این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
سید محمدعلی بن صدرالدین محمد موسوی عاملی
این نوشتار نیازمند جعبهٔ اطلاعات است. ممکن است بخواهید با افزودن یک جعبهٔ اطلاعات، به استانداردسازی نمایش موضوع کمک کنید. |
سیّد محمّدعلی آقامجتهد( 1239ق-1274ق) فرزند علامه جلیل سیّد صدرالدّین محمّد موسوی عاملی، معروف به آقا مجتهد، عالم فاضل، علاّمه فقیه، محقّق و از شاعران و بزرگان و مفاخر علمای شیعه در قرن سیزدهم هجری، و از جمله کسانی است که قبل از رسیدن به سن بلوغ به درجه اجتهاد نائل شده است.
زندگی‌نامه
خاندان
پدرش، سید صدرالدین محمد موسوی از خاندان سادات صدر عاملی است و مادرش، مخدّره «جان جان خاتون» دختر علاّمه فقیه شیخ جعفر کاشف الغطاء می باشد که در بقعه تکیه مادر شاهزاده در تخت فولاد مدفون می باشد.
دو نفر از برادرانش، سید اسماعیل و سید ابوالحسن عاملی از علمای گرانقدر هستند.
فرزندان
مرحوم آقامجتهد دختر استادش سیّد حجت الاسلام (زینت بیگم) را به زوجیّت گرفته و آقا میرزا بهاءالدّین صدر از این مخدّره می باشد که او نیز عالم و فاضل و ادیب و شاعر بود و در شعبان 1321 وفات یافت و در مقبره کوچک مسجد سید مدفون شد( علامه شرف الدین سال وفات این عالم ربانی را 1325 ذکر نموده است).[۱]
آقا مجتهد از دختر سید شفتی علاوه بر فرزند نامبرده، دو دختر دیگر نیز داشت که یکی همسر عالم ربانی آیت الله شیخ محمد حسین نجفی (پدر علامه شیخ ابوالمجد محمد رضا نجفی) و دیگری همسر عارف مرتاض شیخ محمد حسین طریحی بوده است.
فرزند دیگر او حاج سیّد محمّدجواد عاملی (معروف به «مسجدشاهی») از زوجه منقطعه می باشد که عالمی کامل و مجتهدی بارع بوده که در سال 1347 هجری قمری در اصفهان وفات یافته و در صحن تکیه مادر شاهزاده مدفون گردید.
تحصیلات
او در اصفهان نزد پدر بزرگوار خود و حاج سیّد محمّدباقر حجت الاسلام شفتی و جمعی دیگر از بزرگان تحصیل نموده و قبل از رسیدن به سن بلوغ به مرتبه اجتهاد نائل شد و و اجتهادش مورد قبول و گواهی مجتهدین بزرگ قرار گرفته است.
شاگردان
در حوزه های درس، مسائل فقهی و اصولی را به علّت کثرت علم و تعمّق در مسائل با حسن بیان تقریر می فرمود و جماعتی زیاد از فضلاء و علماء اصفهان به مجلس درس او حاضر می شده اند که از جمله آنها برادر بزرگوارش مرحوم حاج سیّد اسماعیل صدر یکی از مراجع بزرگ تقلید می باشد.
سیره اخلاقی
مرحوم سیّد ابوالحسن کتابی (کاتب نسب نامه الفت) از برادر او آیت اللّه حاج سیّد اسماعیل صدر نقل کرده است که:
وی سجده هایی طولانی و با گریه داشت. شعری از خود یا دیگری می خواند و منقلب می شد، سپس به سجده می افتاد و با حال گریه مدّتی طولانی در سجده به سر می برد.[۲]
جایگاه
جایگاه علمی
به نوشته علاّمه سیّد حسن صدر، او نادره عصر و وحید دهر بوده، کتاب «البلاغ المبین» فی احکام الصبیان والمجانین را در سن دوازده سالگی نگاشته و از سیّد حجت الاسلام، حاج سیّد محمّد باقر شفتی به دریافت اجازه اجتهاد نایل گشته است.
در همان سال ها امام جمعه حاج میرزا حسن بن حاج میر محمّدحسین امام جمعه که در علوم عربی بسیار ماهر بوده پس از تکلم با وی در تفسیر برخی آیات قرآن، از قدرت علمی او که طفلی هفت ساله بوده بسیار متعجب شده و به پدرش سید صدرالدین می گوید: آقا، مجتهد است. از آن روز وی به «آقا مجتهد» معروف می گردد.
