این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
تفاوت میان نسخه‌های «آقا حسین خوانساری»
A.mozafari (بحث | مشارکتها) (←آثار) |
A.mozafari (بحث | مشارکتها) (←آثار) |
||
| سطر ۹۴: | سطر ۹۴: | ||
{{چندستونه|3}} | {{چندستونه|3}} | ||
#[[مشارق الشموس فی شرح الدروس(کتاب)|مشارق الشموس فی شرح الدروس]] | #[[مشارق الشموس فی شرح الدروس(کتاب)|مشارق الشموس فی شرح الدروس]] | ||
# | #[[ترجمه قرآن(کتاب)|ترجمه قرآن]] | ||
# | #[[ترجمه صحيفه سجاديه(کتاب)|ترجمه صحيفه سجاديه]] | ||
#تفسير سـوره ی فاتحـه الجبر و الاختيار | #[[تفسير سـوره ی فاتحـه الجبر و الاختيار(کتاب)|تفسير سـوره ی فاتحـه الجبر و الاختيار]] | ||
#الجزء لا يتجزّی | #[[الجزء لا يتجزّی(کتاب)|الجزء لا يتجزّی]] | ||
#حاشيه بر الهيات شفا | #[[حاشيه بر الهيات شفا(کتاب)|حاشيه بر الهيات شفا]] | ||
#حاشيه بـر طبيعيـات شـفا | #[[حاشيه بـر طبيعيـات شـفا(کتاب)|حاشيه بـر طبيعيـات شـفا]] | ||
#حاشيه بر شرح اشارات خواجه نصيرالدين طوسی | #[[حاشيه بر شرح اشارات خواجه نصيرالدين طوسی(کتاب)|حاشيه بر شرح اشارات خواجه نصيرالدين طوسی]] | ||
#رساله در شبهات و... | #[[رساله در شبهات و... (کتاب)|رساله در شبهات و... ]] | ||
#جوابِ سؤال مشهور | #[[جوابِ سؤال مشهور(کتاب)|جوابِ سؤال مشهور]] | ||
#الجواهر والاعراض (حاشیه حزازتان) | #[[الجواهر والاعراض (حاشیه حزازتان) (کتاب)|الجواهر والاعراض (حاشیه حزازتان) | ||
#حاشیه بر تهذیب الأحکام | #[[حاشیه بر تهذیب الأحکام(کتاب)|حاشیه بر تهذیب الأحکام]] | ||
#حاشیه بر حاشیه تشکیک | #[[حاشیه بر حاشیه تشکیک (کتاب)|حاشیه بر حاشیه تشکیک]] | ||
#حاشیه بر حاشیه قدیم دوانى | #[[حاشیه بر حاشیه قدیم دوانى(کتاب)|حاشیه بر حاشیه قدیم دوانى]] | ||
#حاشیه بر رساله میزان الکفتین = دفع شبهه میزان الکفتین | #[[حاشیه بر رساله میزان الکفتین = دفع شبهه میزان الکفتین (کتاب)|حاشیه بر رساله میزان الکفتین = دفع شبهه میزان الکفتین]] | ||
#حاشیه بر شبهه استلزام فاضل یزدى | #[[حاشیه بر شبهه استلزام فاضل یزدى(کتاب)|حاشیه بر شبهه استلزام فاضل یزدى]] | ||
#حاشیه بر شرح اشارات (حاشیه بر اشارات، بر محاکمات، بر حاشیه باغنوى) | #[[حاشیه بر شرح اشارات (حاشیه بر اشارات، بر محاکمات، بر حاشیه باغنوى) (کتاب)حاشیه بر شرح اشارات (حاشیه بر اشارات، بر محاکمات، بر حاشیه باغنوى)|حاشیه بر شرح اشارات]] | ||
#حاشیه بر شرح مطالع | #[[حاشیه بر شرح مطالع(کتاب)|حاشیه بر شرح مطالع]] | ||
#حاشیه بر مطول | #[[حاشیه بر مطول(کتاب)|حاشیه بر مطول]] | ||
#حسن و قبح = جبر و اختیار | #[[حسن و قبح = جبر و اختیار (کتاب)|حسن و قبح = جبر و اختیار ]] | ||
#دفع شبهه ایمان و کفر | #[[دفع شبهه ایمان و کفر(کتاب)|دفع شبهه ایمان و کفر]] | ||
