|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| [[پرونده:Ei 1628846558835.jpg|بندانگشتی|بقعه تکیه ی کازرونی]] | | [[پرونده:Ei 1628846558835.jpg|بندانگشتی|بقعه تکیه ی کازرونی]] |
| '''تکیه کازرونی''' از تکیه های زیبا و باصفای تخت فولاد مربوط به اواخر دوره ی قاجاریه است. این تکیه را تاجر خوشنام و نیکوکار [[محمدحسین بن محمدجعفر کازرونی اصفهانی|حاج محمّدحسین کازرونی]] احداث نمود و پس از وفات [[عبدالکریم گزی|آخوند ملّا عبدالکریم گزی]] در سال 1339 ق. و دفن او در این تکیه، بقعه ای بر فراز قبر وی بنا کرد. دور تا دور صحن تکیه ی کازرونی را اتاق ها و حجره هایی تشکیل داده و افرادی در آنها مدفونند. این تکیه از ابتدای تأسیس تا امروز محل عبادت و برگزاری مراسم مذهبی بوده است. این تکیه به معنای واقعی کلمه همه گونه امکانات لازم رفاهی و عبادی را دارد و مظهر حدیث معروف الدنیا مزرعه الاخره را به خوبی می توان مشاهده کرد.<ref>عقیلی، تخت فولاد اصفهان، ص 209.</ref> | | '''تکیه کازرونی''' از تکیه های زیبا و باصفای تخت فولاد مربوط به اواخر دوره ی قاجاریه است. این تکیه را تاجر خوشنام و نیکوکار [[محمدحسین بن محمدجعفر کازرونی اصفهانی|حاج محمّدحسین کازرونی]] احداث نمود و پس از وفات [[عبدالکریم گزی|آخوند ملّا عبدالکریم گزی]] در سال 1339 ق. و دفن او در این تکیه، بقعه ای بر فراز قبر وی بنا کرد. این تکیه از ابتدای تأسیس تا امروز محل عبادت و برگزاری مراسم مذهبی بوده است. این تکیه به معنای واقعی کلمه همه گونه امکانات لازم رفاهی و عبادی را دارد و مظهر حدیث معروف الدنیا مزرعه الاخره را به خوبی می توان مشاهده کرد.<ref>عقیلی، تخت فولاد اصفهان، ص 209.</ref> |
|
| |
|
| قبرستان، به دلیل دارا بودن فضاهای متنوع نظیر مسجد، آب انبار، حوض خانه، مبال، حوایج خانه، وضوخانه، چله خانه، اتاقها، حجره ها، تالار اُروسی، ایوان و حیاط چون خانه ای امن و کاروان سرایی خودبسنده، پناهگاه مسافران ملک و ملکوت بوده و همواره در طول زمان، همچون نهادی پویا مورد استفاده قرار گرفته و محل رفت و آمد اقشار مختلف بوده و البته همین آمد و شدهای همیشگی ضامن بقای آن نیز شده است. همچنین در ایام عسرت، برخی از خانواده های تهی دست، زمستان ها، در این تکیه اسکان داده می شدند و از سفره فرزندان این تبار، متمتع بوده اند.
| | <br /> |
| [[پرونده:Snapshot 22-11-13 22-39-03.jpg|بندانگشتی|نمای داخلی بقعه کازرونی]]
| |
| از میان بناهای هم جوار تکیه، آب انبار و بقعه حاج محمدجعفر کازرونی که در قسمت شمالی بیرون تکیه قرار دارد، به دلیل برخورداری از حجم متفاوت، از سایر تکایای تخت فولاد، متمایز است. بقعه حاج محمد جعفر کازرونی، نوعی چارطاقی است که شامل چند ستون سنگی و گنبد ساده زیبای آجری است که چون کلاهی بر سر عمارت کلاه فرنگی نشسته و بیننده را به یاد آرامگاه حافظ شیرازی می اندازد و این در حالی است که بنای بقعه، حداقل نیم قرن پیش از حافظیه ساخته شده است. بنای آب انبار نیز به دلیل حجم چشم گیرِ چشم نواز، با مناره های خوش تراش که تصویری متفاوت از ابعاد همیشگی منارها دارد و در قیاس با آنها کوتاه تر و در دسترس تر می نماید، با سرپوشی فیروزه ای بر سر، نگاه عابران را به خود می خواند و از پله های سرداب پایین می کشاند و از پله های بام، بالا می بردش. تماشای چشم انداز تکیه و شمای کلی پیکره زیبای آن، از بالای بام آب انبار، تصویر بی نظیری از مجموعه تخت فولاد، تکیه کازرونی، گنبد آکنده از گل جام حوض خانه، سردر تکیه، بقعه میانی حیاط و لوازم آن، در مقابل چشم می اندازد که شاید بهانه ای است بی درنگ، برای پایین آمدن از پله های آب انبار و کشش و کوششی مضاعف، برای کشف درون تکیه و رفتن به داخل آن. تکیه کازرونی از جمله تکیه های محصور و درون گراست که با جداره هایی از فضای باز اطراف، جدا و متمایز شده است. این دیوارهای ستبر، چون دژی، تکیه را در آغوش کشیده و شاید به همین دلیل است که بافت تکیه، نسبتاً سالم مانده است.
