سید محمد بن عبدالحسین مقدس

سید محمد مقدس، (1304ق-1378ق) فزند سید عبدالحسین ، از علماى بزرگوار اصفهان بود که علم را با عمل توأم ساخته و عمر مبارک خود را به کسب علم و فضیلت، در کمال نیک نامى و پاکدامنى گذرانید.

زندگی نامه

ولادت

وی در حدود سال 1304ق در اصفهان متولد شد.

خاندان

پدرش آقا سید عبدالحسین بن سید حسن بن حاج سید ابراهیم حسینی سبزواری ساوجی از ائمه جماعت محله بیدآباد بود که در حدود سال 1350ق وفات یافت و در مقبره سرقبرآقا مدفون شد و سپس به عتبات نقل گردید.

جد اعلایش حاج سید ابراهیم در سبزوار به دنیا آمد و پس از مدتی سکونت در شهر ساوه، به اصفهان مهاجرت نمود. وی در اصفهان نزد سید محمدباقر شفتی حجة الاسلام مورد وثوق و احترام بود و سید شفتی جهت او جنب منزل خود خانه‌ای تهیه نمود. سید ابراهیم عمر خود را به زهد و عبادت سپری نمود و پس از وفات در قبرستان قبله دعای اصفهان مدفون شد. قبرش تا سال‌ها مورد توجه و محل زیارت مردم محل بود. وی خواهر مجتهد شهیر آقا سید محمد بن عبدالصمد شهشهانى را به همسری گرفته و از او صاحب دو فرزند به نام‌های سید علی و سید حسن گشت.

استادان

سید محمد مقدس در اصفهان و نجف اشرف تحصیل نمود و به مقامات بلند علمی نایل گردیده و از اساتید خود مجاز گردید.

برخی از اساتید ایشان علمای اعلام ذیل می باشند:

1.سید محمدباقر درچه ای

2.شیخ محمدتقی آقانجفی

3.آقا جلال الدین مسجد شاهی

4.میرزا محمدحسن مجتهد نطنزى

5.شیخ احمد مجتهد بیدآبادی

6.جهانگیرخان قشقائى

7.آخوند ملا محمد کاشانى

8.آخوند ملا عبدالکریم گزى

9.شیخ محمدرضا نجفی

10. آقا ضیاءالدین عراقى

11.شیخ محمدحسین غروی اصفهانی(کمپانى)

12.آقا سید ابوالحسن اصفهانى

13. میرزا محمدحسین نائینی.

وی از اساتیدش حاج آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، میرزا محمدحسین نائینی و سید ابوالحسن اصفهانی اجازه اجتهاد دریافت نموده است.

فعالیت ها

سید محمد مقدس پس از وصول به مقامات عالیه علم و اجتهاد به اصفهان مراجعت نمود و مورد نظر و وثوق عموم طبقات قرار گرفت و به اقامه جماعت در مسجد پدر و موعظه و تدریس پرداخت. وى پس از وفات حاج شیخ اسدالله فاضل بیدآبادی، به جاى او در مدرسه میرزا مهدى امامت می‌نمود و به سعى و همت ایشان تعمیرات لازمه در این مدرسه انجام گردید. مقدس سالها در اصفهان مرجع شرعیات و نماینده تام الاختیار مراجع وقت بود و مردم را با مواعظ حسنه ارشاد و هدایت می فرمود. وی از خواص مرجع تقلید شیعه حاج آقا حسین بروجردى و مورد نظر و وثوق وی و وکیل تام الاختیار ایشان در اصفهان بود.

سید محمد مقدس در اواخر عمر به شهر مقدس قم مهاجرت نمود و حدود ده سال در آن شهر به تدریس و تألیف و خدمات دینی اشتغال ورزید. وی در قم از خواص آیت الله العظمی سید حسین بروجردى و مورد علاقه شدید وی بود. در حوزه قم تدریس مىی کرد و از محصلین اصفهانى تفقد و دستگیرى می ‏نمود و در حل مشکلات آنان سعى وافى مبذول می ‏داشت. در خلال این مدت هرگاه به اصفهان می ‏آمد، تنها با کتابخانه شخصى خود سر و کار داشت.

شیخ محمدشریف رازی می نویسد:

«جناب حاج سید محمد مقدس اصفهانی از علماء حوزه علمیه و خواص موثقین اصحاب آیت الله بروجردی و به فضل و تقوا و قدس معروف و به امانت و وثاقت موصوف است. دارای مقام علم و عمل و پرهیزکاری است و چند سالی است از اصفهان به قم آمده و در حوزه حضرت آیت الله حاضر و نیز تدریس هم دارند».

