این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمد تقی مجلسی
محمدتقی مجلسی (۱۰۰۳-۱۰۷۰ق) مشهور به مجلسی اول، پدر علامه مجلسی، از علمای شیعه در قرن یازدهم قمری و نویسنده آثاری همچون روضة المتقین و لوامع صاحب قرانی. مجلسی در اصفهان و نجف تحصیل کرد و در مسجد جامع اصفهان به تدریس علوم دینی مشغول بود. وی پس از استادانش شیخ بهائی و میر داماد، در این مسجد نماز جمعه اقامه می‌کرد. مشهورترین فرزند او علاوه بر علامه مجلسی، آمنه بیگم است که همسر ملا صالح مازندرانی بود.
.jpg)
زندگی نامه
محمدتقی مجلسی پسر ملا مقصودعلی نظنزی اصفهانی، در سال ۱۰۰۳ق در اصفهان، پایتخت صفویه، متولد شد.[۱] پدرش مقصودعلی مجلسی اهل علم و ادب و ترویج مذهب شیعه بود و با تخلص «مجلسی» شعر می‌سرود.[۲] نسب محمدتقی از پدر به ابونعیم اصفهانی و از مادر به محمد بن حسن نطنزی می‌رسد.[۳]وی در مسجد جامع اصفهان به اقامه جماعت و تدریس فقه و حدیث و کلام پرداخته و نماز جمعه را در مسجد جامع جدید عباسی [مسجد امام فعلی] اقامه نمود و باقی عمر را صرف عبادت و تحقیق و تصنیف کرد. او اهل ریاضت و ذکر بوده و اربعین ها ریاضت کشیده و مکاشفاتی داشته که برخی از آنها معروف است.[۴]
وی در سال ۱۰۳۴ق در ۳۱ سالگی به نجف رفت و در ۳۳ سالگی از سید شرفالدین علی شولستانی از محدثان حوزه نجف، اجازه نقل حدیث گرفت؛ سپس به اصفهان بازگشت و در مسجد جامع اصفهان به تدریس مشغول شد.[۵]
به گفته سید محمدباقر خوانساری، نویسنده کتاب روضات الجنات، محمدتقی مجلسی نخستین کسی بود که پس از ظهور حکومت صفویه، حدیث شیعه را نشر داد و پس از شیخ بهائی و میرداماد، در اصفهان نماز جمعه اقامه می‌کرد. همچنین به گفته وی، محمدباقر مجلسی کرامات بسیاری از پدرش نقل کرده است.[۵]
سید محمد میرلوحی موسوی مشهور به مطهّر، معاصر محمدتقی مجلسى بوده و در كتاب اربعين، او را متهم به تصوّف كرده است. ملا عبدالکریم گزی در کتاب تذکرة القبور مسلم دانسته که محمد تقی مجلسی، اهل ریاضت بوده و با صوفیه ارتباط داشته و به همین جهت، صوفیه نیز او را از خود دانسته و سلسله سند بـه او رساندند و گروهی از شیعیان صوفی، از «حدیقة المتقین» -که رساله عملیه به قلم محمد تقی مجلسی است تقلید می‌کردند. البته ملا عبدالکریم گزی و حاجی نوری این گفته محمدباقر مجلسی را تایید می‌کنند که اگرچه محمد تقی مجلسی (پدر محمد باقر مجلسی) اهل ریاضت و زهد بود، هیچ گاه از صوفیان نبود و با اعتقادات باطل آنها موافقت نکرد.
محمدباقر مجلسی توضیح می‌دهد اگر گاهی پدرش خودش را صوفی می‌نامید از این جهت بود که می‌خواست صوفیان را به سوی خویش جذب کرده و آنها را از این طریق هدایت کند اما در سال‌های پایانی عمرش، به سبب ناامید شدن از هدایت یافتن صوفیان، از آنها دوری جُست و آنها را به جهت اعتقادات باطل‌شان تکفیر نموده‌است.[۶]
محمدتقی مجلسی را از نخستین اخباریان معتدل دانسته‌اند. وی در کتاب لوامع صاحبقرانی ، پس از اشاره به علل پيدایش اخباری‌گرى، به ستایش حركت استرآبادی پرداخت:اختلافات در میان شیعه به هم رسید و هر یک به موجب یافت خود از قرآن و حدیث عمل می‌نمودند ... تا آن که سی سال -تقریبا- قبل از این، فاضل متبحّر مولانا محمدامین استرآبادی، مشغول مقابله و مطالعه اخبار ائمه معصومین (علیهم‌السلام) شد و طریقه اصحاب حضرات ائمه معصومین را دانست. فوائد مدنیه را نوشت ... و الحق، اکثر آنچه مولانا محمدامین گفته است، حق است.[۷]
فرزندان
محمدباقر مجلسی مشهور به علامه مجلسی، نویسنده کتاب بحار الانوار، مشهورترین فرزند محمدتقی مجلسی است. دو پسر دیگر او عزیزالله و عبدالله نام داشتند که عبدالله به هند رفت و در آنجا در حدود سال ۱۰۸۴ درگذشت.
