این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمدحسین نائینی
میرزا محمّدحسین نائینی (1276ق-1355ق) از اکابر علماء ، فقهاء و مراجع تقلید قرن چهاردهم هجری و از علمای طرفدار نهضت مشروطه بود.
زندگی‌نامه
ولادت
محمدحسین در 27 ذیقعده 1276ق در در يک خانواده روحانى در نائین متولّد شده است.
خاندان
وی فرزند عبدالرحیم شیخ الاسلام فرزند حاج میرزا محمّدسعید بن حاج میرزا عبدالرحیم نظرعلی شاه منوچهری نائینی است. پدرانش - پشت در پشت - لقب شیخ الاسلامى داشتند.
خاندان نایینى در اصفهان به بهره مندى از خوبیها شهره عام و خاص و از نظر علم و دیندارى زبانزد همگان بودند و خانه ایشان در زمان بروز مشکلات پناه مستمندان بود.
تحصیلات
میرزا محمد حسین تحصیلات ابتدایى حوزوى خود را در زادگاه خویش گذراند و پس از آن در هفده سالگى (1293 ق) به شهر اصفهان هجرت کرد و در حوزه علمیه اصفهان تحصیل علوم دینى را ادامه داد و دروس عالى فقه، اصول، فلسفه و حکمت را از اساتید فرهیخته آموخته و در پى گيرى سطوح عاليه و خارج ، در سال 1303 ق به عتبات عالیات رهسپار و به تکمیل تحصیلات خود پرداخت.[۱]
اساتید[۲]
- میرزا ابوالمعالی کلباسی
- حاج شیخ محمّدباقر نجفی
- شیخ محمد باقر ایوانکى فرزند شیخ محمد تقى اصفهانى (1235 - 1301 ق)
- جهانگیر قشقائی
- آخوند کاشی
- ملّا محمّدباقر فشارکی
- حاج میرزا بدیع درب امامی
- آقا سیّد محمّدباقر چهارسوقی (صاحب روضات)
- سید محمد طباطبایى فشارکى (متوفى 1316 ق)
- سید اسماعیل صدر
- میرزا محمد حسن شیرازى (1230 - 1312 ق)
- آخوند ملاّ حسینقلى همدانى(اخلاق)
- سیّد حسن صدر
- آخوند خراسانی
شاگردان
میرزاى نایینى با مقام والاى علمى، سیاسى و معنوى خویش شاگردان فاضل و آگاهى را به عالم اسلام عرضه کرد که هر یک محور فکرى و علمى در جامعه شدند.اسـتاد خواندن نماز شب و شب زنده دارى کردن را شرطى براى حضور در درس قرار داده بود او به شاگردان توصیه مى کرد تا درسها را بنویسند و خود نیز به نوشته هاى آنان نظر کرده، میل داشتند هر روز یکى دو تا از نوشته هاى درس وى در کنارش باشد و بدانها نگاه بکند.[۳]
از شاگردان برجسته این رادمرد بزرگ مى توان به شخصیتهاى ذیل اشاره کرد:
- شیخ محمدعلى کاظمى خراسانى(1309 - 1365 ق)
- سید محسن طباطبایى حکیم (1306 - 1390)
- سید جمال الدین گلپایگانى
- سید محمود حسینى شاهرودى (1301 - 1394 ق)
- سید محمد حجت کوه کمرى (1310 - 1372 ق)
- سید محمد هادى میلانى (متوفى 1395 ق)
- شیخ محمد تقى آملى (1304 - 1391 ق)
- سید ابوالقاسم خویى (1317 - 1413 ق)
- سید محمد حسین طباطبایى (1321 - 1402 ق)
- میرزا هاشم آملى (1322 - 1413 ق)
- شیخ محمّد رضا طبسى نجفى (1322 - 1405 ق)
- سید محمد حسینى همدانى (متولد 1322 ق)
- آيت الله آقا شيخ موسى خوانسارى[۴]
جایگاه
جایگاه علمی
پس از وفات میرزا محمّدتقی شیرازی و شیخ الشریعه اصفهانی، مرجعیت شیعه به او منتهی شد.مرحوم ميرزاى نائينى در اثر اطلاعات وسيع در علوم رياضى ، حكمت و فلسفه و عرفان ، و احاطه به كليات فقه ، امتيازات خاصى ميان علماء نجف اشرف داشت . ايشان علم اصول را با دقت تام و جديت خاص ، طورى منظم و خالى از اعوجاج وپيچيدگى ، تهذيب و تنقيح نمود كه مطلعين اين فن ، وى را در اين امر ستوده و استادى او را در اين فن پذيرا شده اند .