| |
|
| |
|
| دیوارهای بیرون تکیه با آن طاق نماها و نیم گنبدها و ایوان و سکوهای آجری، مأوای خنک و سایه دار برای لختی آسودن رهگذران خسته است و این نوازش و مهربانی دیوارهای خاکی بیرون تکیه، دلیل و مقدمه ای است برای زیارت افلاکیان درون تکیه. سردری که با کاشیکاری نیلگون و فیروزه ای، با تضادی که در زمینه غالباً خاکی رنگ به راحتی قابل پیدا شدن است و به آسانی به دید می آید، راه اصلی ورود به تکیه و مسجد تکیه را به خوبی می نماید. علاوه بر این ورودی که در قسمت غرب تکیه قرار دارد، وصال به درون تکیه، از دو در ورودی دیگر نیز ممکن می شود که یکی در شمال غرب و دیگری در جنوب قرار دارند. بنای تکیه، ساختمان حیاط مرکزی است که اطاق ها و حجرات متعدد، دور تا دور، حیاط را چون جانی عزیز در میان گرفته اند و حیات نیز بقعه میانی را چون نگینی خوش تراش در قلب خود جای داده است. در مقابل حیاط که قبرستان عمومی است، اتاقها و حجره ها هر کدام، یک قبرستان خصوصی است که به دفن مردگان تیره و تباری اختصاص دارد. همانطور که پیش از این گفته شد، تکیه کازرونی به مثابه خانه و کاروانسرا، پذیرای مهمانان ملک و ملکوت است و این الگوی کاربری با تأثیر در الگوی معماری محقق شده است.
| | == وجه تسمیه == |
| | تکیه کازرونی از کامل ترین و ارزشمندترین تکایای زیبا و روحانی [[تخت فولاد]] اصفهان است که در اواخر عهد قاجاریه و سال1336ق به همت حاج محمدحسین کازرونی بنا شده است. هر چند این برهه از تاریخ اصفهان، دوره تاراج و تخریب بخشی از شهر و نیز تخت فولاد، به امر ظل السلطان و بانوی عظما است. |
|
| |
|
| الگوی معماری حاکم بر تکیه کازرونی، تلفیقی است از باغ و خانه ایرانی یعنی ساختاری حیاط مرکزی با دورچین اتاقها و حجره‌ها که کوشکی نیز در میان دارد که این همان الگوی کلی باغ مزارِ ایرانی است. مالکیت شخصی و خانوادگی اتاقها و حجرههای دور حیاط تکیه و البته حضور اموات بزرگان علم و ثروت اصفهان در این تکیه، خود از عوامل مهمی است که تکیه را از متروکی و تخریب شدن تدریجی، در امان نگه داشته است. برای نمونه اتاق ضلع جنوبی تکیه، به خاندان صدیقین و برخی مؤمنین متعین دیگر اختصاص دارد. اتاق اُروسی و تالار ضلع غربی به خاندان بنکدار و در بقعه میان نیز خاندان کازرونی، شیخ عبدالکریم جزی، سید محمد باقر و سید محمد مهدی درچه ای و جمعی از عالمان و مؤمنان دیگر مدفونند.
