این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمدحسن کلباسی
این نوشتار نیازمند جعبهٔ اطلاعات است. ممکن است بخواهید با افزودن یک جعبهٔ اطلاعات، به استانداردسازی نمایش موضوع کمک کنید. |
حاج محمّدحسن کرباسی (کلباسی)(1115ق- 1190ق) پدر زعیم نامدار آیت اللّه العظمی حاج محمّد ابراهیم کلباسی می باشد. این عالم ربّانی، از اجلّه زهاد و عُبّاد قرن دوازدهم هجری و ساکن اصفهان بوده و بنیانگذار سلسله ای درخشان از عالمان و فرهیختگان مسلمان و پیشوایان دینی جامعه شیعی به شمار می‌رود.
زندگی نامه
ولادت
حاج محمد حسن در سال 1115ق دیده به جهان گشود.[۱] درباره محل تولد وی به اختلاف سخن گفته اند؛ ولی تردیدی در این نیست که او در خراسان و ظاهراً مابين هــرات تـا کاخک به دنیا آمده است. برخی تولدش را در محله حوض كرباس هرات[۲] و بعضی نیز در کاخک نوشته اند.[۳]وی از اهالی خراسان بوده و به خاطر اینکه مدتی در محلّه حوض کرباس هرات بود به کرباسی شهرت یافت.[۴]
خاندان
او فرزند حاج محمد قاسم بوده و این اندازه گفته اند که وی از فضلا و اخیار به شمار می رفته وظاهراً در حوض کرباس یا محلی دیگر از خراسان مقیم بوده و در آن جا وفات یافته است.[۵] اما در چند سال اخیر برخی از علمای خاندان کلباسی، نام پدر و جد اول و جد دوم حاج محمدحسن را به شرح زیر چنین آورده اند:
حاج محمد حسن فرزند حاج محمد جعفر کرباسی و وی فرزند حاج محمد قاسم و ایشان نیز فرزند حاج محمد صادق بوده است.[۶] ملا محمد جعفر معروف به آخوند کرباسی از علما و فقهای زمان شاه سلطان حسین صفوی بوده و صاحب حدائق و صاحب جواهر، بعضی از آرا و فتاوای فقهی او را ذکر کرده اند.[۷] البته در همین دوران، فقیه عارف و محدث کامل و متکلم ماهر دیگری با نام مولی محمد جعفر خراسانی کرباسی فرزند محمد طاهر طوسی از شاگردان و مجازین علامه مجلسی و فاضل سراب در اصفهان به سر می برده که صاحب آثاری مانند «تباشیر» و «اکلیل المنهج» بوده است.[۸] طبق گفته این دسته از علمای خاندان این دو شخص یکی بوده اند اما تاریخ وفات صاحب تباشیر، سال 1175ق ذکر شده، در حالی که سال وفات آخوند کرباسی - طبق نوشته کتیبه سنگ قبرش در یزد - سال 1150ق بوده است. آخوند کرباسی صاحب مزاری معروف در محله گذرگاه «جوب هرهر» یزد است.
در هر حال سلسله انتساب مذکور جای تحقیق و تأمل جدی دارد. نکته دیگر اینکه نسب شریف او به مالک اشتر منتهی می گردد.
