سید روح‌ الله موسوی خمینی

سید روح‌الله موسوی خمینی(1320ق/1281ش-1409ق/1368ش) مشهور به «امام خمینی» ولی فقیه، مرجع تقلید، بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران و رهبر انقلاب اسلامی است.

زندگی‌نامه

ولادت

او در بيستم جمادى الثانى 1320ق مصادف با ولادت با سعادت صديقه طاهره(عليها السلام)در شهرستان خمين متولد گرديد.

خاندان

پدرش مرحوم آيت الله شهيد سيد مصطفى موسوى خمينى ، يكى از علماى برجسته خمين و رهبر مذهبى و معنوى مردم آن سامان بود كه چند ماه پس از تولد فرزندش در راه خمين به اراک از سوى فئودالهاى آن زمان مورد اصابت گلوله قرار گرفت و درتاريخ سى ام ذى الحجه 1320 در سن 47 سالگى ، به فيض شهادت نائل آمد.

تحصیلات

وى مقدمات دروس ادبى را در خمين آموخت، آن گاه در سال 1339ق عازم اراک شد تا در حوزه درس مرحوم آية الله حاج شيخ عبد الكريم حائرى به تحصيلات دينى و علمى خود ادامه دهد. در سال 1340ق با عزیمت مرحوم حاج شيخ عبد الكريم به قم، او نیز رهسپار آن دیار گرديد و در مدرسه دار الشفاء سكونت ورزيد و به ادامه تحصيل و تكميل تهذيب نفس خويش پرداخت تا در سال 1345 ق، سطوح عاليه را به اتمام رساند وسپس در محضردرس خارج فقه واصول آيت الله حائرى ، مؤسس حوزه علميه قم حضور پيدا كرد.

در سال 1355، هم زمان بارحلت مؤسس حوزه علميه قم ، او به عنوان يكى از اساتيد بنام و معروف حوزه گرديد. وى در كنار فقه و اصول ، به كسب فلسفه و عرفان اسلامى و اخلاق عاليه نيز پرداخت، و خود به عنوان استاد و مربى اخلاق در حوزه علميه قم مطرح گرديد همچنین به عنوان استاد مبرز معقول و منقول در حوزه علميه شناخته شد.

آيت الله خمينى(ره)تدريس علوم منقول و خارج فقه و اصول را در سال 1364ق ، هم زمان با ورود مرحوم آيت الله بروجردى به قم آغاز كرد. وی در حوزه علمیه قم به تدریس چندین دوره فقه، اصول، فلسفه و عرفان و اخلاق اسلامى در مدرسه فیضیه، مسجد اعظم، مسجد محمدیه، مدرسه حاج ملاصادق، مسجد سلماسى، و ... همت گماشت و در حوزه علمیه نجف نیز قریب 14 سال در مسجد شیخ اعظم انصارى (ره) معارف اهل بیت و فقه را در عالى ترین سطوح تدریس نمود و در نجف بود که براى نخستین بار مبانى نظرى حکومت اسلامى را در سلسله درسهاى ولایت فقیه بازگو نمود.

اساتید

امام خمينى(ره)از محضر جمعى از علماء و بزرگان حوزه هاى علميه اراك و قم كسب فيض نموده اند كه اسامى برخى از آن بزرگان به ترتيب زير مى باشد :

1-آيت الله حاج ميرزا جواد ملكى تبريزى

2-آيت الله حاج مير سيد على يثربى كاشانى

3-آيت الله حاج ميرزا ابو الحسن رفيعى قزوينى

4-آيت الله حاج شيخ محمد رضا مسجد شاهى

5-آيت الله حاج ميرزا محمد على شاه آبادى

6-آيت الله العظمى حاج شيخ عبد الكريم حائرى يزدى

شاگردان

تعدادی از شاگردان وی عبارتند از:

1. مرحوم آيت الله حاج شيخ مرتضى حائرى يزدى
2. شهيد آيت الله استاد مرتضى مطهرى
3. آيت الله شيخ حسينعلى منتظرى
4. شهيد آيت الله حاج آقا مصطفى خمينى
5. شهيد آيت الله سيد محمد على قاضى طباطبائى
6. شهيد آيت الله حاج آقا عطاء الله اشرفى اصفهانى
7. آيت الله حاج شيخ عبد الجواد اصفهانى
8. آيت الله حاج شيخ على كاشانى(فريد)
9. آيت الله حاج آقا ضياء استر آبادى كاشانى
10. آيت الله حاج شيخ اسد الله نور اللهى اصفهانى كاشانى
11. آيت الله حاج آقا سيد رضا صدر
12. آيت الله حاج شيخ عباس ايزدى نجف آبادى
13. آيت الله سيد مرتضى خلخالى
14. آيت الله حاج سيد عز الدين زنجانى
15. حجة الاسلام و المسلمين شهيد سيد محمد رضا سعيدى
16. آيت الله شيخ محمد صادقى تهرانى
17. آيت الله حاج شيخ على مشكينى
18. آيت الله حاج شيخ حسين نورى
19. آيت الله شيخ محمد شاه آبادى
20. آيت الله شيخ محمد موحدى فاضل لنكرانى
21. آيت الله شيخ يحيى انصارى شيرازى
22. شهيد دكتر محمد مفتح همدانى
23. استاد شيخ نعمت الله صالحى نجف آبادى
24. آيت الله شيخ هاشم قديرى
25. آيت الله شيخ ابو القاسم خزعلى
26. آيت الله شيخ احمد جنتى
27. آيت الله شهيد دكتر سيد محمد حسينى بهشتى
28. حجت الاسلام و المسلمين شيخ محمد جواد حجتى كرمانى
29. حجت الاسلام شيخ على اكبر هاشمى رفسنجانى
30. حجت الاسلام و المسلمين شيخ على اصغر مرواريد
31. آيت الله سيد على حسينى خامنه اى(رهبر معظم انقلاب اسلامى ايران)
32. آيت الله شيخ غلامرضا صلواتى
33. آيت الله شيخ ابراهيم امينى نجف آبادى
34. آيت الله سيد حسن شيرازى
35. حجت الاسلام و المسلمين شهيد شيخ فضل الله محلاتى
36. حجت الاسلام و المسلمين شهيد سيد عبد الكريم هاشمى نژاد خراسانى
37. آيت الله استاد شيخ جعفر سبحانى تبريزى
38. آيت الله سيد عباس يزدى
39. آيت الله شيخ غلامرضا رضوانى خمينى
40. آيت الله شيخ حسين راستى كاشانى
41. آيت الله شيخ عباس محفوظى گيلانى
42. آيت الله شيخ مجتبى حاج آخوند
43. آيت الله شيخ مرتضى تهرانى
44. آيت الله شيخ مجتبى تهرانى
45. آيت الله شيخ محمد محمدى گيلانى
46. آيت الله سيد محمد باقر ابطحى اصفهانى
47. آيت الله شيخ محمد يزدى
48. آيت الله شيخ عبد الله جوادى آملى
49. آيت الله شيخ حسين شب زنده دار
50. حجت الاسلام مرحوم شيخ على اكبر تربتى(واعظ)
51. آيت الله اخوان مرعشى
52. آيت الله شيخ حسن صافى اصفهانى
53. شهيد آيت الله شيخ على قدوسى
54. آيت الله شيخ محمد على گرامى
55. حجت الاسلام و المسلمين حيدرى نهاوندى
56. آيت الله سيد يعقوب موسوى زنجانى
57. آيت الله حاج ميرزا ابو القاسم آشتيانى
58. آيت الله حاج ميرزا صادق نصيرى سرابى
59. آيت الله حاج شيخ محمد مؤمن قمى
60. آيت الله شيخ صدرا قفقازى
61. آيت الله شيخ جواد خندق آبادى
62. آيت الله فقيه برقعى
63. آيت الله سيد عبد الغنى اردبيلى
64. آيت الله سيد عبد الكريم اردبيلى
65. آيت الله شيخ عبد الله لنكرانى
66. حجت الاسلام و المسلمين حاج آقا مهدى حائرى يزدى
67. آيت الله شيخ فضل الله خوانسارى
68. آيت الله شيخ يحيى اراكى
69. آيت الله شيخ مسلم ملكوتى سرابى
70. آيت الله شيخ عباسعلى اصفهانى
71. آيت الله شيخ عبد الحسين زنجانى
72. آيت الله شيخ بهاء الدين اراكى
73. آيت الله شيخ محمد نهاوندى
74. آيت الله شيخ محمد حسين لنگرودى تهرانى
75. آيت الله سيد اسد الله اشكورى
76. حجت الاسلام و المسلمين صدر اشكورى
77. آيت الله سيد عباس ابوترابى قزوينى
78. آيت الله وحيدى تبريزى
79. آيت الله مشايخى اراكى
80. آيت الله سعيد اشراقى
81. آيت الله شيخ محمد مهدى ربانى گيلانى
82. آيت الله شيخ محمد رضا كشفى تهرانى
83. آيت الله شيخ حسين مفيدى دليجانى
84. آيت الله شيخ عباس رفسنجانى
85. آيت الله شيخ عبد العظيم محصلى خراسانى
86. آيت الله شيخ محسن حرم پناهى
87. حجت الاسلام و المسلمين عبد المجيد رشيدپور تهرانى
88. آيت الله سيد عبد الرسول شيرازى
89. مرحوم آيت الله شيخ عبد الرحيم ربانى شيرازى
90. مرحوم آيت الله سيد عبد المجيد ايروانى تبريزى
91. آيت الله سيد على اكبر موسوى يزدى
92. آيت الله سيد جعفر يزدى
93. آيت الله حسين زرندى قمى
94. آيت الله شيخ محمد حسين قائينى
95. آيت الله سيد احمد امامى اصفهانى
96. آيت الله عابدى زنجانى
97. حجت الاسلام و المسلمين مهدى كروبى
98. آيت الله شيخ محمد رضا مهدوى كنى
99. آيت الله شيخ مرتضى مقتدائى
100. آيت الله سيد محمد على حسينى تهرانى
101. آيت الله شهيد شيخ حسين غفارى
102. مرحوم آيت الله سيد ابراهيم علوى خوئى
103. آيت الله بطحائى گلپايگانى
104. حجت الاسلام و المسلمين شيخ رضا گلسرخى كاشانى
105. شهيد آيت الله سيد اسد الله مدنى تبريزى
106. آيت الله شيخ يوسف صانعى
107. حجت الاسلام و المسلمين شيخ حسن صانعى
108. آيت الله شيخ محمد مصباح يزدى
109. آيت الله صابرى همدانى
110. حجت الاسلام و المسلمين شيخ عباسعلى عميد زنجانى