| | اما با تلاش بزرگانی مانند رکن الملک و کازرونی در حوالی دروازه شهر صفوی، بیرون شهر و در امتداد تخت فولادی آن روزگار مجموعه تکیه هایی ساخته و به نام خود ایشان نامیده شد. |
| | <br /> |
|
| |
|
| کاربریهای دیگر تکیه نیز که عمومی و مورد استفاده مستمر هستند مثل مسجد، وضوخانه، حوض خانه از دیگر عوامل مهم جریان زندگی پایدار در این سرای مردگان است. بقعه جای گرفته در قلب حیاط تکیه که شاه بیتِ این بنا است، به دلایل مختلف، از جمله استقرار در مرکز هندسی مجموعه و تنوع و زیبایی حجم، نقطه عطف تکیه شده و دامن از کف بالا کشیده و بر مصطبه ای نشسته و شأنی فراتر از قبرستان عمومی کف حیاط یافته است و این ها همه آن را از چنان جذابیت و تقدسی برخوردار کرده که هر کس پا به درون تکیه بگذارد، بی شک به درون بقعه خواهد شتافت و این برتری و تفوق بقعه در حالی است که سادگی مصالح و طرح و ابعاد در اوج متانت و وقار، تناسب ملایم و دلنشینی با فضای پیرامون یافته و مجموعه را به یک کل واحد و یک دست تبدیل کرده و به صمیمیتی ستودنی انجامیده که وحدتی در کثرت آفریده است. پیکره بقعه، منشوری است هشت وجهی؛ شامل هشت جرز آجری با دیوارهایی غالباً مشبک و دارای گنبدی کوچک و کم خیز که چون تاجی بر گریو مانندی بنا شده است. توالی مطلوب و سلسله مراتب آشنایی معماری ایرانی بین مصطبه، پیکره، گریو و گنبد، نگاه بیننده را از زمین به آسمان می کشاند و صمیمیت فضای خاکی، غالب و تزیینات ساده و آرام آجری و بازی نور سایه های راه یافته از مشبک دیوارها که چون احجام ماورایی و آن جهانی، روحی به درون بقعه می آورند و هر زمان با چرخش خورشید در حرکتند. درون بقعه را از بیرونش دلنشین تر می کند و بهانه ماندن در درون بقعه را از دلیل رفتن به بیرون، ماندنی تر. جرزهای آجری بقعه که وظیفه تحمل بار گنبد را برعهده دارند، همچنان راست ایستاده اند و دست به دست کاربندیها، تزیینات ظریف آجری و معقلی را از حلقه زرین آهیانه به قلب آن کشیده اند و رنگ فیروزه ای کاشی های نقوش آجری، آهیانه را آسمانی تر می نمایاند. گنبد شامل دو بخش آهیانه پوسته درونی و خود پیوسته بیرونی است، بدنه های مشبک بین جرزها نیز نقش آمیختن درون و بیرون بقعه را به عهده دارند و از این دست، علاوه بر تنظیم و تعدیل شرایط اقلیمی، از جمله جریان و کوران هوای خنک، به خلق فضایی بدیع و خیال انگیز انجامیده است.
| | ==موقعّیت جغرافیایی== |
| | این تکیه از شمال و شرق به [[تکیه فیض|تکیه ی فیض]]، از جنوب به [[تکیه زنجانی|تکیه ی زنجانی]] و از غرب به خیابان بابا رکن الدین منتهی می شود. |
|
| |
|
| حوض خانه تکیه که به وضوخانه زنانه نیز معروف است، از دیگر وجوه بی بدیل تکیه کازرونی در تخت فولاد اصفهان است. این فضای جذاب هم در چشم انداز بیرونی بنا با نمای گنبد و بادگیر و گل جام های زیبایش و هم در خلق فضای مطبوع درونی، نقش به سزایی دارد. این حوض خانه در سمت شمال دالان ورودی شمال غربی تکیه قرار دارد و با فضاهای دیگر همراهش مانند سقاخانه، حوایج خانه و چاه منبع، مجموعه ای کوچک؛ اما کامل پذیرایی اقامتی این تکیه را شامل می شود. خنکای مطلوب حوض خانه، سنگاب نفیس و خوش تراش میان گود حوض خانه، شاه نشین ها و صفه های دور تا دور، تزیینات ساده آجری، بادگیر و گنبدی که پیش از این سرباز بوده اند، پنجره های مشبک رو به بیرون و نسیم خنک روح بخشی که در این فضا می گشته، شاید لَختی آرمیدن در این گوشه قبرستان را آرزوی هر انسان زنده ای کند. تکیه که در زمانِ احداث، خارج از شهر بود، بانی و طراح را بر آن داشته، تا تمامی امکانات مورد نیاز برای زایران، مسافران و چله نشیانی را که قصد بیتوته دارند، پیش بینی کند و از این حیث حوایج خانه و سفره خانه ای که همان آبدارخانه امروزی است، در حوض-خانه تدارک شده است از فضای حوایج خانه برای نگهداری اسباب سفره و پذیرایی و تهیه چای و شربت استفاده می شده و علاوه بر چاه آب، دارای پنجره های مشبکی بوده که تهویه این فضا و تأمین نور و روشنایی روز را بر عهده داشتند. تکیه کازرونی در کنار مجموعه حوض خانه، ایوان بسیطی، مشرف به حیاط دارد که سقف ندارد و در روزهای سرد زمستان سینه کش آفتابی دل چسب برای پیرمرد ها است.
