این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما

تفاوت میان نسخه‌های «محمد حسن داورپناه»

از دانشنامه حوزه علمیه اصفهان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
(ویرایش شعر)
سطر ۱۲: سطر ۱۲:
مرحوم [[جلال الدین همایی|همایی]] می نویسد:<blockquote>«مرحوم قاضی عسکر از شاگردان خاصّ شیخ حسن شیرازی، تلمیذ مورد توجّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی بود که کار ریاضتش به جنون کشید و من شیخ حسن را در حال جنون زیارت کردم، حالی داشت!»در عربیّت دست توانا داشت. هم به تدریس در حوزه و هم معلّمی مدارس جدید مشغول بود. همچنین سر دفتر اسناد رسمی اصفهان بود. سمت قاضی عسکری هم داشت، بدین سبب او را قاضی می گفتند. مردی، متین و عالم درس خوانده بود. در اصفهان به علم و فضل مخصوصاً در عربی دانی و فقاهت شهرت داشت اما از روز اوّل داخل کار روحانیت نشده بود و از معلّمی و سر دفتری و امر درایت و وصایت و قیمومیّت صغار، روزگار می‌گذاشت. ثروتی هم به هم رسانیده بود که بحمد اللّه از همه کس مستغنی بود»<ref>دیوان سنا، ص 186.</ref></blockquote>مرحوم [[حسن جابری انصاری|میرزا حسن خان جابری]] در زمان حیات او چنین نگاشته است:<blockquote>«آقای آقا شیخ میرزا حسن خوانساری داورپناه در شخصیت و جامعیت نسبت به غالب علوم، معروف، عالمی فاضل و دانشمندی کامل و نزد اساتید مختلفه تلمّذ نموده و فعلاً رئیس محضر و قاضی عسکر در اصفهان می باشد»<ref>تاریخ اصفهان جابری، ص 328.</ref></blockquote>
مرحوم [[جلال الدین همایی|همایی]] می نویسد:<blockquote>«مرحوم قاضی عسکر از شاگردان خاصّ شیخ حسن شیرازی، تلمیذ مورد توجّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی بود که کار ریاضتش به جنون کشید و من شیخ حسن را در حال جنون زیارت کردم، حالی داشت!»در عربیّت دست توانا داشت. هم به تدریس در حوزه و هم معلّمی مدارس جدید مشغول بود. همچنین سر دفتر اسناد رسمی اصفهان بود. سمت قاضی عسکری هم داشت، بدین سبب او را قاضی می گفتند. مردی، متین و عالم درس خوانده بود. در اصفهان به علم و فضل مخصوصاً در عربی دانی و فقاهت شهرت داشت اما از روز اوّل داخل کار روحانیت نشده بود و از معلّمی و سر دفتری و امر درایت و وصایت و قیمومیّت صغار، روزگار می‌گذاشت. ثروتی هم به هم رسانیده بود که بحمد اللّه از همه کس مستغنی بود»<ref>دیوان سنا، ص 186.</ref></blockquote>مرحوم [[حسن جابری انصاری|میرزا حسن خان جابری]] در زمان حیات او چنین نگاشته است:<blockquote>«آقای آقا شیخ میرزا حسن خوانساری داورپناه در شخصیت و جامعیت نسبت به غالب علوم، معروف، عالمی فاضل و دانشمندی کامل و نزد اساتید مختلفه تلمّذ نموده و فعلاً رئیس محضر و قاضی عسکر در اصفهان می باشد»<ref>تاریخ اصفهان جابری، ص 328.</ref></blockquote>


