این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما

تفاوت میان نسخه‌های «محمدابراهیم جدلی گلپایگانی»

از دانشنامه حوزه علمیه اصفهان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(درج قاب)
 
(۱۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
'''ملاّمحمّدابراهیم گلپایگانی''' معروف به «'''جدلی'''»از اکابر فقهاء و افاضل واز مدرّسین بزرگ حوزه علمیّه اصفهان واز حکمای جامع قرن دوازدهم هجری است.
{{نیازمند جعبه اطلاعات}}
<br />{{نیازمند ویرایش}}
[[پرونده:;F',GJRTG.jpg|بندانگشتی|محمدابراهیم جدلی گلپایگانی]]
'''ملاّمحمّدابراهیم گلپایگانی'''(متوفی 1199ق) معروف به '''جدلی'''، محقّق و حکیم جامع، از مدرّسین بزرگ [[حوزه علمیه اصفهان|حوزه علمیّه اصفهان]] واز اکابر فقهاء و افاضل علمای قرن دوازدهم هجری است.


==زندگی نامه==
==زندگی‌نامه==
<ref>الکرام البرره، ج1، ص7؛ زندگی نامه علاّمه مجلسی، ج2، ص180.</ref>مشهور به دانایی و طلاقت لسان<ref>تجربه الاحرار، ص160.</ref>،
در برخی از کتاب ها او را شیخ ابراهیم گلپایگانی جدّی نوشته اند و برخی گمان کرده اند که او ساکن مدرسه جدّه و به جدّه ای معروف بوده است؛ ولی ظاهرا «جدلی» به «جدّه ای» و «جدّی» تحریف شده است. <ref> مهدوی، زندگی نامه علاّمه مجلسی، ج2، ص180.</ref>


در برخی از کتاب ها او را شیخ ابراهیم گلپایگانی جدّی نوشته اند و برخی گمان کرده اند که او ساکن مدرسه جدّه و به جدّه ای معروف بوده است؛ ولی ظاهرا «جدلی» به «جدّه ای» و «جدّی» تحریف شده است.علّامه طهرانی با استناد به رساله ای در اصول دین برگرفته از "حقّ الیقین" علّامه مجلسی تألیف علّامه فهّامه شیخ ابراهیم گلپایگانی جدّی اصفهانی وی را در "طبقات اعلام الشیعه" عنوان نموده و می نویسد: وی در محله جدّه اصفهان ساکن بوده و لذا به جدّی معروف است.<ref>الکرام البرره، 7 .1.</ref>  
علّامه طهرانی با استناد به رساله ای در اصول دین برگرفته از "حقّ الیقین" [[محمدباقر مجلسی|علّامه مجلسی]] تألیف علّامه فهّامه شیخ ابراهیم گلپایگانی جدّی اصفهانی وی را در "طبقات اعلام الشیعه" عنوان نموده و می نویسد: وی در محله جدّه اصفهان ساکن بوده و لذا به جدّی معروف است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الکرام البرره، ج1، ص7.</ref> به نظر می رسد که صاحب عنوان همین شخص مورد اشاره است و جدلی به جدّی تصحیف شده است.
===شاگردان===
ملا محمد ابراهیم از مدرسان بزرگ حوزه علمیه اصفهان و مدرس در مسجد جامع الحکیمی بوده است. او را به عنوان عالمی محقق و مدقق و صاحب تألیف معرفی کرده اند.


به نظر می رسد که صاحب عنوان همین شخص مورد اشاره است و جدلی به جدّی تصحیف شده است.
از شاگردا ن وی می توان به افراد زیر اشاره نموده:  
عبدالرزّاق بیک دنبلی در کتاب "تجربه الاحرار" می نویسد:


"جامع علوم خفیّ و جلی مولانا ابراهیم جدلی که از قدمای علمای اصفهان بود و مشهور به دانایی و طلاقت لسان ،العلاّمه الفهّامه<ref>وصف کتاب اصول دین از ایشان.</ref>.. آن جناب را در اصفهان دیدم؛ بینایی ظاهرش خلل یافته و پنجه فقر و افلاس دست قدرت و تواناییش را برتافته".<ref>تجربه الاحرار، ص 160.</ref>
1- [[علی بن جمشید نوری مازندرانی|ملّا علی نوری:]] بزرگترین فیلسوف و مدرس حکمت متعالیه در قرن سیزدهم هجری است که صدها نفر عالم فاضل در مکتب او با فلسفه اسلامی آشنا گشتند.


