شهید عطاء الله اشرفی اصفهانی

شهید عطاء الله اشرفی اصفهانی (۱۲۸۱-۱۳۶۱ش) معروف به «اشرفی» از علمای معروف، مجاهد و چهارمین شهید محراب که سال ها به امر مرحوم آیت اللّه بروجردی جهت تأسیس حوزه علمیه و ترویج احکام در کرمانشاه ساکن و به وظایف شرعی اقدام می فرمود. پس از انقلاب اسلامی نماینده امام خمینی در استان کرمانشاه و امام جمعه آن شهر بود.

شهید عطاء الله اشرفی اصفهانی
زادهٔ	۱۲۷۹ اصفهان
درگذشت/شهادت	۱۳۶۱/۷/۲۳ نماز جمعه باختران
مدفن	گلستان شهدای اصفهان
محل تحصیل	حوزه علمیه اصفهان قم نجف اشرف
والدین	اسد الله (پدر)

زندگی نامه

ولادت

عطاءاللّه در شعبان سال 1322ق (مطابق سال 1281ش) در سِدِه(خمینی شهر) اصفهان در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد.

خاندان

پدرش میرزا اسدالله، ‌فرزند میرزا محمد جعفر از منبریان و امامان جماعت و از علماء سِدِه ماربین (خمینی شهر کنونی) بوده است. مادرش نجمه بیگم فرزند مرحوم سید محمدتقی میردامادی بود.

نسب خاندان اشرفی خمینی شهر به ملاّ محمّداشرف ورنوسفادرانی سدهی مؤلّف کتاب «عروه المتّقین» می رسد و او بدین طریق از اعقاب شیخ علی کرکی (محقّق ثانی) است: ملاّ محمّداشرف بن حیدرعلی بن ملاّ کلب علی بن محمّد بن نورا بن محمّد بن نورالدین علی بن عبدالعالی میسی عاملی.

تحصیلات

تحصیلات ابتدایی و مقدماتی را در زادگاه خود نزد سید مصطفی فراگرفت و در نه سالگی کتاب نصاب الصبیان را حفظ کرد. در ۱۲ سالگی جهت ادامه تحصیل راهی اصفهان شد و در مدرسه نوریه واقع در بازار عتیق سکونت گزید. ادبیات و سطح را نزد اساتید معروف حوزه اصفهان خواند و پس از 10 سال تحصیل راهی شهر مقدس قم شد و به تکمیل تحصیلات خود پرداخت او به مدت بیست و سه سال در مدرسه رضویه و مدرسه فیضیه تحصیل کرد تا اینکه در 40 سالگی به اجتهاد نائل و از طرف اساتید خود از جمله مرحوم خوانساری به کسب اجازه مفتخر شد و به تدریس در حوزه علمیه قم پرداخت و مسؤولیت اخذ امتحان طلاب به او و تعدادی از فضلاء مبرّز واگذار شد. او در این سال ها از درس فلسفه حضرت امام خمینی نیز بهره گرفت.

وی پس از سال ها اقامت در قم، از طرف آیت اللّه بروجردی راهی کرمانشاه شد تا ضمن ترویج دین و بیان احکام شرعی و انجام کارهای مربوط به شریعت، اداره حوزه علمیه کرمانشاه و تدریس در آنجا را نیز برعهده گیرد. او تا آخر عمر در کرمانشاه باقی ماند و ابتدا وکالت آیت اللّه بروجردی و سپس وکالت امام خمینی در آن منطقه را پذیرفت.

اساتید

اساتید او در اصفهان و قم عبارتند از:

1. شیخ محمّدحسین فشارکی
2. آقا سیّد مهدی درچه ای
3. میر سیّد محمّد مدرس نجف آبادی
4. شهید سیّد حسن مدرس
5. سیّد محمّدتقی خوانساری
6. سیّد صدرالدین صدر
7. حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی
8. آقا سیّد محمّد حجّت
9. حاج آقا حسین بروجردی
10. امام خمینی(منظومه حکمت و اسفار)

جایگاه

جایگاه سیاسی

او از روحانیان سیاسی هوادار امام خمینی به شمار می رفت و به خاطر مبارزات خود با رژیم پهلوی مورد تعقیب قرار گرفت و مدّتی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، بازداشت شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال 1358ش از طرف امام خمینی به عنوان امام جمعه کرمانشاه منصوب شد و اقامه نماز جمعه را به عهده گرفت. با شروع جنگ ایران و عراق (شهریور 1359ش) استان کرمانشاه هم درگیر این جنگ شد. آیت اللّه اشرفی با حضور در خط مقدم جبهه به جوانان رزمنده روحیه می بخشید و در کرمانشاه نیز مردم را تشویق به حضور در جبهه و کمک به رزمندگان می نمود و آنان را به پیروی از امام خمینی و مبارزه با جریان های ضد انقلابی هدایت می کرد. شهید آیت الله اشرفی اصفهانی در مدت امامت جمعه در تمام خطبه ها ، مصاحبه ها و پیام ها به حضور مردم در جبهه ها تأكيد نموده و خود عنایت خاصی به حضور در کنار رزمندگان دفاع مقدس داشت و می فرمود: «وقتی به جبهه می روم تا مدتی روحیه ام قوی می شود».

