این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما

تفاوت میان نسخه‌های «محمدعلی معلم حبیب‌آبادی»

از دانشنامه حوزه علمیه اصفهان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(افزودن رده، ویرایش متن و پانویس، افرودن لینک)
سطر ۱: سطر ۱:
میرزا محمدعلی معلم حبیب‌آبادی (۱۳۰۸-۱۳۹۶ق) از عالمان شیعه قرن ۱۴ق در اصفهان. وی پس از گذراندن تحصیلات علوم دینی در زادگاه خویش به اصفهان رفت و با حضور در [[مدرسه علمیه کاسه گران|مدرسه کاسه‌گران]] به تدریس، تحقیق و تألیف پرداخت. معلم حبیب‌آبادی به‌دلیل سروده‌ها و کتاب‌های فراوانی که نگاشته، دارای شهرت است. او از برخی استادان خویش، اجازه روایت داشت و مشهورترین اثرش، کتاب [[مکارم الآثار]] است.
'''میرزا محمدعلی معلم حبیب‌آبادی''' (۱۳۰۸-۱۳۹۶ق) عالم، ادیب متتبّع و مورّخ متضلّع شاعر کامل قرن چهاردهم در اصفهان است. در ابتدا «'''مستعصم'''» و سپس «'''آذر'''» تخلّص می کرد و عاقبت آن را به «'''معلم'''» تغییر داد. معلم حبیب‌آبادی به‌دلیل سروده‌ها و کتاب‌های فراوانی که نگاشته، دارای شهرت است. او از برخی استادان خویش، اجازه روایت داشت و مشهورترین اثرش، کتاب [[مکارم الآثار]] است.[[پرونده:معلم حبیب آ بادی.jpg|بندانگشتی]]
{{نیازمند تکمیل}}[[پرونده:معلم حبیب آ بادی.jpg|بندانگشتی]]
<br />
<br />
==زندگی‌نامه==
==زندگی‌نامه==
میرزا محمدعلی فرزند زین‌العابدین در سال ۱۳۰۸ق مطابق با ۱۲۶۹ش در روستای حبیب‌آباد از توابع برخوار اصفهان به دنیا آمد. او بخشی از دروس دینی خود را در روستای خود گذراند و مرجع امور دینی شد. او برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۵۸ق به اصفهان رفت و به اصرار [[جلال‌الدین همایی]] و میرزا [[رضا کلباسی]] در مدرسه کاسه‌گران ساکن شد و به تدریس و تألیف پرداخت. وی مدتی را در کتابخانه شهرداری اصفهان به عنوان کتابدار مشغول به کار شد.<ref>اصفهانی، معلم حبیب آبادی و اثر ماندگارش: مکارم الآثار، ۱۳۸۲ش، ص۲۶.</ref>


==='''وفات'''===
===ولادت===
معلم حبیب‌آبادی سه‌شنبه ۲۲ رجب سال ۱۳۹۶ق برابر با ۲۹ تیر ۱۳۵۵ش به علت بیماری کلیوی درگذشت و در قبرستان حضرت زینب حبیب‌آباد به خاک سپرده شد. به مناسبت درگذشت او، [[سید محمدصادق بحرالعلوم]] از نجف، پیام تسلیتی در۲۶ شعبان سال ۱۳۹۶ق ارسال نمود.<ref>یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه</ref>
در اواخر محرم الحرام یا اوایل صفر سال 1308ق مطابق با ۱۲۶۹ش در روستای حبیب‌آباد از توابع برخوار اصفهان به دنیا آمد.<ref>رجایى زفره‌اى، به یاد مرحوم محمدعلى معلم حبیب‌آبادى، مجله وحید، شماره پیاپى 195، ص 384 ؛ مشیری، وفیات معاصران، مجله گوهر، سال چهارم، شماره هشتم، ص 724.</ref>
 
===خاندان===
میرزا محمّدعلی معلم حبیب آبادی فرزند زین العابدین بن حسین بن علی اکبر بن محمّد بن حسین است.<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ج4، ص789.</ref>
 