#دفع شبهه دور | #[[دفع شبهه دور(کتاب)|دفع شبهه دور]] | ||
#دیوان | #[[دیوان(کتاب)|دیوان]] | ||
#الرد على الشیروانى | #[[الرد على الشیروانى(کتاب)|الرد على الشیروانى]] | ||
#رساله در علم بارى تعالى | #[[رساله در علم بارى تعالى(کتاب)|رساله در علم بارى تعالى]] | ||
#رساله در نفى اولویت و نیاز ممکن به مؤثر موجود | #[[رساله در نفى اولویت و نیاز ممکن به مؤثر موجود(کتاب)|رساله در نفى اولویت و نیاز ممکن به مؤثر موجود]] | ||
#شبهة استلزام اردبیلى در جامع الرواة | #[[شبهة استلزام اردبیلى در جامع الرواة (کتاب)|شبهة استلزام اردبیلى در جامع الرواة]] | ||
#شبهة الطفرة = رسالة فی الزاویة = فى الهندسة | #[[شبهة الطفرة = رسالة فی الزاویة = فى الهندسة(کتاب)|شبهة الطفرة = رسالة فی الزاویة = فى الهندسة]] | ||
#شک و حل = الجزء الذى لایتجزأ = قابلیة الجسم للقسمة | #[[شک و حل = الجزء الذى لایتجزأ = قابلیة الجسم للقسمة (کتاب)|شک و حل = الجزء الذى لایتجزأ = قابلیة الجسم للقسمة]] | ||
#شک و حل = شبهة هبوط حجر = سقوط آزاد اجسام | #[[شک و حل = شبهة هبوط حجر = سقوط آزاد اجسام (کتاب)|شک و حل = شبهة هبوط حجر = سقوط آزاد اجسام]] | ||
#شک و حل = شبهه اجتماع ظن و یقین | #[[شک و حل = شبهه اجتماع ظن و یقین (کتاب)|شک و حل = شبهه اجتماع ظن و یقین]] | ||
# | #[[مقدمه مطالع الانوار و تقریظ بر آن کتاب(کتاب)|مقدمه مطالع الانوار و تقریظ بر آن کتاب]] | ||
#[[مقدمه واجب(کتاب)|مقدمه واجب]] | |||
#مقدمه واجب | #[[منشات(کتاب)|منشات]] | ||
#منشات | |||
{{پایان چندستونه}} | {{پایان چندستونه}} | ||
از آقا حسین خوانساری منشآت فراوانی به یادگار مانده است که نزدیک به سی عنوان است.اين مجموعه منشآت مشتمل بر نامه ها و چندوقف نامه و فرمان ها و موضوع هاى ادبى است كه آقاحسين انشاء فرموده است. فهرست منشآتی که تاکنون بدست آمده و به چاپ خواهد رسید، بدین قرار است: | از آقا حسین خوانساری منشآت فراوانی به یادگار مانده است که نزدیک به سی عنوان است.اين مجموعه منشآت مشتمل بر نامه ها و چندوقف نامه و فرمان ها و موضوع هاى ادبى است كه آقاحسين انشاء فرموده است. فهرست منشآتی که تاکنون بدست آمده و به چاپ خواهد رسید، بدین قرار است: | ||
نسخهٔ ۱۲ آذر ۱۴۰۱، ساعت ۱۳:۲۴
حسین خوانساری (1016ق - ۱۰۹۸ق یا ۱۱۰۰ ق)، معروف به محقق خوانساری و آقا حسین خوانساری عالم کامل محقّق مدقّن، فقیه متکلّم، حکیم و فیلسوف، شاعر ادیب، از اکابر علمای قرن یازدهم هجری بود.در دوران پادشاهی شاه سلیمان صفوی (1077 - 1105ق) اعتبار بسیار و بر شخص شاه نفوذ فراوان داشت و این ارجمندی او دستمایه ای وافر برای ترویج دانش های عقلی و حمایت از حکمت و حکیمان گشت. وی پس از میر سید محمد معصوم شیخ الاسلام اصفهان شد.
