حسین بن محمود امامی نایینی

اطلاعات فردی و علمی
نام کامل	حسین امامی نایینی
زادروز	۱۲۹۳شمسی
تاریخ وفات	۱۳۵۱شمسی
مدفن	تکیه آباده ای|تکیه حاج محمد جعفر آباده ای]] در تخت فولاد
اساتید	حجت الاسلام میرزا محمود امام جمعه
آثار	تاریخ نائین
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	مدرس، نویسنده

حسین امامی نائینی (1293 ش-1351 ش) محقق، فاضل، نویسنده در تاريخ و فرهنگ و همچنين دبير آموزش و پرورش و مورّخ معاصر است .

زندگی‌نامه

ولادت

میرزا حسین امامی نائینی در سال 1293ش در محله كلون در نایین متولّد شد.

خاندان

وی دومين فرزند حجت الاسلام میرزا محمود امام جمعه ملقب به « خلّاق المعانی » بود. به شواهد عقدنامه ها و برخی اسناد موجود، خاندان امامی نایینی از حدود هشت قرن پيش تاكنون در نايين مصدر مقامات روحانی، شرعی و علماى اين شهر بوده اند.

نسب اين خانواده به شرف الدين علی قزوینی در اواخر قرن ششم هجری می رسد. نامبرده در مناطق شمال ايران زندگی می كرد که از آنچه به دست می آید، فشارهای حاكمان سنی مذهب به شيعيان در برخی مناطق شمال ايران، علت اصلی ورود شرف الدين علی به نايين بوده است. پس از ورود شرف الدين علی، توسعه و ترويج تشيع در نايين و حوالی آن چشمگير بود. از آن زمان، وی برخی مناصب مذهبی شهر را در دست می گيرد. نواده وی، جمال الدين حسين در سال 711 ق بانی اضافات و الحاقاتی در صحن مسجدنايين شده، از جمله گنبد كنار جامع و نيز منبر معروف آن نيز از يادگارهای اوست.

از يادداشتهای مربوط به اين خاندان به دست می آيدكه از آن زمان تا سال 1358 ش امامت جمعه نايين به عهده خاندان امامی بوده است و آخرين فرد از اين خاندان كه امامت جمعه را عهده دار بوده، ميرزا محمد سعيد امامی، برادر بزرگ ميرزاحسين آقا امام نایینی بوده است.

نيای مادری ميرزاحسين نيز از اهل علم و سلوك بوده اند. از جمله آنان، می توان به حاج ميرزا زين العابدين امام جمعه اشاره كرد كه علاوه بر قداست و تقوا، بنيانگذار حوزه های علمیه نايين بوده است. ضمن اينكه خوشنويسی و طبابت نيز از اشتغالات نيای مادری وی بوده است. از ديگر مشاهير اين خاندان، ميرزاحسين طبيب خوشنويس و ميرزا احمد طبيب هستند كه از اعقاب ملا مصاحب، شاعر اواخر دوره صفويه بوده اند.

تحصیلات

او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه گلزار نایین طی کرد و در کنار آن مقدمات فقه و اصول را از پدر دانشمند خود آموخت. سپس برای ادامه تحصیل به اصفهان آمد و دیپلم علمی دریافت نمود.

تحصیلات مقدماتی

ميرزاحسين امامی نایینی، تحصيلات قبل از مدرسه را در مكتب خانه مرحوم ميرزا محمدحسين معروف به « معلم » آغاز كرد. معلم نایینی از خوشنويسان بنام اين شهر بود. ميرزاحسين در سن هفت سالگی وارد مدرسه نوبنياد اديب بقایی معروف به مدرسه گلزار شد. از آموزگاران دوره ابتدایی وی، یکی ميرزاجلال خان پيرزاده، از عرفا و هنرمندان نايين و پدر هنر قالی بافی نايين و ديگری ميرزاعلی محمد شهداد، از خوشنويسان و حكاكان هنرمند نايين بود. عصرها و در اوقات فراغت نيز از دروس فقهی والدش ميرزامحمود امام جمعه استفاده می برد. ضمن اين كه در نايين در امر خلاصه نويسی دعاوی احكام محكمه شرع، پدر را ياری مى نمود كه مكتوبات، اولين نمونه كار نويسندگی اوست.

تحصیلات تکمیلی

ميرزاحسين امامی، پس از طی دوره ابتدایی به علت نبودن دبيرستان در نايين راهی اصفهان شد و به همراه برادرش، ميرزامحمد سعيد در يكی از حجره های مدرسه علميه ذوالفقار در بازار اصفهان ساكن شد. وی در سال1304 ش در دبيرستان صارميه اصفهان نيز نام نويسی كرد و در دوره دوم متوسطه، رشته علمی را برای ادامه تحصيل انتخاب نمود. اساتيد او در اين نهاد آموزشی سيدعلی جناب، احمد آرام و ميرزا نصرالله خان يوسف پور فاطمی بودند .

از همكلاسی ها و هم مدرسه ای های وی در آن زمان مى توان از دكتر حسين فاطمی و سپهبد تيمور بختيار نام برد، ضمن اين كه از برخی دوستان و همفكران وی در اصفهان می توان سيدمصلح الدين مهدوی، ميرزامحمدعلی معلم حبيب آبادی، مسيح ثقفی و حجت الاسلام والمسلمين حاج آقارضا يزدی را نام برد.