در کتاب "رستم التواریخ" ضمن بیان فضلای دوره کریم خان زنددر دارالسلطنه اصفهان درباره صفات  ایشان می نویسد:عالی جناب مقدّس القاب آخوند اشرف الفقهاء، آخوندملّا ابراهیم شهیر به جدلی سلاله السادات .<ref>فرزند علّامه شیخ زین الدین علی بن عین علی خوانساری، از فضلا و مدرّسین اصفهان که عارف مشهور حسین علی شاه اصفهانی در علوم شریعت نزد او تلمّذ کرده. وی در روز جمعه 9 ربیع الاول 1202ق در سنّ جوانی وفات نموده و در حوالی مقبره آقا حسین خوانساری دفن شد. بر روی سنگ مزارش اشعاری از رفیق اصفهانی آمده که بخشی از آن چنین است:
حکیم متاله نامدار، [[سید محمدباقر خوانساری|صاحب روضات]] در رساله "علماء الاسره" می نویسد:<blockquote>"وکان تلمّذه عند جماعه؛ منهم: الآمیرزا ابوالقاسم المدرس الاصفهانی، ومنهم: المولی الأولی المحقّق المدقّق المولی محمّد ابراهیم الشهیر بالجدلی، قاطن اصفهان حیّاً ومیتاً".<ref> خوانساری، علماء الاسره، ص 13</ref></blockquote>
{{شعر}}
{{ب|عالم عارف که بود از خاص و عام او را خطاب|شمع جمع عالمان چشم و چراغ عارفان|}}
{{|آن که تا اوبود سال و ماه و روز و شب نبود|گر به کثرت گر به خلوت در عیان و در نهان|}}
{{|غافل از فکر دقایق لحظه ای او را ضمیر|عاطل از ذکر حقایق لمحه ای او را زمان|}}
{{|شرح اوصافش فزون از آن که آید در قلم|وصف اخلاقش فزون از آن که گنجد در بیان|}}
{{|ز جهان چون رفت از چشم و دل احباب رفت|اشک تا هفتم زمین و آه تا هفت آسمان|}}
{{|بهر تاریخش به آئین دعا گفتا "رفیق"|گفت: "دایم باد خلد آقا محمّد را مکان|}}</ref>
{{پایان شعر}}


==شاگردان==
2- حاج محمّد حسن قزوینی حائری(متوفی 1240ق در شیراز)
'''<big>1. [[ملا علی نوری|ملّا علی نوری]]</big>'''


حکیم متاله نامدار،صاحب روضات در رساله "علماء الاسره" می نویسد:"وکان تلمّذه عند جماعه؛ منهم: الآمیرزا ابوالقاسم المدرس الاصفهانی، ومنهم:المولی الأولی المحقّق المدقّق المولی محمّد ابراهیم الشهیر بالجدلی، قاطن اصفهان حیّاً ومیتاً".<ref>علماء الاسره، ص 13.</ref>
در "زینه التواریخ" می نویسد: <blockquote>"مقدمات را نزد حاجی معصوم ارسنجانی که از جمله تلامذه شیخ محمّد یوسف [بحرانی] بود دیده. بعد در خدمت میرزا محمّد مهدی شهرستانی که از جمله فضلای عصر و جامع علوم عقلیه و نقلیه، و سیدی حلیم کریم بود تحصیل نموده و مراتب فقه و اصول را در خدمت علامه العلمائی [[محمدباقر وحید بهبهانی|آقا محمّد باقر]] [بهبهانی] رحمه اللّه خوانده و مراتب عقلیه را از آفتاب سپهر فضائل [[محمد بیدآبادی|آقا محمّد بیدآبادی]] و [[محمدعلی بن مظفر حسین اصفهانی|میرزا محمّد علی بن میرزا مظفر]] و ملّا ابراهیم جدلی اقتباس نموده."<ref> رضی تبریزی، زینة التواریخ تصویر نسخه خطی. </ref> </blockquote>


