الصلوة فی الماهوت
  • رساله فی الصلوة فی الحمام الوقف الذی تصرف فیه غیرالاهل
  • رساله فی الغسالة
  • رساله فی العصیر العنبی
  • رساله فی الصحیح و المعیب[۱۶]
  • حواشی بر شرح لمعه[۱۷]
رساله فی التعارض الاستصحاب

اصول فقه

  • رسائل المحقق الكلباسی
  • البشارات فی اصول الفقه[۱۸]
  • رساله فی حجیة الظن[۱۹]
  • رساله فی حجیة المظنة.
  • رساله فی الشك فی الجزئیة و الشرطیة و المانعیة (رساله اصالة البرائة)[۲۰]
  • رساله تردد الواجب بین المتبائنین
  • رساله فی الفرق بین الشك فی التكلیف و الشك فی المكلف به[۲۱]
  • رساله فی بقاء الموضوع فی الاستصحاب
  • رساله فی تعارض الاستصحابین
  • رساله فی تعارض الاستصحاب و اصالة صحة العقد
  • رساله فی البقاء علی تقلید المجتهد المیت
    رساله فی التحرير محل النزاع
  • رساله فی ان الاصل فی الاستعمال حقیقة
  • رساله فی تحریر النزاع فی دلالة النهی علی الفساد[۲۲]
  • رساله فی تعارض الاستصحاب بالملكیة السابقة مع الید[۲۳]
  • رساله فی الجهة التقییدیة و التعلیلیة[۲۴]

رجال

  • رساله فی الثقة[۲۵]
  • رساله فی اصحاب الاجماع
  • رساله فی نقد الطریق(رساله فی نقد مشیخه الصدوق فی الفقیه و الشیخ فی التهذیبین
  • رساله فی تعارض الاستصحاب بالملكیة السابقة مع الید
  • رساله فی النجاشی
  • رساله فی محمدبن الحسن، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
  • رساله فی ابی داود، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
  • رساله فی الحسین بن محمد، المبدوّ به بعض الاسانید الكافی
  • رساله فی محمد بن عبدالله، المبدو به بعض الاسانید الكافی
  • رساله فی علی بن محمد
  • رساله فی محمد بن زیاد
  • رساله فی معاویه بن شریح
  • رساله فی حماد بن عثمان
  • رساله فی محمد بن فضیل
  • رساله فی محمد بن سنان
  • رساله فی علی بن الحكم
  • رساله فی ابی بكر الحضرمی
  • رساله فی محمد بن قیس
  • رساله فی علی بن السندی
  • رساله فی حفص بن غیاث و سلیمان بن داود و قاسم بن محمد
  • رساله فی روایات ابن ابی عمیر
  • رساله فی ترجمه ابن غضائری
  • رساله فی محمد بن شریح[۲۶]
  • رساله فی احمد الحسین[۲۷]
  • رساله فی عبدالله بن محمد
  • رساله فی حسین بن عبدالله
  • رساله فی احمد بن محمد
  • رساله فی احوال الشیخ البهایی
  • رساله فی احوال المحقق الخوانساری
  • رساله فی التفسیر المنسوب الی الامام العسكری(ع)
  • رساله فی تزكیة اهل الرجال(فی تزكیه الرواة من اهل الرجال)[۲۸]
  • رساله فی سند الصحیفةالكاملة[۲۹]
  • الفوائد الرجالیة[۳۰]
  • حواشی بر قرآن كریم(از سوره نساء تا سوره معارج)[۳۱]

تفسیر قرآن

  • رساله در خطبه های تألیف یافته از آیات قرآن
  • شرح بر ادعیه و زیارت و روایات معصومین(ع)
  • شرح بر خطبه شقشقیه[۳۲]
  • شرح بر مشكلات برخی از ادعیه
  • رساله فی الاستخارة من القرآن المجید[۳۳]
  • الاستشفاء بالتربة الحسینیة[۳۴]
  • شرح زیارت عاشورا
  • شرح زیارت جامعه[۳۵]

كلام و متفرقه

  • رساله فی الجبر و التفویض
  • رساله فی شبهه الاستلزام
  • رساله فی الشبهة الحماریة
  • رساله فی حمل المشكوک فیه علی الغالب
  • رساله فی الاحساب
  • رساله در احوال انسان
  • دیوان اشعار عربی، بیش از هزار بیت
  • رساله در شرح احوال خود و پدر و نیای گرامی اش، به فارسی

تا كنون 48 عنوان از كتب و رسایل معظم له برخی در زمان حیات خود مؤلف و بیشتر آنها پس از وفات او چاپ و منتشر شده است.