| | <br /> |
|
| |
|
| مسجد تکیه که هنوز هم محل زیارت و بیتوته شب ها و صبح های جمعه اهل دل است، شامل دو بخش قدیم( شبستان) و جدید ( سالن) است و پرواضح است که صفای شبستان، اندکی گودنشسته با ستونهای سنگی و پیکره آجری که آکنده از نکات تنظیم پایدار شرایط اقلیمی است، در مقایسه با بخش جدید مسجد، همچنان برتری معماری پیشینیان را به رخ می کشد. از جمله اتاق های تکیه کازرونی، تالار شاه نشین یا اُروسی است که در معماری ایرانی و به خصوص مکتب اصفهان، فراوانی زیادی دارد و عموماً اُروسی به پنجره های بزرگ بالارویی گفته می شود که غالباً با تزیینات مشبک چوبی و شیشه های رنگی پوشیده شده و غالباً دارای تقسیمات فرد (3یا5 دهانه) است که چشم انداز تالار روی محور اصلی بنا و تماشای بقعه میانی را با تناسبات طلایی ارتفاعی موجب می شود. استقرار پاسار یا پاچلاقی نیز به عنوان جان پناه و تکیه گاهی مناسب برای نشستن کف اتاق است. این اتاق، دارای دو هشتی ورودی در دو طرف به صورت نهاز و نخیر( فرورفتگی و برجستگی) تعریف شده است و به دفن مردگان خاندان بنکدار اختصاص دارد. از دیگر نمونه های زیبای اُروسی در تخت فولاد اصفهان، آن هایی است که در تکیه بختیاری و میر فندرسکی به جای مانده است.
| | == سبک معماری == |
| | [[پرونده:Snapshot 22-11-13 22-39-03.jpg|بندانگشتی|نمای داخلی بقعه کازرونی]]قبرستان، به دلیل دارا بودن فضاهای متنوع نظیر مسجد، آب انبار، حوض خانه، مبال، حوایج خانه، وضوخانه، چله خانه، اتاقها، حجره ها، تالار اُروسی، ایوان و حیاط چون خانه ای امن و کاروان سرایی خودبسنده، پناهگاه مسافران ملک و ملکوت بوده و همواره در طول زمان، همچون نهادی پویا مورد استفاده قرار گرفته و محل رفت و آمد اقشار مختلف بوده و البته همین آمد و شدهای همیشگی ضامن بقای آن نیز شده است. |
|
| |
|
| لازم به ذکر است اتاقها و حجره های متعدد تکیه، علاوه بر ایجاد فضای امن و حریم خانوادگی جهت زیارت اهل قبور، به منظور چله نشین و بیتوته نیز مورد استفاده قرار می گرفته است. آب انبار کازرونی که در سال 1340ق احداث شده، از بناهای منحصر به فرد تخت فولاد و نشانه شهری معروف تکیه است. حجم متنوع و مناره های متفاوت از سایر مناره های متداول شهر با قامتی بس کوتاه تر و کلاه فیروزه ای بر سر، توجه هر رهگذری را به خود جلب می کند و امید رسیدن به سایه ای مفرح و آبی خنک ، سبب بیشتر ماندن در اینجا بوده است. آب انبار همان طور که از نامش پیداست مکانی است برای ذخیره و انبار آب، جهت دسترسی مناسب در شرایط و فصول مختلف به آن که در اصفهان به دلیل وفور چاههای کم عمق و دسترسی آسان به آب، فراوانی چندان نداشته و فقط در نقاطی که در دامنه کوه و یا دور از نهرها و رودخانه و یا بیرون شهر بوده استفاده شده است. آب انبارها معمولاً دارای بادگیرهایی است که وظیفه دارند تا با جریان هوا جلوگیری از راکد ماندن و گندیدن آب کنند. این آب انبار به صورت مناره هایی تعبیه شده است. این آب انبار زیبا، دارای چهار منار و دوازده دهنه است و مجموعه کازرونی بدون آن به پایان نمی رسد. اوضاع و احوال تکیه، در حال حاضر با وجود مرمت های اصولی و غیر اصولی انجام شده و در حال انجام، از ویژگیهای مثبت و منفی هر دو برخوردار است. این اقدامات تا آن جایی که به حفظ هویتِ این همانیِ تکیه منجر شده و بافت کلی تکیه را به همان صورت اولیه حفظ کرده، مانند آنچه در مرمت نمای بیرونی و سردر حوض خانه اتفاق افتاد، خوب و سنجیده بوده و به بهبود فضا منجر شده است. اما ساخت اتاق های اطراف در طول زمان به صورت بی نظم و بی قاعده و با مصالح نامناسب و احداث سرویسهای بهداشتی جدید با همین رویه نادرست، فاقد هر گونه سنخیت با شخصیت عمومی و هویت مورد انتظار این دست بناست و قطعاً آشفتگی و بی سر و سامانی و عدم تطابق و هماهنگی این اقدامات با کل بنا به راحتی، جبران شدنی نیست و این نظیر همانی است که پیش از این در مقیاس وسیع در تسطیح کف ارگانیک مجموعه تخت فولاد و با عنوان بهسازی اتفاق افتاد. ساختار نشانه مدار، متنوع و با هویت سه بعدی، حجمی دارای عوارض متنوع ارتفاعی در کف، و قابل شناسایی و تشخیص برای همه قبور درهم شکست و به قبرستانی یکنواخت و ملال آور، سطحی صاف و هم تراز و یکدست که تنها گاهی سنگ قبری مسطح، زینت آن است، تبدیل شد و آن تخت ها و آن تخت فولاد که به گورستان های ارزشمندی از این دست، چون وادی السلام نجف پهلو می زد به خاطره ای دوردست پیوست.