از معلم حبیب آبادى یک فرزند پسر به نام احمد آقا و سه دختر باقى مانده است که همگى ازدواج کرده و داراى فرزندان صالح و عموماً ساکن حبیب آباد و احیاناً اصفهان هستند.<ref>یادنامه حبیب‌آبادى، کتابخانه الکترونیکی شیعه، ص 10 و 6.</ref>
 
===تحصیلات===
او دروس مقدماتی را از هفت سالگی در روستای خود آموخت و تا جمادی الاولی سال ۱۳۲۲ ق ادامه داد. پس از وقفه ای چند ساله در اثر معاشرت و مجالست با بعضی از علما و فضلا در اصفهان و دیگر شهرها، ومکاتبه با برخی از رجال اهل علم در محرم سال ۱۳۲۸ ق به تحصیل ادامه داد و مرجع امور دینی شد. او برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۵۸ق به اصفهان رفت و به اصرار [[جلال‌الدین همایی]] و میرزا [[رضا کلباسی]] در [[مدرسه شمسیه|مدرسه کاسه‌گران]] ساکن شد و به تدریس جامع المقدّمات و سیوطی و تألیف پرداخت. و اوقات خود را بیشتر در علومی نظیر لغت ، ادبیات ، تاریخ ، تراجم ، هیئت ، ریاضیات و شعر صرف می‌نمود. وی مدتی را در کتابخانه شهرداری اصفهان به عنوان کتابدار مشغول به کار شد.<ref>معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ص۲۶.</ref>
 
===اساتید===
اساتید وی عبارتند از:
 
#میرزا [[محمدعلی رجاء زفره ای|محمّدعلی رجاء زفره ای]](علوم ریاضی، هیأت و نجوم قدیم و تقویم)
#آقا شیخ محمّدرضا قمشه ای(فقه و اصول)
#[[رضا بن عبدالرحیم کلباسی|میرزا رضا کلباسی]](فقه و اصول)


==اساتید و شاگردان==
معلم حبیب‌آبادی از پنج نفر از عالمان معاصر خود اجازه روایت گرفته است:
معلم حبیب‌آبادی از پنج نفر از عالمان معاصر خود اجازه روایت گرفته است:


*ملا [[محمدحسین فشارکی اصفهانی]]
#ملا [[محمدحسین فشارکی اصفهانی]]
*میرزا [[محمدرضا کلباسی اصفهانی]]
#میرزا [[محمدرضا کلباسی اصفهانی]]
*سید [[ابوالقاسم دهکردی]]
#سید [[ابوالقاسم دهکردی]]
*آقا بزرگ تهرانی
#آقا بزرگ تهرانی
*شیخ محمدباقر بیرجندی
#شیخ محمدباقر بیرجندی
*سید [[محمدتقی یزدآبادی اصفهانی]].
#سید [[محمدتقی یزدآبادی اصفهانی]]<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ج4، ص 789؛ روضاتی، زندگانی آیت الله چهارسوقی، صص59و148؛  معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۷، ص۲۳۵۲.</ref>


از شاگردان معلم می‌توان به شیخ [[عباسعلی ادیب]]، [[سید حسن فقیه امامی]]، [[سید جلال همایی]]، [[محمدباقر ساعدی]]، [[سید محمدعلی روضاتی]]، [[فضل‌الله ضیاءنور]]، شیخ [[حسین آل محفوظ]] و [[سید عباس کاشانی]] اشاره کرد که به برخی از آنان اجازه روایت داده است.
===شاگردان===
کتاب [[مکارم الآثار]]<ref>یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه.</ref>
عالمان و ادیبان ذیل از محضر معلم حبیب آبادى استفاده کرده اند که به برخی از آنان اجازه روایت داده است:
{{چندستونه|2}}
# شیخ [[عباسعلی ادیب]]
# [[سید حسن فقیه امامی]]
# [[سید احمد فقیه امامی|سید احمد فقیه امامى]]
# [[سید جلال همایی]]
# [[محمدباقر ساعدی]]
# [[سید محمدعلی روضاتی]]،  
# [[فضل‌الله ضیاءنور]]،  
# شیخ [[حسین آل محفوظ]]
# [[سید عباس کاشانی]]
# [[حسین بن احمد عمادزاده کربکندی برخواری اصفهانی|حسین عمادزاده]]
# استاد [[سید مصلح الدین مهدوی|سید مصلح الدین مهدوى]]<ref>پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج 4، ص 483 .</ref><br />
{{پایان چندستونه}}
==جایگاه==