تألیفات مطبوع وی همراه با خصوصیات هر كدام، عبارت است از:

  1. رساله فی بیان كیفیت زیارت عاشورا كه مؤلف، آن را در 26 صفر1290ق به پایان رسانیده است. این كتاب در زمان حیات مؤلف در سال 1310ق در تهران و در 130 صفحه چاپ شده است.
  2. رساله فی بیان الاستشفاء بالتربة الحسینیة كه در سال 1314ق در 43 صفحه چاپ شده است.
  3. مجموعه رسائل اصولی شامل پانزده رسالهٔ اصولی و رجالی مؤلف، در 1016 صفحه، كه در سال 1317ق در تهران، چاپ و منتشر شده است. این مجموعه همراه با مقدمه ای به قلم میرزا ابوالهدی كلباسی، فرزند مؤلف و نیز مؤخره ای به قلم او به نام البدرالتمام به هزینه و تلاش میرزا احمد ملا باشی، شاگرد و داماد مؤلف چاپ شده است.
  4. رساله فی الاستخارة من القرآن المجید و الفرقان الحمید كه در سال 1411ق توسط مؤسسه امام المهدی(ع) در قم و در 146 صفحه با مقدمه و تحقیق برخی از علمای قم چاپ و انتشار یافته است.
  5. الرسائل الرجالیة شامل 29 رساله در چهار مجلد، در سال 1380ش در قم توسط دارالحدیث با مقدمه و تحقیق فضلای قم چاپ شده است.
  6. شرح خطبه شقشقیه در مجموعه ای به نام میراث حوزه اصفهان، دفتر اول، با مقدمه و تحقیق برخی از فضلا، توسط مركز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان در سال 1383ش چاپ شده است.

وفات

وی پس از چند روز بیماری، در سن 67سالگی در سحرگاه روز چهارشنبه 27 صفر المظفر سال 1315 ق برابر با 1276 ش، به دیار ابدی شتافت.[۳۶] پیكر آن مرحوم نزدیک آرامگاه جدّ بزرگوارش حاجی محمد حسن خراسانی كرباسی دفن گردید.[۳۷]

پانویس

  1. ↑ تابنده، تاريخ جغــرافيای گناباد، ص195؛ معلم حبيب آبادی، مخطوط، ص98.
  2. ↑ كرباسـی زاده اصفهانی، مشــاهير مزار علامه ميرزا ابوالمعالی كلباسی، صص179-170.
  3. ↑ كلباسی، بشارات الاصول، مخطوط؛ كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، صص25-20 .
  4. ↑ كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، صص21-20؛ كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ج1، ص26.
  5. ↑ كرباســی زاده اصفهانی، مشــاهير مزار علامه ميرزا ابوالمعالی كلباسی، صص65-60.
  6. ↑ كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، ص27؛ كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ج2، صص622-621.
  7. ↑ كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، ص24.
  8. ↑ كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، ج1، ص26.
  9. ↑ گزی، تذكره القبور، به كوشش ناصر باقری بيدهندی، ص32 ، محقق، مصاحبه با آیت الله حاج شیخ حیدر علی محقق، مجله حوزه، 53، ص57.
  10. ↑ كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، صص23-21.
  11. ↑ آقا بزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج١، ص ۵٠۵.
  12. ↑ آقا بزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج٢، صص 174-35.
  13. ↑ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج٣، ص 193.
  14. ↑ آقا بزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج11، صص753-78.
  15. ↑ آقا بزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج١۴ ، صص183-36.
  16. ↑ كلباسـی، البــدر التمام في ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، صص 128-31.
  17. ↑ کتابخانه آیت الله روضاتی
  18. ↑ كلباســی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص21؛ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج3، ص11.
  19. ↑ كلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص127؛ آقا بزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج6، ص276.
  20. ↑ كلباسـی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص127؛ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج2، ص113.
  21. ↑ رساله ششم از رسائل پانزده گانه مطبوع
  22. ↑ كلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص31؛ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج11، صص137-82.
  23. ↑ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج11، ص149.
  24. ↑ كلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص129
  25. ↑ كلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، ص 128.
  26. ↑ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج4، صص165-148.
  27. ↑ کلباسی، الرسائل الرجالیه، ج1، ص23.
  28. ↑ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج11، صص 152-141.
  29. ↑ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج12،ص236؛ کلباسی، لبــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام، ص129.
  30. ↑ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج16، ص337.
  31. ↑ کلباسی، البــدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجد العلام ، ص129.
  32. ↑ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج13، ص222؛ ج14، ص114.
  33. ↑ كلباسی، البدر التمام فی ترجمه الوالد القمقام و الجدالعلام، صص 129-34.
  34. ↑ آقابزرگ طهرانــی، الذريعــه، ج2، ص32.
  35. ↑ مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص105.
  36. ↑ كلباســی، شــرح زيارت عاشــورا، صص30-31.
  37. ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج1، صص138-132.

منبع

  • مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج۱، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۹.
برگرفته از «https://wiki.esfhozeh.ir/index.php?title=ابوالمعالی_کلباسی&oldid=50375»