رسول جعفریان

رسول جعفریان فرزند عباس، نویسنده، محقّق، مورّخ، روحانی، دانشمند فاضل معاصر و پژوهشگر اصفهانی تاریخ ایران است . وی اکنون استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران و رئیس کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران است.

پرونده:Rasul jafarian.jpg

زندگی نامه

وی در سال ۱۳۴۳ شمسی در قریه پزوه از شهر خوراسگان از توابع اصفهان در خانواده ای با ده فرزند به دنیا آمد. دوره دبستان را در زادگاهش گذراند، سپس برای تحصیل علوم به اصفهان آمد و دوره راهنمایی را در این شهر آغاز کرد. پس از چندی به دلیل علاقمندی‌اش به دروس دینی به مدرسه ذوالفقار رفت و مطالعه دروس جدید را در مدارس شبانه ادامه داد. او در مدت اقامت در اصفهان، به صورت آزاد از مدارس دینی دیگری چون «نیماورد»، «نوریه» و «جده کوچک» استفاده می‌کرد.

وی در سال ۱۳۵۷ و در آستانه پیروزی انقلاب، برای ادامه تحصیلات حوزوی، راهی شهر مقدس قم شد. نخست به مدرسه خان رفت و سپس در مدرسه رسالت، به ادامه تحصیل پرداخت.

او در قم از درس اساتیدی چون حضرات آیات : جوادی آملی، مصباح یزدی، ممدوحی، منتظری، گرامی، سیّد مهدی روحانی، سیّد محسن خرازی و نیز علّامه جعفر مرتضی جبل عاملی بهره برد.وی در سال ۵۸ با آثار و مؤسسه آیت‌الله مصباح یزدی آشنا شد و در کلاس‌ها و دوره های آموزشی آن مؤسسه شرکت کرد و در سال 1359شمسی در دوره آموزشی مؤسسه «در راه حق» شرکت کرد و با بازگشایی دانشگاه ها، در سال 1359 یا 1361شمسی به تدریس معارف اسلامی و تاریخ اسلام در دانشگاه های اصفهان و تهران مشغول شد که تا سال 1373ش ادامه داشت.

در همین اوان آشنایی وی با بزرگانی چون حضرات آیات: احمدی میانجی و روحانی و بخصوص سید جعفر مرتضی عاملی مطالعات تاریخی او را شکل داد و در ادامه از او مورخی محقق ساخت که در حوزه علمیه به این عنوان شهرت یافت.

جعفریان در تحول تاریخ نگاری در حوزه علمیه و ایجاد مراکز علمی تاریخی، نقش مهمی ایفا کرد. مدیریت برخی این مراکز و گروههای علمی- پژوهشی و تاسیس «کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران» خدمتی بزرگ به تاریخ پژوهان و محققان و دانشجویان این رشته است.

وی همچنان به کوشش های پی گیر خود در زمینه تألیف، تصحیح، ترجمه و نیز تحقیق در تاریخ اسلام، ایران و تشیع ادامه می دهد. وی از کسانی است که متجاوز از یکصد اثر از او منتشر شده است.

رسول جعفریان دو بار جایزه کتاب سال ایران را دریافت کرده‌ است؛ یک بار برای کتاب تاریخ سیاسی اسلام (سیره نبوی) و یک بار برای کتاب اطلس شیعه. او دو بار نیز برای کتاب جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی مذهبی و کتاب اطلس شیعه، جایزه فارابی را دریافت کرده‌ است.

مسئولیت‌های اجرایی

او در سوابق خود، چندین مسئولیت اجرایی را نیز داشته‌است. این مسئولیت‌ها عبارتند از:

1. تأسیس و مدیریت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران در سال ۱۳۷۴.
2. در سال 1379ش عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه شد و در سال 1385ش به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، گروه تاریخ منتقل گردید.
3. ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی از شهریور ۱۳۸۷ تا ۲۷ آبان ۱۳۹۱.
4. ریاست کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران از آبان ۱۳۹۶.

آثار

بیشتر نوشته های وی در چهار حوزه تاریخ اسلام، تاریخ شیعه، تاریخ صفوی و تاریخ معاصر است. شماری از کارها تألیف، برخی تصحیح و اندکی هم ترجمه است.

