این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمدباقر وحید بهبهانی
 | |
| اطلاعات فردی و علمی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد باقر وحید بهبهانی |
| شهرت | استاد الکل، استاد الکل فی الکل |
| زادروز | ۱۱۱۷قمری |
| تاریخ وفات | ۱۲۰۵ قمری |
| مدفن | رواق حرم مطهر امام حسین نزدیک قبور شهدای کربلا |
| اساتید | سید محمد طباطبایی بروجردی، سید صدرالدین قمی همدانی |
| شاگردان | سید محمدباقر شفتی، شیخ محمد تقی اصفهانی، سید محمدحسن زنوزی خوئی، و... |
| اجازه روایت از | محمد اکمل اصفهانی |
| آثار | فوائد رجالیه، حاشیه بر مسلک، رساله ای در جبر و اختیار، و... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | مرجع تقلید |
آقا محمّد باقر وحید بهبهانی، (1117ق-1205ق ) از اکابر علمای امامیه و از مجتهدین طراز اوّل جهان تشیع، محیی اجتهاد در فقه شیعی، عالم زاهد متقّی مشهور به«استادُ الکُل» و «استاد الکلّ فی الکلّ» است.
زندگی نامه
ولادت
محمدباقر در سال 1117ق در اصفهان متولّد شد.
خاندان
پدرش ، مولی ' محمد اکمل اصفهانی ، از شاگردان علامه مجلسی بوده و از حال و مقام وی چندان اطلاعی در دست نیست جز اینکه وحید بهبهانی در اجازه خود به بحرالعلوم ، او را با عناوین «الاعلم الافضل الاکمل استاد الاساتید الفضلاء...» ستوده است.[۱]
مادرش فرزند نورالدّین محمّد بن محمّد صالح مازندرانی بوده و چون محمّد صالح داماد ملّا محمّد تقی مجلسی بوده وحید در نوشته های خود از مجلسی اول و ملاّ صالح با عنوان جدّ و از مجلسی دوم با عنوان دایی (خان ) یاد می کند.[۲]
از میان فرزندان و نوادگان او نیز شخصیتهای بزرگی برخاسته اند و خاندان بهبهانی را به صورت یکی از بزرگترین خاندانهای علمی شیعه درآورده اند. اولین فرزند وحید به نام آقا محمد علی ، فقیهی مقتدر در کرمانشاه بوده است که از فرزندان او نیز، آقا احمد معروف است. فرزند دیگر وحید، آقا عبدالحسین نام داشته و اهل سلوک و ریاضت و مجاهده با نفس بوده ، همچنین در دوران مرجعیت پدرش امور مالی و بررسی استفتائات بر عهده او بوده است. وحید دختری نیز داشته که همسر میرسیدعلی طباطبایی (صاحب ریاض ) بوده است و از فرزندان او سید محمد مجاهد صاحب مناهل است که فتوای جهاد علیه روسیّه تزاری را در زمان فتحعلی شاه قاجار صادر کرد.[۳]
تحصیلات
وحید بهبهانی دوران کودکی و نوجوانی را در اصفهان گذرانید و علوم عقلی را نخست نزد پدرش آموخت و جامع حدیث کافی را نیز نزد وی خواند و از او اجازه روایت گرفت. پس مرگ پدر و آشفتگی اوضاع اصفهان بر اثر هجوم و تسلط محمود افغان در 1135، برای همیشه از اصفهان خارج و راهی عراق شد و در محضر پدر همسرش ، سید محمد طباطبایی بروجردی ، به تحصیل علوم عقلی پرداخت ؛ لقب «وحید» را نیز استاد سید محمد طباطبایی بروجردی به او عطا کرد.