ملاّ علی نوری بزرگ ترین فیلسوف و مدرس حکمت متعالیه در قرن سیزدهم هجری که صدها نفر عالم فاضل در مکتب او با فلسفه اسلامی آشنا گشتند.
3- ملّا محمّد علی جدلی مازندرانی


زنوزی در "ریاض الجنه" می نویسد:"المولی علی النوری الساکن باصبهان. استادنا الاوحد الالهی، عالم فاضل کامل عامل باذل، حکیم متکلم متبحر، وجیه نبیه ادیب منشی ء مدقق عارف، حسن التقریر، مهذب الاخلاق؛ له اشعار بالفارسیه. قرانا علیه نبذ من اوایل "الاسفار الاربعه" و من "شرح التجرید" للفاضل اللاهیجی و"المشاعر" وغیرها، واقتبسنا من ایماضات اشاراته وافاضات اشراقاته حصه کثیره".<ref>ریاض الجنه، ج 4 ، ص 23.</ref>
آیت اللّه سیّد محمّد تقی قزوینی می نویسد:<blockquote>" وکان الفاضل العلّامه متلقّیاً العلم والحکمه عن فضلاء اصفهان: آقا محمّد بیدآبادی ومیرزا ابوالقاسم المدرس وملّا ابراهیم الجدلی ولذلک اشتهر بالجدلی".<ref> جعفریان، میراث اسلامی ایران، ج 9 ، ص 191.</ref></blockquote>
<br /><big>2. حاج محمّد حسن قزوینی حایری</big>