جایگاه

جایگاه علمی

با شروع درس خارج فقه و اصول امام خمینی، دگرگونى ژرف و پر ارجى در حوزه علميه قم به وجود آورد. وی با بيانى شيوا، رسا و شيرين علوم اسلامى را شرح و بسط مى داد. سبک تدريس و شيوه مخصوص ايشان در بررسى مسائل علمى ، و موشكافي‌ها ، ژرف نگري‌ها ، و تحقيقات عميقى كه در مسائل و مطالب غامض فقه و اصول به عمل مى آورد ، روش استنباط و اجتهاد را به شاگردان مى آموخت بزرگترين كرسى تدريس علوم اسلامى از آن ايشان بود و جمعيت حوزه درسى ايشان ، از لحاظ كميت و كيفيت در حد والايى قرار داشت.

جایگاه سیاسی

امام خمینى علاقه خاصى به پیگیرى مسائل سیاسى و اجتماعى داشت. مهم ترين و بارزترين امرى كه امام خمینی در طول حيات خود انجام دادند ، تشكيل حكومت اسلامى و برانداختن حكومت طاغوتى بود، که ابتدا با ماجراى انجمنهاى ایالتى و ولایتى فرصتى پدید آورد تا ایشان در رهبرى قیام روحانیت ایفاى نقش کند. امام خمینى در تعقیب هدفهاى ارزشمند خویش در سال 1328 طرح اصلاح اساسى ساختار حوزه علمیه را با همکارى آیت الله مرتضى حایرى تهیه و به آیت الله بروجردى (ره) پیشنهاد داد. این طرح از سوى شاگردان امام و طلاب روشن ضمیر حوزه مورد استقبال و حمایت قرار گرفت.