از میان دختران محمدتقی، نام آمنه‌بیگم را می‌توان در منابع دید که همسر ملا صالح مازندرانی، شارح اصول کافی بوده است.[۵] محمدتقی سه دختر دیگر داشته که نامی از آنها ذکر نشده است، ولی نام همسران‌شان ثبت شده که عبارتند از: محمدعلی استرآبادی، ملا میرزا محمد شیروانی و میرزا کمال‌الدین محمد فسائی، شارح شافیه[۸]
استادان و شاگردان
محمدتقی مجلسی علاوه بر پدرش، از چند استاد بهره برد که مشهورترین‌شان شیخ بهائی و میرداماد بودند. استادان دیگر او عبارتند از ملا عبدالله شوشتری و امیراسحاق استرآبادی.[۹]
اساتید و یا مشایخ روایت ایشان عبارتند از: میرزا ابراهیم رضوی همدانی، شیخ ابوالبرکات واعظ اصفهانی، میر ابوالقاسم فندرسکی، امیر اسحاق استرآبادی، شیخ جابر نجفی، سیّد حسین کرکی، شیخ عبداللَّه بن ابوالبرکات، شیخ عبداللَّه جابر عاملی، ملّا عبداللَّه شوشتری، سیّد شرف الدّین علی شولستانی، شیخ علی بن عبدالعالی (محقّق کرکی)، ملّا محمّد قاسم (خالوی ملّا محمّد تقی مجلسی)، مُعزّالدّین محمّد بن قاضی جعفر اصفهانی، قاضی معزّالدّین محمّد، شیخ بهائی، شیخ محمّد تبنینی، میرزا محمّد استرآبادی، ملّا مقصود علی نطنزی عاملی و شیخ یونس جزائری.[۱۰]
وی شاگردانی تربیت کرد که شاید برجسته‌ترین‌شان پسرش، محمدباقر، مشهور به علامه مجلسی بود که بحار الانوار را نوشت. از شاگردان دیگر او می‌توان از سید نعمت‌الله جزایری نام برد که از بزرگان جریان اخباری‌گری محسوب می‌شود و همچنین ملا محمدصالح مازندرانی که علاوه بر اینکه داماد محمدتقی مجلسی بود، پای درس او نیز حاضر می‌شد و شرح مشهوری بر اصول کافی نوشت. آقا حسین خوانساری[۱۱] نیز از شاگردان محمدتقی مجلسی است که در فقه و اصول شهرت داشت.
از شاگردان دیگر او عبارتند از سید عبدالحسین خاتون‌آبادی، ملامیرزای شیروانی، ملا محمدصادق کرباسی، سید شرفالدین علی گلستانه، میرزا ابراهیم اردکانی یزدی، مولا ابوالقاسم بن محمد گلپایگانی، بدرالدین بن احمد عاملی و میرزا تاج‌الدین گلستانه.
آثار
از مجلسی اول تألیفاتی بر جای مانده است:
- روضة المتقین (از بهترین شرح‌های نوشته شده بر من لایحضره الفقیه)
- لوامع صاحبقرانی(شرح و ترجمه فارسی من لا یحضره الفقیه)
- ریاض المؤمنین در شرحصحیفه سجادیه
- چهل حدیث از معصومین
- شرح زیارت جامعه
- شرح خطبه همام
- حدیقة المتقین، رساله عملیه تا آخر مبحث روزه
- مطالع الانوار در نماز جمعه
- میرزا عبدالله افندی از رسالة فی الرضاع و رساله مختصری در حقوق والدین از او نام می‌برد.[۱۲]
وفات
محمدتقی مجلسی در ۱۱ شعبان ۱۰۷۰ق در اصفهان درگذشت زاویه شمال غربی مسجد جامع عتیق اصفهان مدفون گردید.[۱۳]
شعیب جوشقانی این بیت را به عنوان مادّه تاریخ وفات او سروده است:
| «مسجد و منبر از صفا افتاد» | صاحب علم رفت از عالم[۱۴] |
پانویس
- ↑ موسوی خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۲۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، مقدمه، ص۶۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۱۹۲؛ موسوی خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۱۹.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2، ص250.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ موسوی خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۲۳
- ↑ مجلسی، الاعتقادات، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ص۵۹
- ↑ مجلسی، لوامع صاحبقرانی، اسماعیلیان، ص۴۷-۴
- ↑ بروجردی، خاندان آیت‌الله بروجردی، ۱۳۷۱ش، ص۹۳.
- ↑ موسوی خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۲۰؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۱۹۲.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2، ص250.
- ↑ موسوی خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۱۹.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۴۷.
- ↑ موسوی خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۲۲؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۱۹۲.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2،ص251.
منابع
- افندی اصفهانی، میرزا عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق، محمود مرعشی، مکتبة خیام، قم، ۱۴۰۱ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقیق: حسن امین، دارالتعارف، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- بروجردی، سید حسین، خاندان آیت‌الله بروجردی، مقدمه، ترجمه و پاورقی: علی دوانی، قم، انصاریان، ۱۳۷۱ش.
- بهشتی، ابراهیم، اخباری‌گری، تاریخ و عقاید، قم، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، ۱۳۹۱ش.
- گزی برخواری، عبدالکریم، تذکرة القبور، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش.
- مجلسی، محمد باقر، الاعتقادات، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، [بی‌تا].
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، انتشارات موسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات: فی احوال العلماء و السادات، قم، مکتبة اسماعیلیان، ۱۳۹۰ش.
- نوری، حسین بن محمد تقی، الفیض القدسی، قم، انتشاارت مرصاد، ۱۳۷۷ش.
- برگرفته از: مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگي تفریحی شهرداری اصفهان،1386.