فرزندان
وی دارای سه پسر بوده که عبارتند از:
2. حاج محمّد جعفر
3. مولی محمّد قاسم
و نیز دو دختر که یکی به ازدواج عالم جلیل ملّا محمّد نائینی (مدفون در جوار فاضل هندی) و دیگری به ازدواج حاج ملّا علی بیدختی از علمای زاهد گناباد در آمد.[۹]
سیره اخلاقی
صاحب «بدر التمام» در بیان مقام والای جدش حاجی محمد حسن می‌نویسد:
مرحوم حاج محمد حسن - طاب ثراه - از جمله علمای عاملین و عباد و زهاد و سالكين الى الله بوده و راغب در خیرات و ساعی در مبرّات و آمر به معروف و ناهی از منکر و مروج امورات شرعیه و صاحب کرامات و مقتدای مردم در جماعات بوده است».[۱۰]
درباره حاج محمد حسن سخنی که یکی از بزرگان آن عصر در حق او گفته است کافی است: «حاج محمدابراهیم کرباسی، حسنه ای است از حسنات حاج محمد حسن».[۱۱]
حاج محمد حسن پس از مسافرت های طولانی به شهرهای مختلف نهايتاً وارد دارالعلم اصفهان شد و از همان ابتدا از یاران خاص و دوستان نزدیک حكيم متأله آقا محمد بیدآبادی گردید. آشنایی و صمیمیت میان این دو عالم ربانی، تا بدان جا رسید که حاج محمد حسن پیش از فوت، عارف بیدآبادی را قیم و وصی خود در امور فرزند عزیزش محمد ابراهیم قرار داد و از بیدآبادی خواست تا او را تحت نظر خود، تعلیم و تربیت نماید.[۱۲]
آقا محمد بیدآبادی نیز حق دوستی و مصاحبت را ادا نمود و از محمد ابراهیم مانند یکی از فرزندان خود، مراقبت نمود؛ به گونه ای که محمد ابراهیم سالیانی چند – حدود یک دهه - در خدمت و ملازم رکاب بیدآبادی بود و حتی در بیت و منزل او بسر می‌برد و در علم و عمل، به شیخ و مراد خود تأسی می جست. حاج محمد حسن بخوبی می دانست که فرزند خود را به چه کس بسپارد و چنین بود که از بیت بیدآبادی شخصیتی تربیت شد که آوازه او در عالم پیچید و شهرتش جهانگیر شد و او کسی جز حاجی کرباسی نبود که خدماتش به عالم تشیع قابل وصف نیست. به تعبیر محدث قمی «و کل مانا له الكرباسي من بركات هذا العالم الرباني».[۱۳]
با توجه به سخنان مذکور و از این که حاج محمد حسن با آقا محمد بیدآبادی مصاحبت داشته چندان که او را وصی خود قرار داده و نیز این که هاتف اصفهانی مرثیه ای زیبا و رسا درباره حاج محمد حسن سروده، معلوم می‌شود که وی خود نیز از اهل عبادت و ریاضت و تقوی بوده است.[۱۴]
جایگاه
جایگاه علمی
از مجموع گفتار بزرگان درباره حاجی محمدحسن و نیز مناصب دینی و اجتماعی معظم له و عنایت معاصرینش نسبت به او به خوبی رفعت مقام و بزرگی شان و منزلتش معلوم می‌شود. فقیه و اصولی نامدار جهان تشیع میرزای قمی در اجازه اجتهادی که برای حاجی کرباسی صادر فرموده است، در وصف پدر حاجی می نویسد:
«العالم العامل العابد الباذل المبرور المغفور الحاج محمد حسن الشهير بالكرباسی. [۱۵]
حاجی کرباسی در ذکر نام اساتید خود، نخست نام پدر بزرگوارش را چنین می‌آورد:
«اولاً تحصیل نزد والد ماجد با قدسیت نفس [...] از اوتاد ارض و ارکان بالا... .
فعالیت‌ها
یکی از ویژگی‌های پسندیده حاج محمد حسن، این بوده است که به هر شهر و دیاری که پا گذاشته، آثار نیک فرهنگی و خدمات دینی و اجتماعی بسیاری از خود به یادگار گذاشته است. مسیر حرکت او از هرات به طرف اصفهان، از شهرهای کاخک، مشهد و یزد بوده است. در هرات، پیشوای روحانی و امام جمعه و جماعت مردم آن دیار و مشغول به وظایف دینی و اجتماعی خود بوده است. هنگامی که از هرات به کاخک - نزدیک به گناباد - رسید، مدرسه ای برای طلاب علوم دینی در کاخک بنا کرد. مغازه هایی را نيز وقف آن نمود و کتب مورد نیاز طلاب را نیز خریده و وقف نمود.[۱۶] از کاخک به سوی مشهد مقدس رفت و در این شهر نیز مدرسه مخروبه ای را تعمیر نموده و کاروانسرایی را هم جهت صرف منافعش برای مدرسه مزبور، خریداری و وقف نمود و تا این اواخر هم مدرسه فوق به مدرسه «حاجی حسن» مشهور بود.[۱۷] پس از مشهد وارد یزد شد و شبستان وسیعی نیز برای مسجد ریگی این شهر ساخت.
