محمد حسن داورپناه

آیت الله حاج شیخ محمّد حسن داورپناه خوانساری ، عالم فاضل کامل اهل اصفهان است. در سال 1297ق (1257ش) در خوانسار در خاندانی اهل علم و ادب متولّد شد.

زندگی نامه

پدرش حاج شیخ میرزا حسین فرزند آخوند ملاّ حسن بن آخوند ملاّ حسین از علما و فضلا و ادبای زمان خود در خوانسار بود که وی در مدرسه مریم بیگم خوانسار تدریس می کرد و عدّه زیادی از علمای خوانسار در ادبیات از درس او بهره برده اند و سرانجام در سال 1308 وفات یافت و در مقابر پاقلعه خوانسار مدفون شد.

مرحوم داورپناه ابتدا در زادگاه خود خوانسار و سپس در اصفهان به تحصیل پرداخت و بعد از آن به نجف اشرف رفت. او از شاگردان مبرّز آخوند خراسانی بود. مقامات علمی آن مرحوم مورد تأیید بزرگان زمان بود، از جمله: آیت اللّه شهید حاج میرزا ابوالحسن شمس آبادی و سید حسن مدرس هاشمی از جامعیت و فضائل و علوم آن مرحوم ستایش زیادی می نموده اند.

مرحوم داور پناه پس از بازگشت به اصفهان، سال ها در مدرسه درکوشک به تدریس پرداخت و سطوح عالی فقه و اصول همچون «کفایه الاصول» استاد ارجمندش آخوند خراسانی و «فرائد الاصول» و «متاجر» شیخ انصاری اعلی اللّه مقامهما را تدریس می‌نمود و به نوشته مرحوم سیّد مصلح الدین مهدوی: «در کشف معضلات علوم ید بیضا می نمود»

وی از بدو تأسیس مدارس جدید به خدمت وزارت فرهنگ وارد شد و به تدریس در دبیرستان‌های اصفهان مشغول شد و بدین جهت مقامات علمی او در نزد فضلای حوزه مجهول ماند. مرحوم سید مصلح الدین مهدوی و حجه الاسلام آقای سیّد حسین مدرّس نجف آبادی از جمله کسانی هستند که در دوران تحصیل در دبیرستان، از درس ادبیات عرب ایشان بهره برده اند. او سال‌ها نیز به عنوان قاضی عسکر در ارتش به خدمت مشغول بود و به امور شرعی نظامیان می پرداخت.

مرحوم همایی می نویسد:

«مرحوم قاضی عسکر از شاگردان خاصّ شیخ حسن شیرازی، تلمیذ مورد توجّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی بود که کار ریاضتش به جنون کشید و من شیخ حسن را در حال جنون زیارت کردم، حالی داشت!»در عربیّت دست توانا داشت. هم به تدریس در حوزه و هم معلّمی مدارس جدید مشغول بود. همچنین سر دفتر اسناد رسمی اصفهان بود. سمت قاضی عسکری هم داشت، بدین سبب او را قاضی می گفتند. مردی، متین و عالم درس خوانده بود. در اصفهان به علم و فضل مخصوصاً در عربی دانی و فقاهت شهرت داشت اما از روز اوّل داخل کار روحانیت نشده بود و از معلّمی و سر دفتری و امر درایت و وصایت و قیمومیّت صغار، روزگار می‌گذاشت. ثروتی هم به هم رسانیده بود که بحمد اللّه از همه کس مستغنی بود»

مرحوم میرزا حسن خان جابری در زمان حیات او چنین نگاشته است:

«آقای آقا شیخ میرزا حسن خوانساری داورپناه در شخصیت و جامعیت نسبت به غالب علوم، معروف، عالمی فاضل و دانشمندی کامل و نزد اساتید مختلفه تلمّذ نموده و فعلاً رئیس محضر و قاضی عسکر در اصفهان می باشد»

اساتید

وی از محضر آیت اللّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی، آیت اللّه العظمی آخوند ملاّ عبد الکریم گزی، آیت اللّه العظمی سیّد محمّد باقر درچه ای، شیخ حسن شیرازی در اصفهان بهره برد.

سپس راهی نجف اشرف شد و در حوزه نجف از فیض درس اساتید گران قدری همچون آیات عظام: آخوند ملاّ محمّد کاظم خراسانی، سیّد محمّد کاظم یزدی و دیگر اساتید آن زمان بهره کامل برد تا خود مجتهدی جامع و فقیهی کامل گردید.

