سید جمال‌الدین صهری

سید جمال الدین صهری فرزند سیدجعفر میردامادی سدهی، عالم فاضل و واعظ کامل، از خطبای و منبریان معروف اصفهان بود.

معرفی

در سال 1321ق در قریه «ورنوسفادران» سده ماربین [خمینی شهر فعلی ]متولد گردیده است.وی پس از تحصیل علوم مقدماتی در اصفهان نزد حاج آقا رحیم ارباب، میر سیّد علی نجف آبادی، آقا سیّد محمّد نجف آبادی، میرزا احمد مدرس و شیخ محمّدحکیم خراسانی به کسب فیض پرداخت سپس جهت ارشاد و هدایت مردم به منبر رفته و الحق واعظی بلیغ و شیرین بیان بود و چون به آن چه می گفت، خود معتقد بود، بیانش بیشتر مؤثر واقع می شد. سالها در خوزستان ساکن و در اواخر به اصفهان مراجعت نموده، محبوبیتی غریب داشت و مورد احترام و اکرام عموم طبقات بالاخص علماء و خطباء بود.

وی دهها مسجد و مدرسه بنا کرد و در رفع مشکلات مردم اهتمام بسیار داشت.

او در دوره های 16 و 17 مجلس شورای ملّی از اصفهان کاندیدا شد ولی موفق به راه یابی به مجلس نگردید.

این شعر از اوست:

صبا گر بگذری بر ساقی گلرنگ فام ما		ببر از راه احسان نزد آن مهوش پیام ما
به آن خورشید طلعت گو به پایان رفت شام ما		بیا در بزم و پر کن از می مقصود ما
زنی تا کی مخالف با مطربا شهناز را دم زن		همایون طالع ما را گهی زیر و گهی بم زن
حجازی می رسد اکنون عراق و ترک بر هم زن		به دشت حاجیانی بانگ جاءالحق به عالم زن

اساتید

سید جمال الدین، ‌نزد علمای بزرگ حوزه علمیه اصفهان، نظیر:

• آقا رحیم ارباب
• سید مهدی درچه ای
• میر سید علی نجف آبادی
• آقا سید محمد نجف آبادی
• احمد مدرس
• محمدحکیم خراسانی
• جلال الدین همایی

به شاگردی نشست تا صرف و نحو و معانی، ریاضی، منطق و نجوم بیاموزد. همچنین حکمت و فلسفه و علوم جدید را فرا گرفت و تسلط زیادی بر مسائل مذهبی و اجتماعی روز پیدا نمود.

او مدتی بعد به تشویق استادان راهی حوزه علمیه نجف شد که نقطه عطفی را در زندگی وی نهاد. وی در این دوره، نزد حضرات آیات سید ابوالحسن اصفهانی و سید محسن حکیم تلمذ کرد..

فعالیتهای اجتماعی و سیاسی

وعظ و خطابه:

شاگردی مکتب علمای بزرگ، از سید جمال الدین به تدریج واعظی توانا ساخت که آوازه او کم کم سراسر کشور را فرا گرفت؛ مردم اصفهان، اهواز، آبادان، تهران و بسیاری از شهرهای دیگر مشتاق شنیدن سخنرانی های وی بودند. می توان گفت، برجسته ترین و مشهورترین حوزه فعالیت ایشان، ایراد سخنرانی و وعظ و خطابه بود و چنان در این کار تسلط داشتند که از سراسر کشور حتی کشورهای عربی همجوار به سخنرانی دعوت می شد. وی در کشورهای کویت، عراق، اردن، لبنان، سوریه و عربستان با تسلط بر زبان عربی سخنرانی های فراموش ناشدنی ارائه نمود.

حجت الاسلام حسنی نوه ایشان، در خصوص تاثیر حاج آقا جمال بر سبک موعظه و منبر می گوید: حاج آقای فقهی استاد ما می گفت بنیان گذار نظمِ منبر، صهری بود همانگونه که حسام الواعظین بلندگو را آورد. صهری به منبری ها یاد داد، سر ساعت بیایند و سر ساعت بروند. پیش از آن منبری ها، هر زمانی می خواستند می آمدند و هر موقع می خواستند منبر را تمام می کردند.

با گذشت زمان، آقا سید جمال الدین نیاز به ایجاد وحدت بین وعاظ و مقابله با پراکندگی را درک می کند. بر همین اساس تصمیم می گیرد با تشکیل مجمعی از وعاظ، بین سخنرانان و خطبا اتحاد و هماهنگی ایجاد کند. تاسیس مجمع وعاظ اصفهان (که با فوت ایشان، مجمع ادامه نیافت) و تاسیس مجمع وعاظ تهران با همکاری شیخ عباسعلی اسلامی (که هنوز برجاست) از جمله این اقدامات بود.

