این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
علیرضا تجلی اردکانی
ملاّ علیرضا اردکانی شیرازی متخلّص به «تجلّی» فرزند ملاّ کمال الدّین حسین، عالم فاضل زاهد و شاعر ادیب دانشمند از فضلاء و ادبای قرن یازدهم هجری است.
معرفی
در اردکان فارس متولّد شده و در جوانی جهت تحصیل به اصفهان آمد و از درس جمعی از دانشمندان آنجا خصوصا آقا حسین خوانساری بهره گرفت. آنگاه به هندوستان رفته و به تعلیم ابراهیم خان فرزند علیمردان خان مشغول شد. سپس به اصفهان مراجعت نموده و به تدریس و تألیف مشغول شد و مورد توجّه شاه عباس ثانی واقع شده و تدریس مدرسه والده و سیورغال محلّی از محال اردکان در سال 1072ق به او واگذار شد. در زمان شاه سلیمان نیز مورد توجّه و در یکی از سفرهای شاه در رکاب او بود.
در نظم و نثر دستی توانا داشته و منشآتی از خود به جا گذاشته و قصیده و غزل و رباعی را نیکو می گفته و به قول برخی از تراجم نویسان
شاعری فضائل و کمالات علمی او را تحت الشّعاع قرار داده بود. او در علوم عقلی و نقلی خصوصا حکمت، منطق، فقه و اصول، کلام و ادبیات فارسی و عربی مهارت داشته و با دانشمندان و ادبای عهد مراوده و مباحثه داشته است.[۱]
این رباعی از اوست:
| آن را که منزّه نبود ذات و صفات | از درس کلام و حکمتش نیست نجات | |
| در طبع بَدان به جهل بر می گردد | علم در طینت مار سم شود آب حیات |
آثار
کتب زیر از اوست:
1. «رساله در امامت»
2. «تفسیر سلیمانی» در تفسیر قرآن مجید به فارسی، که برای شاه سلیمان صفوی نوشته و در کتابخانه دکتر اصغر مهدوی در تهران وجود داشته است.[۲]
3. «ترجمه سلطانی» در ترجمه قرآن مجید که در سال 1084ق برای شاه سلیمان تألیف شده و نسخه ای از آن در دارالکتب قاهره موجود است.[۳]
4. «حاشیة علی حاشیة علی تهذیب المنطق»، این «حاشیه» را بر «حاشیه» ملاّ عبدالله یزدی بر «تهذیب» نگاشته و نسخه های فراوانی در کتابخانه های مختلف از این «حاشیه» موجود است. در برخی چاپ های سنگی «حاشیه ملاّ عبدالله» این «حاشیه» نیز به طبع رسیده است.[۴] این حاشیه را هنگام تدریس برای ابراهیم خان در هندوستان نوشته است.
5. «دیوان تجلّی» که نسخه ای از آن ضمن مجموعه شماره 191 کتابخانه مجلس شورای اسلامی در تهران موجود است. کاتب این مجموعه علینقی بن عبدالقادر و مورّخ به سال 1108ق است.[۵] در این نسخه «مثنوی معراج الخیال» او هم آمده است. نسخه دیگری نیز به شماره 290 در کتابخانه مدرسه چهلستون مسجد جامع تهران موجود است که در سال 1100ق به خط شکسته نستعلیق نوشته شده و نام کاتب معلوم نیست.[۶]
6. «صلاة الجمعه» که آن را به فارسی برای شاه سلیمان صفوی نوشته و چون خود معتقد به حرمت اقامه نماز جمعه در عصر غیبت بوده، در آن، کتاب «صلاة الجمعه» ملاّ محمّدباقر سبزواری را که معتقد به وجوب عینی نماز جمعه در عصر غیبت بوده را رد کرده است. نسخه ای از این کتاب که در سال 1082ق کتابت شده در کتابخانه مدرسه جعفریه قائن و نسخه عکسی آن در مرکز احیاء میراث اسلامی در قم موجود است.[۷] نسخه دیگری از آن به به شماره 4659 در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است.[۸]