در "زینه التواریخ" می نویسد:
==جایگاه==


"والدش مدت سی سال در اصفهان توطن داشته. جناب ایشان در کربلای معلّی نشو و نما یافته. مقدمات را نزد حاجی معصوم ارسنجانی که از جمله تلامذه شیخ محمّد یوسف [بحرانی] بود دیده. بعد در خدمت میرزا محمّد مهدی شهرستانی که از جمله فضلای عصر و جامع علوم عقلیه و نقلیه، و سیدی حلیم کریم بود تحصیل نموده، و مراتب فقه و اصول را در خدمت علامه العلمایی آقا محمّد باقر ]بهبهانی[ رحمه اللّه خوانده، و مراتب عقلیه را از آفتاب سپهر فضایل آقا محمّد بیدآبادی و میرزا محمّد علی بن میرزا مظفر و ملّا ابراهیم جدلی اقتباس نموده. بعد از واقعه هایله وهابی که در ارض مقدس کربلای معلی روی داد، مجاورت را ترک، مهاجرت و توطن شیراز نموده؛ حال تحریر که سنه 1225 در شیراز فردوس طراز، با شاهد زندگانی دمساز. و فوائد قدیم و جدید آقا محمّد باقر را خلاصه نموده و شرحی بر ملخّص نوشته، الحق کتابی در معرفت طریق اجتهاد و استنباط به این خوبی نوشته نشده. دیگر کتابی موسوم به "کشف الغطاء" در اخلاق<ref>در تکمله امل الآمل گوید: عارف ربّانی آخوند ملا حسینقلی همدانی این کتاب را می ستود و شاگردانش را به مطالعه آن امر می فرمود. این اثر ازجمند اخیرا به چاپ رسیده است.</ref> و کتاب "مصابیح الهدایه" در فقه به طریق استدلال و نظر، در نهایت بسط از عبادات تا کتاب حج نوشته اند که حال ناتمام است. و رساله فارسی مسمی به "تحفه الخاقانیه"... در اصول دین و عبادات و رساله موسومه به "تحفه الرضویه" به اسم نواب محمّد ولی میرزا والی خراسان تصنیف نموده. الحق فاضلی است متبحّر و عالمی است در همه علوم ماهر، پایه دانشش به غایت بلند و مراتب کمالش علما و فضلا را دلپسند".<ref>زینه التواریخ تصویر نسخه خطی.</ref> وی در سال 1240ق در شیراز وفات کرد.
===جایگاه علمی===
<br /><big>3. ملّا محمّد علی جدلی مازندرانی</big>
عبدالرزّاق بیک دنبلی در کتاب "تجربه الاحرار" می نویسد:<blockquote>"جامع علوم خفیّ و جلی مولانا ابراهیم جدلی که از قدمای علمای اصفهان بود و مشهور به دانایی و طلاقت لسان. آن جناب را در اصفهان دیدم؛ بینایی ظاهرش خلل یافته و پنجه فقر و افلاس دست قدرت و تواناییش را برتافته".<ref> دنبلی، تجربه الاحرار و تسلیةالابرار، ص160. </ref></blockquote>در کتاب "رستم التواریخ" ضمن بیان فضلای دوره کریم خان زند می نویسد:<blockquote>"و در دارالسلطنه اصفهان: عالی جناب مقدّس القاب، سلاله السادات و النجبایی، علّامه الزمانی، میر عبدالباقی، امام همام جمعه، و عالی جناب علّامه الزمانی، آقا محمّد، ساکن بیدآباد اصفهان، و عالی جناب سلاله السادات و النجبایی، افضل العلماء و اشرف الفقهاء، علّامی فهّامی، میرزا محمّد علی ولد میرزا مظفّر خلیفه سلطانی، و عالی جناب سلاله السادات و النجبایی، علّامه الزمانی، [[میر ابوالقاسم مدرس خاتون‌آبادی|میرزا ابوالقاسم مدرّس]]، و عالی جناب علّامه الزمانی، آخوند ملّا ابراهیم شهیر به جدلی، و عالی جناب علّامه الزمانی، آقا شیخ محمّد، قاضی اصفاهان، <ref> در الکرام البرره می نویسد: الشیخ محمّد القاضی باصبهان والمتوفّی بها سنه 1227 و حمل الی النجف عند دیوان العلماء قبال الباب المعروف بالطوسی. قال فی التکمله: انّه من مشاهیر علماء عصره </ref> و علّامه الزمانی، میرزا مرتضی، شیخ الاسلام اصفاهان، و عالی جناب علّامه الزمانی، [[محمد بن زین الدین علی خوانساری|آقا محمّد ولد شیخ زین الدین]].</blockquote>


آیه اللّه سیّد محمّد تقی قزوینی در شرح حال خویش می نویسد:"ثمّ بعده اشتغلت علی المولی الجدلی المعروف، مولانا ملّا محمّدعلی المازندرانی، فاخذت منه طرفا طویلاً من الفقه والحدیث والکلام من الالهی، وفتح علیّ ابواب الفلسفه الالهیّه والحکمه المتعالیه، وسلک بی مسالک العلم والحکمه حسبما امکن وتمکن منه، واستغرب ما حفظته من العربیه... ولذلک اظهرنی بین العلماء وشهّرنی، حتی عرضت علیّ المعضلات فی تلک العلوم، و کثرت الثلاثه الممتحنه المعروفه فی فنون الرسوم، وفرغت عنده من تحصیل کتابی "الشفاء" و "الاشارات"، و قرأت علیه "مفاتیح الغیب" و "الاسفار"، و عرض علیّ تعلم ابن رشد و اثولوجیا و الفصول المغربیه... و اودع عندی ما عنده من الرمل والدعاء وعلم المعرفه وغرائب الامور... وکان الفاضل العلّامه متلقّیاً العلم والحکمه عن فضلاء اصفهان: آقا محمّد بیدآبادی ومیرزا ابوالقاسم المدرس وملّا ابراهیم الجدلی ولذلک اشتهر بالجدلی".<ref>میراث اسلامی ایران، ج 9 ، ص 191.</ref>
==آثار==
وی رساله‌ای در اصول دین تألیف نموده که از کتاب حقّ الیقین علاّمه مجلسی استخراج شده است و ضمن مجموعه ای در کتابخانه سیّدآقا تستری موجود بوده است. همچنین مسائل و موضوعات دیگر از کتب و رسائل و حواشی مفید متفرقه را می توان نام برد.