امام خمینى با سخنرانیها و بیانیه هاى خویش همچنان به افشاگرى علیه رژیم پهلوی دست مى زد. روز دوم فروردین 1342 که مصادف با شهادت حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) بود مأمورین مسلح رژیم با لباس مبدل اجتماع طلاب علوم دینى در مدرسه فیضیه را بر هم زدند و متعاقب آن نیروهاى پلیس با سلاح گرم وحشیانه به مدرسه فیضیه یورش بردند و به کشتار و جرح طلاب پرداختند همزمان مدرسه دینى طالبیه تبریز نیز مورد هجوم قرار گرفت. منزل امام خمینى در قم هر روز شاهد حضور گروههاى زیادى از نیروهاى انقلابى و مردم خشمگین بود که براى ابراز همدردى و حمایت علما و دیدن آثار جنایت رژیم به قم مى آمدند. امام خمینى در اجتماع مردم، بى پروا از شخص شاه به عنوان عامل اصلى جنایات و هم پیمان با اسرائیل یاد مى کرد و مردم را به قیام فرا مى خواند.

امام خمینى در پیامى (به تاریخ 12/2/1342) بمناسبت چهلّم فاجعه فیضیه بر همراهى علما و ملت ایران در رویارویى سران ممالک اسلامى و دول عربى با اسرائیل غاصب تأکید ورزید و پیمانهاى شاه و اسرائیل را محکوم کرد و بدین ترتیب از آغاز قیام خویش نشان داد که نهضت اسلامى در ایران از مصالح امت اسلامى جدا نیست.

قیام 15 خرداد

امام خمینى عصر عاشورا سال 1383 هجرى قمرى (13 خرداد 1342 شمسى) در مدرسه فیضیه نطق تاریخى خویش را ایراد کرد. بخش عمده اى از سخنان امام در بیان نتایج زیانبار سلطنت دودمان پهلوى و افشاى روابط پنهانى شاه و اسرائیل اختصاص داشت. جمع زیادى از یاران امام خمینى در شامگاه 14 خرداد دستگیر و ساعت سه نیمه شب (سحرگاه پانزده خرداد 42) امام دستگیر و به تهران برده و در بازداشتگاه باشگاه افسران تهران زندانى کردند و غروب آن روز به زندان قصر منتقل نمودند. مردم قم و اطراف آن که برای اعتراض به دستگیری امام به حرم حضرت معصومه(س) تجمع کرده بودند، هنگام خروج به رگبار مسلسل بسته شدند. امام خمینى پس از 19 روز حبس در زندان قصر به زندانى در پادگان نظامى عشرت آباد منتقل شد.بر اثر خشم زیاد مردم و فشار بر رژیم،امام خمینى در شامگاه 18 فروردین 1343 بدون اطلاع قبلى آزاد و به قم منتقل مى شود.

امام خمینى در روز 4 آبان 1343ش سخنرانی در محاکمه دخالتهاى غیرقانونى هیئت حاکمه آمریکا در کشور اسلامى ایران و افشاى خیانتهاى شاه کرد. او که خطر اصلى براى رژیم شاه محسوب می شد دوباره در سحرگاه 13 آبان 1343 بازداشت و به همراه نیروهاى امنیتى مستقیماً به فرودگاه مهرآباد تهران اعزام و با یک فروند هواپیماى نظامى تحت الحفظ مأمورین امنیتى و نظامى به آنکارا پرواز کرد. این دستگیری مورد اعتراض علما، مراجع تقلید مردم واقع شد.

تبعید امام خمینى از ترکیه به عراق

روز 13 مهر ماه 1344 حضرت امام به همراه فرزندشان آیت الله حاج آقا مصطفى از ترکیه به تبعیدگاه دوم، کشور عراق اعزام شدند. دوران اقامت طولانى و 13 ساله امام خمینى سلسله درسهاى خارج فقه خویش را با همه مخالفت‌ها و کارشکنیهاى عناصر مغرض در آبان 1344 در مسجد شیخ انصارى (ره) نجف آغاز کرد، که تا زمان هجرت از عراق به پاریس ادامه داشت. وی هیچگاه دست از مبارزه نکشید، و با سخنرانیها و پیامهاى خویش امید به پیروزى را در دلها زنده نگاه مى داشت. امام خمینى در پیامى (17 خرداد 1346) به مناسبت جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل فتواى انقلابى خویش را مبنى بر حرمت هرگونه رابطه تجارى و سیاسى دولتهاى اسلامى با اسرائیل، و حرمت مصرف کالاهاى اسرائیلى در جوامع اسلامى را صادر کرد.چهار سال تدریس، تلاش و روشنگرى امام خمینى توانسته بود تا حدودى فضاى حوزه نجف را دگرگون سازد. در سال 1348 علاوه بر مبارزین بى شمار داخل کشور مخاطبین زیادى در عراق، لبنان و دیگر بلاد اسلامى بودند که نهضت امام خمینى را الگوى خویش مى دانستند. حضرت امام سلسله درسهاى خویش را درباره حکومت اسلامى یا ولایت فقیه در بهمن 1348 آغاز کرد. انتشار مجموعه این درسها در قالب کتابى تحت عنوان «ولایت فقیه» یا «حکومت اسلامى» در ایران و عراق و لبنان و در موسم حجّ شور تازه اى به مبارزه مى داد.

