این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
زین‌الدین شریف‌علی بن عین علی خوانساری
این نوشتا برای بهبود کیفیت نیازمند یک تصویر یا عکس است. |
این نوشتار نیازمند جعبهٔ اطلاعات است. ممکن است بخواهید با افزودن یک جعبهٔ اطلاعات، به استانداردسازی نمایش موضوع کمک کنید. |
شیخ زین الدين شريف على بن عين على خوانساری(متوفی 1167ق) فقیه و محدث و حکیم عارف محقق، جامع معقول و منقول و صاحب آثار و تصانیف و از علمای بزرگ اواخر صفویه و اوایل زندیه و افشاریه که پس از فتنه افغان در خاتون آباد زندگی می‌کرده است.
زندگی‌نامه
خاندان
پدرش عین علی از فضلا و علمای عصر صفوی است. مطابق نوشته صاحب «تكملة امل الأمل» عين الدين على خوانساری، از شاگردان علامه ملا محمد باقر مجلسی بوده است.[۱] از سال وفات و محل دفن عين على خوانساری اطلاعی در دست نیست اما از سال وفات فرزندش شیخ زین الدین علی و اینکه شاگرد علامه مجلسی بوده است؛ می‌توان حدس زد که در نیمه اول قرن دوازدهم هجری در گذشته است.
جد وی شیخ زین‌الدین خوانساری از بزرگان علمای امامیه در قرن یازدهم و اوایل حکومت صفویه در اصفهان بوده است.
اشتباه نویسندگان میان زین‌الدین خوانساری و زین‌الدین شریف علی بن عین علی خوانساری
به نظر می رسد اشتراک اسم موجب شده است تا برخی ویژگی‌های شیخ زین‌الدین خوانساری به زین‌الدین شریف علی بن عین علی خوانساری نسبت داده شود تا بدان جا که گویی اصلا شیخ زین‌الدین خوانساری در کار نبوده است. این اشتباهات عبارتند از:
- شیخ زین‌الدین خوانساری به درخواست شاه عباس صفوی از خوانسار به اصفهان آمد و امامت جمعه این شهر را به عهده داشته و این زمانی است که هنوز این منصب به مجلسی اول نرسیده بود؛ زیرا با انتقال امامت جمعه به مجلسی اول و سپس به پسر او مجلسی دوم، این منصب موروثی خاندان خاتون آبادی، نوادگان دختری مجلسی دوم شد و هیچ گاه به غیر از خاندان مجلسی واگذار نشد. بنابراین شیخ زین‌الدین علی بن عین علی خوانساری که در حدود سال ۱۱۶۷ق رحلت کرده است نمی‌تواند همان زين‌الدين خوانساری امام جمعه اصفهان باشد.
- صاحب کتاب « بستان السياحة» به مناسبت شرح حال حسینعلی شاه اصفهانی (نوادۀ دختری زین‌الدین شریف علی بن عین علی خوانساری) شیخ زین‌الدین را امام جمعه معرفی کرده و بیان می‌کند که سلاطین صفویه نسبت به جناب شیخ زين الدين كمال عزت و احترام می نموده اند.[۲] شیخ زین‌الدین مورد احترام سلاطین صفویه، زین‌الدین خوانساری است که سال وفات او حدود سالهای ۱۰۵۰ ق می‌شود نه زین‌الدین شریف علی بن عین علی خوانساری که حدود سال ۱۱۶۷ق وفات کرده است. افزون بر این جد کوچک و باصطلاح پدر بزرگ حسینعلی شاه اصفهانی زین‌الدین شریف علی بن عین علی خوانساری است نه زین الدين خوانساری.[۳]
- اشتراک در اسم میان زین‌الدین خوانساری با زین‌الدین شریف علی بن عین علی خوانساری به تدریج باعث شد برخی نویسندگان که پیش‌تر امامت جمعه را از زین‌الدین دانستند در محل قبر زین‌الدین خوانساری نیز شک کرده و حتی در اینکه در تخت فولاد اصفهان تکیه ای به نام تکیه شیخ زین‌الدین بوده باشد، تردید نمایند و یا دست کم اظهار کنند که بر فرض این که تکیه‌ای به نام شیخ زین‌الدین در تخت فولاد باشد، قبر او در آب بخشان است![۴]
فرزندان
شیخ زین‌الدین چندین فرزند پسر و دختر داشته است.
- پسرش آقا محمد شیخ زین‌الدین از علما و فقهای اصفهان و از مجتهدان اوائل دوران فتحعلی شاه قاجار به شمار می رود. آقا محمد شیخ زین‌الدین نیز از ازدواج با دختر میر سید رضا بن میرزا زین العابدين بن میر محمد صالح خاتون آبادی صاحب دو فرزند پسر و دختر می شود.