== اساتید ==
==اساتید==
وی از محضر  [[محمد کاشی|آیت اللّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی]]، [[عبدالکریم گزی|آیت اللّه العظمی آخوند ملاّ عبد الکریم گزی]]، [[سید محمدباقر درچه‌ای|آیت اللّه العظمی سیّد محمّد باقر درچه ای]]، شیخ حسن شیرازی<ref>شیخ حسن شیرازی از فضلا و مدرسین اصفهان بوده و به سن جوانی درگذشته است. قبرش در تکیه ملک، نزدیک مزار استادش آخوند ملاّ محمّد کاشانی قرار دارد و متن آن چنین است: "آرامگاه ابدی مرحوم مغفور فردوس مقام آشیخ محمّد حسن مدرس شیرازی اصطهباناتی ولد مرحوم علاّمه ملاّ محمّد فی شهر شوال 1336ق" برخی از شاگردان او عبارتند از: 1. حاج میرزا رضا کلباسی 2. شیخ محمّد علی کرمانی 3. حسن وحید دستگردی 4. دهقان سامانی 5. شیخ محمّد حسن اسفروینی قزوینی (از شاگردان حاج میرزا بدیع درب امامی، آخوند ملا محمد کاشانی، حکیم جهانگیر خان قشقائی و آقا سیّد محمّد باقر درچه ای) جلوه افلاکیان، مخطوط.</ref> در اصفهان بهره برد.
وی از محضر  [[محمد کاشی|آیت اللّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی]]، [[عبدالکریم گزی|آیت اللّه العظمی آخوند ملاّ عبد الکریم گزی]]، [[سید محمدباقر درچه‌ای|آیت اللّه العظمی سیّد محمّد باقر درچه ای]]، شیخ حسن شیرازی<ref>شیخ حسن شیرازی از فضلا و مدرسین اصفهان بوده و به سن جوانی درگذشته است. قبرش در تکیه ملک، نزدیک مزار استادش آخوند ملاّ محمّد کاشانی قرار دارد و متن آن چنین است: "آرامگاه ابدی مرحوم مغفور فردوس مقام آشیخ محمّد حسن مدرس شیرازی اصطهباناتی ولد مرحوم علاّمه ملاّ محمّد فی شهر شوال 1336ق" برخی از شاگردان او عبارتند از: 1. حاج میرزا رضا کلباسی 2. شیخ محمّد علی کرمانی 3. حسن وحید دستگردی 4. دهقان سامانی 5. شیخ محمّد حسن اسفروینی قزوینی (از شاگردان حاج میرزا بدیع درب امامی، آخوند ملا محمد کاشانی، حکیم جهانگیر خان قشقائی و آقا سیّد محمّد باقر درچه ای) جلوه افلاکیان، مخطوط.</ref> در اصفهان بهره برد.


سپس راهی نجف اشرف شد و در حوزه نجف از فیض درس اساتید گران قدری همچون آیات عظام: [[آخوند ملاّ محمّد کاظم خراسانی]]، [[سیّد محمّد کاظم یزدی]] و دیگر اساتید آن زمان بهره کامل برد تا خود مجتهدی جامع و فقیهی کامل گردید.
سپس راهی نجف اشرف شد و در حوزه نجف از فیض درس اساتید گران قدری همچون آیات عظام: [[آخوند ملاّ محمّد کاظم خراسانی]]، [[سیّد محمّد کاظم یزدی]] و دیگر اساتید آن زمان بهره کامل برد تا خود مجتهدی جامع و فقیهی کامل گردید.


== شاگردان ==
==شاگردان==
از جمله شاگردان وی نیز می توان به افراد زیر اشاره کرد:  
از جمله شاگردان وی نیز می توان به افراد زیر اشاره کرد:  


شهید سیّد ابوالحسن شمس آبادی، [[اسماعیل کلباسی|شیخ اسماعیل کلباسی]]<ref>ستارگان حرم، ج 6، ص 121.</ref>، [[محمدباقر شریعتی دهاقانی|شیخ محمّد باقر شریعتی دهاقانی]]، شیخ محمّد حسین کلباسی، سیّد حسن مدرس هاشمی، [[شیخ محمود شریعت ریزی]]، [[سید علی مدرس هاشمی|سیّد علی مدرّس هاشمی]]، [[سید فضل‌الله حجازی قمشه ای|سیّد فضل اللّه حجازی قمشه ای]]<ref>پدر آیت اللّه سیّد مهدی حجازی قمشه ای حفظه اللّه</ref>،  شیخ غلامحسین تسلیمی رهنانی<ref>زبده العقائد، مقدمه</ref>
شهید سیّد ابوالحسن شمس آبادی، [[اسماعیل کلباسی|شیخ اسماعیل کلباسی]]<ref>ستارگان حرم، ج 6، ص 121.</ref>، [[محمدباقر شریعتی دهاقانی|شیخ محمّد باقر شریعتی دهاقانی]]، شیخ محمّد حسین کلباسی، سیّد حسن مدرس هاشمی، [[شیخ محمود شریعت ریزی]]، [[سید علی مدرس هاشمی|سیّد علی مدرّس هاشمی]]، [[سید فضل‌الله حجازی قمشه ای|سیّد فضل اللّه حجازی قمشه ای]]<ref>پدر آیت اللّه سیّد مهدی حجازی قمشه ای حفظه اللّه</ref>،  شیخ غلامحسین تسلیمی رهنانی<ref>زبده العقائد، مقدمه</ref>


=='''مراثی'''==
==وفات==
1. مرثیه استاد جلال الدین همایی
مرحوم قاضی عسکر در روز سه شنبه 20 رجب 1382 موافق 27 آذر ماه 1341 در اصفهان وفات یافت و در ضلع جنوب شرقی [[تکیه سیّد العراقین]]  در [[تخت فولاد]] در محلّی که خود او قبلاً خریداری و آماده کرده بود دفن شد.