وی پس از فوت پدر، به جای ایشان اقامه می نمود و پس از فراغت از نماز به منبر رفته و مردم را موعظه می نمود. او در تمامی علوم تبحّر داشت و مسائل غامض توحید و معارف را در منبر با زبانی قابل فهم برای همگان مطرح می نمود.
عموم نویسندگان کتب تراجم رجال که نامی از او برده اند، وی را به علم و عمل و هوش و فطانت و استعداد و حسن قریحه و کثرت تحقیقات علمی و قدرت حافظه ستوده اند. [۳]
محمّد باقر الفت درباره او می نویسد:
به حدّت ذهن و ذکاوت فوق العاده و حسن قریحه ضرب المثل بوده و اشعاری آبدار از او به یادگار مانده است.[۴]
او علاوه بر کلیه فضایل و کمالات، شعر را نیز در کمال سلاست و جودت می سروده و «عارف» تخلّص می کرده است.[۵]
این ابیات از اوست:
| نقّاش خواست نقش دهان ترا کشد | از بس که تنگ بود، بر او عرصه تنگ شد | |
**** | ||
| به استشاره رندان گسسته ام تسبیح | بیار خوشه تاکی که استخاره کنم | |
**** | ||
| خرمن حسن تو را روزی که می کردند جمع | آفتاب از دامن یک خوشه چین افتاده بود | |
آثار
کتاب ها و رسایل زیر از اوست:
1. «احیاء التّقوی» در شرح «دروس الشّرعیّه» که ناتمام مانده است.
2. «الفیه» در نحو، ناتمام.
3. «البلاغ المبین فی احکام الصبیان و المجانین و البالغین» و آن اوّلین تألیف ایشان است که در سن دوازده سالگی تألیف فرموده و به نظر مرحوم سیّد حجت الاسلام شفتی رسیده و مرحوم سیّد به نظر اعجاب و تحسین در او نگریسته و اجتهاد مؤلّفش را گواهی فرموده است.
4. «دیوان اشعار» فارسی.
5. «العلائم» در شرح کتاب «المراسم العلویة فی الفقه»از تألیفات ابوعلی حمزه بن عبدالعزیز دیلمی معروف به «سلار».
6. «فرائد الفوائد» در اصول فقه.
7. «منظومه ای در مواریث» ناتمام.
8. «منظومه ای در وقف» که در کتاب «معجم رجال الفکر و الادب» به او اشاره شده است.
9. «نفائس الفرائد» که مختصر کتاب «فرائد الفوائد» است.
وفات
آقامجتهد در شب جمعه 18 ذیحجه (عید غدیر) سال 1274ق به سن 35 سالگی در اصفهان وفات یافت و جنازه‌اش به نجف اشرف حمل شد[۶] و در ایوان اطاقی که پدر بزرگوارش در آن مدفون بود، در حرم حضرت علی (ع) مدفون شد.[۷]
به نوشته علامه سید حسن صدر وی در سال 1250 متولد و در شب جمعه لیله الغدیر 1280 به سن کمتر از 30 سالگی وفات نمود.[۸][۹]
پانویس
- ↑ شرف‌الدین، بغیه الراغبین، ص 173.
- ↑ نسب نامه الفت، خطی.
- ↑ قاسمی، گلشن اهل سلوک، ص342.
- ↑ نسب نامه الفت، خطی.
- ↑ بهشتی‌نژاد، شعرای حوزه علمیه اصفهان، ص 100؛ گزی، تذکره القبور، ص 15.
- ↑ شرف الدین، بغیه الراغبین، ج1، ص172.
- ↑ مهدوی، رجال اصفهان یا تذکرة القبور، صص 78 و 79؛ مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج1، صص 52-50؛ مهدوی، تاریخ علمی و اجتماعی اصفهان، ج3، صص 236-243؛ مهدوی، بیان المفاخر، ج1، صص 360 و 361 و ج2، ص164؛ امین، اعیان الشیعه، ج46، ص102؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج1، ص57؛ معلم حبیب‌آبادی، مکارم الآثار، ج4، صص 1095-1097؛ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ج1، ص308.
- ↑ صدر، تکمله امل الامل، ص 358.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج 4 ، صص 832- 834.
منابع
- مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
- مهدوی، سید مصلح الدین، دانشمندان و بزرگان اصفهان : گلدسته ، 1384ش.
- بهشتی نژاد، محمدعلی، شعرای حوزه علمیه اصفهان (از صدر اسلام تا کنون)، اصفهان: پویان مهر، ۱۳۹۱.
- قاسمی، رحیم، گلشن اهل سلوک: مشاهیر مدفون در تکیه شیخ محمدتقی رازی (تکیه مادر شاهزاده)، اصفهان، کانون پژوهش، چاپ دوم، 1387.