حسن صافی اصفهانی

پرونده:حسن صافی اصفهانی.jpg

آیت الله شیخ حسن صافی

حسن صافی اصفهانی (1298ش-1374ش)، از فقهای معاصر شیعه، جد اعلایش ملا صالح مازندرانی شارح کافی و داماد علّامه مجلسی می‌باشد. مدتی در اوایل شروع نهضت اسلامی، عهده‌دار تدریس در مدرسه چهارباغ اصفهان گردید. ایشان ریاست حوزه علمیه اصفهان و امامت جماعت مسجد جامع اصفهان را به عهده داشت. وی در درس آیت‌اللّه شهاب‌الدّین مرعشی نجفی و شیخ عبدالرزاق قائنی و دیگر اساتید از جمله امام خمینی حاضر شد.

زندگی نامه

آیةالله صافی در سال 1298 شمسی (1338 قمری) در اصفهان و در خانواده‌ای متدین، چشم به جهان گشود. پدر ایشان نصرالله مردی مؤمن، آشنای به مسائل دینی و از ارادتمندان علّامه امینی بود.شغلش صحافی کتب مذهبی بود و در نجف در کتابخانه امیرالمؤمنین نزد علامه امینی کار می‌کرد. حاج نصرالله حدود سال ۱۳۴۴ در نجف اشرف فوت شد و مدفنش در وادی السلام نجف کنار مقبره هود و صالح پیغمبر می‌باشد.

شیخ حسن صافی اصفهانی پس از پشت سر نهادن تحصیلات جدید و با تشویق و راهنمایی‌های مرحوم آیةالله شیخ احمد حججی نجف‌آبادی وارد حوزه علمیه اصفهان شد و در یکی از حجره‌های «مدرسه نوریه» سکونت گزید و مقدّمات علوم دینی را در این شهر آموخت؛ یکی از اساتید ایشان در اصفهان، مرحوم حجّةالاسلام والمسلمین حاج‌آقا یحیی فقیه ایمانی (1293 ـ 1420 ق) بود.

آیةالله صافی پس‌ازآن برای افزایش دامنه دانش خویش عازم شهر قم شد و در حجره‌ای در «مدرسه ملّا صادق خان» سکونت و در محضر برخی اساتید مانند آیةالله العظمی سیّد احمد خوانساری و علّامه سیّد محمّدحسین طباطبائی، به شاگردی و کسب فیض پرداخت.

آیةالله صافی در ادامه به حوزه کهن‌سال نجف اشرف هجرت نمود و به مدت بیست و هفت سال از محضر عالمان آن دیار بهره‌های فراوان برد و خود نیز در کرسی تدریس به پرورش شاگرد پرداخت. آن فقیه فرزانه در سال 1389 قمری به اصفهان بازگشت و به تدریس، پرورش شاگرد و بیان احکام الهی پرداخت و در مدرسه صدر بازار اصفهان، به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و چندی نیز در مدرسه امام صادق همین شهر، مبانی اقتصاد اسلامی را تدریس نمود.

از ویژگی‌های بارز آیةالله صافی اخلاص، تواضع، کتمان، لطف و محبّت در معاشرت با مردم، تسلّط و استحضار بر ابواب فقه، محبّت و عشق به خدای متعال و توجّه خاص به ائمه معصومین بالأخص حضرت سیّدالشهدا علیه‌السلام و بقیة‌الله الاعظم عجّل­ الله ­تعالی فرجه ­الشریف بود.

به هر وسیله ممکن در موسم حج شرکت می‌نمود و با این که در شأن او نبود، مدتی به‌عنوان روحانی کاروان و گاهی نیز به نیابت از افراد، به حج مشرف می‌شد و راهنما، مشاور و پشتوانه علمی قابل توجهی برای حجاج بیت‌ الله الحرام بود».