2. مرثیه مرحوم منوچهر قدسی<ref>این مرثیه بر کاشی های داخل بقعه مرحوم داورپناه با خطی زیبا نوشته شده است.
در سال 1382ق در مدّت دو ماه، سه نفر از دانشمندان و فضلای اصفهان وفات یافتند که عبارتند از: مرحوم داورپناه؛ [[سیداحمد علم الهدی ابطحی شیرازی|سیّد احمد ابطحی شیرازی]]؛<ref>سیّد احمد علم الهدی شیرازی معروف به ابطحی فرزند حاج سیّدعلی اکبر طباطبایی یزدی، عالم فاضل کامل و ادیب شاعر، در 13 رجب 1297ق در شیراز متولّد شده، و از درس علمای آن دیار همچون حاج سیّد محمّد علی کازرونی و میرزا ابراهیم محلاّتی بهره گرفت. از سال 1346ق در اصفهان ساکن شد، و متصدّی محضر شرعی گردید. خانه اش مجمع افاضل و محفل فضلأ و شعرأ بود، خود او نیز در حفظ اشعار عربی و فارسی حافظه ای قوی داشت و شعر فارسی و عربی را نیکو می سرود. وی در اخلاق و ملکات نفسانی کم نظیر بود. سرانجام در پنج شنبه 17 جمادی الثّانی 1382ق وفات یافت، جنازه به شیراز منتقل و در شاهچراغ مدفون گردید. تذکره شعرای معاصر اصفهان، ص 21.</ref> [[سید محمدحسین بن احمد ملاذ موسوی چهارسوقی روضاتی اصفهانی|حاج میرزا محمّد حسین ملاذ روضاتی]].<ref>عالم فاضل، در روز عاشورای 1300ق متولد شد. در اصفهان نزد اساتیدی چون: شیخ ابوالقاسم زفره ای، یحیی مدرس، سیّد محمود کلیشادی، میرزا احمد مدرّس، آخوند ملاعبدالکریم گزی، شیخ محمد تقی آقا نجفی، جهانگیرخان قشقایی، سیّد مهدی درچه ای تحصیل نمود. وی مردی خوش اخلاق بود، در کارهای خود توکل عجیبی به خداوند داشت و به دنیا بی رغبت بود. وی در 3 رجب 1382ق وفات یافت و در تکیه جد خود صاحب روضات مدفون شد. مقدمه مناهج المعارف.</ref>
</ref>


3. مرثیه استاد فضل اللّه اعتمادی (برنا)<br />
در کنار مدفن مرحوم داورپناه، همسرش عفّت داور پناه دختر مرحوم آیت اللّه آخوند ملاّ عبدالکریم خوانساری قرار دارد.همچنین در پایین پای مرحوم داور پناه، در بیرون بقعه، قبر فرزندش: حاج محمّد تقی داور پناه متولد 1299ش و متوفّای 20 اردی بهشت 1359ش قرار دارد.


===<big>1. مرثیه استاد جلال الدین همایی</big>===
وی طبق مندرجات سنگ نوشته مزارش: <blockquote>مدّت 75 سال باتقوا و طهارت و نیک نامی زندگی کرده و همه عمر دستگیر مستمندان و غمگسار دردمندان و مظهر صفا و وفا و آیت فتوت و مروّت بوده و در 26 دی ماه 1342ش وفات نموده است.</blockquote>این مرثیه بر مزارش آمده:
ای دریغا کز سرای زندگی بربست رخت


قاضی عسکر فقیه مجتهد داور پناه
{{شعر}}


آن حسن نامِ حسن خویِ حسن فعلی که بود
{{ب|آیت مهر و وفا مظهر لطف و رضا | با همه کس مهربان در همه جا خیر خواه}}


اصفهانش موطن و خوانسار بودش زادگاه
{{ب|زد قلم «احمدی» سال وفاتش رقم:| «برد محمّد تقی بفرّ داور پناه» 1359<ref>شرح مجموعه گل، ص 232-221.</ref>}}