مقدس در اصفهان و قم تدریس می کرد و برخی از طلاب فاضل از درس او بهره می‌بردند. از جمله شاگردان ایشان در اصفهان سید علاء الدین مدرس بوده است. حاج آقا حسین یزدی نیز از شاگردان درس فرائد ایشان در شهر قم بوده است . ایشان همچنین در مسجد اعظم قم تفسیر قرآن برای چند تن از طالبان بیان می‌فرموده است.

وى در محله بیدآباد اصفهان منزل داشت و اهالى را نسبت به ایشان ارادتى خالص و محبتى وافر بود. در مدرسه میرزا مهدى (سرجوى بابا حسن در بیدآباد) اقامه جماعت مى ‏کرد و وعظ می ‏نمود. در تعظیم شعائر مذهبى و ارشاد خلق کوشا بود. مجملاً داراى شرافت حسب و نسب، و جامع فضائل و کمالات علمى و عملى صورى و معنوى بود.

آثار

سید محمد مقدس عالمی بسیار متتبع و پرکار بوده و جزوات و یادداشت‌های بسیار زیادی از او در موضوعات مختلف دینی برجای مانده است. چنانچه از ملاحظه آثار برجای مانده از ایشان برمی‌آید، وی قصد تنظیم یادداشت‌های خود را داشته؛ ولی موفق به این کار نشده است. برخى از آثار مدون ایشان عبارتند از:

1- «الأوائل»

2- «الأواخر»

3- «العظیم» در شرح و تفسیر 17 آیه از قرآن کریم که در آن کلمه عظیم به کار رفته است.

4- «خوف و رجاء»

5. - «مواعظ لقمان»

6. «رساله فی صلاة الجمعه»

7.«تقریرات صوم محقق نائینی»

8.«تقریرات رضاع» آقا ضیاءالدین عراقی

9.«تقریرات منجزات مریض» آقا ضیاءالدین عراقی.

مقدس برخی از تألیفات علما را نیز استنساخ کرده است، از جمله:کتاب «الصلاة» شیخ موسی خوانساری،تقریرات درس آیت الله العظمی نائینی در 550 صفحه؛

جلد دوم کتاب «منبرالوسیله»؛

«رساله مفتاح الحقیقة فی بیان المراد من الحقیقة» هر دو از تألیفات سید ابوالقاسم دهکردی.

مقدس دارای ذوقی سرشار و سلیقه ای بس عالی بود. وی به تدریج به جمع آوری گل های باغ علم همت گماشت و در زادگاه خود باغستانی مشتمل بر هرگونه شجر و ثمری از علوم و فنون تشکیل داد. هر زمان که به اصفهان مراجعت می فرمود، نواقص آن را تکمیل می کرد تا کتابخانه ای بالغ بر دو هزار جلد کتاب خطی و چاپی، شامل انواع مجلات زبده و کتب علمی عربی و فارسی فراهم شد. بنا بر وصیت وی، برادر ارجمندش ثقة الاسلام حاج آقا حبیب مقدس تمام آنها در اختیار آیت الله العظمی سید حسین بروجردی قرار داد تا به کتابخانه مسجد اعظم شهر مقدس قم و در قفسه مخصوصی منتقل گردد .

وفات

سید محمد مقدس در ظهر روز پنج شنبه 11 ربیع ‏الاول سال 1378ق پس از عمل جراحى در بیمارستان رحیم‌زاده اصفهان وفات یافت و در تکیه‏ اى که به نام وی، جنب تکیه گلزار بنا شده مدفون گردید و بعدا آن محل به تکیه مقدس معروف گردید. تشییع عظیم و مجالس ترحیم متعددى که در فوت وی منعقد شد، حاکى از تأثر عمیق اهالى اصفهان بود.

تعد‌ادی از شعرای اصفهان در وفات ایشان مرثیه سروده‌اند که از جمله میرزا حبیب الله نیر، بانو صالحی، سید مجتبی میرمحمدصادقی، فضل الله اعتماد و میرزا یدالله تائب را می توان اشاره نمود. تائب ماده تاریخ وفات را چنین سروده است:

تائب از صدق و صفا تاریخ فوتش را بگفتا:

زین جهان با امر حق نیکو مقدس بر جنان شد

منبع

• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد،زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج4، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1394.