عالم وارسته مرحوم سیّد علی‌اکبر واعظ درباره استاد عظیم‌الشأن خود می‌نویسد:

«آیةالله صافی و ما ادراک ما آیةالله صافی! از نظر علمی ظاهراً در حد یکی از مراجع فعلی بود و ازنظر بی‌رغبتی به دنیا و تواضع، فردی استثنایی و کم‌نظیر بود. ایشان یکی از مصادیق بارز آن حدیث مشهور بود که حضرت عیسی علیه‌السلام به حواریون فرمود: "من یذکّرکم الله رؤیته و یزید فی علمکم منطقه و یرغّّبکم فی الآخرة عمله" بود».

اساتید

برخی از اساتید ایشان در نجف اشرف، عبارتند از حضرات آیات: سیّد ابوالقاسم خوئی، سیّد جمال‌الدین گلپایگانی ، شیخ صدرا بادکوبه‌ای، شیخ عبدالحسین رشتی ، سیّد عبدالهادی شیرازی، شیخ محمّدعلی کاظمینی، شیخ محمّدکاظم شیرازی، سیّد محسن حکیم.

شاگردان

از ویژگی‌های درس مرحوم آیةالله صافی اصفهانی، بیان سلیس و جذاب ایشان بوده و به همین جهت تدریس ایشان بسیار مورد توجّه قرار می‌گیرد و در ایامی که در حوزه نجف خود به تحصیل مشغول بودند همزمان تدریس نیز می‌نمودند؛ ولی بیشترین تدریس ایشان در اصفهان و در مدرسه صدر بازار بود.

برخی از طلّاب و فضلایی که در اصفهان محضر مرحوم آیةالله صافی را مغتنم شمردند، عبارتند از حضرات آیات و حجج‌اسلام:

ـ سیّد ابوالحسن مهدوی .

ـ سیّد احمد بهشتی­ نژاد .

ـ شیخ اسدالله جوادی گورتانی .

ـ مرحوم شیخ اسماعیل اکبری خورزوقی (1303 ـ 1392 ش).

ـ شیخ اصغر حیدری کمال­ آبادی .

ـ شیخ محمّدباقر آصفی نجف ­آبادی .

ـ محمد حسن داورپناه"شیخ محمّدحسن ایزدپناه .

ـ شیخ رضا قربانیان .

ـ شیخ عبدالکبیر جعفری شیخ شبانی .

ـ شیخ محمّدعلی ابراهیمی .

ـ استاد فقید شیخ علی‌اصغر قربانی ­مقدم (1345 ـ 1384 ش).

ـ استاد فقید شیخ علی‌اکبر فقیه (1327 ـ 1389 ش).

ـ استاد فقید سیّد علی‌اکبر واعظ برزانی (1324 ـ 1382 ش).

ـ شیخ کریم بهشتی سینی .

ـ شیخ مجید مرتضوی دام‌ظلّه.

ـ استاد فقید مرحوم شیخ محمود قانعی (1338 ـ 1389 ش).

ـ شیخ مرتضی شرکت دام‌ظلّه.

ـ سیّد مرتضی هاشمی طالخونچه ­ای .

ـ مرحوم شیخ نصرالله صالحی نجف­ آبادی

ـ سیّد نورالله عقیلی خمینی‌شهری .

ـ مرحوم سیّد هدایت­ الله خدائی (1329 ـ 1374 ش).

آثار

از ايشان تأسیس مدرسه علمیه و مرکز تحقیقات اسلامی صاحب الامر(عجل اللَّه تعالی فرجه الشّریف) در قم و دارالشّفاء فاطمیّه در اصفهان به يادگار مانده‌است.

همچنین برخی از آثار مکتوب مرحوم آیةالله صافی، عبارت است از:

1. هدایةالاصول (تقریرات درس مرحوم آیةالله خوئی که در چهار مجلّد به زیور طبع آراسته شده است).
2. شوق وصال (درس‌های اخلاق ایشان ‌که با تحقیق دوست فاضل، آقای دکتر حامد ناجی در دو جلد نشر شده است).
3. تقریرات درس فقه مرحوم آیةالله خوئی (مخطوط).
4. تطبیق بین اقتصاد اسلامی و اقتصاد سوسیالیسم و کاپیتالیسم (مخطوط)