مسند شرع و فقاهت را بهین شایسته صدر
{{پایان شعر}}


آسمان عزّ و تمکین را مهین تابنده ماه
همچنین مراثی دیگری از استاد جلال الدین همایی، مرحوم منوچهر قدسی و استاد فضل اللّه اعتمادی (برنا) نیز آمده است که به چند بیت از آن به ترتیب اشاره می گردد:


هم معلّم هم مدّرس هم فقیه و هم ادیب
ابیاتی از مرثیه استاد جلال الدین همایی:


منفرد در عصر خود بی هیچ شکّ و اشتباه
{{شعر}}


مورد تجلیل و تکریم از توانگر تا گدا
{{ب| ای دریغا کز سرای زندگی بربست رخت| قاضی عسکر فقیه مجتهد داور پناه}}


پیشوای خیل دانش از عمامه تا کلاه
{{ب| آن حسن نامِ حسن خویِ حسن فعلی که بود| اصفهانش موطن و خوانسار بودش زادگاه}}


از وفور عقل و بینش برگرفته شاهکار
{{م|****}}


در سلوک دین و مذهب برگزیده شاهوار
{{ب| مسند شرع و فقاهت را بهین شایسته صدر| آسمان عزّ و تمکین را مهین تابنده ماه}}


موی خود را در بطالت هیچ ناکرده سپید
{{ب| هم معلّم هم مدّرس هم فقیه و هم ادیب | منفرد در عصر خود بی هیچ شکّ و اشتباه}}


نامه خود را به غفلت هیچ ناکرده، سیاه
{{پایان شعر}}


الغرض چون قاضی داور پناه از زندگی
ابیاتی از مرثیه مرحوم منوچهر قدسی:<ref>این مرثیه بر کاشی های داخل بقعه مرحوم داورپناه با خطی زیبا نوشته شده است.
</ref>


شست دست و جست اندر سایه داور پناه
{{شعر}}


کلک مشکین «سنا» در سال فوت او نوشت:
{{ب| ای آن که زنده بود ادب در پناه تو| رفتی و گشت صدر جهان جایگاه تو}}


«در پناه قرب حق ساکن شود داور پناه»
{{ب| ای عالم جلیل که اندر کمال فضل| ناورده بود چون تو به دوران اله تو}}


1382
{{م|****}}


===<big>2. مرثیه مرحوم منوچهر قدسی</big>===
{{ب| بودند ترجمان جهانی صفا و مهر| پندار تو زبان تو برق نگاه تو}}
ای آن که زنده بود ادب در پناه تو


رفتی و گشت صدر جهان جایگاه تو
{{ب| بودند قصه گوی یکی عمر پر محن | چین جبین و جلوه پشت دوتاه تو}}


ای عالم جلیل که اندر کمال فضل
{{پایان شعر}}


ناورده بود چون تو به دوران اله تو
مرثیه استاد فضل الله اعتمادیکه برای هر سه عالم متفوای سال 1382سروده است:


بودند ترجمان جهانی صفا و مهر
{{شعر}}
 
پندار تو زبان تو برق نگاه تو
 
بودند قصه گوی یکی عمر پر محن
 
چین جبین و جلوه پشت دوتاه تو
 
نعلیم و تربیت که بود جوهر کمال
 
این بود کار صبحدم و شامگاه تو
 
رای تو حق و رسم تو حق و ره تو حق
 
صد آفرین به رای تو و رسم و راه تو
 
من کیستم که مدح تو گویم به شاعری
 
بر دانش اند اهل فضیلت گواه تو
 
ای آسمان فضل بگریی چرا ز غم
 
چون در حجاب غیب نهان گشته ماه تو
 
ای بوستان علم که سروت ز پا فتاد
 
دیگر تویی و زحمت هرزه گیاه تو
 
از غایت فتوت و احسان و مردمی
 
اندر رفاه خلق خدا بد رفاه تو
 
ای طایر بلند پرِ آشیان قدس
 
شد فسحت بهشت خدا جلوه گاه تو
 
ای کرسی امامت وای مسند ادب
 
دیگر کجاست جلوه داور پناه تو
 
ای محفل ادب که فتادی ز هر فروغ
 
افسوس بر تباهی شام سیاه تو
 
زآوردن نظیر تو گیتی سترون است
 
خالی شد از برای ابد تکیه گاه تو
 
«قدسی» به پاس علم و ادب گفت این سخن
 
وز بهر نقش لوحه آرامگاه تو
 
تاریخ رحلتت به دعا خواستم که: «باد
 
داور پناه در بر داور پناه تو»
 