| | === بقعه === |
| | بقعه تکیه درست در وسط تکیه بر روی سکویی به شکل هشت ضلعی بنا گردیده و از هر طرف با پنجره های مشبک آجری تزیین گردیده است و دارای گنبدی کوچک و کم خیز . گنبد شامل دو بخش آهیانه پوسته درونی و خود پیوسته بیرونی است، بدنه های مشبک بین جرزها نیز نقش آمیختن درون و بیرون بقعه را به عهده دارند و برای تنظیم و تعدیل شرایط اقلیمی، از جمله جریان و کوران هوای خنک،ساخته شده است. در زیر بقعه علمای بزرگواری آرمیده اند. |
|
| |
|
| ==موقعّیت جغرافیایی==
| | همچنین در ضلع جنوب شرقی تکیه اتاق مرحوم صدیقین قرار دارد که در آن قسمت نیز علمای بزرگی دفن شده اند. |
| این تکیه از شمال و شرق به [[تکیه فیض|تکیه ی فیض]]، از جنوب به [[تکیه زنجانی|تکیه ی زنجانی]] و از غرب به خیابان بابا رکن الدین منتهی می شود.تکیه کازرونی از کامل ترین و ارزشمندترین تکایای زیبا و روحانی [[تخت فولاد]] اصفهان است که در اواخر عهد قاجاریه و سال1336ق به همت حاج محمدحسین کازرونی بنا شده است. هر چند این برهه از تاریخ اصفهان، دوره تاراج و تخریب بخشی از شهر و نیز تخت فولاد، به امر ظل السلطان و بانوی عظما است. اما با تلاش بزرگانی مانند رکن الملک و کازرونی در حوالی دروازه شهر صفوی، بیرون شهر و در امتداد تخت فولادی آن روزگار مجموعه تکیه هایی ساخته و به نام خود ایشان نامیده شد.
| | |
| | حوض خانه تکیه که به وضوخانه زنانه نیز معروف است، از دیگر وجوه بی بدیل تکیه کازرونی در تخت فولاد اصفهان است. این حوض خانه در سمت شمال دالان ورودی شمال غربی تکیه قرار دارد و با فضاهای دیگر همراهش مانند سقاخانه، حوایج خانه و چاه منبع، مجموعه ای کوچک؛ اما کامل پذیرایی اقامتی این تکیه را شامل می شود. |
| | |
| | === آرامگاه کازرونی === |
| | خارج از تکیه در ضلع شمالی آن یک بنای آرامگاهی به شکل آرامگاه حافظ بر مزار حاج محمّدجعفر کازرونی توسط پسرش برای یادبود پدر احداث شده است. نوعی چارطاقی است که شامل چند ستون سنگی و گنبد ساده زیبای آجری است که چون کلاهی بر سر عمارت کلاه فرنگی نشسته و بیننده را به یاد آرامگاه حافظ شیرازی می اندازد و این در حالی است که بنای بقعه، حداقل نیم قرن پیش از حافظیه ساخته شده است. |
| | |
| | === قبرستان عمومی === |
| | در مقابل حیاط تکیه نیز قبرستان عمومی است، اتاقها و حجره ها هر کدام، یک قبرستان خصوصی است که به دفن مردگان تیره و تباری اختصاص دارد. مالکیت شخصی و خانوادگی اتاقها و حجرههای دور حیاط تکیه و البته حضور اموات بزرگان علم و ثروت اصفهان در این تکیه، خود از عوامل مهمی است که تکیه را از متروکی و تخریب شدن تدریجی، در امان نگه داشته است. |
|
| |
|
| از بناهای قابل توجّه در این تکیه وجود اتاقی هشت ضلعی در ضلع شمالی آن با کاربرد اجتماعی است که در سایر تکایای تخت فولاد وجود ندارد. سقاخانه ای در همین ضلع آب مورد نیاز افراد تازه وارد را تأمین می نموده، است. در ضلع جنوب و جنوب غربی تکیه نیز مسجد تکیه کازرونی قرار دارد. سردر ورودی این مسجد با کاشی کاری بسیار زیبای هفت رنگ و با نقوش اسلیمی تزیین شده است.