فعالیتهای عمرانی:

آیت الله صهری علاقه زیادی به عمرانی و آبادی داشتند. وی از دوران طلبگی، دست از کار و فعالیت بر نمی داشت به گونه ای که در چهارشنبه بازار مشغول به پارچه فروشی می شود و به آقا جمال بزاز مشهور می شود. سید با مشاهده بیکاری در جوان ها تصمیم به راه اندازی کارگاه بافندگی برای جوانان محل می کند؛ اقدامی که البته چندان دوام نیاورده و در مدتی کوتاه، کارگاه به آتش کشیده می شود. او از این واقعه دلسرد نشده و مدتی بعد کارگاه خیاطی راه می اندازند تا این بار سادات فامیل در آن مشغول بکار شوند. سید با قدرت نفوذ کلام خود، مردم را برای امور خیریه و عامل المنفعه دعوت می کرد. در حافظه مردم خاطرات زیادی از قدرت نفوذ کلام وی و بخشش مردم در ساختن بناها و شرکت در امور عالم المنفعه وجود دارد. ساخت ده ها مسجد، مدرسه، حمام، کتابخانه و حسینیه در شهرهای مختلف مثل اصفهان، مشهد، آبادان، کربلا، نجف و مدینه گوشه ای از خدمات عمرانی ایشان می باشد.

سید امیر صدر صهری نوه حاج آقا سید جمال، در خصوص تاسیس حسینیه اصفهانی ها در کربلا می گوید: با محوریت حاج آقا جمال زمینی برای احداث حسینیه خریداری شد. ساخت و ساز آن مدتی به تاخیر افتاد تا اینکه در یکی از دهه های محرم، حاج آقا در کربلا بالای منبر رفته و خطبه حضرت سجاد علیه السلام را خواند. جمعیت بسیار زیاد بود و ایرانی و عرب پای منبر ایشان نشسته بودند. همانجا بالای منبر ضرورت احداث حسینیه را یادآور شد. همین کار جنب و جوشی در مردم ایجاد کرد ولی باز کار شروع نشد. حاج آقا که وضعیت را اینطور دید عبایش را کنار گذاشت و به تنهایی شروع به کار کرد. مردم که این صحنه را دیدند تعصبی شده دست بکار شده و کار ساخت و ساز را تا پایان ادامه دادند.

مبارزات سیاسی:

آقا سید صهری در برابر موضع گیری های ذلیلانه حکومت شاهنشاهی در برابر دول خارجی قاطعانه ایستاد. وی در سال ۱۳۲۹ شمسی طی سخنانی به رضاخان حمله کرد و تحت پیگرد فرماندار نظامی وقت قرار گرفت و از سال ۱۳۴۰ در سخنرانی‌ها شدیداً به سیاست‌های رژیم اعتراض می‌کرد. از سال ۱۳۴۲ به علت حمایت علنی از نهضت امام خمینی بارها مورد اذیت و آزار ساواک و شهربانی قرار گرفت و مدتی ممنوع المنبر و در سال ۱۳۴۵ ممنوع الخروج شد. ایشان در راهپیمایی ها، پا به پای مردم حضوری پررنگ داشت.

در یکی از اسناد ساواک در سال ۱۳۴۵ درباره نقش آیت الله صهری این گونه گزارش شده است. «روز یکشنیه سید احمد امامی جهت آشنایی با سید عبدالکریم هاشمی نژاد مجلسی در منزل خود ترتیب داده و از عده ای از روحانیون طرفدار خمینی دعوت نموده است. در این جلسه صحبت از جنگ اعراب و اسرائیل به میان آمده و آقایان صهری و هاشمی نژاد در مورد آن صحبت کرده و از روش دولت ایران انتقاد نموده اند. صهری گفته: دولت ایران شرط مسلمانی را بعمل نیاورد. یهودیان مرتباً در امکان خود اجتماع کرده و برای پیروزی یهودیان دعا می کنند. خوبست ما هم در یکی از مساجد اجتماع نمائیم و پشتیبانی خود را از مسلمین اعلام کنیم. هاشمی نژاد گفت: دستگاه های انتظامی نمی گذارند مسلمانان احساسات خود را نشان دهند ...».

آثار

رساله ای بنام «منتخب النخبه فی شرح دعاء الندبه» از او به طبع رسیده است. همچنین در شعر نیز طبع روانی داشته و دیوان و قصاید و غزلیاتش به نام «الفین صهری» است و به طبع نرسیده است.

وفات

مرحوم سید جمال الدین صهری در چهاردهم تیر ۱۳۴۷ شمسی (برابر با هفتم ربیع الثانی ۱۳۸۸ ق) در سن ۶۵ سالگی دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهرش از اصفهان به خمینی شهر تشییع گردید و در قبرستان باولگان ورنوسفادران ، جنب مصلی و جنب آرامگاه برادرش مرحوم حجة الاسلام صدر الشعریه، به خاک سپرده شد و مرحوم آیت الله فلسفی در مراسم ایشان ایراد سخنرانی نمود.

منبع

• مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان (کتاب)، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.