محمد حسن داورپناه

آیت الله حاج شیخ محمّد حسن داورپناه خوانساری فرزند میرزا حسین (1297ق-1382ق) عالم فاضل کامل اهل اصفهان است. وی در خوانسار در خاندانی اهل علم و ادب متولّد شد.

محمدحسن داورپناه

زندگی نامه

ولادت

شیخ محمدحسن در سال 1297ق/ 1257ش در خوانسار متولّد شد.

خاندان

پدروی حاج شیخ میرزا حسین فرزند آخوند ملاّ حسن بن آخوند ملاّ حسین از علما و فضلا و ادبای زمان خود در خوانسار بود که وی در مدرسه مریم بیگم خوانسار تدریس می کرد و عدّه زیادی از علمای خوانسار در ادبیات از درس او بهره برده اند و سرانجام در سال 1308 وفات یافت و در مقابر پاقلعه خوانسار مدفون شد.

تحصیلات

مرحوم داورپناه ابتدا در زادگاه خود خوانسار و سپس در اصفهان به تحصیل پرداخت و بعد از آن به نجف اشرف رفت. او از شاگردان مبرّز آخوند خراسانی بود. مقامات علمی آن مرحوم مورد تأیید بزرگان زمان بود، از جمله: آیت اللّه شهید حاج میرزا ابوالحسن شمس آبادی و سید حسن مدرس هاشمی از جامعیت و فضائل و علوم آن مرحوم ستایش زیادی می نموده اند.

اساتید

برخى از اساتید او در اصفهان و نجف عبارتند از:

اساتید اصفهان

1. آیت اللّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی
2. آیت اللّه العظمی آخوند ملاّ عبد الکریم گزی
3. آیت اللّه العظمی سیّد محمّد باقر درچه ای
4. شیخ حسن اصطهباناتی شیرازی .

اساتید نجف

1. آخوند ملاّ محمّد کاظم خراسانی،
2. سیّد محمّد کاظم یزدی .

شاگردان

از جمله شاگردان وی نیز می توان به افراد زیر اشاره کرد:

1. شهید سیّد ابوالحسن شمس آبادی
2. شیخ اسماعیل کلباسی
3. شیخ محمّد باقر شریعتی دهاقانی
4. شیخ محمّد حسین کلباسی
5. سیّد حسن مدرس هاشمی
6. شیخ محمود شریعت ریزی
7. سیّد علی مدرّس هاشمی
8. سیّد فضل اللّه حجازی قمشه ای
9. شیخ غلامحسین تسلیمی رهنانی.

جایگاه

جایگاه علمی

مرحوم همایی می نویسد:

«مرحوم قاضی عسکر از شاگردان خاصّ شیخ حسن شیرازی، تلمیذ مورد توجّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی بود که کار ریاضتش به جنون کشید و من شیخ حسن را در حال جنون زیارت کردم، حالی داشت!»در عربیّت دست توانا داشت. هم به تدریس در حوزه و هم معلّمی مدارس جدید مشغول بود. همچنین سر دفتر اسناد رسمی اصفهان بود. سمت قاضی عسکری هم داشت، بدین سبب او را قاضی می گفتند. مردی، متین و عالم درس خوانده بود. در اصفهان به علم و فضل مخصوصاً در عربی دانی و فقاهت شهرت داشت اما از روز اوّل داخل کار روحانیت نشده بود و از معلّمی و سر دفتری و امر درایت و وصایت و قیمومیّت صغار، روزگار می‌گذاشت. ثروتی هم به هم رسانیده بود که بحمد اللّه از همه کس مستغنی بود»

مرحوم میرزا حسن خان جابری در زمان حیات او چنین نگاشته است:

«آقای آقا شیخ میرزا حسن خوانساری داورپناه در شخصیت و جامعیت نسبت به غالب علوم، معروف، عالمی فاضل و دانشمندی کامل و نزد اساتید مختلفه تلمّذ نموده و فعلاً رئیس محضر و قاضی عسکر در اصفهان می باشد»

فعالیت ها

مرحوم داور پناه پس از بازگشت به اصفهان، سال ها در مدرسه درکوشک به تدریس پرداخت و سطوح عالی فقه و اصول همچون «کفایه الاصول» استاد ارجمندش آخوند خراسانی و «فرائد الاصول» و «متاجر» شیخ انصاری اعلی اللّه مقامهما را تدریس می‌نمود و به نوشته مرحوم سیّد مصلح الدین مهدوی: «در کشف معضلات علوم ید بیضا می نمود»

وی از بدو تأسیس مدارس جدید به خدمت وزارت فرهنگ وارد شد و به تدریس در دبیرستان‌های اصفهان مشغول شد و بدین جهت مقامات علمی او در نزد فضلای حوزه مجهول ماند. مرحوم سید مصلح الدین مهدوی و حجه الاسلام آقای سیّد حسین مدرّس نجف آبادی از جمله کسانی هستند که در دوران تحصیل در دبیرستان، از درس ادبیات عرب ایشان بهره برده اند. او سال‌ها نیز به عنوان قاضی عسکر در ارتش به خدمت مشغول بود و به امور شرعی نظامیان می پرداخت.

وفات

مزار داورپناه

مرحوم قاضی عسکر در روز سه شنبه 20 رجب 1382 موافق 27 آذر ماه 1341 در اصفهان وفات یافت و در ضلع جنوب شرقی تکیه سیّد العراقین در تخت فولاد در محلّی که خود او قبلاً خریداری و آماده کرده بود دفن شد.

در سال 1382ق در مدّت دو ماه، سه نفر از دانشمندان و فضلای اصفهان وفات یافتند که عبارتند از: مرحوم داورپناه، سیّد احمد ابطحی شیرازی، حاج میرزا محمّد حسین ملاذ روضاتی.

در کنار مدفن مرحوم داورپناه، همسرش عفّت داور پناه دختر مرحوم آیت اللّه آخوند ملاّ عبدالکریم خوانساری قرار دارد.همچنین در پایین پای مرحوم داور پناه، در بیرون بقعه، قبر فرزندش: حاج محمّد تقی داور پناه متولد 1299ش و متوفّای 20 اردیبهشت 1359ش قرار دارد.

وی طبق مندرجات سنگ نوشته مزارش:

مدّت 75 سال باتقوا و طهارت و نیک نامی زندگی کرده و همه عمر دستگیر مستمندان و غمگسار دردمندان و مظهر صفا و وفا و آیت فتوت و مروّت بوده و در 26 دی ماه 1342ش وفات نموده است.

این مرثیه بر مزارش آمده:

آیت مهر و وفا مظهر لطف و رضا		با همه کس مهربان در همه جا خیر خواه
زد قلم «احمدی» سال وفاتش رقم:		«برد محمّد تقی بفرّ داور پناه» 1359

همچنین مراثی دیگری از استاد جلال الدین همایی، مرحوم منوچهر قدسی و استاد فضل اللّه اعتمادی (برنا) نیز آمده است که به مرثیه همایی اشاره می گردد:

ابیاتی از مرثیه استاد جلال الدین همایی:

ای دریغا کز سرای زندگی بربست رخت		قاضی عسکر فقیه مجتهد داور پناه
آن حسن نامِ حسن خویِ حسن فعلی که بود		اصفهانش موطن و خوانسار بودش زادگاه

منابع

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج۲، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.
• قاسمی، رحیم، شرح مجموع گل،انتشارات کانون پژوهش، چاپ دوم، زمستان 1390.
• مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان،1386.