امام خمینى و استمرار مبارزه

با فتوای امام و برخى دیگر از علماى اسلام در سال 1353علیرغم تبلیغات گسترده رژیم شاه، حزب رستاخیز منحل شد. شاه در اسفند 1354ش تصمیم به تغییر تاریخ رسمی ایران از هجری به شاهنشاهی کرد که امام خمینى در واکنش سخت، فتوا به حرمت استفاده از تاریخ بى پایه شاهنشاهى دادو رژیم در سال 1357 ناگزیر از عقب نشینى و لغو تاریخ شاهنشاهى شد.

اوج گیرى انقلاب اسلامى در سال 1356 و قیام مردم

امام خمینى که تحولات جارى جهان و ایران را زیر نظر داشت از فرصت به دست آمده نهایت بهره برداى را کرد. شهادت آیت الله حاج سید مصطفى خمینى در اول آبان 1356 و درج مقاله اى توهین آمیز علیه امام در روزنامه اطلاعات و اعتراض به این مقاله، به قیام 19 دى ماه قم در سال 56 منجر شد که طى آن جمعى از طلاب انقلابى به خاک و خون کشیده شدند. برگزارى مراسم سوم، هفتم و چهلم هاى پیاپى در بزرگداشت خاطره شهیدان در تبریز، یزد، جهرم و شیراز، اصفهان و تهران قیامهایى مکرر پدید آورد. همچنین کشتار بیرحمانه مردم بوسیله نیروهاى نظامى در میدان شهدا (ژاله) تهران در روز 17 شهریور ، اعتصابهاى سراسرى در ماههاى پایانى رژیم شاه به دعوت امام مبارزات انقلاب را به اوج خود رساند.

هجرت امام خمینى از عراق به پاریس

روز دوم مهر 1357 منزل امام در نجف بوسیله قواى بعثى محاصره گردید. رئیس سازمان امنیت عراق در دیدار با امام خمینى گفته بود که شرط ادامه اقامت ایشان در عراق دست کشیدن از مبارزه و عدم دخالت در سیاست است و امام نیز با قاطعیت پاسخ داده بود که به خاطر مسئولیتى که در مقابل امت اسلام احساس مى کند حاضر به سکوت و هیچگونه مصالحه اى نیست. روز 12 مهر، امام خمینى نجف را به قصد مرز کویت ترک گفت. دولت کویت با اشاره رژیم ایران از ورود امام به این کشور جلوگیرى کرد. ایشان پس از مشورت با فرزندش تصمیم به هجرت به پاریس گرفت. در روز 14 مهر ایشان وارد پاریس شدند.

در مدت اقامت 4 ماهه امام در پاریس، نوفل لوشاتو مهم ترین مرکز خبرى جهان بود و مصاحبه هاى متعدد و دیدارهاى مختلف امام دیدگاههاى ایشان را در زمینه حکومت اسلام و هدفهاى آتى نهضت براى جهانیان بازگو مى کرد. به این ترتیب جمع بیشترى از مردم جهان با اندیشه و قیام ایشان آشنا شدند و از همین جا بود که بحرانى ترین دوران نهضت را در ایران رهبر کرد. پیامهاى امام خمینى مبنى بر وجوب ادامه مبارزه، طرحهاى رژیم را نقش بر آب ساخت. امام خمینى در دیماه 57 شوراى انقلاب را تشکیل داد.

بازگشت امام خمینى به ایران پس از 14 سال تبعید

سرانجام امام خمینى بامداد 12 بهمن 1357 پس از 14 سال دورى از وطن وارد کشور شد. سپس در بهشت زهرا، سخنرانی تاریخى کردند. در همین نطق بود که امام خمینى با صداى بلند فرمود: «من به پشتیبانى این ملت دولت تعیین مى کنم.» در 16 بهمن 57 امام خمینى رئیس دولت موقت انقلاب را تعیین نمود. آخرین مقاومت‌هاى رژیم شاه در هم شکسته شد و صبحدم 22 بهمن، خورشید پیروزى نهضت امام خمینى و انقلاب اسلامى در ایران طلوع کرد.

