محمدحسن معلم

اطلاعات فردی و علمی
نام کامل	محمد حسن معلم
شهرت	معین الاسلام
زادروز	۱۲۷۲ شمسی
تاریخ وفات	۲۱ آذر ۱۳۵۹ شمسی
مدفن	تخت فولاد، تکیه سیدالعراقین
شاگردان	میرزا نظام الدین روضاتی، مرحوم سید علی سلطان العلمایی
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	وکالت دادگستری

میرزا محمّدحسن معلم (1272 ش-1359ش) ملقب به «معین الاسلام» فرزند میرزا محمود، عالم فاضل صالح ، در شهر اصفهان به دنیا آمد و همانجا تحصیل کرد. او از نوادگان آقا محمّدهادی مترجم بن ملّا محمّد صالح مازندرانی بود .

زندگی‌نامه

خاندان

نسب وی طبق نقل خانواده آن مرحوم چنین است:

میرزا محمّد حسن بن میرزا محمود بن محمّد حسن بن محمّد مهدی بن حسن علی بن آقا هادی بن ملاّ محمّد صالح مازندرانی.

در رساله «تذکره الانساب» میرزا حیدر علی مجلسی می نویسد:

«امّا اولاد مرحوم فاضل علاّمه ملاّ محمّد صالح مازندرانی از صبیه علاّمه مغفور ملاّ محمّد تقی مجلسی چند ذکور و چند اناث بوده:

اولاد ذکور ایشان:

اوّل: فاضل علاّمه آقا محمّد هادی مترجم قرآن،

دوّم: مرحوم مغفور ملاّ نورالدین محمّد؛

سیّم: عارف کامل ملاّ محمّد سعید متخلص به «اشرف» ؛

چهارم: فاضل عالم ملاّ حسنعلی ؛

پنجم: ملاّ عبدالباقی رحمه اللّه؛

ششم: ملاّمحمّد حسین.

امّا آقا هادی مرحوم را فضایل بی شمار و تصنیفات بسیار است.

و امّا اولاد ایشان: آقا محمّد علی و آقا محمّد مهدی و آقا علی اصغر و آقا محمّد تقی بوده اند از ذکور.

و امّا محمّد علی مرحوم را یک پسر و یک دختر باقی بود. پسر مزبور: مرحمت و غفران پناه آقا محمّد هادی طاب ثراه بوده اند. و از ایشان حال دو پسر، یکی: جناب میرزا محمّد علی مشهور به آقا میرزا، ودیگری: میرزا حسنعلی می باشند و هریک را بحمد اللّه تعالی اولاد چند می باشد».

با توجّه به نوشته فوق معلوم می شود که آقا هادی مذکور در نسب خانوادگی، آقا هادی مترجم نبوده بلکه نواده اوست و دو واسطه در نسب مذکور افتاده است.

پدر میرزا محمّد حسن معلم: میرزا محمود معلّم، امام جماعت مسجد یزدآباد بود و ضمن مکتب داری در مسجد شیره پزها، به وکالت دادگستری نیز می پرداخت و از این طریق به مردم خدمت می نمود.

شاگردان

به گفته جناب آقای فضل اللّه اعتمادی «برنا»:

«مرحوم میرزا نظام الدین روضاتی و مرحوم سیّد علی سلطان العلمایی (فرزند میر محمّد صادق امام جمعه ) تحصیلات حوزوی خود را در نزد مرحوم معلّم آغاز نموده و به کسب معلومات لازم جهت معمّم شدن و دخول در جرگه روحانیت پرداخته اند.»

وی با علمای وارسته ای چون حضرات آیات:حاج آقا رحیم ارباب، شیخ محمّد حسن عالم نجف آبادی، میرزا علی‌آقا شیرازی ، و سیّد عباس صفی معاشرت داشت.

سیره عبادی

وی عمر خود را صرف حل مشکلات مردم و توجّه به محرومان نمود. او مردی بردبار و صبور و خوش برخورد بود و منزلش محلّ حلّ اختلافات مردم بود.

او به مستحبات پایبند بود و اغلب به عبادت و تهجّد و شب زنده داری می پرداخت.از جهت عبادی نیز مردی متهجّد و شب زنده دار بود و پس از اقامه نماز شب، صبح ها با صدای بلند در منزل اذان می گفت.زیارت عاشورای روزانه اش ترک نمی شد و به روزه های مستحبی پایبند بود.

هر ساله در دو دهه فاطمیه و عاشورا، مجلس روضه خوانی در منزل دایر می نمود و هر عصر جمعه نیز مجلس وعظ و روضه در منزل برپا می داشت که وعّاظ بافضیلتی همچون مرحوم شیخ عبدالکریم مصدّق خواه، شیخ اسماعیل کلباسی، آیت اللّه شیخ فضل اللّه ذوعلم، حاج آقا یحیی فقیه ایمانی، سید محمّد منجّمی و حاج سیّد مرتضی ابطحی سدهی(داماد ایشان) در آن به ایراد سخن و ذکر مصیبت می پرداختند.

فعالیت ها

او از اطرافیان آقا کمال الدّین شریعتمدار فرزند شیخ محمدتقی آقا نجفی اصفهانی بود و امور ملکی او را اداره می کرد. وی پس از فوت شریعتمدار جزو ملازمین عالم زاهد پارسا ،حاج شیخ مهدی نجفی قرار گرفت و به نظارت و اداره موقوفاتی که در تولیت مرحوم نجفی بود پرداخت.

وفات

وی سرانجام در سن 90 سالگی در جمعه 21 آذر 1359ش وفات یافته و در صحن تکیه سیدالعراقین در تخت فولاد مدفون شد.

مادّه تاریخ فوتش را مرحوم عبدالکریم بصیری از شعرای معاصر گوید:

یکی برفت و «بصیر» نوشت تاریخ او

«رفته بدارالسلام معین الاسلام ما

سنگ نوشته مزار او چنین است:

آرامگاه مرحوم مغفور خلدآشیان ثقه الاسلام آقای حاج میرزا محمّد حسن معلّم (معین الاسلام) فرزند مرحوم حاج میرزا محمود که در تاریخ جمعه 21 آذر ماه 1359 مطابق چهارم شهر صفر 1401 هجری به رحمت ایزدی پیوست.

حاج محمّد حسن، معلّم پارسا		موحّدی با خلوص، مقدّسی بی ریا
ستوده بود و شریف، سلیم بود و صدیق		علیم بود و خبیر، ولیک بی ادّعا
****
زیست نود سال و نیست کسی از او نارضا		به گوش جانش رسید ز غیب چون ارجعی کرد
به ماه صفر، سفر به دار بقا		یکی برفت و «بصیر»نوشت تاریخ او:
«رفته بدار السلام معین الاسلام ما»

منابع

• قاسمی، رحیم، شرح مجموعه گل: مشاهير مدفون در تكيه سيدالعراقين تخت فولاد اصفهان، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ دوم، ۱۳۹۰.
• مهدوی، سید مصلح‌الدین ، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان،1386.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.