زندگی نامه
ولادت
آقاحسین خوانساری در ذیقعده 1016ق در خوانسار به دنیا آمد.[۱]
خاندان
وی فرزند جمال الدین محمد بن حسین خوانساری بود. همسرش خواهر ملّا محمّد باقر سبزواری است که زنی صالحه و فاضله بوده و آقا جمال الدّین و آقا رضی الدّین، از این مخدّره متولّد شده اند. آقا كمال الدين نيز فرزندیگر اوست که از او اسمی باقی مانده است.
در مورد جدّ آقا حسین خوانسارى در کتاب جامع الرواة اردبیلی در معرفی آقا حسین خوانساری آمده: حسین بن جمال الدین محمد بن حسین خوانساری.
بنابراین، نام جدّ آقا حسین، حسین بوده و پدر آقا حسین نام جدّ خود را برای فرزندش اختیار کرده، همان طور که آقا حسین هم نام پدرش جمال الدین محمد را برای اوّلین فرزند خود برگزیده است.
پدر آقا حسین خوانسارى، جمال الدین محمد نام دارد که غالباً نام او با نام فرزندش آقا حسین در کتاب های رجال و تراجم یاد شده است؛ و اینکه آقا حسین را «ذوالجمالین» میخواندند، برای این بود که پدر و پسرش هر دو جمال الدین نام داشتند.[۲]
تحصیلات
وی پیش از رسیدن به سن بلوغ، به قصد کسب معارف و علوم اسلامی به اصفهان رفت و در مدرسه خواجه الملک جنب مسجد شیخ لطف اللَّه به تحصیل پرداخت. در اصفهان از محضر استادان بسیاری همچون ميرفندرسكی، ملّا محمّد باقر محقّق سبزواری، ملّا محمد تقی مجلسی و غيره استفاده نمود و به همین جهت خود را «تلمیذ البشر» نامید که اشاره به کثرت استادهایش داشته باشد.
شاه سلیمان صفوی جبّه گران بهای خود را برای او فرستاد و در یکی از سفرها نیابت سلطنت و رسیدگی به کارهای کشوری را به وی واگذار کرد.[۳]
وی طبع شعر نیز داشته است،ابیات زیر از ديوان اشعار اوست:
| حباب آسا به بحر حسن او تا ديـده وا كـردم | به انداز نگاهی هسـتی خـود را فـدا كـردم | |
| چيزی نماند در ره ديـن شـيخ سـاده را | جز دامن ردا كـه كنـد صـاف بـاده را | |
**** | ||
| ای باد صبا طرب فزا می آیی | از طوف کدامین کف پا می آیی | |
| از کوی که برخاسته ای راست بگو | ای گرد به چشمم آشنا می آیی[۴] | |
*** | ||
| تــا دســت بــه همــت رسـایــى نزنــى | بــر مـنـت خلــق پشــت پـایــى نزنــى | |
| چــون حلقــه مبـاش در جهــان چشــم تهــى | تــا هـــر ساعــت در سـرایــى نزنــى | |
اساتید
برخی از اساتید آقا حسین خوانسارى عبارت اند از:
- خلیفه سلطان، صاحب کتاب حاشیه معالم
- ملا حیدر خوانساری، صاحب کتاب زبدة التصانیف
- میرزا رفیع الدین نائینی، صاحب حاشیه اصول کافی
- میرفندرسکی
- ملا محمدتقی مجلسی
شاگردان
برخی از شاگردان مشهور و صاحب تألیف محقق خوانساری عبارت اند از :
- ملا اولیاء
- شیخ جعفر قاضی
- میرزا محمد شیروانی
- میرزا عبدالحسین خاتون آبادی
- میرزا عبداللّه افندی
- ملا عبداللّه مجلسی، برادر علامه مجلسی
- سید علی امامی
- میرزا علی رضا تجلی، صاحب حاشیه بر حاشیه ملا عبداللّه یزدی در منطق
- علامه مجلسی
- ملا محمد سراب تنکابنی
- میر محمد صالح خاتون آبادی
- ملا مسیحا کاشانی
- سید نعمت اللّه جزائری
- آقا جمال خوانساری
- آقا رضی خوانساری
ازجمله کسانی که از آقا حسین اجازه روایت گرفته اند عبارتند از:
- امیر ذوالفقار
- میرزا محمد باقر، فرزند میر علیرضا پیشنماز حسینی عاملی اصفهانی مجاز از علامه مجلسی و شیخ حر عاملی نیز اجازه روایت دارد
- شیخ حر عاملی، صاحب کتاب وسائل الشیعه. این اجازه به خط مرحوم آیت الله حاج میرزا زین العابدین موسوی، پدر صاحب روضات الجنات است.
