محمدابراهیم جدلی گلپایگانی

محمدابراهیم جدلی گلپایگانی

ملاّمحمّدابراهیم گلپایگانی(متوفی 1199ق) معروف به جدلی، محقّق و حکیم جامع، از مدرّسین بزرگ حوزه علمیّه اصفهان واز اکابر فقهاء و افاضل علمای قرن دوازدهم هجری است.

زندگی‌نامه

در برخی از کتاب ها او را شیخ ابراهیم گلپایگانی جدّی نوشته اند و برخی گمان کرده اند که او ساکن مدرسه جدّه و به جدّه ای معروف بوده است؛ ولی ظاهرا «جدلی» به «جدّه ای» و «جدّی» تحریف شده است.

علّامه طهرانی با استناد به رساله ای در اصول دین برگرفته از "حقّ الیقین" علّامه مجلسی تألیف علّامه فهّامه شیخ ابراهیم گلپایگانی جدّی اصفهانی وی را در "طبقات اعلام الشیعه" عنوان نموده و می نویسد: وی در محله جدّه اصفهان ساکن بوده و لذا به جدّی معروف است. به نظر می رسد که صاحب عنوان همین شخص مورد اشاره است و جدلی به جدّی تصحیف شده است.

شاگردان

ملا محمد ابراهیم از مدرسان بزرگ حوزه علمیه اصفهان و مدرس در مسجد جامع الحکیمی بوده است. او را به عنوان عالمی محقق و مدقق و صاحب تألیف معرفی کرده اند.

از شاگردا ن وی می توان به افراد زیر اشاره نموده:

1- ملّا علی نوری: بزرگترین فیلسوف و مدرس حکمت متعالیه در قرن سیزدهم هجری است که صدها نفر عالم فاضل در مکتب او با فلسفه اسلامی آشنا گشتند.

حکیم متاله نامدار، صاحب روضات در رساله "علماء الاسره" می نویسد:

"وکان تلمّذه عند جماعه؛ منهم: الآمیرزا ابوالقاسم المدرس الاصفهانی، ومنهم: المولی الأولی المحقّق المدقّق المولی محمّد ابراهیم الشهیر بالجدلی، قاطن اصفهان حیّاً ومیتاً".

2- حاج محمّد حسن قزوینی حائری(متوفی 1240ق در شیراز)

در "زینه التواریخ" می نویسد:

"مقدمات را نزد حاجی معصوم ارسنجانی که از جمله تلامذه شیخ محمّد یوسف [بحرانی] بود دیده. بعد در خدمت میرزا محمّد مهدی شهرستانی که از جمله فضلای عصر و جامع علوم عقلیه و نقلیه، و سیدی حلیم کریم بود تحصیل نموده و مراتب فقه و اصول را در خدمت علامه العلمائی آقا محمّد باقر [بهبهانی] رحمه اللّه خوانده و مراتب عقلیه را از آفتاب سپهر فضائل آقا محمّد بیدآبادی و میرزا محمّد علی بن میرزا مظفر و ملّا ابراهیم جدلی اقتباس نموده."

3- ملّا محمّد علی جدلی مازندرانی

آیت اللّه سیّد محمّد تقی قزوینی می نویسد:

" وکان الفاضل العلّامه متلقّیاً العلم والحکمه عن فضلاء اصفهان: آقا محمّد بیدآبادی ومیرزا ابوالقاسم المدرس وملّا ابراهیم الجدلی ولذلک اشتهر بالجدلی".

جایگاه

جایگاه علمی

عبدالرزّاق بیک دنبلی در کتاب "تجربه الاحرار" می نویسد:

"جامع علوم خفیّ و جلی مولانا ابراهیم جدلی که از قدمای علمای اصفهان بود و مشهور به دانایی و طلاقت لسان. آن جناب را در اصفهان دیدم؛ بینایی ظاهرش خلل یافته و پنجه فقر و افلاس دست قدرت و تواناییش را برتافته".

در کتاب "رستم التواریخ" ضمن بیان فضلای دوره کریم خان زند می نویسد:

"و در دارالسلطنه اصفهان: عالی جناب مقدّس القاب، سلاله السادات و النجبایی، علّامه الزمانی، میر عبدالباقی، امام همام جمعه، و عالی جناب علّامه الزمانی، آقا محمّد، ساکن بیدآباد اصفهان، و عالی جناب سلاله السادات و النجبایی، افضل العلماء و اشرف الفقهاء، علّامی فهّامی، میرزا محمّد علی ولد میرزا مظفّر خلیفه سلطانی، و عالی جناب سلاله السادات و النجبایی، علّامه الزمانی، میرزا ابوالقاسم مدرّس، و عالی جناب علّامه الزمانی، آخوند ملّا ابراهیم شهیر به جدلی، و عالی جناب علّامه الزمانی، آقا شیخ محمّد، قاضی اصفاهان، و علّامه الزمانی، میرزا مرتضی، شیخ الاسلام اصفاهان، و عالی جناب علّامه الزمانی، آقا محمّد ولد شیخ زین الدین.

آثار

وی رساله‌ای در اصول دین تألیف نموده که از کتاب حقّ الیقین علاّمه مجلسی استخراج شده است و ضمن مجموعه ای در کتابخانه سیّدآقا تستری موجود بوده است. همچنین مسائل و موضوعات دیگر از کتب و رسائل و حواشی مفید متفرقه را می توان نام برد.

وفات

علامه جدلی در سال 1199ق وفات یافت و در تخت فولاد جنب قبر ملاّاسماعیل خواجویی واقع در تکیه خواجویی مدفون شد. قبر او بر روی سکّویی واقع شده است.

متن سنگ مزار وی با جملات عربی که در وصف اوست و نشان دهنده شخصیت علمی و معنوی اوست و سپس سال فوت و اشعاری از «رفیق اصفهانی» و «مشهور» به خط ثلث و نستعلیق حک شده است.

رفیق اصفهانی شاعر معاصر او، مرثیّه ای درباره او گفته و مادّه تاریخ وفاتش را چنین سروده است:

حیف که رفت از جهان زبده ارباب فضل		آه که رفت از میان قدوه ارباب علم
****
شد ز جهان و "رفیق" از پی تاریخ گفت:		"رفت ببزم جنان زبده ارباب علم" 1199

هم چنین مشهور، شاعر اصفهانی در مرثیّه و تاریخ او گوید:

شد دریغا ز لوح هستی محو		نام ملاّ محمّد ابراهیم
حیف از آن فاضل عظیم الشّأن		آه از آن عالم خبیر علیم
گر شد اجزای او چو گل اوراق		گر شد اعضای او چو عظم رمیم
گفت مشهور بهر تاریخش:		شد بجنّت مقام ابراهیم

منابع

• قاسمی، رحیم، بزم معرفت: مشاهیر تخت فولاد اصفهان (تکیه محقق خواجویی)، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ اول، ۱۳۸۸.

• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.