از جمله دانشمندانى که در رونق و جلو رفتن اصول زحمت فوق العاده کشید، آیت الله نایینى است، بدان حد که نوآور و مجدّدالاصول نام گرفت و به مقامى در این علم رسید که اکثر معاصران از نظریات وى پیروى مى کنند و آن را هم سنگ با نظریات آخوند خراسانى در اصول به حساب مى آورند.[۵]
جایگاه سیاسی
وی از روحانیون فعال در امر سیاست بود:
نهضت مشروطه
او در نهضت مشروطیت ایران، از مشروطه خواهان حمایت کرد و مبانی دینی و شرعی مشروطیت را در کتاب «تنزیه الاُمه و تنبیه الملّه» بیان کرد و در ماجرای استبداد صغیر فتاوایی در حمایت از مشروطه خواهان مخالف محمّدعلی شاه صادر نمود. اما چندی نگذشت که میرزای نائینی به خاطر حضور چهره های مخالف دین و وابسته به انگلیس در مصدر امور و اعدام و کنار زدن علماء مشروطه خواه و بنیان گذاران مشروطیت، از اقدامات خود ابراز پشیمانی کرده و به جمع آوری و محو کتاب «تنزیه الامه» پرداخت.
مبارزه با استعمارگران
پس از آنکه دولت عراق خواست انتخابات مؤسسان را فراهم کند و این اقدام به زعم شیخ مهدی خالصی مخالف شرع بود، مرحوم خالصی به این اقدام اعتراض کرد و درنتیجه به ایران تبعید شد. آیات عظام نائینی و آقا سیّد ابوالحسن اصفهانی نیز به حمایت برخاسته و معترضانه به ایران مهاجرت کردند. پس از آنکه دولت عراق با تبعات اقدام ناپسند خود مواجه شد، در اقدام خود تجدیدنظر کرد و آیات عظام نائینی و اصفهانی پیروزمندانه به نجف اشرف بازگشتند.[۶]
سیره‌ی اخلاقی
توجه خاصى به تربيت نفس و تهذيب و آراستن آن به انواع فضايل اخلاقى داشت ، ايشان را در درجه اعلى از وارستگى و تقوى و صلاح وارشاد و اخلاص مى ديد ، گويا همه چيز در آن وجود جمع گشته بود : علم و فضل وشايستگى و آراستگى به كمال و رشد معنوى و فضايل اخلاقى و معنوى.
در طول عمر، فردى از ايشان يك كلمه ناشايست نشنيده بود . او فردى نبود كه حق كسى را ضايع كند يا بى توجه به حقوق ديگران باشد . هرگز اوقات گرانبهايش را بيهوده صرف نمى نمود ، همیشه مشغول مباحثه مسائل علمى بوده و نمونه بارزى از بلند انديشى در علم اصول و فقه به شمار مى آمد.
وی با شرح صدر و گشاده رويى در ميان مردم به گفت و شنود ورسيدگى به نيازها و مشكلات آنان اشتغال داشت ، هميشه در مصرف ، اقتصاد را رعايت مى نمود و در صرف بيت المال مسلمانان ، روش زهد و تقوى و صرفه جويى را داشت تا آنجا كه مقدور بود ، از سهم مبارك امام(ع)و ساير حقوق شرعيه استفاده خصوصى نكرده و هزينه زندگى شخصى را از درآمدهاى خويش تامين مى نمود .