سپس در نجف از محضر سید صدرالدّین قمی همدانی ، شارح وافیة الاصول ، بهره برد. وی به طریقه اخباریه متمایل بوده است، ازین رو شاگردش وحید نیز در اوایل تحصیل به آن طریقه گرایید، سپس از آن فاصله گرفت و روش اجتهاد را پسندید.[۴]
وحید پس از تکمیل تحصیل در عراق ، راهی بهبهان شد. احتمالاً مهمترین عامل عزیمت او، موقعیت آرام بهبهان بوده است که پس از آشفتگی اوضاع اصفهان پناهگاه اهل علم گردیده بود؛ عامل احتمالی دیگر مقابله با مسلک اخباری بوده است. وی حدود 30سال در آن دیار به تدریس و تبلیغ و تحقیق مشغول شد. پس از آن با شنیدن اخبار نگران کننده پیشرفت اخباریان در کربلا و نجف به عتبات عالیات مهاجرت فرموده و در کربلا ساکن شد و به معارضه با شیخ یوسف بحرینی (صاحب حدائق) پیشوای اخباریان پرداخته و با برپائی جلسات علمی و تألیف و تحقیق بر او غلبه کرده و طریقه اجتهاد را در آن دیار رواج داد.[۵]
شاگردان
برخی از مشاهیری که از محضر وحید بهبهانی بهره مند شدند عبارت اند از:
- علامه بحرالعلوم
- میرزا محمد مهدى شهرستانى
- سید على طباطبایى
- شیخ جعفر کاشف الغطا
- میرزاى قمى سید محسن اعربى
- ملا مهدى نراقى
- سید محمدباقر شفتى[۶]
- ابوعلی مازندرانی حائری ، مؤلف منتهی المقال
- سید محمد جواد عاملی
- میرزاابوالقاسم قمی
- شیخ اسدالله کاظمی ، مؤلف مَقابِس الانوار
- ملاّ احمد نراقی
- شیخ محمدتقی اصفهانی ، مؤلف هدایة المسترشدین
- حاج محمدابراهیم کلباسی اصفهانی
- سیدمحمدحسن زنوزی خویی مؤلف ریاض الجنّة.[۷]
جایگاه
جایگاه علمی
امتیار برجسته وحیدبهبهانی در مواجهه با اخباریگری و پایه گذاریِ روشِ نوینِ اصولی در فقه امامیّه است. بهبهان به سبب مهاجرت بسیاری از علمای بحرین مرکز فعالیّت پیروان نظریه اخباریگری شده بود و وحید در آنجا به تدریس ، اقامه جماعت و تصّدی امور دینی و از همه مهمتر به تألیف در جهت تبیین و نقد آرای اخباریان پرداخت. وی کتاب «الاجتهاد و الاخبار» را که نوعی دفاعیّه از مسلک اجتهاد است ، در 1155 در بهبهان تألیف کرد و در آن مبانی اخباریگری را به باد انتقاد گرفت. موفقیت وحید در براندازی مکتب اخباری به حدّی بود که فقهای پس از او در آثار اصولی خود نیاز چندانی به بازگویی و نقد آرای اخباریان نیافتند و حداکثر به نقل قول اخباریان از جنبة تاریخی بسنده کردند.
معاصران وحید بهبهانی و دانشمندان پس از وی با اوصاف و عناوینی همچون علامه زمان، جامع علوم، علامه ثانی، محقّق ثالث، او را ستوده اند. سیره نویسان بر این نکته تأکید کرده اند که عالمان پس از وی، همگی از پرتو علوم او بهره مند و پرورش یافته مکتب وی هستند. مجلس درس او پربار و عمیق بود و دهها مجتهد عالیقدر از این محفل علمی برخاستند و شهرت و اعتبار «وحید بهبهانی» چنان شد که عنوان (آقا) به طور مطلق به او اختصاص یافته و اعقاب و احفادش به نام (آل آقا) معروف شدند.[۸]
سیره‌ی اخلاقی
آقا محمدباقر بسیار گشاده رو، شیرین گفتار و فروتن بود.وی لباسهاى ساده مى پوشید، همنشینى با تهیدستان را دوست داشت و در برآورده ساختن نیاز ناتوانان جامعه از هیچ کوششى دریغ نمى کرد. بسیار اتفاق مى افتاد که استاد بزرگ بهبهان عبادت استیجارى انجام مى داد و در آمد آن را به شاگردان تنگدستى چون میرزاى قمى مى سپرد تا در راه دانش اندوزى به کار گیرد.