در محضر آیةالله صافی اصفهانی

در مصاحبه‌ای که مجلّه وزین «حوزه» با مرحوم آیةالله صافی داشته، ایشان نکات ارزشمندی را بیان نموده‌اند که قسمت‌هایی از این پرسش و پاسخ را ـ با اندکی تلخیص و تصرف ـ باهم مرور می‌کنیم:

توصیه های آموزشی

ـ مقصود از مطالعه عمیق چیست؟

«به نظر من عمیق خواندن درس چند ویژگی دارد:

1- پیش مطالعه؛ بدین معنی که هر درسی را قبل از آن‌که استاد تدریس کند به‌خوبی مطالعه کند و نظرهای گوناگون را ببیند، مطالبی را که می‌فهمد و نظریه‌ای را که می‌پسندد، یادداشت کند و آن‌چه را هم که نفهمیده، علامت سؤال بگذارد؛ با چنین ذهنیتی پای سخن استاد بنشیند.

2- پرهیز از تعبّد؛ احترام به استاد لازم و ضروری است، امّا نباید مانع از نقد و بررسی دیدگاه‌ها و نظرات او بشود. هیچ‌گاه نباید به سخن استاد مانند وحی الهی نگاه کرد، هرچند مقام علمی وی بالا باشد. از این‌که از استاد دلیل بخواهد و یا نظری برخلاف نظر استاد ابراز کند، نباید وحشت داشته باشد.

واضح است که اگر کسی یک دوره اصول با حذف زوائد و این خصوصیات بخواند، قدرت استنباط پیدا می‌کند؛ گرچه استعدادش معمولی باشد».

ـ راجع به «تدریس خوب» چه پیشنهادی دارید؟

«به نظر من استاد، مسئول وقت شاگرد است. باید حتّی‌المقدور تلاش کند تا در کمترین فرصت، بیشترین مطالب را به شاگردان بدهد؛ برای این منظور علاوه بر توانایی‌های لازم، باید هر درسی را دو بار مطالعه کند یک بار برای فهم مطلب و انتخاب نظریه و یک بار، برای چگونگی بیان مطلب و تفهیم آن به شاگردان.

متأسفانه دیده و شنیده می‌شود که برخی از اساتید محترم، به دوّمی کمتر بها می‌دهند در حالی که بسیار بسیار مهم است».

وفات

مرحوم آیةالله صافی، پس از عمری تلاش و مجاهدت در جهت اعتلای کلمةالله در روز جمعه سوم جمادی‌الثانی 1416 قمری (هفتم مهرماه 1374) در سن هفتاد و شش سالگی چشم از جهان فرو بست و جسم پاکش پس از تشییعی باشکوه و اقامه نماز توسط مرحوم آیةالله حاج‌آقا حسن امامی در جوار مقبره علّامه مجلسی در دل خاک آرام گرفت.

فرازی از وصیت‌نامه

«خداوندا: تو را شاهد می‌گیرم که زندگی را با نام تو و اولیای گرامی تو شروع کردم و عمری میل من این بود که در راه تو و برای تو و به سوی تو، قدم بردارم. تو را شاهد می‌گیرم که وجودم از عشق به تو و اولیای تو پایدار است. قلب من، به یاد اربابم و صاحب اختیارم حضرت صاحب‌الامر امام زمان عجّل­ الله­ تعالی فرجه ­الشریف زنده است و به محبّتش، پاینده است و به ولایتش، مباهات می‌کنم و دلباخته جمال زیبای آسمانی حضرتش می‌باشم.

خداوندا: از تو می‌خواهم که با روحی سرشار از محبّت و ولایت خاندان نبوت علیهم‌السلام و امام زمان سلام‌الله‌علیه با حضرت ملک‌الموت ملاقات کنم و پرونده زندگی من نیز با نام تو و یاد اولیاء گرامی تو بسته شود و این پرمایه‌ترین توشه‌ای است که می‌توان با آن روزگار قبر و قیامت را به‌خوبی و خوشی سپری کرد و چراغ پر فروغی است که در ظلمت قبر و ضیق لحد و سؤال نکیر و منکر، راه را بر ما آسان می‌گرداند....»

منابع

برگرفته از: کتاب سیمای صالحان

برگرفته از: مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.