- مولانا محمد قاسم الجیلی (گیلانی)
- مولانا لطف اللّه شیرازی،این اجازه به تاریخ 1097ق است
- خواجه محمد، تاریخ اجازه به سال 1064ق است
- سید نعمت الله جزائری
- محمد حسین مازندرانی
جایگاه
جایگاه علمی
آقـا حسیـن خوانسـاری با اینکه فقر و تنگدستی در دوران تحصیل گریبان گیرش بود اما مانع پیشرفت او نشد تا جایی که در مقامات حوزوی به رتبه «استاد الکُل فی الکل» مشهور گردید و ایشان را در علوم محض «استاد البشر و العقل الحادی عشر» می گفتند.[۵]
در مسائل فلسفی و عرفانی و کلامی و... به حدّی رسید که آثار فارابی و شیخ الرئیس و... را به نقد کشید، و در آری فقهی نظرات قابل اعتنا و دقیق و عمیقی از خود به یادگار گذاشته است و نیز در سایر علوم...
آقا حسین خوانساری از فقهای مکتب فقهی اصفهان و حکیم شیعی در دوره صفوی در آغاز به کلام و فلسفه گرایش داشت، ولی بعدها به فقه و اصول، علاقمند و در این رشته معروف شد و ریاست علمی و مذهبی زمان بر او مسلّم گردید.
جایگاه اجتماعی
او در مراتب اجتماعی به شیخ الاسلامی مشهور گشت. وی تولیت مدرسه «جده صاحب قرانی» اصفهان را بر عهده داشت.[۶]و صدها تن از فضلاء ازمحضر درس اوبهره برده اند. بسیار مورد لطف و اکرام شاه سلیمان صفوی بوده و به درخواست او در نبود شاه، به نیابت او می نشسته است.
آقاحسین با وجود مقام و رفاهی که داشت، همواره پناه بینوایان و تهیدستان بود. او در دانش های معقول و منقول تبحّر داشت و به گفته افندی اصفهانی «پشتوانه اهل علم» بود.[۷]
آثار
آقا حسین خوانساری صاحب تألیفات و آثار بسیاری در زمینه های مختلف، اعم از فلسفه، عرفان، اخلاق، فقه، اصول، تفسیر، کلام، حدیث ، منشات و دیوان و... است.[۸]
آثار قطعی و منسوب وی از هم تفکیک داده شده تا صحیح آن در معرض دید همگان قرار گیرد که عبارت اند از:
- مشارق الشموس فی شرح الدروس
- ترجمه قرآن
- ترجمه صحيفه سجاديه
- تفسير سـوره ی فاتحـه الجبر و الاختيار
- الجزء لا يتجزّی
- حاشيه بر الهيات شفا
- حاشيه بـر طبيعيـات شـفا
- حاشيه بر شرح اشارات خواجه نصيرالدين طوسی
- رساله در شبهات و...