علاوه بر این زندگى فرزندانش را نیز زیر نظر داشت تا در استفاده از نعمتهاى جهان زیاده روى نکنند و پا برهنگان جامعه را از یاد نبرند. او از کسى هدیه نمى پذیرفت بر این سیره اصرار داشت و از شاگردانش مى خواست که به جاى پرداختن به این مسایل به درس و تحقیق روى آورند. این رفتار او تنها به مردم عادى اختصاص نداشت و درباریان و شاهزادگان را نیز نومید مى کرد و از پذیرش هدایایشان سر باز مى زد.[۹]
آثار
او تألیفات فراوانی از خود به جای نهاده است که از آن جمله:
- «حاشیه علی مدارک الاحکام»
- «حاشیه علی المعالم»
- «الفوائد الحائریه»
- «مصابیح الظلام» در شرح مفاتیح الشرایع
- شرح مفاتیح الفقه ملا محسن فیض کاشانى در8جلد.
- رساله الاجتهاد و الاخبار
- رساله اى در جبر و اختیار
- فوائد رجالیه
- تعلیقات بر رجال میرزا محمد استرآبادى
- حاشیه بر مسالک
- رساله اى در حجیت استصحاب و انواع آن.
- رساله اى در اصل برائت[۱۰]
بزرگداشت
در مردادماه 1394کنگره بین‌المللی بزرگداشت آیت‌الله‌العظمی وحید بهبهانی به همت عتبه مقدسه حسینی و مرکز دارالتراث نجف اشرف در کربلای معلی و در صحن حرم مطهر امام حسین(ع) و با حضور عالمانی از حوزه های علمیه قم، نجف اشرف، مشهد، کربلا و همچنین علمایی از برخی کشورهای اسلامی برگزار شد.
در این کنگره شیخ عبدالمهدی کربلایی، تولیت عتبه حسینی، آیت‌الله سید‌هاشم حسینی بوشهری، رئیس حوزه‌های علمیه سراسر کشور ، به تجلیل از شخصیت علمی علامه بهبهانی پرداختند. همچنین علی موجانی، رئیس کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، پیام مدیرکل یونسکو خطاب به کنفرانس جهانی علامه وحید بهبهانی را قرائت کرد. تعداد ۲۸ جلد کتاب شامل مقالات رسیده به کنگره آیت الله بهبهانی و سایر تالیفاتی که مرتبط با این شخصیت بزرگ جهان تشییع بوده نیز در این کنگره رونمایی شد.[۱۱]
وفات
وحید بهبهانی در شوال سال« ۱۲۰۵ق »وفات یافته و در رواق حرم مطهر امام حسین علیه السلام نزدیک قبور شهدای کربلا مدفون شد.[۱۲]
پانویس
- ↑ نوری ، مستدرک الوسائل، ج 3، ص 384؛ زنوزی ، ریاض الجنة، صص 69ـ70.
- ↑ قمی ، فوائد الرضویة، ج 2، صص97و408.
- ↑ بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما: سفرنامه، ج 1، صص 179-128؛ دوانی، آقامحمدباقر بن محمد اکمل اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، صص 256و 272.
- ↑ بهبهانی ، مرآت الاحوال جهان نما: سفرنامه، ج 1، صص 179-128؛ دوانی ، آقامحمدباقر بن محمد اکمل اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، صص 112و 26و272.
- ↑ بنیاد دائرة المعارف اسلامی، دانشنامه جهان اسلام، ج 1، ص 2213.
- ↑ دوانی، آقامحمدباقر بن محمد اکمل اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، صص 169 و 170.
- ↑ آقابزرگ طهرانی ، طبقات اعلام الشیعه، ج2، قسم 1، ص 172، قمی ، فوائد الرضویه ، ج 2، ص 406؛ محمدباقر بهبهانی ، الفوائد الحائریه، صص 19ـ20.
- ↑ مازندرانی حائری ، منتهی المقال فی احوال الرجال، ج 6، ص 177؛ تنکابنی ، قصص العلما، ص 198؛ بهبهانی ،مرآت الاحوال جهان نما: سفرنامه، ج 1، صص 147-146؛ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2، ص60.
- ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج1، صص 283-281.
- ↑ دوانی، آقامحمدباقر بن محمد اکمل اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، صص 169 و 170.
- ↑ کنگره بین‌المللی بزرگداشت آیت‌الله وحید بهبهانی.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۶۰.
منابع
- مهدوی، سید مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
- پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه السلام، گلشن ابرار، ج1، قم: معروف، چاپ سوم، 1385.
- جمعی از نویسندگان، دانشنامه جهان اسلام، ج1،به کوشش غلامعلی حداد عادل، تهران:بنیاد دایره المعارف اسلامی، 1391.