سید روح‌ الله موسوی خمینی

سید روح‌الله موسوی خمینی(1320ق/1281ش-1409ق/1368ش) مشهور به «امام خمینی» ولی فقیه، مرجع تقلید، بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران و رهبر انقلاب اسلامی است.

زندگی‌نامه

ولادت

او در بيستم جمادى الثانى 1320ق مصادف با ولادت با سعادت صديقه طاهره(عليها السلام)در شهرستان خمين متولد گرديد.

خاندان

پدرش مرحوم آيت الله شهيد سيد مصطفى موسوى خمينى ، يكى از علماى برجسته خمين و رهبر مذهبى و معنوى مردم آن سامان بود كه چند ماه پس از تولد فرزندش در راه خمين به اراک از سوى فئودالهاى آن زمان مورد اصابت گلوله قرار گرفت و درتاريخ سى ام ذى الحجه 1320 در سن 47 سالگى ، به فيض شهادت نائل آمد.

تحصیلات

وى مقدمات دروس ادبى را در خمين آموخت، آن گاه در سال 1339ق عازم اراک شد تا در حوزه درس مرحوم آية الله حاج شيخ عبد الكريم حائرى به تحصيلات دينى و علمى خود ادامه دهد. در سال 1340ق با عزیمت مرحوم حاج شيخ عبد الكريم به قم، او نیز رهسپار آن دیار گرديد و در مدرسه دار الشفاء سكونت ورزيد و به ادامه تحصيل و تكميل تهذيب نفس خويش پرداخت تا در سال 1345 ق، سطوح عاليه را به اتمام رساند وسپس در محضردرس خارج فقه واصول آيت الله حائرى ، مؤسس حوزه علميه قم حضور پيدا كرد.

در سال 1355، هم زمان بارحلت مؤسس حوزه علميه قم ، او به عنوان يكى از اساتيد بنام و معروف حوزه گرديد. وى در كنار فقه و اصول ، به كسب فلسفه و عرفان اسلامى و اخلاق عاليه نيز پرداخت، و خود به عنوان استاد و مربى اخلاق در حوزه علميه قم مطرح گرديد همچنین به عنوان استاد مبرز معقول و منقول در حوزه علميه شناخته شد.

آيت الله خمينى(ره)تدريس علوم منقول و خارج فقه و اصول را در سال 1364ق ، هم زمان با ورود مرحوم آيت الله بروجردى به قم آغاز كرد.

اساتید

امام خمينى(ره)از محضر جمعى از علماء و بزرگان حوزه هاى علميه اراك و قم كسب فيض نموده اند كه اسامى برخى از آن بزرگان به ترتيب زير مى باشد :

1-آيت الله حاج ميرزا جواد ملكى تبريزى

2-آيت الله حاج مير سيد على يثربى كاشانى

3-آيت الله حاج ميرزا ابو الحسن رفيعى قزوينى

4-آيت الله حاج شيخ محمد رضا مسجد شاهى

5-آيت الله حاج ميرزا محمد على شاه آبادى 6-آيت الله العظمى حاج شيخ عبد الكريم حائرى يزدى

شاگردان

تعدادی از شاگردان وی عبارتند از:

1. مرحوم آيت الله حاج شيخ مرتضى حائرى يزدى
2. شهيد آيت الله استاد مرتضى مطهرى
3. آيت الله شيخ حسينعلى منتظرى
4. شهيد آيت الله حاج آقا مصطفى خمينى
5. شهيد آيت الله سيد محمد على قاضى طباطبائى
6. شهيد آيت الله حاج آقا عطاء الله اشرفى اصفهانى
7. آيت الله حاج شيخ عبد الجواد اصفهانى
8. آيت الله حاج شيخ على كاشانى(فريد)
9. آيت الله حاج آقا ضياء استر آبادى كاشانى
10. آيت الله حاج شيخ اسد الله نور اللهى اصفهانى كاشانى
11. آيت الله حاج آقا سيد رضا صدر
12. آيت الله حاج شيخ عباس ايزدى نجف آبادى
13. آيت الله سيد مرتضى خلخالى
14. آيت الله حاج سيد عز الدين زنجانى
15. حجة الاسلام و المسلمين شهيد سيد محمد رضا سعيدى
16. آيت الله شيخ محمد صادقى تهرانى
17. آيت الله حاج شيخ على مشكينى
18. آيت الله حاج شيخ حسين نورى
19. آيت الله شيخ محمد شاه آبادى
20. آيت الله شيخ محمد موحدى فاضل لنكرانى
21. آيت الله شيخ يحيى انصارى شيرازى
22. شهيد دكتر محمد مفتح همدانى
23. استاد شيخ نعمت الله صالحى نجف آبادى
24. آيت الله شيخ هاشم قديرى
25. آيت الله شيخ ابو القاسم خزعلى
26. آيت الله شيخ احمد جنتى
27. آيت الله شهيد دكتر سيد محمد حسينى بهشتى
28. حجت الاسلام و المسلمين شيخ محمد جواد حجتى كرمانى
29. حجت الاسلام شيخ على اكبر هاشمى رفسنجانى
30. حجت الاسلام و المسلمين شيخ على اصغر مرواريد
31. آيت الله سيد على حسينى خامنه اى(رهبر معظم انقلاب اسلامى ايران)
32. آيت الله شيخ غلامرضا صلواتى
33. آيت الله شيخ ابراهيم امينى نجف آبادى
34. آيت الله سيد حسن شيرازى
35. حجت الاسلام و المسلمين شهيد شيخ فضل الله محلاتى
36. حجت الاسلام و المسلمين شهيد سيد عبد الكريم هاشمى نژاد خراسانى
37. آيت الله استاد شيخ جعفر سبحانى تبريزى
38. آيت الله سيد عباس يزدى
39. آيت الله شيخ غلامرضا رضوانى خمينى
40. آيت الله شيخ حسين راستى كاشانى
41. آيت الله شيخ عباس محفوظى گيلانى
42. آيت الله شيخ مجتبى حاج آخوند
43. آيت الله شيخ مرتضى تهرانى
44. آيت الله شيخ مجتبى تهرانى
45. آيت الله شيخ محمد محمدى گيلانى
46. آيت الله سيد محمد باقر ابطحى اصفهانى
47. آيت الله شيخ محمد يزدى
48. آيت الله شيخ عبد الله جوادى آملى
49. آيت الله شيخ حسين شب زنده دار
50. حجت الاسلام مرحوم شيخ على اكبر تربتى(واعظ)
51. آيت الله اخوان مرعشى
52. آيت الله شيخ حسن صافى اصفهانى
53. شهيد آيت الله شيخ على قدوسى
54. آيت الله شيخ محمد على گرامى
55. حجت الاسلام و المسلمين حيدرى نهاوندى
56. آيت الله سيد يعقوب موسوى زنجانى
57. آيت الله حاج ميرزا ابو القاسم آشتيانى
58. آيت الله حاج ميرزا صادق نصيرى سرابى
59. آيت الله حاج شيخ محمد مؤمن قمى
60. آيت الله شيخ صدرا قفقازى
61. آيت الله شيخ جواد خندق آبادى
62. آيت الله فقيه برقعى
63. آيت الله سيد عبد الغنى اردبيلى
64. آيت الله سيد عبد الكريم اردبيلى
65. آيت الله شيخ عبد الله لنكرانى
66. حجت الاسلام و المسلمين حاج آقا مهدى حائرى يزدى
67. آيت الله شيخ فضل الله خوانسارى
68. آيت الله شيخ يحيى اراكى
69. آيت الله شيخ مسلم ملكوتى سرابى
70. آيت الله شيخ عباسعلى اصفهانى
71. آيت الله شيخ عبد الحسين زنجانى
72. آيت الله شيخ بهاء الدين اراكى
73. آيت الله شيخ محمد نهاوندى
74. آيت الله شيخ محمد حسين لنگرودى تهرانى
75. آيت الله سيد اسد الله اشكورى
76. حجت الاسلام و المسلمين صدر اشكورى
77. آيت الله سيد عباس ابوترابى قزوينى
78. آيت الله وحيدى تبريزى
79. آيت الله مشايخى اراكى
80. آيت الله سعيد اشراقى
81. آيت الله شيخ محمد مهدى ربانى گيلانى
82. آيت الله شيخ محمد رضا كشفى تهرانى
83. آيت الله شيخ حسين مفيدى دليجانى
84. آيت الله شيخ عباس رفسنجانى
85. آيت الله شيخ عبد العظيم محصلى خراسانى
86. آيت الله شيخ محسن حرم پناهى
87. حجت الاسلام و المسلمين عبد المجيد رشيدپور تهرانى
88. آيت الله سيد عبد الرسول شيرازى
89. مرحوم آيت الله شيخ عبد الرحيم ربانى شيرازى
90. مرحوم آيت الله سيد عبد المجيد ايروانى تبريزى
91. آيت الله سيد على اكبر موسوى يزدى
92. آيت الله سيد جعفر يزدى
93. آيت الله حسين زرندى قمى
94. آيت الله شيخ محمد حسين قائينى
95. آيت الله سيد احمد امامى اصفهانى
96. آيت الله عابدى زنجانى
97. حجت الاسلام و المسلمين مهدى كروبى
98. آيت الله شيخ محمد رضا مهدوى كنى
99. آيت الله شيخ مرتضى مقتدائى
100. آيت الله سيد محمد على حسينى تهرانى
101. آيت الله شهيد شيخ حسين غفارى
102. مرحوم آيت الله سيد ابراهيم علوى خوئى
103. آيت الله بطحائى گلپايگانى
104. حجت الاسلام و المسلمين شيخ رضا گلسرخى كاشانى
105. شهيد آيت الله سيد اسد الله مدنى تبريزى
106. آيت الله شيخ يوسف صانعى
107. حجت الاسلام و المسلمين شيخ حسن صانعى
108. آيت الله شيخ محمد مصباح يزدى
109. آيت الله صابرى همدانى
110. حجت الاسلام و المسلمين شيخ عباسعلى عميد زنجانى