==تألیفات==
===جایگاه علمی===
نوشتار اصلی: فهرست آثار معلم حبیب‌آبادی
او در هر رشته از فنّ رجال، ادب، نجوم و شعر که وارد مى گردید، به خوبى از عُهده اش بر مى آمد. در فنّ رجال و شرح حال دانشورانِ عرصه عرفان، فقه، اصول و ادب دست توانایى داشت و در این رشته مهم، مورد وثوق دانشمندان فنّ مذکور قرار گرفت و به همین دلیل بزرگان و اساتید برجسته حوزه اصفهان، تتبّع او را در نگارش ابعاد علمى و فکرى بزرگان معرفت و فضیلت، مورد ستایش و تحسین قرار داده اند.


وی از سال ۱۳۲۷ق شروع به تألیف کتاب نمود و بیش از سی کتاب بزرگ و کوچک از خود به یادگار گذاشت. مشهورترین اثر حبیب‌آبادی کتاب [[مکارم الآثار]] در احوال رجال دوره قاجار است.<ref>رجایی، بیاد مرحوم علی معلم حبیب‌آبادی، ۱۳۵۵ش، ص۳۸۵</ref><ref>اصفهانی، معلم حبیب‌آبادی و اثر ماندگارش: مکارم الآثار، ۱۳۸۲ش، ص۲۷.</ref>
وی مهم ترین مددکار در تصحیح و تهیه غلط نامه هاى کتاب الذریعه بوده است.
 
معلم حبیب آبادى در تدریس امتیازاتی چون ادب بسیار در نشستن، نظم در وقت درس، حالات معنوی و وارستگی، احترام خاص برای رجال عملی و ادبی و تجلیل از آنها، تسلط غیر قابل وصف به تفسیر قرآن، مبهم و مهمل قرار ندادن کوچک ترین و جرئی ترین مطلب داشته اند.<ref>با استفاده از نوشتار حاج آقا سید حسن فقیه امامى، مندرج در یادنامه معلم حبیب‌آبادى، ص 62 ـ 60.</ref>


==سرودن اشعار==
معلم حبیب‌آبادی در سرودن شعر طبع روانی داشت و با توجه به تسلط در تاریخ به زندگانی و سرگذشت مردان نامی خصوصا اولاد و نوادگان امامان معصوم پرداخت. او در سال ۱۳۲۴ق زبان به شعر گشود و تخلص خود را در شعر پس از مستعصم و آذر به «معلم» تغییر داد و سپس نام خانوادگی خویش را با همان کلمه مشهور ساخت.<ref>یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه</ref> از اشعار اوست:
معلم حبیب‌آبادی در سرودن شعر طبع روانی داشت و با توجه به تسلط در تاریخ به زندگانی و سرگذشت مردان نامی خصوصا اولاد و نوادگان امامان معصوم پرداخت. او در سال ۱۳۲۴ق زبان به شعر گشود و تخلص خود را در شعر پس از مستعصم و آذر به «معلم» تغییر داد و سپس نام خانوادگی خویش را با همان کلمه مشهور ساخت.<ref>یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه</ref> از اشعار اوست:
{| class="wikitable"
{{شعر}}
|مرغ سحر چو دوش بنای ترانه کرد
{{ب|مرغ سحر چو دوش بنای ترانه کرد|شوری بپا ز زمزمه عاشقانه کرد}}
|
{{ب|عاشق کجا دلش نتپد در هوای دوست|''چون'' تیر غمزه از پی صیدش روانه ''کرد''}}
|شوری بپا ز زمزمه عاشقانه کرد
{{ب|خواندیم بس فسانه ز احوال عاشقان|ما را خراب حالت ایشان فسانه کرد}}
|-
{{ب|جان و سرم فدای ره دوستی که او|روز ألست در دل عشاق خانه کرد}}
|عاشق کجا دلش نتپد در هوای دوست
{{ب|یک جلوه کرد و بر دل جملگی ز دست|عرفان خود بهانه همی زان میانه کرد}}
|
{{پایان شعر}}
|چون تیر غمزه از پی صیدش روانه کرد
 