او نمونه بارزى از تقوى و صلاح و رستگارى بود، هنگام مناجات چنان گریه مى کرد که قطرات اشک بر محاسن شریفشان جارى مى شد و در قنوت نماز شب دعاى ابوحمزه ثمالى را مى خواند و در موقع نماز آشکارا رنگ رخسارش زرد مى شد و لرزه بر اندامش مى افتاد.[۷]
آثار
کتب زیر از تالیفات اوست:
- «حاشیه بر عروة الوثقی»
- «وسیله النجاه» به فارسی که رساله عملیه مختصری برای مکلّفان و مقلّدان است.
- «رساله در لباس مشکوک»، مطبوع
- «تنبیه الاُمّه و تَنزیه الملّه» که در سال 1327ق تألیف شده و به طبع رسید. این کتاب بارها در ایران چاپ شده است.
- «الفتاوی» از فتاوی وی در دو مجلد جمع و طبع شده و چند رساله دیگر.
- التعبدى و التوصلى (در اصول)
- سؤال و جوابهاى استدلالى فقهى
- تقریرات اصول، که برخى از شاگردان او درسهاى علم اصول وى را به رشته تحریر درآوردند و در حال حاضر دو کتاب «فوائدالاصول» اثر شیخ محمد على کاظمى و «اجودالتقریرات» اثر سید ابوالقاسم خویى در دسترس فضلا و دانش پژوهان حوزه هاى علمى است
- لاضرر (در اصول)
- احکام خلل (در فقه)
- معانى حرفیه
- تزاحم و ترتّب (در اصول)[۸]
بزرگداشت
هم زمان با سالروز وفات آیت الله نائینی مراسم بزرگداشت وی در 25 مردادماه 1401ش در رواق فاطمیه آستان مقدس امامزاده سلطان سید علی علیه السلام شهرستان نائین با رونمایی از تمثال ایشان برگزار شد. حجه الاسلام و المسلمین دکتر سید رضا موسی کاظمی در این مراسم با اشاره به سیره عملی حضرت آیت الله میرزای نائینی به بیان فعالیت های علمی، دینی و تبلیغی ایشان پرداخت.[۹]
وفات
وی در جمعه 26 جمادی الاولی 1355ق مطابق با 24 مردادماه 1315ش وفات یافت و پس از اقامه نماز توسط آیت اللَّه اصفهانی بر پیکرش، در یکی از حجره های صحن مطهر حضرت علی علیه السلام در نجف اشرف مدفون شد.[۱۰]
پانویس
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج6، ص54؛ دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، مجله حوزه، ش30،ص40.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2، صص701-703.
- ↑ جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2،ص549.
- ↑ جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2، ص548؛ عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ص249.
- ↑ عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ص294؛ امین، اعیان الشیعه، ج6، ص54.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2، ص702.
- ↑ عقیقى بخشایشى، فقهاى نامدار شیعه، صص406و 451.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج6، صص55؛ آقابزرگ طهرانی، نقباء البشر، ج2، صص 596-593؛ آل محبوبه، ماضی النّجف و حاضرها، ج3، ص364؛ مشاور، مؤلفین کتب چاپی، ج2، ص773؛ روضاتی، زندگانی آیت اللَّه چهارسوقی، ص60؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج6، صص 2182-2169؛ دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، مجله حوزه، شماره 76 و 77؛ سجادی نائینی، نائین بلده طیّبه، صص 101-92؛ کتابی، رجال اصفهان، ج1، ص203؛ جابری انصاری، تاریخ اصفهان، ص334؛ آدمیت، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، ص229؛ مدرس تبریزی، ریحانه الادب، ج4، ص126؛ کحاله، معجم المؤلفین، ج4، ص16؛ دهخدا، لغت نامه دهخدا: ذیل «حسین»، ص167؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج4، ص440 و ج6، ص149 و ج11، ص150 و ج14، ص183؛ حرزالدین، معارف الرّجال، ج1، صص 288-284؛ امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النّجف الاشرف، ص435.
- ↑ پایگاه خبری تحلیلی جامع نائین.
- ↑ امین، اعيان الشيعة ، ج 42 ، ص 257- مدرس تبريزى ، ريحانة الادب ، ج 6 ، ص 127.
منابع
- مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1386.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، فقهای نامدار شیعه، قم: كتابخانه آيت الله مرعشی نجفی، 1372.
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ج2، قم: معروف، چاپ دوم، 1382.