جایگاه

جایگاه علمی

با شروع درس خارج فقه و اصول امام خمینی، دگرگونى ژرف و پر ارجى در حوزه علميه قم به وجود آورد. وی با بيانى شيوا ، رسا و شيرين علوم اسلامى را شرح و بسط مى داد. سبک تدريس و شيوه مخصوص ايشان در بررسى مسائل علمى ، و موشكافي‌ها ، ژرف نگري‌ها ، و تحقيقات عميقى كه در مسائل و مطالب غامض فقه و اصول به عمل مى آورد ، روش استنباط و اجتهاد را به شاگردان مى آموخت بزرگترين كرسى تدريس علوم اسلامى از آن ايشان بود و جمعيت حوزه درسى ايشان ، از لحاظ كميت و كيفيت در حد والايى قرار داشت.

جایگاه سیاسی

مهم ترين و بارزترين امرى كه امام خمینی در طول حيات خود انجام دادند ، تشكيل حكومت اسلامى و برانداختن حكومت طاغوتى بود.

آثار

کتب زیر از تألیفات امام خمینی است:

عرفان

1. شرح دعاى سحر
2. مصباح الهدايه
3. لقاء الله
4. سر الصلوة(صلوة العارفين يا معراج السالكين)
5. تعليقة على شرح فصوص الحكم
6. تعليقة على مصباح الانس
7. تعليقة على شرح حديث راس الجالوت
8. شرح حديث راس الجالوت
9. شرح ديگرى بر حديث راس الجالوت
10. تفسير سوره حمد
11. الحاشية على الاسفار
12. آداب الصلوة
13. مبارزه با نفس-جهاد اكبر
14. شرح جنود عقل و جهل
15. اربعين يا چهل حديث

-كتابهاى فقه استدلالى

1. كتاب الطهاره
2. جلد دوم كتاب الطهاره
3. جلد سوم كتاب الطهاره
4. جلد چهارم كتاب الطهاره
5. جلد اول المكاسب المحرمه
6. جلد دوم المكاسب المحرمه
7. جلد اول كتاب البيع
8. جلد دوم كتاب البيع
9. جلد سوم كتاب البيع
10. جلد چهارم كتاب البيع
11. جلد پنجم كتاب البيع
12. كتاب الخلل
13. رسالة في التقيه
14. رسالة في قاعدة من ملك
15. رسالة في تعيين الفجر في الليالى المقمره

كتابهاى اصول فقه

1. رساله لا ضرر
2. رسالة الاستصحاب
3. رسالة في التعادل و التراجيح
4. رسالة الاجتهاد و التقليد
5. رسالة في الطلب و الاراده
6. تعليقة على كفاية الاصول
7. رساله در موضوع علم اصول
8. تقريرات درس آية الله العظمى بروجردى
9. تعليقة على العروة الوثقى
10. تعليقة على وسيلة النجاة
11. حاشية توضيح المسائل
12. رساله نجاة العباد
13. حاشيه رساله ارث
14. مناسك يا دستور حج
15. تحرير الوسيله
16. ملحقات توضيح المسائل
17. استفتائات
18. حكومت اسلامى يا ولايت فقيه
19. كشف الاسرار
20. رساله اى مشتمل بر فوائدى در بعضى مسائل مشكله

رجال

رساله در رجال

شعر و ادب

ديوان شعر

كتابهاى اصول فقه

1. تهذيب الاصول
2. رسالة في قاعدة لا ضرر يا نيل الاوطار
3. رسالة في الاجتهاد و التقليد
4. لب الاثر يا رسالة في الطلب و الاراده و الجبر و التفويض
5. كتاب البيع

ح-حكومت و سياست

1. صحيفه نور(چندین مجلد)
2. وصيت نامه سياسى ، الهى

عرفان

1. ره عشق
2. باده عشق

وفات

سرانجام امام خمینی در ساعت 10 شنبه شب 13 خرداد 1368ش مطابق با29 شوال 1409ق نداى حق را لبيک گفت و به ملكوت اعلى پيوست. حضرت آيت الله العظمى گلپايگانى با جمعيت بى شمارى از شخصيت‌هاى مذهبى و سياسى ، بر جسد مطهر امام نماز گزارد، سپس با تشييع عظيم ميليونى در بهشت زهرا دفن شد.

منبع

• عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، فقهای نامدار شیعه، قم: كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي، 1372.