| | برای نمونه اتاق ضلع جنوبی تکیه، به خاندان صدیقین و برخی مؤمنین متعین دیگر اختصاص دارد. اتاق اُروسی و تالار ضلع غربی به خاندان بنکدار و در بقعه میان نیز خاندان کازرونی، شیخ عبدالکریم جزی، سید محمد باقر و سید محمد مهدی درچه ای و جمعی از عالمان و مؤمنان دیگر مدفونند. |
|
| |
|
| مسجد تکیه با شبستانی وسیع و ستون های سنگی متعدّد فضای دلپذیر و جالبی را برای عبادت در تکیه فراهم نموده است. بقعه ی تکیه درست در وسط تکیه بر روی سکویی به شکل هشت ضلعی بنا گردیده و از هر طرف با پنجره های مشبک آجری تزیین گردیده است. در زیر بقعه علمای بزرگواری آرمیده اند. همچنین در ضلع جنوب شرقی تکیه اتاق مرحوم صدیقین قرار دارد که در آن قسمت نیز علمای بزرگی دفن شده اند. اتاق ها و حجره های این تکیه بر خلاف سایر تکایا سالم باقی مانده و کمتر مورد تخریب واقع شده است.در تکیه ی کازرونی نمونه ی یکی از خانه های قدیمی اصفهان به خوبی جلوه گر است. بر این اساس می توان پیوند دین و دنیا را در تفکّر یک مسلمان به خوبی مشاهده نمود.
| | === آب انبار کازرونی === |
| | آب انبار کازرونی که در سال 1340ق احداث شده، از بناهای منحصر به فرد تخت فولاد و نشانه شهری معروف تکیه است که دارای پلانی مربع شکل شامل هشت ایوان و چهار مناره است که مناره های آن از ویژگی های برجسته این آب انبار است. |
|
| |
|
| خارج از تکیه در ضلع شمالی آن یک بنای آرامگاهی به شکل آرامگاه حافظ بر مزار حاج محمّدجعفر کازرونی توسط پسرش برای یادبود پدر احداث شده است. علاوه بر این تکیه کازرونی دارای یک قبرستان عمومی دیگر نیز می باشد که در ضلع جنوبی آن قرار گرفته است.
| | هدف از ایجاد این بنای ارزشمند تأمین آب مورد نیاز تکیه و همچنین مسافرینی بوده که از این مسیر عبور می کردند. آب این آب انبار از شعبه ای از نهر جویِ سفید تأمین می شد که آب مصرفی تخت فولاد را تأمین می کرد. آب انبارها معمولاً دارای بادگیرهایی است که وظیفه دارند تا با جریان هوا جلوگیری از راکد ماندن و گندیدن آب کنند |
|
| |
|
| در شمال غرب تکیه کازرونی بنای باارزش و هنرمندانه توسط حاج محمّدحسین کازرونی بنا گردیده که در میان آثار و ابنیه موجود در تخت فولاد قابل توجّه است. آب انبار با پلانی مربع شکل شامل هشت ایوان و چهار مناره که مناره های آن از ویژگی های برجسته این آب انبار است. هدف از ایجاد این بنای ارزشمند تأمین آب مورد نیاز تکیه و همچنین مسافرینی بوده که از این مسیر عبور می کردند. آب این آب انبار از شعبه ای از نهر جویِ سفید تأمین می شد که آب مصرفی تخت فولاد را تأمین می کرد. هشت ایوان موجود در بنای این آب انبار علاوه بر اینکه سایه بانی برای مسافرینی بود که از این مسیر می گذشتند و می توانستند از گرمای آفتاب در این مکان دمی بیاسایند و دارای منافذی برای تهویه هوای داخل آب انبار می باشد تا از راکد ماندن آب و گنداب آن جلوگیری شود و روشنایی داخل آب انبار را نیز تأمین کنند.