انقلاب دوم، تسخیر لانه جاسوسى آمریکا

روز 13 آبان گروهى از نیروهاى مسلمان دانشگاهى با نام «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام» سفارت آمریکا در تهران را اشغال کرده و پس از شکستن مقاومت تفنگداران آمریکایىِ نگهبان سفارت جاسوسان آمریکایى را بازداشت کردند. امام خمینى از حرکت انقلابى دانشجویان حمایت کرد و آنرا انقلابى بزرگتر از انقلاب اول نامید. در آن سالها شهادت دهها تن از یاران امام و مسئولین نظام جمهورى اسلامى و تصمیم سریع و قاطع حضرت امام در انتخاب و نصب بلافاصله افراد به جاى شهیدانى که در این حوادث از مدیریت نظام گرفته مى شدند، در سامان دادن به امور و مأیوس کردن دشمن نقشى بس مؤثر داشت و موجب حیرت محافل خبرى و سیاسى جهان بود.

جنگ تحمیلى و دفاع 8 ساله امام و ملت ایران

ارتش عراق در روز 31 شهریور 1359 تجاوز گسترده نظامى خویش را آغاز کرد. همزمان هواپیماهاى نظامى عراق فرودگاه تهران و مناطق دیگر را بمباران کردند و با تصرف مناطق مرزی همراه بود. جنگ تحمیلی با رشادت و مقاومت رزمندگان دشمن را به عقب راند و بالاخره در29 تیرماه 1367 با قبول قطعنامه 598 شوراى امنیّت جنگ تحمیلى 8 ساله به پایان رسید. پس از برقرارى صلح نسبى، امام خمینى طى پیامى در 9 بند سیاستها و خط مشى بازسازى کشور را براى مسئولین جمهورى اسلامى ترسیم نمود.

امام خمینى در تاریخ 25بهمن ماه 1367 در ضمن چند سطر کوتاه به صدور حکم ارتداد و اعدام سلمان رشدى نویسنده کتاب مبتذل «آیات شیطانى» و ناشرین مطلع از محتواى کفر آمیزى این کتاب، انقلابى دیگر بر پا کرد. پیامدهاى این واقعه موجودیت جامعه اسلامى را به عنوان یک امت واحده جلوه گر ساخت.

سیره‌ی اخلاقی

امام خمینى زمانى در نقش رهبرى انقلاب اسلامى در سال 1342 ظاهر شد که سالها پیش از آن مراحل مختلف تهذیب نفس و جهاد اکبر و کسب فضائل معنوى و معارف حقیقى را در سطوح عالیه گذرانده بود. راز موفقیتهاى امام خمینى را باید در مجاهده طولانى او با نفس و نیل به معرفت شهودى حقیقت جستجو کرد. فهم انگیزه و اهداف مبارزات سیاسى امام خمینى بدون نظر کردن به مراحل تکامل شخصیت روحى و معنوى و علمى وى ممکن نیست. از برجسته ترین ویژگیهاى نهضت امام خمینى : اعلام خط مشى مشخص در مبارزه اتخاذ مواضع روشن و عدول نکردن از آنها و قاطعیت در پیگیریهاى هدفهاست.

امام خمینى در زندگى، سخت معتقد به برنامه ریزى و نظم و انضباط بود. ساعات مشخصى از شبانه روز را به عبادت و ذکر حق و قرائت قرآن و دعا و مطالعه مى پرداخت. قدم زدن و در همان حال ذکر خدا گفتن و اندیشیدن جزئى از برنامه روزانه اش بود. او در حالى که عمرش به 90 نزدیک شده بود هنوز یکى از پرکارترین رهبران سیاسى جهان بود که نشاط خدمت در راه تعالى جامعه اسلامى و حلّ مشکلات آن را هیچگاه، حتى در سهمگین ترین حوادث از دست نمى داد. علاوه بر مطالعه روزانه اهمّ اخبار و گزارشات مطبوعات رسمى کشور و مطالعه دهها بولتن خبرى و گوش دادن به اخبار رادیو و تلویزیون داخلى، او در چندین نوبت در شبانه روز تحلیلهاى و خبرهاى رادیوهاى بیگانه فارسى زبان را گوش مى داد تا شخصاً در جریان روند تبلیغات دشمنان انقلاب قرار گیرد و راههاى مقابله با آنرا اندیشه کند. فعالیتها متراکم روزانه و تشکیل جلسات با مسئولین نظام اسلامى موجب نمى شد تا ارتباط با قشرهاى مردم عادى را بعنوان اصلى ترین سرمایه هاى نهضت اسلامى نادیده بگیرد. او هیچ تصمیمى را که مربوط به سرنوشت جامعه اش باشد نمى گرفت مگر آنکه صادقانه با مردم در میان مى گذاشت. مردم را محروم ترین کسان براى دانستن حقایق مى دید. چهره اى مصمّم و مهربان داشت، نگاهش پرجاذبه و سرشار از معنویت بود. جمعیت که در حضورش مى نشست بى اختیار غرق در جاذبه معنویش مى شد، بسیارى از حاضران ناخودآگاه اشک شوق مى ریختند.