===<big>3. مرثیه استاد فضل اللّه اعتمادی (برنا)</big>===
در سال 1382ق در مدّت دو ماه، سه نفر از دانشمندان و فضلای اصفهان وفات یافتند که عبارتند از:
 
1. مرحوم داورپناه؛
 
2. سیّد احمد ابطحی شیرازی؛<ref>سیّد احمد علم الهدی شیرازی معروف به ابطحی فرزند حاج سیّدعلی اکبر طباطبایی یزدی، عالم فاضل کامل و ادیب شاعر، در 13 رجب 1297ق در شیراز متولّد شده، و از درس علمای آن دیار همچون حاج سیّد محمّد علی کازرونی و میرزا ابراهیم محلاّتی بهره گرفت. از سال 1346ق در اصفهان ساکن شد، و متصدّی محضر شرعی گردید. خانه اش مجمع افاضل و محفل فضلأ و شعرأ بود، خود او نیز در حفظ اشعار عربی و فارسی حافظه ای قوی داشت و شعر فارسی و عربی را نیکو می سرود. وی در اخلاق و ملکات نفسانی کم نظیر بود. سرانجام در پنج شنبه 17 جمادی الثّانی 1382ق وفات یافت، جنازه به شیراز منتقل و در شاهچراغ مدفون گردید. تذکره شعرای معاصر اصفهان، ص 21.</ref>
 
حاج میرزا محمّد حسین ملاذ روضاتی.<ref>عالم فاضل، در روز عاشورای 1300ق متولد شد. در اصفهان نزد اساتیدی چون: شیخ ابوالقاسم زفره ای، یحیی مدرس، سیّد محمود کلیشادی، میرزا احمد مدرّس، آخوند ملاعبدالکریم گزی، شیخ محمد تقی آقا نجفی، جهانگیرخان قشقایی، سیّد مهدی درچه ای تحصیل نمود. وی مردی خوش اخلاق بود، در کارهای خود توکل عجیبی به خداوند داشت و به دنیا بی رغبت بود. وی در 3 رجب 1382ق وفات یافت و در تکیه جد خود صاحب روضات مدفون شد. مقدمه مناهج المعارف.</ref>
 
استاد «برنا» در وفات آنان چنین سروده است:
 
طیّ یک ماه و چند روز، اجل
 
برد از اصفهان سه تن فاضل
 
اولی ابطحیّ شیرازی
 
عالم پاک طینت فاضل


دوّمی سبط حجّتین، ملاذ
{{ب| طیّ یک ماه و چند روز، اجل | برد از اصفهان سه تن فاضل }}


فاضل نیک سیرت عادل
{{ب| اولی ابطحیّ شیرازی | عالم پاک طینت فاضل }}


سوّمی بود قاضیِ عسکر
{{م|****}}


شیخ داور پناه روشن دل
{{ب| دوّمی سبط حجّتین، ملاذ | فاضل نیک سیرت عادل }}


کلک «برنا» نوشت بیتی را
{{ب| سوّمی بود قاضیِ عسکر | شیخ داور پناه روشن دل }}


شده تاریخ هر سه را شامل:
{{م|****}}


«شده اند احمد و حسین و حسن
{{ب| کلک «برنا» نوشت بیتی را| شده تاریخ هر سه را شامل:}}


زین جهان هر سه زاهد کامل»<br />
{{ب| «شده اند احمد و حسین و حسن | زین جهان هر سه زاهد کامل»}}
 
==وفات==
مرحوم قاضی عسکر در روز سه شنبه 20 رجب 1382 موافق 27 آذر ماه 1341 در اصفهان وفات یافت و در ضلع جنوب شرقی [[تکیه سیّد العراقین]]  در [[تخت فولاد]] در محلّی که خود او قبلاً خریداری و آماده کرده بود دفن شد.
 
در کنار مدفن مرحوم داورپناه، همسرش عفّت داور پناه دختر مرحوم آیت اللّه آخوند ملاّ عبدالکریم خوانساری قرار دارد.همچنین در پایین پای مرحوم داور پناه، در بیرون بقعه، قبر فرزندش: حاج محمّد تقی داور پناه متولد 1299ش و متوفّای 20 اردی بهشت 1359ش قرار دارد.
 