|-
مرحوم معلم حبیب آبادى زمانى که به اصفهان مهاجرت نمود، با راهنمایى مرحوم محمدعلى مکرّم ـ هم ولایتى خود ـ در کتابخانه و قرائت خانه شهردارى اصفهان به کار کتاب دارى مشغول گردید. البته علاقه اش به کتاب و مطالعه در حدى بود که راضى شد مدتى از عمر خود را با عنوان کتابدار انجام وظیفه کند.<ref>رجایى زفره‌اى، به یاد مرحوم محمدعلى معلم حبیب‌آبادى، مجله وحید، شماره پیاپى 195، ص 386 .</ref><br />
|خواندیم بس فسانه ز احوال عاشقان
 
|
==سیره‌ی اخلاقی==
|ما را خراب حالت ایشان فسانه کرد
از سجایای اخلاقی که برای او بیان شده:
|-
 
|جان و سرم فدای ره دوستی که او
*ذکر  و عبادت و تلاوت قرآن
|
*علاقه به ساحت مقدس اهل بیت(علیهم السلام)
|روز ألست در دل عشاق خانه کرد
*درستى، راستى و اخلاص
|-
*زُهد و وارستگى
|یک جلوه کرد و بر دل جملگی ز دست
*قدرت تتبّع، دقّت و اهتمام فراوان<ref>پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج 4، ص 483 .</ref>
|
 
|عرفان خود بهانه همی زان میانه کرد
==آثار==
|}
وی از سال ۱۳۲۷ق شروع به تألیف کتاب نمود و بیش از سی کتاب بزرگ و کوچک از خود به یادگار گذاشت:
{{چندستونه|3}}
# [[مکارم الآثار (کتاب)|مکارم الآثار]] در احوال رجال دوره قاجار»  است.: مشهورترین اثر او که در دوازده جلد که هشت جلد آن به طبع رسیده  است.<ref>رجایی، بیاد مرحوم علی معلم حبیب‌آبادی، ۱۳۵۵ش، ص۳۸۵</ref>
# کشف الخیبیّه عن مقبرة الزینبیّه
# عراضة الاخوان در سفرنامه خراسان
# مقامات معنوى در ذکر فضلاى معاصر
# چهل حدیث
# احوال علماء مسجدشاهى اصفهان
# امالى در متفرقات رجالى
# اربعین در حدیث
# اجزایى در حدیث و مطالب متفرقه
# احوال شیخ الاسلام هاى اصفهان
# احوال شیخ [[محمدرضا نجفی مسجدشاهی|محمدرضا مسجدشاهى]]
# مجموعه سروده ها
# اشعار متفرقه، از دیگران در دو جلد.
# جعبه
# رساله در شرح حال آقا [[سید محمدحسن مجتهد اصفهانی|سید محمدحسن مجتهد موسوى اصفهانى]]
# رشحات سمایى در شرح حال [[شیخ بهائی|شیخ بهایى]](رحمه الله).
# رساله اى در احوال و اولاد حاج سید محمدباقر بیدآبادى
# الکلمات الجامعات، شامل فهرست کامل مجلّدات [[روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات|روضات الجنات]].
# الکلمات العالیات، در حاشیه بر کتاب روضات الجنات و نیز تعلیقاتى بر این اثر.
# فهرست تألیفات اساتید و مشایخ اجازه خود
# فهرست کتاب مجالس المؤمنین قاضى نورالله شوشترى.
# لئالى البحور در توقیعات ایام و شهور
# مختصر التواریخ
# مکمل الافهام
# مراسلات علمى
# رساله اى در احوال شیخ مرتضى انصارى و شاگردان ایشان
# حواشى و تعلیقات فراوان بر کتاب تذکرة القبور ملا [[عبدالکریم گزی|عبدالکریم گزى]]
# حاشیه بر احسن الودیعه
# حواشى متفرقه بر بسیارى از کتاب هاى تاریخى، رجالى، ادبى، کلامى و...
# رساله اشعریین قمیین
# فهرست کتب ملکى خود (معلم حبیب آبادى)
# کتاب قبور عتبات عالیات و قبور واقعه در بین راه آن از اصفهان به طریق نطنز و کاشان و قم و کرمانشاه تا برسد به کاظمین، کربلاى معلّى و نجف اشرف.
# شرح حال شیخ الرئیس ابوعلى سینا
# رساله اى در شرح حال خاندان حاج محمدابراهیم کرباسى
# استدراکات و مطالب اصلاحى و تکمیلى براى کتاب الذریعه
# مقدمه نویسى و توضیحات<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ج4، ص791؛ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج 4، ص 483 .</ref>
{{پایان چندستونه}}
==وفات==
معلم حبیب‌آبادی سه‌شنبه ۲۲ رجب سال ۱۳۹۶ق برابر با ۲۹ تیر ۱۳۵۵ش به علت بیماری کلیوی درگذشت و در قبرستان حضرت زینب حبیب‌آباد به خاک سپرده شد. به مناسبت درگذشت او، [[سید محمدصادق بحرالعلوم]] از نجف، پیام تسلیتی در۲۶ شعبان سال ۱۳۹۶ق ارسال نمود.<ref>یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه</ref> استاد میرزا فضل اللّه خان اعتمادی خوئی متخلّص به «برنا» ضمن قطعه ای مادّه تاریخ وفاتش را گوید:
{{شعر}}
{{ب|نوشت از پی تاریخ فوت او «برنا»:|«اجل ز دست معلم ربود کلک و کتاب»}}
{{پایان شعر}}
استاد مرتضی هادوی فرد متخلّص به «نامی» نیز ضمن قطعه ای سروده است:
{{شعر}}
{{ب|خواست چو «نامی» کند سال وفاتش بیان|گفت که: «از دار دون رفته معلم برون»<ref>مهدوی، اعلام اصفهان، ج4، ص790.</ref>}}
{{پایان شعر}}
<br />