آیه الله تنکابنی در "قصص العلماء" ضمن بیان حالات شهید ثالث می نویسد:در آن ازمنه، ملّا محمّدعلی نامی بود از اهل مازندران... و او را ملّا محمّد علی جنگلی می گفتند. زمانی که جنّت آرامگاه، فتحعلی شاه به قزوین نزول اجلال فرمودند علما به دیدن او رفتند، مسأله ای از ایشان سؤال کردند، ملّا محمّدعلی به مقتضای حال، جوابی گفت که سلطان را خوش آیند شد. سلطان از اسم او سؤال کرد، گفتند: ملّا محمّدعلی جنگلی. سلطان فرمود: که چون آخوند از اهل ولایت ماست که مازندران باشد او را ملاّ محمّد علی جدلی بگویید.
==وفات==
علامه جدلی در سال 1199ق وفات یافت و در [[تخت فولاد]] جنب قبر [[محمداسماعیل خواجویی|ملاّاسماعیل خواجویی]]  واقع در [[تکیه ملا اسماعیل خواجویی|تکیه خواجویی]] مدفون شد. قبر او بر روی سکّویی واقع شده است. <ref>قاسمی، بزم معرفت، صص99-93.</ref>


وی در ادامه به جریان مناظره و اختلاف وی با شهید ثالث اشاره کرده است.<ref>قصص العلماء ، ص 37.</ref>
متن سنگ مزار وی با جملات عربی که در وصف اوست و نشان دهنده شخصیت علمی و معنوی اوست و سپس سال فوت و اشعاری از «رفیق اصفهانی» و «مشهور» به خط ثلث و نستعلیق حک شده است.<ref>مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج1، ص431.</ref>  


=='''وفات'''==
[[حسین رفیق اصفهانی|رفیق اصفهانی]] شاعر معاصر او، مرثیّه ای درباره او گفته و مادّه تاریخ وفاتش را چنین سروده است:
علّامه جدلی در سال 1199ق وفات کرده و در نزدیک مزار مطهر [[تکیه ملا اسماعیل خواجویی|محقق خواجوئی]]  در [[تخت فولاد]] اصفهان مدفون گردید. سنگ نوشته مزار او چنین است:


"قد ارتحل من دار الغرور الی دار السرور العالم العامل الفاضل العادل الکامل، الحبر المحقق والنحریر المدقق، الحاوی للاصول والفروع والجامع بین المعقول والمنقول، زبده المجتهدین وقدوه الفقهاء المتشرعین، الواصل الی رحمه اللّه الکریم مولینا محمّد ابراهیم فی سنه 1199".
{{شعر}}
{{ب| حیف که رفت از جهان زبده ارباب فضل| آه که رفت از میان قدوه ارباب علم}}
{{م|****}}
{{ب| شد ز جهان و "رفیق" از پی تاریخ گفت:| "رفت ببزم جنان زبده ارباب علم" 1199}}
{{پایان شعر}}


حیف که رفت از جهان زبده ارباب فضل
هم چنین مشهور، شاعر اصفهانی در مرثیّه و تاریخ او گوید:


آه که رفت از میان قدوه ارباب علم
{{شعر}}
{{ب| شد دریغا ز لوح هستی محو | نام ملاّ محمّد ابراهیم }}
{{ب|حیف از آن فاضل عظیم الشّأن |  آه از آن عالم خبیر علیم }}
{{ب| گر شد اجزای او چو گل اوراق|گر شد اعضای او چو عظم رمیم }}
{{ب|گفت مشهور بهر تاریخش: | شد بجنّت مقام ابراهیم<ref>مهدوی، تذکره القبور یا رجال اصفهان، ص55؛ مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، صص97- 95. </ref> <ref>آقابزرگ تهرانی، الذّریعه، ج2، صص182- 181.</ref> <ref> مهدوی، اعلام اصفهان، ج 1 ، صص  142- 141.</ref> }}
{{پایان شعر}}


مهر سپهر کمال ابراهیم آن که بود
==پانویس==
{{پانویس}}


در شب تاریک جهل ماه جهانتاب علم
==منابع==


آن به براهین شرع مفتی احکام دین
*[[رحیم قاسمی|قاسمی]]، رحیم، بزم معرفت: مشاهیر تخت فولاد اصفهان (تکیه محقق خواجویی)، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ اول، ۱۳۸۸.