وی طبق مندرجات سنگ نوشته مزارش: <blockquote>مدّت 75 سال باتقوا و طهارت و نیک نامی زندگی کرده و همه عمر دستگیر مستمندان و غمگسار دردمندان و مظهر صفا و وفا و آیت فتوت و مروّت بوده و در 26 دی ماه 1342ش وفات نموده است.</blockquote>این مرثیه بر مزارش آمده:
 
{{شعر}}
 
{{ب|آیت مهر و وفا مظهر لطف و رضا | با همه کس مهربان در همه جا خیر خواه}}
 
{{ب|زد قلم «احمدی» سال وفاتش رقم:| «برد محمّد تقی بفرّ داور پناه» 1359<ref>شرح مجموعه گل، ص 232-221.</ref>}}


{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


همچنین مراثی دیگری از استاد جلال الدین همایی، مرحوم منوچهر قدسی و استاد فضل اللّه اعتمادی (برنا) نیز آمده است که به چند بیت از آن به ترتیب اشاره می گردد:
==پانویس==
 
 
== پانویس ==
[[رده:شرح مجموعه گل]]
[[رده:شرح مجموعه گل]]
[[رده:تیرماه 1401]]
[[رده:تیرماه 1401]]

نسخهٔ ‏۱۱ مهر ۱۴۰۱، ساعت ۱۱:۱۵

آیت الله حاج شیخ محمّد حسن داورپناه خوانساری ، عالم فاضل کامل اهل اصفهان است. در سال 1297ق (1257ش) در خوانسار در خاندانی اهل علم و ادب متولّد شد.

زندگی نامه

پدرش حاج شیخ میرزا حسین فرزند آخوند ملاّ حسن بن آخوند ملاّ حسین از علما و فضلا و ادبای زمان خود در خوانسار بود که وی در مدرسه مریم بیگم خوانسار تدریس می کرد و عدّه زیادی از علمای خوانسار در ادبیات از درس او بهره برده اند و سرانجام در سال 1308 وفات یافت و در مقابر پاقلعه خوانسار مدفون شد.[۱]

مرحوم داورپناه ابتدا در زادگاه خود خوانسار و سپس در اصفهان به تحصیل پرداخت و بعد از آن به نجف اشرف رفت. او از شاگردان مبرّز آخوند خراسانی بود. مقامات علمی آن مرحوم مورد تأیید بزرگان زمان بود، از جمله: آیت اللّه شهید حاج میرزا ابوالحسن شمس آبادی و سید حسن مدرس هاشمی از جامعیت و فضائل و علوم آن مرحوم ستایش زیادی می نموده اند.

مرحوم داور پناه پس از بازگشت به اصفهان، سال ها در مدرسه درکوشک به تدریس پرداخت و سطوح عالی فقه و اصول همچون «کفایه الاصول» استاد ارجمندش آخوند خراسانی و «فرائد الاصول» و «متاجر» شیخ انصاری اعلی اللّه مقامهما را تدریس می‌نمود و به نوشته مرحوم سیّد مصلح الدین مهدوی: «در کشف معضلات علوم ید بیضا می نمود»[۲]

وی از بدو تأسیس مدارس جدید به خدمت وزارت فرهنگ وارد شد و به تدریس در دبیرستان‌های اصفهان مشغول شد و بدین جهت مقامات علمی او در نزد فضلای حوزه مجهول ماند. مرحوم سید مصلح الدین مهدوی و حجه الاسلام آقای سیّد حسین مدرّس نجف آبادی از جمله کسانی هستند که در دوران تحصیل در دبیرستان، از درس ادبیات عرب ایشان بهره برده اند. او سال‌ها نیز به عنوان قاضی عسکر در ارتش به خدمت مشغول بود و به امور شرعی نظامیان می پرداخت.[۳]

مرحوم همایی می نویسد:

«مرحوم قاضی عسکر از شاگردان خاصّ شیخ حسن شیرازی، تلمیذ مورد توجّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی بود که کار ریاضتش به جنون کشید و من شیخ حسن را در حال جنون زیارت کردم، حالی داشت!»در عربیّت دست توانا داشت. هم به تدریس در حوزه و هم معلّمی مدارس جدید مشغول بود. همچنین سر دفتر اسناد رسمی اصفهان بود. سمت قاضی عسکری هم داشت، بدین سبب او را قاضی می گفتند. مردی، متین و عالم درس خوانده بود. در اصفهان به علم و فضل مخصوصاً در عربی دانی و فقاهت شهرت داشت اما از روز اوّل داخل کار روحانیت نشده بود و از معلّمی و سر دفتری و امر درایت و وصایت و قیمومیّت صغار، روزگار می‌گذاشت. ثروتی هم به هم رسانیده بود که بحمد اللّه از همه کس مستغنی بود»[۴]