توجه او به حضور کنار رزمندگان اسلام به حدی بود که با کهولت سن رنج راه های صعب العبور جبهه ها را تحمل می کرد تا با دلاور مردان جبهه ها حشر و نشر داشته باشد. از یادگارهای گرانبار او رمز نام حضرت زهرا (س) است، هنگامی که در سال ۱۳۶۱ برای آغاز عملیات فتح المبین به جبهه ها می رود این رمز و نام به اشاره او بر این عملیات گذاشته می شود.

سیره‌ی اخلاقی

او در اخلاق و تقوا و اخلاص به مقام والایی دست یافته بود. امام خمینی در توصیف این شهید فرمودند:

مرحوم شهید بزرگوار حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج آقا عطاء الله اشرفی اصفهانی را در این مدت طولانی به صفای نفس و آرامش روح و اطمینان قلب و خالی از هواهای نفسانی و تارک هوا و مطیع امر مولا و جامع علم مفید و عمل صالح می شناسم و در عین حال مجاهد و متعهد و قوی النفس بود.

او زندگی بسیار ساده‌ای داشت و بعد از پذیرفتن مسئولیت امامت جمعه کرمانشاه هم زندگی‌اش تغییری نکرد. او در خانه‌ای بسیار کوچک و قدیمی زندگی می‌کرد. از ویژگی های دیگر او ارتباط با خدا بود به طوری که

امام خمینی در تجلیل از او گفت: "هر وقت آقای اشرفی اصفهانی را می‌بینم، به یاد خدا می‌افتم»". فرزندش می‌گوید: "در مدت شانزده یا هفده سالی که با ایشان بودم، یک شب ندیدم که نماز شب ایشان ترک بشود".

آثار

این کتاب ها از تألیفات و آثار ایشان به طبع رسیده است:

1. «البیان» یا «برهان قرآن»، به فارسی
2. «تفسیر قرآن» با استفاده از تفاسیر شیعه و سنّی
3. «مجمع الشّتات» در اصول دین و عقاید و کلام، به عربی، در 4 جلد
4. «حروف مقطعه قرآن» به فارسی
5. «غیبت امام عصر» (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف)
6. «غروب آفتاب در محراب جمعه» (مجموعه خطبه های این شهید در نماز جمعه کرمانشاه است که پس از شهادت ایشان در 2 جلد جمع آوری و چاپ شده است.)
7. «تقریرات» فقهی و اصولی اساتید وی در قم.

فعالیت‌ها

برخی از اقدامات ایشان عبارت است از:

• توسعه مسجد آیت‌الله بروجردی در کرمانشاه.
• تجدید بناء مسجد ولی عصر(ع) در خمینی‌شهر با مساحت بیش از ۳۰۰ متر مربع با سبک جدید.
• ساختن مسجد امام حسین(ع) در خمینی‌شهر به مساحت ۲۰۰ متر مربع که در سال ۱۳۶۱ افتتاح شد.
• تأسیس حوزه علمیه امام خمینی در کرمانشاه که در سال ۶۵ افتتاح شد.
• ساختمان مکتب الزهراء(ع) جهت تربیت خواهران و تدریس معارف اسلامی، علوم فقه و عربی که در سال ۱۳۶۱ افتتاح شده و با شروع به کار آن، بیش از ۳۰۰ خواهر مشغول تحصیل علوم دینی شدند.
• کوشش در امور تبلیغی روحانیان و مبلغان در استان که مسئولیت آن از سوی امام خمینی به او واگذار شده بود.
• تلاش برای وحدت بین شیعه و اهل سنت.

بزرگداشت

در 22 مهرماه 1400کنگره بزرگداشت آیت الله اشرفی اصفهانی در کرمانشاه برگزار شد. در این کنگره امام جمعه و نماینده ولی فقیه و امام جمعه اهل تسنن در کرمانشاه به بیان ویژگی های اخلاقی وی پرداختند.

شهادت

بیست و سوم مهر ۱۳۶۱، در کرمانشاه هنگام اقامه نماز مورد سوءقصد گروه های ضدانقلاب قرار گرفت و بر اثر اصابت گلوله به شهادت رسید. پیکر او پس از تشییع در کرمانشاه و خمینی شهر ، بنا به وصیت خودش در گلستان شهدای شهرستان اصفهان به خاک سپرده شد. .بخشی از بدن وی که بعدها پیدا شد، در گورستان باغ فردوس کرمانشاه به خاک سپرده شد. امام خمینی در پیامی که صادر کردند از مقام علمی و اخلاقی و سابقه مبارزاتی ایشان تجلیل نمودند.

منابع

• واحد تحقیقات امام زاده شاه جمال با همكاری سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران، فرهنگ اعلام شهدای روحانی: به همراه زندگينامه شهدای روحانی، قم: معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی امام زاده شاه جمال ، ۱۳98.
• کنگره شهدای طلبه و روحانی استان اصفهان، شاهدان روحانی: یادنامه کنگره شهدای طلبه و روحانی استان اصفهان، اصفهان: وسپان، 1388.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.
• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1386.
• جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2، قم: معروف، چاپ دوم، 1382.
• اشرفی اصفهانی، محمد؛ محراب خونین باختران، ج1، کرمانشاه: انتشارات سروش، بی‌تا.