| | هشت ایوان موجود در بنای این آب انبار علاوه بر اینکه سایه بانی برای مسافرینی بود که از این مسیر می گذشتند و می توانستند از گرمای آفتاب در این مکان دمی بیاسایند و دارای منافذی برای تهویه هوای داخل آب انبار می باشد تا از راکد ماندن آب و گنداب آن جلوگیری شود و روشنایی داخل آب انبار را نیز تأمین کنند. |
|
| |
|
| در سال های اخیر مجموعه تاریخی، فرهنگی - مذهبی تخت فولاد به احیای این اثر ارزشمند تاریخی پرداخته است. | | در سال های اخیر مجموعه تاریخی، فرهنگی - مذهبی تخت فولاد به احیای این اثر ارزشمند تاریخی پرداخته است. |
| سطر ۶۲: |
سطر ۷۳: |
| 15 - [[سید محمدحسن بن احمد روضاتی|آیت اللّه سید محمّدحسن روضاتی]] | | 15 - [[سید محمدحسن بن احمد روضاتی|آیت اللّه سید محمّدحسن روضاتی]] |
|
| |
|
| ==مشاهیر مدفون خارج از تکیه کازرونی== | | ===مشاهیر مدفون خارج از تکیه کازرونی=== |
| 1 - [[محمدصادق بن محمد اردستانی|آخوند ملّا محمّدصادق اردستانی]] | | 1 - [[محمدصادق بن محمد اردستانی|آخوند ملّا محمّدصادق اردستانی]] |
|
| |
|
تکیه کازرونی از تکیه های زیبا و باصفای تخت فولاد مربوط به اواخر دوره ی قاجاریه است. این تکیه را تاجر خوشنام و نیکوکار حاج محمّدحسین کازرونی احداث نمود و پس از وفات آخوند ملّا عبدالکریم گزی در سال 1339 ق. و دفن او در این تکیه، بقعه ای بر فراز قبر وی بنا کرد. این تکیه از ابتدای تأسیس تا امروز محل عبادت و برگزاری مراسم مذهبی بوده است. این تکیه به معنای واقعی کلمه همه گونه امکانات لازم رفاهی و عبادی را دارد و مظهر حدیث معروف الدنیا مزرعه الاخره را به خوبی می توان مشاهده کرد.[۱]
وجه تسمیه
تکیه کازرونی از کامل ترین و ارزشمندترین تکایای زیبا و روحانی تخت فولاد اصفهان است که در اواخر عهد قاجاریه و سال1336ق به همت حاج محمدحسین کازرونی بنا شده است. هر چند این برهه از تاریخ اصفهان، دوره تاراج و تخریب بخشی از شهر و نیز تخت فولاد، به امر ظل السلطان و بانوی عظما است.
اما با تلاش بزرگانی مانند رکن الملک و کازرونی در حوالی دروازه شهر صفوی، بیرون شهر و در امتداد تخت فولادی آن روزگار مجموعه تکیه هایی ساخته و به نام خود ایشان نامیده شد.
موقعّیت جغرافیایی
این تکیه از شمال و شرق به تکیه ی فیض، از جنوب به تکیه ی زنجانی و از غرب به خیابان بابا رکن الدین منتهی می شود.
سبک معماری
قبرستان، به دلیل دارا بودن فضاهای متنوع نظیر مسجد، آب انبار، حوض خانه، مبال، حوایج خانه، وضوخانه، چله خانه، اتاقها، حجره ها، تالار اُروسی، ایوان و حیاط چون خانه ای امن و کاروان سرایی خودبسنده، پناهگاه مسافران ملک و ملکوت بوده و همواره در طول زمان، همچون نهادی پویا مورد استفاده قرار گرفته و محل رفت و آمد اقشار مختلف بوده و البته همین آمد و شدهای همیشگی ضامن بقای آن نیز شده است.
بقعه
بقعه تکیه درست در وسط تکیه بر روی سکویی به شکل هشت ضلعی بنا گردیده و از هر طرف با پنجره های مشبک آجری تزیین گردیده است و دارای گنبدی کوچک و کم خیز . گنبد شامل دو بخش آهیانه پوسته درونی و خود پیوسته بیرونی است، بدنه های مشبک بین جرزها نیز نقش آمیختن درون و بیرون بقعه را به عهده دارند و برای تنظیم و تعدیل شرایط اقلیمی، از جمله جریان و کوران هوای خنک،ساخته شده است. در زیر بقعه علمای بزرگواری آرمیده اند.
همچنین در ضلع جنوب شرقی تکیه اتاق مرحوم صدیقین قرار دارد که در آن قسمت نیز علمای بزرگی دفن شده اند.
حوض خانه تکیه که به وضوخانه زنانه نیز معروف است، از دیگر وجوه بی بدیل تکیه کازرونی در تخت فولاد اصفهان است. این حوض خانه در سمت شمال دالان ورودی شمال غربی تکیه قرار دارد و با فضاهای دیگر همراهش مانند سقاخانه، حوایج خانه و چاه منبع، مجموعه ای کوچک؛ اما کامل پذیرایی اقامتی این تکیه را شامل می شود.