آثار

کتب زیر از تألیفات امام خمینی است:

عرفان

1. شرح دعاى سحر
2. مصباح الهدايه
3. لقاء الله
4. سر الصلوة(صلوة العارفين يا معراج السالكين)
5. تعليقة على شرح فصوص الحكم
6. تعليقة على مصباح الانس
7. تعليقة على شرح حديث راس الجالوت
8. شرح حديث راس الجالوت
9. شرح ديگرى بر حديث راس الجالوت
10. تفسير سوره حمد
11. الحاشية على الاسفار
12. آداب الصلوة
13. مبارزه با نفس-جهاد اكبر
14. شرح جنود عقل و جهل
15. اربعين يا چهل حديث

-كتابهاى فقه استدلالى

1. كتاب الطهاره
2. جلد دوم كتاب الطهاره
3. جلد سوم كتاب الطهاره
4. جلد چهارم كتاب الطهاره
5. جلد اول المكاسب المحرمه
6. جلد دوم المكاسب المحرمه
7. جلد اول كتاب البيع
8. جلد دوم كتاب البيع
9. جلد سوم كتاب البيع
10. جلد چهارم كتاب البيع
11. جلد پنجم كتاب البيع
12. كتاب الخلل
13. رسالة في التقيه
14. رسالة في قاعدة من ملك
15. رسالة في تعيين الفجر في الليالى المقمره

كتابهاى اصول فقه

1. رساله لا ضرر
2. رسالة الاستصحاب
3. رسالة في التعادل و التراجيح
4. رسالة الاجتهاد و التقليد
5. رسالة في الطلب و الاراده
6. تعليقة على كفاية الاصول
7. رساله در موضوع علم اصول
8. تقريرات درس آية الله العظمى بروجردى
9. تعليقة على العروة الوثقى
10. تعليقة على وسيلة النجاة
11. حاشية توضيح المسائل
12. رساله نجاة العباد
13. حاشيه رساله ارث
14. مناسك يا دستور حج
15. تحرير الوسيله
16. ملحقات توضيح المسائل
17. استفتائات
18. حكومت اسلامى يا ولايت فقيه
19. كشف الاسرار
20. رساله اى مشتمل بر فوائدى در بعضى مسائل مشكله

رجال

رساله در رجال

شعر و ادب

ديوان شعر

كتابهاى اصول فقه

1. تهذيب الاصول
2. رسالة في قاعدة لا ضرر يا نيل الاوطار
3. رسالة في الاجتهاد و التقليد
4. لب الاثر يا رسالة في الطلب و الاراده و الجبر و التفويض
5. كتاب البيع

حكومت و سياست

1. صحيفه نور(چندین مجلد)
2. وصيت نامه سياسى، الهى

عرفان

1. ره عشق
2. باده عشق

وفات

سرانجام امام خمینی در ساعت 10 شنبه شب 13 خرداد 1368ش مطابق با29 شوال 1409ق نداى حق را لبيک گفت و به ملكوت اعلى پيوست. حضرت آيت الله العظمى گلپايگانى با جمعيت بى شمارى از شخصيت‌هاى مذهبى و سياسى ، بر جسد مطهر امام نماز گزارد، سپس با تشييع عظيم ميليونى در بهشت زهرا دفن شد.

منبع

• عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، فقهای نامدار شیعه، قم: كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي، 1372.
• جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2، قم: معروف، چاپ دوم، 1382.