از جمله آثار خیر و برکات وجودی او در اصفهان عبارتند از:
- تعمير مدرسه الماسيه
- تعمیر و احیای مدرسه مبارکیه
- بیرون کردن لُرها از مدرسه شاهزاده ها و تعمیر اساسی آن و برگرداندن آن به طلاب علوم دینی
- خریدن حمام على اكبر واقع در محله مسجد حکیم اصفهان و وقف منافع آن برای روغن چراغ طلاب مدرسه های سه گانه مذکور[۱۸]
نكته جالب توجه این است که حاج محمد حسن با تمام مقامات علمی و زهد و مراتب معنوی اش، خود شخصاً در تعمیر و بنای مدارس شرکت می کرده است.[۱۹] حاج محمد حسن که در دوره نادرشاه افشار در اصفهان بوده و به دستگیری و کمک خانواده های ستمدیده از جور زمان و سفاکی افغان کمر بسته بود، نسخه موصوفه و هم نسخه های دیگری را از بازماندگان طبقه علما و فضلا مصیبت زده و غارت شده خریداری و به سال ۱۲۰۱ق وقف کرده است.[۲۰]
وفات
حاج ملّا حسن پس از هفتاد و پنج سال عمر پربرکت در سال 1190 ق وفات یافت[۲۱] و در جوار مرقد مطهّر علاّمه خواجوئی واقع در تخت فولاد اصفهان، تکیه ملا اسماعیل خواجویی مدفون شد.[۲۲] سنگ نوشته مزار او که اشعار هاتف اصفهانی بر آن آمده چنین است:
"هذا مرقد العالم العامل والحبر الفاضل الکامل، مقیم الفرائض ومؤدّ السنن، محمّد حسن، اسکنه اللّه فی فرادیس الجنان وریاض الغفران وهو والد الحاج محمّد ابراهیم کلباسی".
| هزار افسوس کز بیداد گردون | ز دنیا قدوه اهل زمین رفت | |
| امام و مقتدای اهل دین شد | سر و سرحلقه اهل یقین رفت | |
| فلک برد از جهان حاجی حسن را | رواج و رونق شرع مبین رفت[۲۳] |
پانویس
- ↑ فاضلی، مجله المرشد، ص117.
- ↑ معلم حبیب آبادی، احوال حاجی کلباسی و اولادش، صص 8-7؛ گزی، تذکرة القبور، ص89.
- ↑ تابنده، تاریخ و جغرافیای گناباد، صص۱۸9-188.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص530
- ↑ مهدوی، مقدمه بر حقوق زن و میراث، ص 22.
- ↑ الکرباسی، آل الکرباسی، ص ٦٣.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج ۳۲، ص ۲۹۲؛ مقدس اردبیلی، حدائق الشيعه، ج ۲۵، ص 489.
- ↑ خوانساری، شرح روضات الجنات، ج۳، ٢٦١؛ آقابزرگ تهرانی، الکواکب المنتشره، ص 141.
- ↑ کلباسی حائری، خاندان کلباسی، صص91-82.
- ↑ کلباسی، البدر التمام فی ترجمة الوالد القمقام و الجد العلام، ص۱۸.
- ↑ کلباسی ، تذکرة العظیمیه، ص ۳۲؛ کلباسی حائری، خاندان کلباسی، ص 84.
- ↑ کلباسی، البدر التمام فی ترجمة الوالد القمقام و الجد العلام، صص9-8.
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ص ٦١٩.
- ↑ معلم حبیب آبادی، احوال حاجی کلباسی و اولادش، صص 12-11.
- ↑ مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص ٤٧.
- ↑ کلباسی حائری، خاندان کلباسی، ص ۸8-۸7.
- ↑ خراسانی، منتخب التواریخ، ص ٦٥٦.
- ↑ کلباسی، البدر التمام فی ترجمة الوالد القمقام و الجد العلام، ص۸؛ معلم حبیب آبادی، احوال حاجی کلباسی و اولادش، صص10-9.
- ↑ کلباسی، رساله در شرح احوال حاج محمد حسن و حاج محمد ابراهیم کرباسی، مخطوط.
- ↑ روضاتی، فهرست کتب خطی اصفهان، ج 2، ص336.
- ↑ خوانساری، شرح روضات الجنات، ج ۱، ص ۸۵.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، صص531- 530.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج3، صص521-518.
منابع
- قاسمی، رحیم، بزم معرفت: مشاهیر تخت فولاد اصفهان (تکیه محقق خواجویی)، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ اول، ۱۳۸۸.
- مهدوی، سید مصلح‌الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1386.
- مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج3، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1392.