حسینعلی سراج

ميرزا حسين علی سرّاج(متوفی 1302ق) متخلّص بـه آشـفته‌ی اصـفهانی شاعر اديب، زادگـاه او بروجن بوده است. از اعضای فعال انجمن های ادبی اصفهان و بويژه انجمـن ابـوالفقرا بود چنانكه عمان سامانی در قصيده‌ی انجمنيه از او چنين ياد می كند:

و آن دگر آشفته كز اشعار نغـز دلنشـين

می برد آشفتگی بيرون ز طبع انجمن

زندگی‌نامه

از شرح زندگی ميرزا حسين علی سرّاج مطلب چندانی در دست نيست، جناب در كتاب الاصفهان او را اينگونه معرّفی می كند:

مردی است آگاه با اصحاب ذوق و عرفان در صـحبت و معاشـرت و همـراز و همراه، اغلب موزونانش در مناقب ائمه‌ی طاهرين(ع) است».

ديوان بيگی نيز در حديقةالشعرا در معرّفی او می نويسد:

اسمش ميرزا حسينعلی و شغلش سراجی بود در سال هزار و سيصد و دو كه در اصفهان بودم، مكرّر تعريف احوال و اخلاق و اشعارش را شـنوده، طالـب صـحبت و شعرش بودم. ولی هم فقير به دردهای بی درمان مبتلا بودم، هم او گرفتار كـار خـود بود. تا در اواسط شوال ميرزا دهقـان گفـت مـريض اسـت بـه عيـادتش مـی روم و اشعارش را می گيرم. روز هفدهم در حالی كه مصمم حركت بودم ديدم افسـوس بـر فوتش می خورد و می گفت به خيال عيادت رفتم منزلش. ديدم مجلس فاتحه منعقـد است و در چهاردهم به رحمت خدا رفته، چون فقير هم مجالی نداشتم همان قدر كـه عاجلانه به ذهن ميرزا دهقان رسيد نوشتم بعد اگر شعر خوبی از او ديده شود نوشـته می شود.»

از معاصران وی می توان به محمد طاهر شهاب، ميرزا ابراهيم ساغر، ميرزا عبداللّـه سرگشته، ميرزا محمدحسين عنقا، ميرزا محمدعلی مسكين، سيد محمـد بقـا، ميـرزا علیرضا پرتو، ميرزا عبدالرحيم افسر، عمـان سـامانی، الفـت نـوری و محمـدكاظم چاووش اصفهانی اشاره نمود.

مرحوم مهدوی اين دو سطر شعر كه مطلع قصيده ی عمان سـامانی اسـت را از او می داند:

بــه پــرده بــود جمــال جميــل عــزّ و جــلّ		بر به خويش خواسـت كنـد جلـوه ای بـه صـبح ازل
چــو خواســت پــرده ز روی جميــل بگشــايد		علــی شــد آينــه خيــر و الكــلام قــلّ و دل

حديقه الشعرا نيز ابيات زير را آشفته نقل كرده است:

هر سبزه كه از تربت محمـود زنـد سـر		بر ديده ی دل ترجمه ی خط اياز اسـت
* * *
زاهد ار درک معانی نكند معـذور اسـت		خــر دجــال كجــا بــار مســيحا بِبــرد

وفات

این شاعر ادیب براساس ماده تاریخی که میرزا محمدحسین خان « عنقا » در وفات وی سروده، در نیمه محرم 1302ق وفات کرده است.

آشــفته چــو نيمــه ی محــرّم		گرديد غريـق بحـر رحمـت
پا هشت برون و گفت عنقـا		«آشفته نهـاد پـا بـه جنّـت»

هرچند تاریخ فوت وی را سیداحمد دیوان بیگی در چهاردهم شوال می نویسد. اما مرحوم مهدوی وفات او را پنجم محرّم می نويسد كـه احتمـالا اشـتباه چـاپی است و عدد يک از عدد 15 افتاده است .

میرزا حسینعلی سرّاج را در تکیه لسان الارض در تخت فولاد به خاک سپردند که متأسفانه امروزه آثار قبر او از بین رفته است.

منابع

• لطفی، عليرضا (حامد اصفهانی)، تذكره شعرای تخت فولاد اصفهان: معرفی شعرای مدفون در تخت فولاد اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۹۰.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج۱، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۹.