پسر او به نام محمدعلی و دخترش همسر میرزا جعفر طبیب بوده است. گفتنی است که مادر میر سید رضای مذکور نیز دختر علامه محمد باقر مجلسی بوده است.[۵] از احفاد پسری آقا محمد می‌توان از حاج محمد کاظم شیخ زین‌الدین ملقب به سعادت علیشاه و معروف به طاووس العرفا متوفى ۱۲۹۳ق و مدفون در جوار حضرت عبدالعظیم حسنی نام برد.[۶] وی از اقطاب بزرگ سلسله نعمت اللهی، جانشین رحمت علیشاه و شیخ حاج ملا سلطان‌علی گنابادی بود. فرزندانش در اصفهان و تهران ساکن بوده‌اند که از جمله آنها میرزامهدی در مسلک عرفا بوده و در اصفهان سکونت داشته است.[۷]
- اما دختر آقا شیخ زین‌الدین، مادر حاج محمد حسین ملقب به حسینعلی شاه اصفهانی بود که از جمله عارفان نامدار و اقطاب بزرگ سلسله نعمت اللهی به شمار می‌رود. لقب خانوادگی فرزندان شیخ زین‌الدین شریف علی در اصفهان، که رشته پسری آنها از آقا محمد جدا شده و رشته دختری شان از حسینعلی شاه بوده «شیخ زین‌الدینی» یا «زین‌الدین» است.
افراد معروف از این طایفه:
تحصیلات
شیخ زین‌الدین علی بن عین‌علی خوانساری در دوران جوانی مدتی را در مصاحبت میر سید ابوالقاسم جعفر بسر برده تا آنکه به فکر استفاده از حوزه علمی اصفهان و سفر به این سامان افتاده و نیت خود را به میر معظم اظهار داشته و آن جناب برای او دستورالعملی با عنوان « نصیحتی چند و وصیتی دلپسند» نگاشته است که با عنوان «رساله فی آداب المتعلمین» به چاپ رسیده است.
اساتید
شیخ زین‌الدین شاگرد و مجاز از سید ابوالقاسم میر كبير و مولی محمد صادق تنکابنی بوده است. همچنین «مناقب الفضلاء» اجازه نامه معروفی است که فقیه و محدث نامی میر سید حسین خاتون آبادی(متوفی ۱۱۵۱ق) برای شاگردش شیخ زین‌الدین صادر کرده و در آن به مدح و ستایش و بیان مراتب علمی و فضایل اخلاقی او پرداخته است.
آثار
آثار شیخ زین‌الدین عبارتند از:
- « العجالة في رد مؤلف الرسالة» معروف به «رسالة في تحقيق الناصب» در رد رساله مولی حیدر علی شیروانی که در سال ۱۱۳۳ق نوشته است.
- «رسالة في مالاتتم الصلوه من الحرير» در رد مولى محمد شفیع تبریزی که در سال ۱۱۵۰ ق نوشته است.
- «رسالة المنتخبة من كتاب انوار المضيئه علی نجفی»
- «مکاتبات با ابراهيم بن صدر الدين محمد همدانی قمی»[۸]
وفات
بر اساس ماده تاریخی که مشتاق اصفهانی در سوگ شیخ زین‌الدین سروده وی در سال ۱۱۶۷ق وفات نموده و در قبرستان آب بخشان اصفهان دفن شده است.
شعر مشتاق چنین است:
| به گفت از پی تاریخ رحلتش مشتاق | بسوی بزم جنان رفت قدوه علما |
1167 [۹]
پانویس
- ↑ ابن الرضا، ضیاءالابصار، ج ۲، ص ۳۶۷؛ آقابزرگ تهرانی، الکواکب المنتشره، ج۶، ص 569؛ حسینی، تلامذة العلامه المجلسی، ص۴۸.
- ↑ شیروانی، ریاض السیاحه، ص ۶۴۷.
- ↑ ابن الرضا، ریاض الابصار، ج ۲، ص 154.
- ↑ مهدوی، سیری در تاریخ تخت فولاد اصفهان، صص132-131.
- ↑ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج ۱، ص ۱۲۹.
- ↑ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج ۱، ص۱۴۸؛ جناب، رجال مشاهیر اصفهان، ص369.
- ↑ مهدوی، تذکرةالقبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، صص ۳۵3-352؛ نایب الصدرشیرازی، طرائق الحقایق، ج ۳، ص ۱۸۴.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج2، صص231-227.
- ↑ ابن الرضا، ضیاءالابصار، ج ۲، صص217-158؛ مهدوی، سیری در تاریخ تخت فولاد اصفهان، ص ۱۳۱؛ روضانی، دو گفتار اول، ص ۳۶؛ استادی، شرح حال علمای گلپایگان، ج ۳، ص382؛ حسینی یزدی، تلامذة العلامه المجلسی، ص367.
منبع
- مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج2، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1391.