==پانویس==
==پانویس==
سطر ۵۷: سطر ۱۳۲:
*اصفهانی، محمد رضا، معلم حبیب‌آبادی و اثر ماندگارش: مکارم الآثار، کتاب ماه دین، شماره ۶۸ و ۶۹، خرداد و تیر ۱۳۸۲ش.
*اصفهانی، محمد رضا، معلم حبیب‌آبادی و اثر ماندگارش: مکارم الآثار، کتاب ماه دین، شماره ۶۸ و ۶۹، خرداد و تیر ۱۳۸۲ش.
*رجائی زفره‌ای، محمد حسن، بیاد مرحوم علی معلم حبیب‌آبادی، مجله وحید، شماره ۱۹۵، شهریور ۱۳۵۵ش.
*رجائی زفره‌ای، محمد حسن، بیاد مرحوم علی معلم حبیب‌آبادی، مجله وحید، شماره ۱۹۵، شهریور ۱۳۵۵ش.
*یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه، تاریخ بازدید: ۵ آذر ۱۳۹۹ش.
*یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، [https://ebookshia.com/books/pdf/1805/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%85+%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1+%28%D8%AC%D9%84%D8%AF+5%29+%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87+%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%AF+%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7+%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF+%D8%B9%D9%84%DB%8C+%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85+%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8+%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C کتابخانه الکترونیکی شیعه]، تاریخ بازدید: ۵ آذر ۱۳۹۹ش.


==پیوند به بیرون==
*پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج 4،قم: پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)،  1397.
*[http://nbo.ir/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C__a-327.aspx#_ftn69 پایگاه اطلاع رسانی فرهیختگان تمدن شیعی]، دریافت شده در تاریخ 1401/9/22.
*[[سید مصلح الدین مهدوی|مهدوی، مصلح الدین]]، [[اعلام اصفهان (کتاب)|اعلام اصفهان]]، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، 1386.


*[http://nbo.ir/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C__a-327.aspx محمدعلی حبیب‌آبادی (معلم حبیب‌آبادی)]
[[رده:شعرای روحانی حوزه علمیه اصفهان]]
[[رده:اعلام اصفهان،ج 4]]
[[رده:علمای قرن 14]]
[[رده:نویسنده]]
[[رده:ادیب]]
[[رده:نیازمند درج الگو اطلاعات عالم]]

نسخهٔ ‏۲۲ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۱۶:۴۸

میرزا محمدعلی معلم حبیب‌آبادی (۱۳۰۸-۱۳۹۶ق) عالم، ادیب متتبّع و مورّخ متضلّع شاعر کامل قرن چهاردهم در اصفهان است. در ابتدا «مستعصم» و سپس «آذر» تخلّص می کرد و عاقبت آن را به «معلم» تغییر داد. معلم حبیب‌آبادی به‌دلیل سروده‌ها و کتاب‌های فراوانی که نگاشته، دارای شهرت است. او از برخی استادان خویش، اجازه روایت داشت و مشهورترین اثرش، کتاب مکارم الآثار است.

