این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمد مصاحبی نایینی
این نوشتار نیازمند جعبهٔ اطلاعات است. ممکن است بخواهید با افزودن یک جعبهٔ اطلاعات، به استانداردسازی نمایش موضوع کمک کنید. |
میرزا محمد مصاحبی نایینی (متوفی 1278ق) از بزرگان علما و فقها و حکمای عصر قاجاربود. نسب این عالم جلیل به ملا مصاحب شهدادی از شعرای معروف سده یازدهم هجری می رسد.
زندگینامه
سید عبدالحجت بلاغی می نویسد:
«وی در سال ۱۲۵۸ با خواهرزادگان خود میرزا عبدالخالق و خواهرش از قریه محمدیه نایین به اصفهان آمد و به واسطه کمالات خود در نزد حاج محمدجعفر آباده ای و مير سيد محمد شهشهانی پایگاهی بلند و منزلتی ارجمند یافت تا آنجا که خواهرزاده خود یعنی خواهر میرزا عبدالخالق را به آیت الله میر سید محمد شهشهانی تزویج نمود.»
فرزندان
ملا میرزا محمد دارای چهار فرزند پسر و یک فرزند دختر بود که همسر میرزا عبدالخالق و مادر عبرت نائینی است.
میرزا غلامعلی نائینی، فرزند بزرگ او از اهل علم و فضل و ادب بوده است و همه انواع خط، خصوصاً خط نسخ را در نهایت خوبی می نوشته و شعر هم می گفته است.
اساتید
- مصاحبی در آغاز کتاب «قناطر الوصول بـــه شاگردی خود نزد علامه شیخ محمدتقى تصريح نموده و می نویسد:
« ان هذه جملة من المسائل الاصولية مستنبطة من كلمات جمع من الاعلام مع فوائد اضفتها اليهـا حسبما ساعدتي التوفيق و خالجني بالبال في مقام التحقيق، مضافة الى ما سمعت من الاستاد العلام الشيخ التقى النقي العالم و العامل المحقق المدقق الفاضل النحرير، وحيد عصره و فرید دهره الشيخ النقي المسمى بالشيخ محمدتقی نورالله مرقده جمعتها في هذا الكتاب الموسوم بقناطر الوصول الــى مــدايـن الاصــول تبصرة لمن حاولها و تذكرة لمن ناولها ».
- استاد بزرگ معقول در آن زمان حاج ملا علی نوری بوده است که احتمالاً میرزا محمد، در محضر آن حکیم نامی تلمذ کرده است.
جایگاه
جایگاه علمی
از تحصیلات ملا میرزا محمد اطلاعی در دست نیست. وی در فقه و اصول و حکمت و ادبیات عرب تبحر داشته و کتاب بسیار مفصلی در اصول فقــــه بــــه نـــام «قناطير الوصول الى مداين الاصول» نگاشته و تقریرات شیخ محمّدتقی رازی صاحب «هداية المسترشدین» را در ضمن آن آورده است.
میرزا محمد مصاحبی دارای مقام شامخی در علم و فقاهت بوده و مورد تأیید فقهای بزرگ زمان خودمی باشد، چنانکه حاج محمد جعفر آباده ای پس از مشاهده برخی از آثار علمی او وی را مجتهد مسلم دانسته و از او با تعبیر «فقیه الاصحاب» نامبرده که بهترین گواه بر فقاهت و تبحر ایشان در فقه اهل بیت علیهم السلام است. وی در پایان جلد سوم کتاب «قناطر الوصول» پس از برشمردن تألیفات خود، به تقریظ آباده ای بر رساله «اصلاح ذات البین» او اشاره نموده است.
وی شرحی نیز بر «مشاعر» ملاصدرا نگاشته که نشان گر توان علمی او در علوم معقول است.