آن به مقالید عقل فاتح ابواب علم
*[[سید مصلح الدین مهدوی|مهدوی]]، سید مصلح الدین، [[اعلام اصفهان (کتاب)|اعلام اصفهان]]، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
*مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، [[دانشنامه تخت فولاد اصفهان (کتاب)|دانشنامه تخت فولاد اصفهان]]، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.


آب حیاتش به خاک ریخت اجل بی دریغ
[[رده:علمای قرن 12]]
 
[[رده:نویسندگان]]
رفت به خاک سیاه حیف فرو آب علم
[[رده:مدرسین]]
 
[[رده:مدفونین در تخت فولاد]]
شد ز جهان و "رفیق" از پی تاریخ گفت:
[[رده:تیرماه 1401]]
 
"رفت ببزم جنان زبده ارباب علم" 1199
 
شد دریغا ز لوح هستی محو
 
نام ملّا محمّد ابراهیم
 
حیف از آن فاضل عظیم الشان
 
آه از آن عالم خبیر علیم
 
گر شد اجزای او چو گل اوراق
 
گر شد اعضای او چو عظم رمیم
 
بود ارزنده گوهری و حیف
 
گشت نایاب همچو درّ یتیم
 
مرغ روحش که بود طایر قدس
 
کرد پرواز در ریاض نعیم
 
چون ز محنت سرای دار فنا
 
شد به دار البقا به خلد مقیم
 
گفت "مشهور" بهر تاریخش:
 
"شد بجنت مقام ابراهیم" 1199.  <ref>بزم معرفت، صص 99-93.</ref>
 
 
رفیق اصفهانی شاعر معاصر او، مرثیّه ای درباره او گفته و مادّه تاریخ وفاتش را چنین سروده است:
{|
|شد ز جهان و رفیق، از پی تاریخ گفت:
|
|«رفت ببزم جنان، زبده ارباب علم»
|}
هم چنین مشهور، شاعر اصفهانی در مرثیّه و تاریخ او گوید:<ref>تذکره القبور یا رجال اصفهان، ص55؛ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، صص95 96.
 
[[محمدابراهیم جدلی گلپایگانی|↑]] الذّریعه، ج2، صص181 182؛ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، ص97.
 
[[محمدابراهیم جدلی گلپایگانی|↑]] مصلح الدین مهدوی، اعلام اصفهان، ج 1 ، ص 141- 142.</ref>
{|
|شد دریغا ز لوح هستی محو
|
|نام ملاّمحمّدابراهیم
|-
|حیف از آن فاضل عظیم الشّأن
|
|آه از آن عالم خبیر علیم
|-
|گر شد اجزای او چو گل اوراق
|
|گر شد اعضای او چو عظم رمیم
|-
|گفت مشهور بهر تاریخش:
|
|شد بجنّت مقام ابراهیم  
|}
 
== پانویس ==
<br />
[[رده:بزم معرفت]]
<references />


==منبع==
[[رده:اعلام اصفهان،ج 1]]
برگرفته از کتاب<span> </span>: بزم معرفت، مشاهیر تخت فولاد اصفهان، تکیه محقق خواجویی، رحیم قاسمی، ناشر: کانون پژوهش، چاپ اول، 1388.
[[رده:کتاب بزم معرفت]]
[[رده:تیرماه 1401]]
[[رده:مدفونین در تخت فولاد]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲، ساعت ۰۱:۰۰

محمدابراهیم جدلی گلپایگانی

ملاّمحمّدابراهیم گلپایگانی(متوفی 1199ق) معروف به جدلی، محقّق و حکیم جامع، از مدرّسین بزرگ حوزه علمیّه اصفهان واز اکابر فقهاء و افاضل علمای قرن دوازدهم هجری است.