معلم حبیب آ بادی.jpg


زندگی‌نامه

ولادت

در اواخر محرم الحرام یا اوایل صفر سال 1308ق مطابق با ۱۲۶۹ش در روستای حبیب‌آباد از توابع برخوار اصفهان به دنیا آمد.[۱]

خاندان

میرزا محمّدعلی معلم حبیب آبادی فرزند زین العابدین بن حسین بن علی اکبر بن محمّد بن حسین است.[۲]

از معلم حبیب آبادى یک فرزند پسر به نام احمد آقا و سه دختر باقى مانده است که همگى ازدواج کرده و داراى فرزندان صالح و عموماً ساکن حبیب آباد و احیاناً اصفهان هستند.[۳]

تحصیلات

او دروس مقدماتی را از هفت سالگی در روستای خود آموخت و تا جمادی الاولی سال ۱۳۲۲ ق ادامه داد. پس از وقفه ای چند ساله در اثر معاشرت و مجالست با بعضی از علما و فضلا در اصفهان و دیگر شهرها، ومکاتبه با برخی از رجال اهل علم در محرم سال ۱۳۲۸ ق به تحصیل ادامه داد و مرجع امور دینی شد. او برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۵۸ق به اصفهان رفت و به اصرار جلال‌الدین همایی و میرزا رضا کلباسی در مدرسه کاسه‌گران ساکن شد و به تدریس جامع المقدّمات و سیوطی و تألیف پرداخت. و اوقات خود را بیشتر در علومی نظیر لغت ، ادبیات ، تاریخ ، تراجم ، هیئت ، ریاضیات و شعر صرف می‌نمود. وی مدتی را در کتابخانه شهرداری اصفهان به عنوان کتابدار مشغول به کار شد.[۴]

اساتید

اساتید وی عبارتند از:

  1. میرزا محمّدعلی رجاء زفره ای(علوم ریاضی، هیأت و نجوم قدیم و تقویم)
  2. آقا شیخ محمّدرضا قمشه ای(فقه و اصول)
  3. میرزا رضا کلباسی(فقه و اصول)

معلم حبیب‌آبادی از پنج نفر از عالمان معاصر خود اجازه روایت گرفته است:

  1. ملا محمدحسین فشارکی اصفهانی
  2. میرزا محمدرضا کلباسی اصفهانی
  3. سید ابوالقاسم دهکردی
  4. آقا بزرگ تهرانی
  5. شیخ محمدباقر بیرجندی
  6. سید محمدتقی یزدآبادی اصفهانی[۵]

شاگردان

عالمان و ادیبان ذیل از محضر معلم حبیب آبادى استفاده کرده اند که به برخی از آنان اجازه روایت داده است:

  1. شیخ عباسعلی ادیب
  2. سید حسن فقیه امامی
  3. سید احمد فقیه امامى
  4. سید جلال همایی
  5. محمدباقر ساعدی
  6. سید محمدعلی روضاتی،
  7. فضل‌الله ضیاءنور،
  8. شیخ حسین آل محفوظ
  9. سید عباس کاشانی
  10. حسین عمادزاده
  11. استاد سید مصلح الدین مهدوى[۶]

جایگاه

جایگاه علمی

او در هر رشته از فنّ رجال، ادب، نجوم و شعر که وارد مى گردید، به خوبى از عُهده اش بر مى آمد. در فنّ رجال و شرح حال دانشورانِ عرصه عرفان، فقه، اصول و ادب دست توانایى داشت و در این رشته مهم، مورد وثوق دانشمندان فنّ مذکور قرار گرفت و به همین دلیل بزرگان و اساتید برجسته حوزه اصفهان، تتبّع او را در نگارش ابعاد علمى و فکرى بزرگان معرفت و فضیلت، مورد ستایش و تحسین قرار داده اند.