مرحوم میرزا حسن خان جابری در زمان حیات او چنین نگاشته است:

«آقای آقا شیخ میرزا حسن خوانساری داورپناه در شخصیت و جامعیت نسبت به غالب علوم، معروف، عالمی فاضل و دانشمندی کامل و نزد اساتید مختلفه تلمّذ نموده و فعلاً رئیس محضر و قاضی عسکر در اصفهان می باشد»[۵]

اساتید

وی از محضر آیت اللّه آخوند ملاّ محمّد کاشانی، آیت اللّه العظمی آخوند ملاّ عبد الکریم گزی، آیت اللّه العظمی سیّد محمّد باقر درچه ای، شیخ حسن شیرازی[۶] در اصفهان بهره برد.

سپس راهی نجف اشرف شد و در حوزه نجف از فیض درس اساتید گران قدری همچون آیات عظام: آخوند ملاّ محمّد کاظم خراسانی، سیّد محمّد کاظم یزدی و دیگر اساتید آن زمان بهره کامل برد تا خود مجتهدی جامع و فقیهی کامل گردید.

شاگردان

از جمله شاگردان وی نیز می توان به افراد زیر اشاره کرد:

شهید سیّد ابوالحسن شمس آبادی، شیخ اسماعیل کلباسی[۷]، شیخ محمّد باقر شریعتی دهاقانی، شیخ محمّد حسین کلباسی، سیّد حسن مدرس هاشمی، شیخ محمود شریعت ریزی، سیّد علی مدرّس هاشمی، سیّد فضل اللّه حجازی قمشه ای[۸]، شیخ غلامحسین تسلیمی رهنانی[۹]

وفات

مرحوم قاضی عسکر در روز سه شنبه 20 رجب 1382 موافق 27 آذر ماه 1341 در اصفهان وفات یافت و در ضلع جنوب شرقی تکیه سیّد العراقین در تخت فولاد در محلّی که خود او قبلاً خریداری و آماده کرده بود دفن شد.

در سال 1382ق در مدّت دو ماه، سه نفر از دانشمندان و فضلای اصفهان وفات یافتند که عبارتند از: مرحوم داورپناه؛ سیّد احمد ابطحی شیرازی؛[۱۰] حاج میرزا محمّد حسین ملاذ روضاتی.[۱۱]

در کنار مدفن مرحوم داورپناه، همسرش عفّت داور پناه دختر مرحوم آیت اللّه آخوند ملاّ عبدالکریم خوانساری قرار دارد.همچنین در پایین پای مرحوم داور پناه، در بیرون بقعه، قبر فرزندش: حاج محمّد تقی داور پناه متولد 1299ش و متوفّای 20 اردی بهشت 1359ش قرار دارد.

وی طبق مندرجات سنگ نوشته مزارش:

مدّت 75 سال باتقوا و طهارت و نیک نامی زندگی کرده و همه عمر دستگیر مستمندان و غمگسار دردمندان و مظهر صفا و وفا و آیت فتوت و مروّت بوده و در 26 دی ماه 1342ش وفات نموده است.

این مرثیه بر مزارش آمده:

آیت مهر و وفا مظهر لطف و رضا با همه کس مهربان در همه جا خیر خواه
زد قلم «احمدی» سال وفاتش رقم: «برد محمّد تقی بفرّ داور پناه» 1359[۱۲]

همچنین مراثی دیگری از استاد جلال الدین همایی، مرحوم منوچهر قدسی و استاد فضل اللّه اعتمادی (برنا) نیز آمده است که به چند بیت از آن به ترتیب اشاره می گردد:

ابیاتی از مرثیه استاد جلال الدین همایی:

ای دریغا کز سرای زندگی بربست رخت قاضی عسکر فقیه مجتهد داور پناه
آن حسن نامِ حسن خویِ حسن فعلی که بود اصفهانش موطن و خوانسار بودش زادگاه
****
مسند شرع و فقاهت را بهین شایسته صدر آسمان عزّ و تمکین را مهین تابنده ماه
هم معلّم هم مدّرس هم فقیه و هم ادیب منفرد در عصر خود بی هیچ شکّ و اشتباه

ابیاتی از مرثیه مرحوم منوچهر قدسی:[۱۳]

ای آن که زنده بود ادب در پناه تو رفتی و گشت صدر جهان جایگاه تو
ای عالم جلیل که اندر کمال فضل ناورده بود چون تو به دوران اله تو
****
بودند ترجمان جهانی صفا و مهر پندار تو زبان تو برق نگاه تو
بودند قصه گوی یکی عمر پر محن چین جبین و جلوه پشت دوتاه تو