از او آثار زیادی در زمینه تاریخ منتشر شده است. بعضی از آثار وی عبارتند از:

1. اولین اثر او در سال 1364ش با عنوان «پیش درآمدی بر شناخت تاریخ اسلام» منتشر شد، قم.
2. دومین اثر کتاب «اکذوبه تحریف القرآن بین الشیعه و السنه» بود، تهران، ۱۳۶۵. چاپ جدید با اصلاحات در تهران و بیروت منتشر شده‌است.
3. آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۵.
4. آشنایی مقدماتی با روش تحقیق در تاریخ، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۶.
5. احوال و آثار بهاءالدین محمد اصفهانی مشهور به فاضل هندی، قم، انصاریان، ۱۳۷۴.
6. ارزیابی مناسبات فکری آیةالله شهید مطهری و دکتر علی شریعتی، تهران، ۱۳۶۸.
7. اسدالله خرقانی، روحانی نوگرای روزگار مشروطه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲.
8. اطلس شیعه»، تهران، سازمان جغرافیایی ارتش جمهوری اسلامی، ۱۳۸۷ (برنده جایزه فارابی، جایزه جلال آل‌احمد و جایزه کتاب سال ایران، ۱۳۸۸).
9. اندیشه تفاهم مذهبی در قرن ششم و هفتم هجری، قم، ۱۳۷۱.
10. راه حج، تهران، سازمان جغرافیایی وزارت دفاع، ۱۳۸۹.
11. بازخوانی نهضت مشروطیت، تهران، نشر مطهر، ۱۳۸۶.
12. با کاروان ابراهیم (با همکاری محمدعلی خسروی) گزارش حج سال ۱۳۷۱، نشر مشعر.
13. با کاروان عشق (با همکاری محمدعلی مهدوی راد)، گزارش حج ۱۳۷۲، نشر مشعر.
14. با کاروان صفا، گزارش حج ۱۳۸۲، نشر مشعر.
15. بررسی و تحقیق در جنبش مشروطیت ایران (بازنویسی کتاب دخالت انگلیس در واقعه مشروطه)، قم، طوس، ۱۳۷۰.
16. بست نشینی مشروطه خواهان در سفارت انگلیس، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۷۸.
17. به سوی ام‌القری، سفرنامه حج سال ۱۳۷۳.
18. تاریخ اسلام و ایران تا پایان قرن چهارم هجری (برای سال دوم آموزش متوسطه عمومی) انتشار از سال ۷۰ تا ۷۴.
19. تاریخ ایران اسلامی، دفتر اول: از پیدایش اسلام تا ایران اسلامی، تهران، اندیشه معاصر، ۱۳۷۷.
20. تاریخ ایران اسلامی، دفتر دوم از طلوع طاهریان تا غروب خوارزمشاهیان، تهران، اندیشه معاصر، ۱۳۷۷.
21. تاریخ ایران اسلامی، دفتر سوم از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، تهران، اندیشه معاصر، ۱۳۷۸.
22. تاریخ ایران اسلامی، دفتر چهارم، صفویه از پیدایش تا زوال، تهران، اندیشه معاصر، ۱۳۷۸.
23. تاریخ تحول دولت و خلافت از برآمدن اسلام تا برافتادن سفیانیان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۳ و چاپ دوم ۱۳۷۶.
24. تاریخ تشیع در ایران (تا قرن دهم هجری)، ۳ ج، قم انصاریان ۱۳۷۵.
25. تاریخ تشیع در ری، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۱.
26. تاریخ تشیع در جرجان و استرآباد، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، ۱۳۸۳.
27. تاریخ سیاسی اسلام، سیره رسول خدا (ص)، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، ۱۳۷۳.
28. تاریخ سیاسی اسلام، تاریخ خلفا، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی ۱۳۷۴، قم، الهادی، ۱۳۷۷.
29. تاریخ و سیره سیاسی امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب (ع). قم، دلیل، ۱۳۸۰.
30. تأملی در نهضت عاشورا، قم، انصاریان، ۱۳۸۰.
31. تحقیقی کوتاه پیرامون رابطه تشیع و ایران، اصفهان، ۱۳۶۵.
32. تحلیلی از تحولات فکری و سیاسی پس از رسول خدا (ص)، قم، مرکز فرهنگی دفتر نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، ۱۳۷۹.
33. تشیع در عراق، مرجعیت و ایران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۶.
34. جریان‌ها و جنبش‌های مذهبی سیاسی سالهای ۱۳۲۰–۱۳۵۷، تهران، پژوهشگاه علوم اسلامی، ۱۳۸۰.
35. جغرافیای تاریخی و انسانی شیعه در جهان اسلام، قم، انصاریان ۱۳۷۱.
36. حواشی بر کتاب «تشیع» از هاینس هالم، قم، مرکز ادیان، ۱۳۸۵.
37. حیات فکری سیاسی امامان شیعه، ج ۱، ۲، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۹.