ميرزاحسين امامی در سال 1314 ش در اصفهان موفق به كسب ديپلم علمی شد و به دليل از دست دادن پدر نتوانست براى ادامه تحصيل به تهران برود. مدتی بعد به نايين برگشت و به فكر تدوين كتاب تاريخ نايين افتاد.

سیره اخلاقی

از جمله خصوصيات اخلاقی او، خوش صحبت، ساده زيستی و ادب وی بود. هر صبح فرزندانش با صدای تلاوت قرآن او از خواب بيدار می شدند. هر ماه يك ختم قرآن انجام می داد، علاقه خاصی به امور مذهبی داشت و در مراسم ماههای محرم و صفر، بويژه در نايين از اول تا آخر مراسم به طور ايستاده از شركت كنندگان استقبال می نمود.

وی مسلمانی معتقد و آراسته به سجایای اخلاقی و کمالات انسانی بود . او اعتقاد داشت غربی ها، بويژه استعمارگران روس و انگليس تلاش زيادی برای از بين بردن فرهنگ و يكپارچگی ايران داشته اند و درباره مشروطيت معتقد بود كه مشروطيت را با اعدام ناحق ( شهادت ) مرحوم شيخ فضل الله نوری از مردم و اسلام جدا ساختند.

جایگاه

جایگاه علمی

ميرزاحسين آقا امامی به زبانهای عربی و فرانسه مسلط بود و گاهی نيز شعر مى سرود. اطلاعات نجومی و رياضی داشت و برای تعيين قبله و جهات فلكی برخی مساجد و مكانهای عمومی كار كرده بود. مطالعات وی در زمينه تاريخ، بويژه بناهای تاريخی باعث شناخت دقيق وی نسبت به آثار بانيان و معماران آن شده بود و در اين زمينه حافظه قوی و دقت شايانی داشت.

جایگاه اجتماعی

ميرزاحسين امامی نايینی در فعاليتهای اجتماعی به ويژه امور خير پيشگام بود. وى بانی مسجدالامام در خيابان بزرگمهر، خيابان كسری غربی اصفهان بود. علاوه بر اين در نايين و آباديهای اطراف آن به احداث و تعمير بناهای عام المنفعه ای چون مسجد و حمام اهتمام داشت. هنوز گليم های مفروش در برخی از اين اماكن كه يادگاری های اوست، به چشم می خورد.

آثار و فعالیت ها

آثار

مرحوم امامی از سال 1316 تا 1324ش کتاب ارزشمندی به نام «تاریخ نائین» را تألیف نمود که متأسفانه هنوز به چاپ نرسیده است. وی حدود ده سال از اوقات جوانی خود را با دقت، علاقه و جدّيت به گردآوری مطالبی درباره پيشينه نايين پرداخت. از اوضاع جغرافيایی و شهرسازی و اقليم گرفته تا بافت جمعيتی و سير حوادث تاريخی آن و نيز معرفی خاندانهای قديمی آن جا و مشخص كردن سلسله انساب نايين.

كتاب تاريخ نايين به سه قسمت عمده تقسيم می شود: بخش نخست؛ تاريخ و جغرافيای نايين، بخش دوم؛ رجال نامی نايين از زمان صفويه تا سال 1324 ش و بخش سوم؛ دودمانهای اصلی و طوايف و اعيان نايين به ترتيب حروف تهجی كه در پايان نيز به تجار، كسبه و مأموران و رؤسای ادارات نايين تا سال 1324 ش اشاره شده است.

ميرزاحسين امامی نايينی در مقدمه ای كه بر تأليف خود نگاشته، اين كار را ادای دين و انجام وظيفه دانسته است، اگر چه اين كتاب به چاپ نرسيده، ولی بارها محققان و دانشمندان، مانند مرحوم ميرزا محمد علی معلم حبيب آبادی از آن استفاده كرده اند.

فعالیت ها

ميرزاحسين امامی نايينی از سال 1325 ش وارد اداره فرهنگ استان اصفهان شد. در آن روزگار كسانی كه موفق به دريافت ديپلم مى شدند، بيشتر به تدريس رياضی و علوم و دروس متناسب با آن می پرداختند اما به دليل علاقه وی به تاريخ و فرهنگ، تدريس او غالباً در دروسی مانند تاريخ و جغرافيا و دینی بود و به ندرت نيز به آموزش ادبيات فارسی، فقه و عربی می پرداخت. وی سالها در دبیرستانهای اصفهان به تدریس مشغول بود.

كلاسهای دروس او علاوه بر محتوای بالا و سرشار از مطالب، محل انس بود و در عين اين كه محصلان، وی را بسيار دوست داشتند و به او احترام می گذاشتند و از نصايح پدرانه اش بهره مند مى شدند، كلاسهای درس وی جدّی بود. از جمله شاگردان او مى توان از آقای دكتر سيدمحمد دامادی، از اساتيد بنام فرهنگ و ادب فارسی و نيز دكتر واعظی، پزشك اعصاب و روان را ياد كرد.او در اواخر عمر مسجدی را در خیابان بزرگمهر تأسیس کرد که به مسجد امامی مشهور شد.

وفات

میرزا حسین در شب دوشنبه 25 صفر 1392ق برابر با بيستم فروردین 1351 ش بعد از 57 سال زندگی در اصفهان وفات یافت و در مقبره خانوادگی، واقع در یکی از اطاق های تکیه حاج محمدجعفر آباده ای جنب مسجدركن الملک در تخت فولاد به خاک سپرده شد.

منابع

• مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج1، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.