- جوابِ سؤال مشهور
- [[الجواهر والاعراض (حاشیه حزازتان) (کتاب)|الجواهر والاعراض (حاشیه حزازتان)
- حاشیه بر تهذیب الأحکام
- حاشیه بر حاشیه تشکیک
- حاشیه بر حاشیه قدیم دوانى
- حاشیه بر رساله میزان الکفتین = دفع شبهه میزان الکفتین
- حاشیه بر شبهه استلزام فاضل یزدى
- حاشیه بر شرح اشارات
- حاشیه بر شرح مطالع
- حاشیه بر مطول
- حسن و قبح = جبر و اختیار
- دفع شبهه ایمان و کفر
- دفع شبهه دور
- دیوان
- الرد على الشیروانى
- رساله در علم بارى تعالى
- رساله در نفى اولویت و نیاز ممکن به مؤثر موجود
- شبهة استلزام اردبیلى در جامع الرواة
- شبهة الطفرة = رسالة فی الزاویة = فى الهندسة
- شک و حل = الجزء الذى لایتجزأ = قابلیة الجسم للقسمة
- شک و حل = شبهة هبوط حجر = سقوط آزاد اجسام
- شک و حل = شبهه اجتماع ظن و یقین
- مقدمه مطالع الانوار و تقریظ بر آن کتاب
- مقدمه واجب
- منشات
از آقا حسین خوانساری منشآت فراوانی به یادگار مانده است که نزدیک به سی عنوان است.اين مجموعه منشآت مشتمل بر نامه ها و چندوقف نامه و فرمان ها و موضوع هاى ادبى است كه آقاحسين انشاء فرموده است. فهرست منشآتی که تاکنون بدست آمده و به چاپ خواهد رسید، بدین قرار است:
- در وصف سخن
- دیباچه مطلع الانوار
- در وصف بهار
- رقعه ای به میر ذوالفقار
- قورق شراب، حرمت شراب
- عنوان کتاب به پادشاه هند
- نامه آقا حسین از جانب اعتمادالدوله به صوابهکار روم
- دیباچه بیاض. (وصف سخن)
- نامه به میر غیاث حکیم
- نامه به میرزی شیروانی
- وصف سخن(2)
- وقفنامه میرزا رضا
- نامه به ملا غلامرضا تجلّی
- نامه به میرزا صائب
- نامه به یکی از مردم هند
- جواب کاغذ سفید
- نامه به قاضی نظاما
- در باب سرما
- در اصطلاح گنجفه
- وقفنامه قرآن
- در وقف قرآن صفی قلی بیک
- از آقا حسین (دام ظله) به...
- نامه به میرزا ابوالفتوح
- نامه به شریف مکه
- از زبان اعتمادالدوله به شریف مکه
- درباره اسطرلاب
- جهت کتابت روضه مقدس آستان قدس رضوی
- رقعه ای از آقا حسین
- نامه به ملا خلیل قزوینی
- اشعار و ابیات و مخمس و...
وفات
وفاتش دراول رجب سال ۱۰۹۸ق یا ۱۱۰۰ق در اصفهان بوده‌است و بنا به وصیت خودش در قبرستان تخت فولاد اصفهان که در آن زمان به صحرای بابارکن الدین شهرت داشت ، نزدیک قبر بابا رکن الدین مدفون گردید. شاه سليمان برای او بقعه عالی بنا كرد. آقا جمال‌الدین خوانساری وآقا رضی‌الدین خوانساری، پسران وی نیز در همانجا مدفون هستند، که به تکیه آقا حسین خوانساری (تکیه خوانساری) معروف شده‌است.لذا به بقعه آقا حسین خوانساری، «قبّه العلماء» گفته می شد.
شعرا و گویندگان در رثای او مرثیه ها گفته و ماده تاریخ وفات او را به نظم کشیده اند. از جمله:
| از آسمان یکی به درون سر نمود و گفت: | «امروز هم ملایکه گفتند یاحسین» |
سنگ قبر آقا حسین خوانساری از جنس یشم گرانبها بوده که در فتنه افاغنه شکسته شده و معدوم شد و چند سال بعد سنگ از دو قطعه مرمر بر روی قبر او و فرزندش آقا جمال نصب شد.
بیان شده هنگامی که برای دفن شیخ اسداللَّه فهامی در بین دو قبر آقا حسین و آقا جمال قبر حفر می کرده اند جسد مبارک آقا حسین آشکار شد و آن را صحیح و سالم یافتند.[۹]
پانویس
- ↑ خوانساری٬ روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، ج۲، ص۳۵۰.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، صص 747 - 748.
- ↑ قمی، هدیه الأحباب، ص154.
- ↑ لطفی، تذکره شعرای تخت فولاد، ص53.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، ج۲، ص۳۵۰
- ↑ آزاد کشمیری، نجوم السماء فی تراجم العلماء، ج۱، ص۱۱۳.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء، ص ۵۷.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج1، صص 109-119.
- ↑ خاتون آبادى،وقايع السنين والأعوام،ص539-541؛خوانساری، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، ج۲، ص۳۵2؛مهدوی، اعلام اصفهان، ج2، صص747-748.
منابع
- لطفی، عليرضا (حامد اصفهانی)، تذكره شعرای تخت فولاد اصفهان: معرفی شعرای مدفون در تخت فولاد اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۹۰.
- مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
- مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.