شاگردان

از جمله شاگردان وی نیز می توان به افراد زیر اشاره کرد:

شهید سیّد ابوالحسن شمس آبادی، شیخ اسماعیل کلباسی، شیخ محمّد باقر شریعتی دهاقانی، شیخ محمّد حسین کلباسی، سیّد حسن مدرس هاشمی، شیخ محمود شریعت ریزی، سیّد علی مدرّس هاشمی، سیّد فضل اللّه حجازی قمشه ای، شیخ غلامحسین تسلیمی رهنانی

وفات

مرحوم قاضی عسکر در روز سه شنبه 20 رجب 1382 موافق 27 آذر ماه 1341 در اصفهان وفات یافت و در ضلع جنوب شرقی تکیه سیّد العراقین در تخت فولاد در محلّی که خود او قبلاً خریداری و آماده کرده بود دفن شد.

در سال 1382ق در مدّت دو ماه، سه نفر از دانشمندان و فضلای اصفهان وفات یافتند که عبارتند از: مرحوم داورپناه؛ سیّد احمد ابطحی شیرازی؛ حاج میرزا محمّد حسین ملاذ روضاتی.

در کنار مدفن مرحوم داورپناه، همسرش عفّت داور پناه دختر مرحوم آیت اللّه آخوند ملاّ عبدالکریم خوانساری قرار دارد.همچنین در پایین پای مرحوم داور پناه، در بیرون بقعه، قبر فرزندش: حاج محمّد تقی داور پناه متولد 1299ش و متوفّای 20 اردی بهشت 1359ش قرار دارد.

وی طبق مندرجات سنگ نوشته مزارش:

مدّت 75 سال باتقوا و طهارت و نیک نامی زندگی کرده و همه عمر دستگیر مستمندان و غمگسار دردمندان و مظهر صفا و وفا و آیت فتوت و مروّت بوده و در 26 دی ماه 1342ش وفات نموده است.

این مرثیه بر مزارش آمده:

آیت مهر و وفا مظهر لطف و رضا		با همه کس مهربان در همه جا خیر خواه
زد قلم «احمدی» سال وفاتش رقم:		«برد محمّد تقی بفرّ داور پناه» 1359

همچنین مراثی دیگری از استاد جلال الدین همایی، مرحوم منوچهر قدسی و استاد فضل اللّه اعتمادی (برنا) نیز آمده است که به چند بیت از آن به ترتیب اشاره می گردد:

ابیاتی از مرثیه استاد جلال الدین همایی:

ای دریغا کز سرای زندگی بربست رخت		قاضی عسکر فقیه مجتهد داور پناه
آن حسن نامِ حسن خویِ حسن فعلی که بود		اصفهانش موطن و خوانسار بودش زادگاه
****
مسند شرع و فقاهت را بهین شایسته صدر		آسمان عزّ و تمکین را مهین تابنده ماه
هم معلّم هم مدّرس هم فقیه و هم ادیب		منفرد در عصر خود بی هیچ شکّ و اشتباه

ابیاتی از مرثیه مرحوم منوچهر قدسی:

ای آن که زنده بود ادب در پناه تو		رفتی و گشت صدر جهان جایگاه تو
ای عالم جلیل که اندر کمال فضل		ناورده بود چون تو به دوران اله تو
****
بودند ترجمان جهانی صفا و مهر		پندار تو زبان تو برق نگاه تو
بودند قصه گوی یکی عمر پر محن		چین جبین و جلوه پشت دوتاه تو

مرثیه استاد فضل الله اعتمادیکه برای هر سه عالم متفوای سال 1382سروده است:

طیّ یک ماه و چند روز، اجل		برد از اصفهان سه تن فاضل
اولی ابطحیّ شیرازی		عالم پاک طینت فاضل
****
دوّمی سبط حجّتین، ملاذ		فاضل نیک سیرت عادل
سوّمی بود قاضیِ عسکر		شیخ داور پناه روشن دل
****
کلک «برنا» نوشت بیتی را		شده تاریخ هر سه را شامل:
«شده اند احمد و حسین و حسن		زین جهان هر سه زاهد کامل»

منابع

برگرفته از کتاب : شرح مجموع گل، رحیم قاسمی، انتشارات کانون پژوهش، چاپ دوم، زمستان 1390.

برگرفته از: مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان،1386.