زندگی‌نامه

در برخی از کتاب ها او را شیخ ابراهیم گلپایگانی جدّی نوشته اند و برخی گمان کرده اند که او ساکن مدرسه جدّه و به جدّه ای معروف بوده است؛ ولی ظاهرا «جدلی» به «جدّه ای» و «جدّی» تحریف شده است. [۱]

علّامه طهرانی با استناد به رساله ای در اصول دین برگرفته از "حقّ الیقین" علّامه مجلسی تألیف علّامه فهّامه شیخ ابراهیم گلپایگانی جدّی اصفهانی وی را در "طبقات اعلام الشیعه" عنوان نموده و می نویسد: وی در محله جدّه اصفهان ساکن بوده و لذا به جدّی معروف است.[۲] به نظر می رسد که صاحب عنوان همین شخص مورد اشاره است و جدلی به جدّی تصحیف شده است.

شاگردان

ملا محمد ابراهیم از مدرسان بزرگ حوزه علمیه اصفهان و مدرس در مسجد جامع الحکیمی بوده است. او را به عنوان عالمی محقق و مدقق و صاحب تألیف معرفی کرده اند.

از شاگردا ن وی می توان به افراد زیر اشاره نموده:

1- ملّا علی نوری: بزرگترین فیلسوف و مدرس حکمت متعالیه در قرن سیزدهم هجری است که صدها نفر عالم فاضل در مکتب او با فلسفه اسلامی آشنا گشتند.

حکیم متاله نامدار، صاحب روضات در رساله "علماء الاسره" می نویسد:

"وکان تلمّذه عند جماعه؛ منهم: الآمیرزا ابوالقاسم المدرس الاصفهانی، ومنهم: المولی الأولی المحقّق المدقّق المولی محمّد ابراهیم الشهیر بالجدلی، قاطن اصفهان حیّاً ومیتاً".[۳]

2- حاج محمّد حسن قزوینی حائری(متوفی 1240ق در شیراز)

در "زینه التواریخ" می نویسد:

"مقدمات را نزد حاجی معصوم ارسنجانی که از جمله تلامذه شیخ محمّد یوسف [بحرانی] بود دیده. بعد در خدمت میرزا محمّد مهدی شهرستانی که از جمله فضلای عصر و جامع علوم عقلیه و نقلیه، و سیدی حلیم کریم بود تحصیل نموده و مراتب فقه و اصول را در خدمت علامه العلمائی آقا محمّد باقر [بهبهانی] رحمه اللّه خوانده و مراتب عقلیه را از آفتاب سپهر فضائل آقا محمّد بیدآبادی و میرزا محمّد علی بن میرزا مظفر و ملّا ابراهیم جدلی اقتباس نموده."[۴]

3- ملّا محمّد علی جدلی مازندرانی

آیت اللّه سیّد محمّد تقی قزوینی می نویسد:

" وکان الفاضل العلّامه متلقّیاً العلم والحکمه عن فضلاء اصفهان: آقا محمّد بیدآبادی ومیرزا ابوالقاسم المدرس وملّا ابراهیم الجدلی ولذلک اشتهر بالجدلی".[۵]

جایگاه

جایگاه علمی

عبدالرزّاق بیک دنبلی در کتاب "تجربه الاحرار" می نویسد:

"جامع علوم خفیّ و جلی مولانا ابراهیم جدلی که از قدمای علمای اصفهان بود و مشهور به دانایی و طلاقت لسان. آن جناب را در اصفهان دیدم؛ بینایی ظاهرش خلل یافته و پنجه فقر و افلاس دست قدرت و تواناییش را برتافته".[۶]

در کتاب "رستم التواریخ" ضمن بیان فضلای دوره کریم خان زند می نویسد:

"و در دارالسلطنه اصفهان: عالی جناب مقدّس القاب، سلاله السادات و النجبایی، علّامه الزمانی، میر عبدالباقی، امام همام جمعه، و عالی جناب علّامه الزمانی، آقا محمّد، ساکن بیدآباد اصفهان، و عالی جناب سلاله السادات و النجبایی، افضل العلماء و اشرف الفقهاء، علّامی فهّامی، میرزا محمّد علی ولد میرزا مظفّر خلیفه سلطانی، و عالی جناب سلاله السادات و النجبایی، علّامه الزمانی، میرزا ابوالقاسم مدرّس، و عالی جناب علّامه الزمانی، آخوند ملّا ابراهیم شهیر به جدلی، و عالی جناب علّامه الزمانی، آقا شیخ محمّد، قاضی اصفاهان، [۷] و علّامه الزمانی، میرزا مرتضی، شیخ الاسلام اصفاهان، و عالی جناب علّامه الزمانی، آقا محمّد ولد شیخ زین الدین.

آثار

وی رساله‌ای در اصول دین تألیف نموده که از کتاب حقّ الیقین علاّمه مجلسی استخراج شده است و ضمن مجموعه ای در کتابخانه سیّدآقا تستری موجود بوده است. همچنین مسائل و موضوعات دیگر از کتب و رسائل و حواشی مفید متفرقه را می توان نام برد.

وفات

علامه جدلی در سال 1199ق وفات یافت و در تخت فولاد جنب قبر ملاّاسماعیل خواجویی واقع در تکیه خواجویی مدفون شد. قبر او بر روی سکّویی واقع شده است. [۸]

متن سنگ مزار وی با جملات عربی که در وصف اوست و نشان دهنده شخصیت علمی و معنوی اوست و سپس سال فوت و اشعاری از «رفیق اصفهانی» و «مشهور» به خط ثلث و نستعلیق حک شده است.[۹]

رفیق اصفهانی شاعر معاصر او، مرثیّه ای درباره او گفته و مادّه تاریخ وفاتش را چنین سروده است:

حیف که رفت از جهان زبده ارباب فضل آه که رفت از میان قدوه ارباب علم
****
شد ز جهان و "رفیق" از پی تاریخ گفت: "رفت ببزم جنان زبده ارباب علم" 1199

هم چنین مشهور، شاعر اصفهانی در مرثیّه و تاریخ او گوید:

شد دریغا ز لوح هستی محو نام ملاّ محمّد ابراهیم
حیف از آن فاضل عظیم الشّأن آه از آن عالم خبیر علیم
گر شد اجزای او چو گل اوراقگر شد اعضای او چو عظم رمیم
گفت مشهور بهر تاریخش: شد بجنّت مقام ابراهیم[۱۰] [۱۱] [۱۲]

پانویس

  1. ↑ مهدوی، زندگی نامه علاّمه مجلسی، ج2، ص180.
  2. ↑ آقابزرگ تهرانی، الکرام البرره، ج1، ص7.
  3. ↑ خوانساری، علماء الاسره، ص 13
  4. ↑ رضی تبریزی، زینة التواریخ تصویر نسخه خطی.
  5. ↑ جعفریان، میراث اسلامی ایران، ج 9 ، ص 191.
  6. ↑ دنبلی، تجربه الاحرار و تسلیةالابرار، ص160.
  7. ↑ در الکرام البرره می نویسد: الشیخ محمّد القاضی باصبهان والمتوفّی بها سنه 1227 و حمل الی النجف عند دیوان العلماء قبال الباب المعروف بالطوسی. قال فی التکمله: انّه من مشاهیر علماء عصره
  8. ↑ قاسمی، بزم معرفت، صص99-93.
  9. ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج1، ص431.
  10. ↑ مهدوی، تذکره القبور یا رجال اصفهان، ص55؛ مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، صص97- 95.
  11. ↑ آقابزرگ تهرانی، الذّریعه، ج2، صص182- 181.
  12. ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج 1 ، صص 142- 141.

منابع

  • قاسمی، رحیم، بزم معرفت: مشاهیر تخت فولاد اصفهان (تکیه محقق خواجویی)، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ اول، ۱۳۸۸.
  • مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
  • مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.
برگرفته از «https://wiki.esfhozeh.ir/index.php?title=محمدابراهیم_جدلی_گلپایگانی&oldid=50408»