وی مهم ترین مددکار در تصحیح و تهیه غلط نامه هاى کتاب الذریعه بوده است.

معلم حبیب آبادى در تدریس امتیازاتی چون ادب بسیار در نشستن، نظم در وقت درس، حالات معنوی و وارستگی، احترام خاص برای رجال عملی و ادبی و تجلیل از آنها، تسلط غیر قابل وصف به تفسیر قرآن، مبهم و مهمل قرار ندادن کوچک ترین و جرئی ترین مطلب داشته اند.[۷]

معلم حبیب‌آبادی در سرودن شعر طبع روانی داشت و با توجه به تسلط در تاریخ به زندگانی و سرگذشت مردان نامی خصوصا اولاد و نوادگان امامان معصوم پرداخت. او در سال ۱۳۲۴ق زبان به شعر گشود و تخلص خود را در شعر پس از مستعصم و آذر به «معلم» تغییر داد و سپس نام خانوادگی خویش را با همان کلمه مشهور ساخت.[۸] از اشعار اوست:

مرغ سحر چو دوش بنای ترانه کردشوری بپا ز زمزمه عاشقانه کرد
عاشق کجا دلش نتپد در هوای دوستچون تیر غمزه از پی صیدش روانه کرد
خواندیم بس فسانه ز احوال عاشقانما را خراب حالت ایشان فسانه کرد
جان و سرم فدای ره دوستی که اوروز ألست در دل عشاق خانه کرد
یک جلوه کرد و بر دل جملگی ز دستعرفان خود بهانه همی زان میانه کرد

مرحوم معلم حبیب آبادى زمانى که به اصفهان مهاجرت نمود، با راهنمایى مرحوم محمدعلى مکرّم ـ هم ولایتى خود ـ در کتابخانه و قرائت خانه شهردارى اصفهان به کار کتاب دارى مشغول گردید. البته علاقه اش به کتاب و مطالعه در حدى بود که راضى شد مدتى از عمر خود را با عنوان کتابدار انجام وظیفه کند.[۹]

سیره‌ی اخلاقی

از سجایای اخلاقی که برای او بیان شده:

  • ذکر و عبادت و تلاوت قرآن
  • علاقه به ساحت مقدس اهل بیت(علیهم السلام)
  • درستى، راستى و اخلاص
  • زُهد و وارستگى
  • قدرت تتبّع، دقّت و اهتمام فراوان[۱۰]

آثار

وی از سال ۱۳۲۷ق شروع به تألیف کتاب نمود و بیش از سی کتاب بزرگ و کوچک از خود به یادگار گذاشت:

  1. مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار» است.: مشهورترین اثر او که در دوازده جلد که هشت جلد آن به طبع رسیده است.[۱۱]
  2. کشف الخیبیّه عن مقبرة الزینبیّه
  3. عراضة الاخوان در سفرنامه خراسان
  4. مقامات معنوى در ذکر فضلاى معاصر
  5. چهل حدیث
  6. احوال علماء مسجدشاهى اصفهان
  7. امالى در متفرقات رجالى
  8. اربعین در حدیث
  9. اجزایى در حدیث و مطالب متفرقه
  10. احوال شیخ الاسلام هاى اصفهان
  11. احوال شیخ محمدرضا مسجدشاهى
  12. مجموعه سروده ها
  13. اشعار متفرقه، از دیگران در دو جلد.
  14. جعبه
  15. رساله در شرح حال آقا سید محمدحسن مجتهد موسوى اصفهانى
  16. رشحات سمایى در شرح حال شیخ بهایى(رحمه الله).
  17. رساله اى در احوال و اولاد حاج سید محمدباقر بیدآبادى
  18. الکلمات الجامعات، شامل فهرست کامل مجلّدات روضات الجنات.
  19. الکلمات العالیات، در حاشیه بر کتاب روضات الجنات و نیز تعلیقاتى بر این اثر.
  20. فهرست تألیفات اساتید و مشایخ اجازه خود
  21. فهرست کتاب مجالس المؤمنین قاضى نورالله شوشترى.
  22. لئالى البحور در توقیعات ایام و شهور
  23. مختصر التواریخ
  24. مکمل الافهام
  25. مراسلات علمى
  26. رساله اى در احوال شیخ مرتضى انصارى و شاگردان ایشان
  27. حواشى و تعلیقات فراوان بر کتاب تذکرة القبور ملا عبدالکریم گزى
  28. حاشیه بر احسن الودیعه
  29. حواشى متفرقه بر بسیارى از کتاب هاى تاریخى، رجالى، ادبى، کلامى و...
  30. رساله اشعریین قمیین
  31. فهرست کتب ملکى خود (معلم حبیب آبادى)
  32. کتاب قبور عتبات عالیات و قبور واقعه در بین راه آن از اصفهان به طریق نطنز و کاشان و قم و کرمانشاه تا برسد به کاظمین، کربلاى معلّى و نجف اشرف.
  33. شرح حال شیخ الرئیس ابوعلى سینا
  34. رساله اى در شرح حال خاندان حاج محمدابراهیم کرباسى
  35. استدراکات و مطالب اصلاحى و تکمیلى براى کتاب الذریعه
  36. مقدمه نویسى و توضیحات[۱۲]