مرثیه استاد فضل الله اعتمادیکه برای هر سه عالم متفوای سال 1382سروده است:

طیّ یک ماه و چند روز، اجل برد از اصفهان سه تن فاضل
اولی ابطحیّ شیرازی عالم پاک طینت فاضل
****
دوّمی سبط حجّتین، ملاذ فاضل نیک سیرت عادل
سوّمی بود قاضیِ عسکر شیخ داور پناه روشن دل
****
کلک «برنا» نوشت بیتی را شده تاریخ هر سه را شامل:
«شده اند احمد و حسین و حسن زین جهان هر سه زاهد کامل»

پانویس

  1. ↑ ضیأ الابصار، ج 1، ص 630- 629.
  2. ↑ دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج 2، ص 682.
  3. ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2ف ص 573
  4. ↑ دیوان سنا، ص 186.
  5. ↑ تاریخ اصفهان جابری، ص 328.
  6. ↑ شیخ حسن شیرازی از فضلا و مدرسین اصفهان بوده و به سن جوانی درگذشته است. قبرش در تکیه ملک، نزدیک مزار استادش آخوند ملاّ محمّد کاشانی قرار دارد و متن آن چنین است: "آرامگاه ابدی مرحوم مغفور فردوس مقام آشیخ محمّد حسن مدرس شیرازی اصطهباناتی ولد مرحوم علاّمه ملاّ محمّد فی شهر شوال 1336ق" برخی از شاگردان او عبارتند از: 1. حاج میرزا رضا کلباسی 2. شیخ محمّد علی کرمانی 3. حسن وحید دستگردی 4. دهقان سامانی 5. شیخ محمّد حسن اسفروینی قزوینی (از شاگردان حاج میرزا بدیع درب امامی، آخوند ملا محمد کاشانی، حکیم جهانگیر خان قشقائی و آقا سیّد محمّد باقر درچه ای) جلوه افلاکیان، مخطوط.
  7. ↑ ستارگان حرم، ج 6، ص 121.
  8. ↑ پدر آیت اللّه سیّد مهدی حجازی قمشه ای حفظه اللّه
  9. ↑ زبده العقائد، مقدمه
  10. ↑ سیّد احمد علم الهدی شیرازی معروف به ابطحی فرزند حاج سیّدعلی اکبر طباطبایی یزدی، عالم فاضل کامل و ادیب شاعر، در 13 رجب 1297ق در شیراز متولّد شده، و از درس علمای آن دیار همچون حاج سیّد محمّد علی کازرونی و میرزا ابراهیم محلاّتی بهره گرفت. از سال 1346ق در اصفهان ساکن شد، و متصدّی محضر شرعی گردید. خانه اش مجمع افاضل و محفل فضلأ و شعرأ بود، خود او نیز در حفظ اشعار عربی و فارسی حافظه ای قوی داشت و شعر فارسی و عربی را نیکو می سرود. وی در اخلاق و ملکات نفسانی کم نظیر بود. سرانجام در پنج شنبه 17 جمادی الثّانی 1382ق وفات یافت، جنازه به شیراز منتقل و در شاهچراغ مدفون گردید. تذکره شعرای معاصر اصفهان، ص 21.
  11. ↑ عالم فاضل، در روز عاشورای 1300ق متولد شد. در اصفهان نزد اساتیدی چون: شیخ ابوالقاسم زفره ای، یحیی مدرس، سیّد محمود کلیشادی، میرزا احمد مدرّس، آخوند ملاعبدالکریم گزی، شیخ محمد تقی آقا نجفی، جهانگیرخان قشقایی، سیّد مهدی درچه ای تحصیل نمود. وی مردی خوش اخلاق بود، در کارهای خود توکل عجیبی به خداوند داشت و به دنیا بی رغبت بود. وی در 3 رجب 1382ق وفات یافت و در تکیه جد خود صاحب روضات مدفون شد. مقدمه مناهج المعارف.
  12. ↑ شرح مجموعه گل، ص 232-221.
  13. ↑ این مرثیه بر کاشی های داخل بقعه مرحوم داورپناه با خطی زیبا نوشته شده است.

منابع

برگرفته از کتاب : شرح مجموع گل، رحیم قاسمی، انتشارات کانون پژوهش، چاپ دوم، زمستان 1390.

برگرفته از: مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان،1386.

برگرفته از «https://wiki.esfhozeh.ir/index.php?title=محمد_حسن_داورپناه&oldid=22167»