آرامگاه کازرونی
خارج از تکیه در ضلع شمالی آن یک بنای آرامگاهی به شکل آرامگاه حافظ بر مزار حاج محمّدجعفر کازرونی توسط پسرش برای یادبود پدر احداث شده است. نوعی چارطاقی است که شامل چند ستون سنگی و گنبد ساده زیبای آجری است که چون کلاهی بر سر عمارت کلاه فرنگی نشسته و بیننده را به یاد آرامگاه حافظ شیرازی می اندازد و این در حالی است که بنای بقعه، حداقل نیم قرن پیش از حافظیه ساخته شده است.
قبرستان عمومی
در مقابل حیاط تکیه نیز قبرستان عمومی است، اتاقها و حجره ها هر کدام، یک قبرستان خصوصی است که به دفن مردگان تیره و تباری اختصاص دارد. مالکیت شخصی و خانوادگی اتاقها و حجرههای دور حیاط تکیه و البته حضور اموات بزرگان علم و ثروت اصفهان در این تکیه، خود از عوامل مهمی است که تکیه را از متروکی و تخریب شدن تدریجی، در امان نگه داشته است.
برای نمونه اتاق ضلع جنوبی تکیه، به خاندان صدیقین و برخی مؤمنین متعین دیگر اختصاص دارد. اتاق اُروسی و تالار ضلع غربی به خاندان بنکدار و در بقعه میان نیز خاندان کازرونی، شیخ عبدالکریم جزی، سید محمد باقر و سید محمد مهدی درچه ای و جمعی از عالمان و مؤمنان دیگر مدفونند.
آب انبار کازرونی
آب انبار کازرونی که در سال 1340ق احداث شده، از بناهای منحصر به فرد تخت فولاد و نشانه شهری معروف تکیه است که دارای پلانی مربع شکل شامل هشت ایوان و چهار مناره است که مناره های آن از ویژگی های برجسته این آب انبار است.
هدف از ایجاد این بنای ارزشمند تأمین آب مورد نیاز تکیه و همچنین مسافرینی بوده که از این مسیر عبور می کردند. آب این آب انبار از شعبه ای از نهر جویِ سفید تأمین می شد که آب مصرفی تخت فولاد را تأمین می کرد. آب انبارها معمولاً دارای بادگیرهایی است که وظیفه دارند تا با جریان هوا جلوگیری از راکد ماندن و گندیدن آب کنند
هشت ایوان موجود در بنای این آب انبار علاوه بر اینکه سایه بانی برای مسافرینی بود که از این مسیر می گذشتند و می توانستند از گرمای آفتاب در این مکان دمی بیاسایند و دارای منافذی برای تهویه هوای داخل آب انبار می باشد تا از راکد ماندن آب و گنداب آن جلوگیری شود و روشنایی داخل آب انبار را نیز تأمین کنند.
در سال های اخیر مجموعه تاریخی، فرهنگی - مذهبی تخت فولاد به احیای این اثر ارزشمند تاریخی پرداخته است.
مشاهیر مدفون
1 - ملّا عبدالکریم گزی
2 - آقا سیّد محمّدباقر درچه ای
3 - سیّد مهدی درچه ای
4 - حاج محمّدحسین کازرونی
5 - شیخ اسماعیل معزّی
6 - شیخ محمّدحسن عالم نجف آبادی
7 - حاج ملّا حسینعلی صدّیقین
8 - حاج شیخ محمّدباقر صدّیقین
9 - شیخ محمّدباقر فقیه ایمانی
10 - سیّد محمود موسوی درب امامی
11 - حاج میرزا هاشم کلباسی
12 - شیخ هبهاللّه هرندی
13 - سیّد مرتضی خراسانی
14 - آقا محمّد نوری
15 - آیت اللّه سید محمّدحسن روضاتی
مشاهیر مدفون خارج از تکیه کازرونی
1 - آخوند ملّا محمّدصادق اردستانی
2 - درویش ناصرعلی گلکار
3 - میرزا عبدالجواد خطیب
4 - شیخ اسداللّه ایزدگشسب
پانویس
- ↑ عقیلی، تخت فولاد اصفهان، ص 209.
منابع
- پایگاه اطلاع رسانی تخت فولاد اصفهان
- عقیلی، احمد، تخت فولاد اصفهان، زیرنظر اصغر منتظر القائم؛ با همکاری مجموعه تاریخی فرهنگی و مذهبی تخت فولاد (دانشنامه تخت فولاد اصفهان)، چاپ دوم، اصفهان، کانون پژوهش، 1385.