7. «رد بر رساله صلاة الجمعه» ملاّ محمّدفاضل سراب تنکابنی که به وجوب عینی اقامه نمازجمعه در عصر غیبت معتقد بوده است. این رساله هم در مجموعه 4659 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است.[۹]
8. «ترجمه و شرح عهدنامه مالک اشتر»[۱۰]
9. «سفینة النّجاة» در اصول دین و خصوصا اثبات امامت مشتمل بر سه مقام و یک خاتمه، به فارسی که در روز 7 ربیع الثّانی 1067ق آن را در هنگام اقامت در هند تألیف کرده است. از این کتاب نسخه های فراوانی موجود است که اغلب تاریخ کتابت آنها معلوم نیست. یکی از نسخه های نزدیک به زمان مؤلف و شاید زمان حیات او، نسخه شماره 378 کتابخانه آستانه حضرت معصومه (سلام الله علیها) در قم است که فاقد نام کاتب و تاریخ کتابت است اما مالک آن «عبدالملک بن محمّدابراهیم بواناتی» معاصر موّلف است.[۱۱]
10. «معراج الخیال» که مثنوی عرفانی است. از بین نسخه های فراوانی که در کتابخانه ها از این منظومه موجود است، نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی که ضمن جنگ 14183 و به عنوان پانزدهمین رساله آن محسوب می شود و در سال 1079ق به دست نظر علی بن امیرعلی تبریزی کتابت شده از اقدم نُسخ «معراج الخیال» به شمار می رود.[۱۲]
11. «منشآت» که قسمتی از آن در کتب «مجمع الافکار» آمده و به شماره 14209 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.[۱۳]
وفات
در اواخر عمر از تدریس کناره گرفته و عازم سفر حج شد و سپس به شیراز رفته و در سال 1085ق در آنجا وفات یافت. [۱۴]
پانویس
- ↑ تذکره نصرآبادی، ج1، صص 242-244؛ قصص الخاقانی، ج2، صص 94 و 95؛ ریاض العلماء، ج4، صص 95 و 96؛ روضات الجنات، ج2، ص343؛ تذکره سرو آزاد، ص115؛ تذکره روز روشن، ص147؛ تذکره منتخب اللطایف، صص 186 و 187؛ تذکره شمع انجمن، صص 154 و 155؛ تذکره مرآة الفصاحه، ص114؛ تذکره آتشکده، (نیمه دوم) ، ص125؛ فارسنامه ناصری، ج2، ص1249؛ تذکره نتایج الافکار، صص 126-128؛ تذکره سخنوران یزد، صص 63-65؛ تذکره شعرای یزد، ص108؛ الکنی و الالقاب، ج2، ص118؛ ریحانة الادب، ج1، ص328؛ الروضة النّضره، ص399؛ لغت نامه دهخدا: ذیل «تجلی»، ص397.
- ↑ ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری، ص189؛ الذریعه، ج4، ص267.
- ↑ ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری، ص189؛ الذریعه، ج4، ص267.
- ↑ الذریعه، ج6، ص61.
- ↑ فهرست مجلس، ج3، ص475 و ج21، ص264.
- ↑ آشنایی با چند نسخه خطی، ص353.
- ↑ فهرست عکسی احیاء، ج5، ص153.
- ↑ فهرست مرکزی دانشگاه تهران، ج14، ص3604.
- ↑ فهرست مرکزی دانشگاه تهران، ج14، ص3604.
- ↑ فهرست مرکزی دانشگاه تهران، ج9، ص1214.
- ↑ فهرست آستانه حضرت معصومه (س) ، ج2، ص378؛ الذریعه، ج12، ص201.
- ↑ فهرست مجلس، ج38، ص246؛ الذریعه، ج19، ص301.
- ↑ فهرست مجلس، ج38، ص293.
- ↑ مصلح الدین مهدوی، اعلام اصفهان، ج 4 ، ص 657- 660.
منبع
برگرفته از: مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگي تفريحي شهرداري اصفهان، ۱۳۸۶.