وفات

معلم حبیب‌آبادی سه‌شنبه ۲۲ رجب سال ۱۳۹۶ق برابر با ۲۹ تیر ۱۳۵۵ش به علت بیماری کلیوی درگذشت و در قبرستان حضرت زینب حبیب‌آباد به خاک سپرده شد. به مناسبت درگذشت او، سید محمدصادق بحرالعلوم از نجف، پیام تسلیتی در۲۶ شعبان سال ۱۳۹۶ق ارسال نمود.[۱۳] استاد میرزا فضل اللّه خان اعتمادی خوئی متخلّص به «برنا» ضمن قطعه ای مادّه تاریخ وفاتش را گوید:

نوشت از پی تاریخ فوت او «برنا»:«اجل ز دست معلم ربود کلک و کتاب»

استاد مرتضی هادوی فرد متخلّص به «نامی» نیز ضمن قطعه ای سروده است:

خواست چو «نامی» کند سال وفاتش بیانگفت که: «از دار دون رفته معلم برون»[۱۴]


پانویس

  1. ↑ رجایى زفره‌اى، به یاد مرحوم محمدعلى معلم حبیب‌آبادى، مجله وحید، شماره پیاپى 195، ص 384 ؛ مشیری، وفیات معاصران، مجله گوهر، سال چهارم، شماره هشتم، ص 724.
  2. ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج4، ص789.
  3. ↑ یادنامه حبیب‌آبادى، کتابخانه الکترونیکی شیعه، ص 10 و 6.
  4. ↑ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ص۲۶.
  5. ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج4، ص 789؛ روضاتی، زندگانی آیت الله چهارسوقی، صص59و148؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۷، ص۲۳۵۲.
  6. ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج 4، ص 483 .
  7. ↑ با استفاده از نوشتار حاج آقا سید حسن فقیه امامى، مندرج در یادنامه معلم حبیب‌آبادى، ص 62 ـ 60.
  8. ↑ یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه
  9. ↑ رجایى زفره‌اى، به یاد مرحوم محمدعلى معلم حبیب‌آبادى، مجله وحید، شماره پیاپى 195، ص 386 .
  10. ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج 4، ص 483 .
  11. ↑ رجایی، بیاد مرحوم علی معلم حبیب‌آبادی، ۱۳۵۵ش، ص۳۸۵
  12. ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج4، ص791؛ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج 4، ص 483 .
  13. ↑ یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه
  14. ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج4، ص790.

منابع

  • اصفهانی، محمد رضا، معلم حبیب‌آبادی و اثر ماندگارش: مکارم الآثار، کتاب ماه دین، شماره ۶۸ و ۶۹، خرداد و تیر ۱۳۸۲ش.
  • رجائی زفره‌ای، محمد حسن، بیاد مرحوم علی معلم حبیب‌آبادی، مجله وحید، شماره ۱۹۵، شهریور ۱۳۵۵ش.
  • یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه، تاریخ بازدید: ۵ آذر ۱۳۹۹ش.
برگرفته از «https://wiki.esfhozeh.ir/index.php?title=محمدعلی_معلم_حبیب‌آبادی&oldid=35376»