38. داستان حجاب در ایران پیش از انقلاب، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۳..
39. درک شهری از مشروطه مقایسه حوزه مشروطه خواهی تبریز و اصفهان، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ۱۳۸۵.
40. دنباله جستجو در تاریخ تشیع در ایران، قم، انصاریان ۱۳۷۵.
41. دین و سیاست در دوره صفوی، قم، انصاریان ۱۳۷۰.
42. ذهنیت غربی در تاریخ معاصر ایران، قم، ۱۳۶۵.
43. سفرنامه مکه سال ۱۳۷۵ (چاپ شده در میراث اسلامی، دفتر پنجم).
44. سلطان محمد خدابنده «الجایتو» و تشیع امامی در ایران، قم، کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، ۱۳۸۰.
45. سیری در سیره نبوی، مشهد، تعاونی ناشران، ۱۳۸۵.
46. شریعتی و روحانیت با چند مقاله دیگر. قم، ۱۳۷۶..
47. علل برافتادن صفویان، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۲.
48. صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست ۳ جلد..
49. علی بن عیسی اربلی و کشف الغمه، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۷۳.
50. قصه خوانان در تاریخ اسلام، قم، فؤاد، ۱۳۷۰. بازنویسی جدید آن: قم، دلیل، ۱۳۷۸.
51. کاوش‌های تازه در باب روزگار صفوی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۸۳.
52. مرجئه، تاریخ و اندیشه، قم، نشر خرم، ۱۳۷۱. چاپ جدید با اضافات در مقالات تاریخی دفتر دهم.
53. مروری بر زمینه‌های فکری التقاط جدید در ایران، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۷.
54. مروری بر نقش علما در انقلاب مشروطیت ایران، تهران، نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۸۱.
55. مقالات تاریخی، دفتر اول، قم، الهادی ۱۳۷۵.
56. مقالات تاریخی، دفتر دوم، انصاریان و الهادی، ۱۳۷۶.
57. مقالات تاریخی، دفتر سوم، قم، الهادی، ۱۳۷۶.
58. مقالات تاریخی، دفتر چهارم، قم، الهادی، ۱۳۷۷.
59. مقالات تاریخی، دفتر پنجم، قم، الهادی، ۱۳۷۸.
60. مقالات تاریخی، دفتر ششم، قم، الهادی، ۱۳۷۸.
61. مقالات تاریخی، دفتر هفتم، قم، دلیل ما.
62. مقالات تاریخی، دفتر هشتم، قم، دلیل ما.
63. مقالات تاریخی، دفتر نهم، قم، دلیل ما.
64. مقالات تاریخی، دفتر دهم، قم، دلیل ما.
65. مقالات تاریخی، دفتر یازدهم، قم، دلیل ما.
66. مقالات تاریخی، دفتر دوازدهم، قم، دلیل ما.
67. مقالات تاریخی، دفتر سیزدهم، قم، دلیل ما.
68. مقالات تاریخی، دفتر چهاردهم، قم، دلیل ما.
69. مقالات تاریخی، دفتر پانزدهم، قم، دلیل ما.
70. مقالات تاریخی، دفتر شانزدهم، قم، دلیل ما.
71. مقالات تاریخی، دفتر هفدهم، قم، دلیل ما.
72. مقالات تاریخی، دفتر هیجدهم، قم، دلیل ما.
73. مقالات تاریخی دفتر نوزدهم و بیستم، قم، دلیل ما.
74. مقدمه‌ای بر تاریخ تدوین حدیث، قم، فؤاد، ۱۳۶۸.
75. منابع تاریخ اسلام، قم، انصاریان، ۱۳۷۶.
76. مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه، تهران، ۱۳۷۲.
77. نزاع سنت و تجدد، قم، ۱۳۷۱.
78. نقش خاندان کرکی در تأسیس و تداوم دولت صفوی، تهران، نشر علم، ۱۳۸۷.
79. نماز جمعه، زمینه‌های تاریخی و آگاهیهای کتابشناسی، تهران، ۱۳۷۲.
80. مقالاتی درباره مفهوم علم در تمدن اسلامی، تهران، نشر علم، ۱۳۹۳.
81. یاد یار و دیار، مجموعه بیست سفرنامه مکه، قم، نشر مورخ، ۱۳۹۳.
82. کلک و کتاب، چهار سال و سه ماه در کتابخانه مجلس (شهریور ۱۳۸۷ - آبان ۱۳۹۱) ۷ قم، ۱۳۹۳.
83. تاریخ خلفا و مقتل امام حسین (ع) نسخه‌ای نوشته شده در چین قرن دهم. ۱۳۹۳.
84. کلک و کتاب، دفتر دوم، قم، نشر مورخ، ۱۳۹۴.
85. از دربند تا قطیف: گزارشی از مباحثات اسلامی - مسیحی دوره صفوی و قاجار ۱۳۹۵.
86. تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا پایان قرن نهم هجری، دو جلد، تهران، علم، ۱۳۹۵.

منبع

• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.