آثار
1. قناطر الوصول الى مداين الاصول: مهم ترین اثر علمی مصاحبی است که در سه جلد مفصل شامل یک مقدمه و ١٤ صراط و یک خاتمه تنظیم شده و در سال ۱۲۶۸ق به انجام رسیده است و به خط مؤلف در ٢٦٠ برگ به شماره ۵۹۹۳ کتابخانه مجلس شورای اسلامی و نسخه خطی جلد سوم نیز شامل صراط ۱۲ در ادله عقیله تا پایان کتاب است و در ٢٤ ربیع الثانی ۱۲۷۷ق به اتمام رسیده و به خط مؤلف شامل ٢٥٥ برگ به شماره ١٤٤٦٥ در همان کتابخانه نگهداری می شود. [۱]
2.مسالك النهج في مناسك الحج، اثر فقهی مفصل او که نام دیگر آن «بیت الشرف» است در آداب و احکام حج و عمره و نسخه خطی آن به خط مؤلف در ٢٥٦ برگ به شماره ١٤٤٦٤ کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است این اثر در ٢٤ ربیع الثانی ١٢٧٧ به اتمام رسیده است.[۲]
3.مجلاة المشاعر، شرحی مزجی بر «مشاعر» ملاصدرا است که در سال ١٢٤٤ق تألیف شده و نسخه آن در کتابخانه جامع گوهرشاد نگهداری میشود.[۳]
٤ . اللؤلؤ المکنون در بیان وقت فضیلت نماز ظهر و عصر تألیف در5 شوال ١٢٦٦ق .
۵ «الدرة الحمراء في زيارة العاشوراء»، در بیان کیفیت زیارت عاشورا، تألیف در ١٦ محرم ١٢٩٦ق .
٦. اصلاح ذات البین» در مسأله شقاق و خلع.
۷. «الرسالة الهلالية» در مباحث نجومی، تأليف : در رجب ١٢٦٦ق، نسخه خطی این چهار رساله در مجموعه اهدایی حضرت آیت الله خامنه ای به آستان قدس رضوی موجود است.[۴]
۸ العرايس البكرية في العوائد الصهرية[۵]
٩. كشف النهايه في علم القرائة
۱۰. نظم الدرر فی حل و عقد المختصر، در موضوع طهارت، تألیف سال ۱۳۷۱ق.
۱۱. «الرساله الكرية» در تعیین مقدار کـر به وزن و مساحت است.
همچنین لغزی به عربی و فارسی راجع به مسائل کر، از ایشان به همراه منظومه فرزندش میرزا غلامعلی در علم اصول فقه به چاپ رسیده است.
از آثار کتابت وی زبدة الاصول شیخ بهایی است که در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری میشود.
وفات
شاعر اديب محمد علی عبرت نائینی[۶] می نویسد:
«ملاً میرزا محمد مصاحبی نائینی جد امی نگارنده که از اجله علما و ائمه حکما بوده و در این دو فن او را تألیفات و تصنیفات است و در ۱۲۷۸ وفات یافته در تکیه مادر شاهزاده مدفون است».
متأسفانه محل دفن او در این تکیه مشخص نیست. [۷]
پانویس
- ↑ حائری، فهرست نسخ خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج ۱۷، ص ۳۶۵؛ صدرایی خویی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی،ج۳۸، ص 611.
- ↑ صدرایی خویی، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی،ج۳۸، ص 610.
- ↑ درایتی، فهرست وراه دست نوشته های ایران ، ج ۹، ص ٤٤.
- ↑ نوری نیا، فهرست نسخه های خطی اهدایی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، ج 6، ص ٢٦١؛ درایتی، فهرست وراه دست نوشته های ایران، ج ۸، ص 1134؛ درایتی، فهرست وراه دست نوشته های ایران ، ج ۱۰، ص ۱1198؛ استادی، فهرست هزار و پانصد نسخه اهدایی رهبر معظم انقلاب به کتابخانه آستان قدس رضوی، ص ۲۸٦.
- ↑ درایتی، فهرست وراه دست نوشته های ایران، ج7،ص 455.
- ↑ عبرت نایینی، مدینة‌الادب، ج۳، ص ۳۰۰.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج۴،صص 241-237.
منبع
- مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1394