این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
سید نعمت الله جزائری
سید نعمت‌الله جزایری(1050ق_ 1112ق) مشهور به محدث جزایری، فقیه، محدّث و ادیب امامی قرن یازدهم و دوازدهم و سر سلسله خاندان سادات جزایری که نسبشان به امام موسی کاظم (علیه‌السلام) می‌رسد. سید نعمت‌الله را به سرعت قلم و کثرت تألیف وصف کرده‌اند. او از علمای طرازِ اول مسلک اخباری محسوب می‌شود.
زندگینامه
ولادت
سید نعمت‌الله فرزند سيد عبدالله در سال ۱۰۵۰ قمری در روستای صَباغیه از جزایر بصره ، محلی میان دجله و فرات ، به دنیا آمد.[۱]
خاندان
او سرسلسله خاندان سادات جزایری است که سه قرن در منطقه خوزستان ، به ویژه شوشتر، خدمات علمی و دینی ارائه می‌کردند. نسب آنان به عبدالله بن موسی بن جعفر، فرزند امام کاظم (ع)، می‌رسد.[۲]
او چهار فرزند داشت: سيد نور الدين، سيد حبيب الله، سيد محمد شفيع قاضى و سيد جمال الدين.
از اين گروه سيد حبيب الله در كودكى ازدنیا رفت و سيد نور الدين وارث دانش ، حكمت و ادب پدر شد.سید نورالدین از محضر دانشوران سپاهيان سود برده ، پس از رحلت پدر، مقام شيخ الاسلامى شوشتر را به عهده گرفت .
از آنجا كه نسل سيد نعمت الله بيشتر از ناحيه نورالدين بر جاى مانده ، نوادگان مرجع فرزانه شوشتر را (سادات نوريه ) مى نامند.
برخی از فرزندان و نوادگان او در شوشتر ماندند و برخی در هند، نجف و جاهای دیگر ساکن شدند.[۳]
تحصیلات
سید نعمت الله در پنج سالگی به مکتب رفت و قرآن را ختم کرد و قصاید و اشعار بسیاری فراگرفت . سپس به آموختن صرف و نحو همت گماشت و برای ادامه تحصیل به هُوَیزه رفت.سپس به همراه برادرش سید نجم الدین، و عموزاده‌اش سید عزیزالله به شیراز سفر کرد که از مراکز علمی آن روزگار بود و در مدرسه منصوریه ساکن شد.
سید نعمت‌الله نه سال در شیراز اقامت کرد و در این مدت به تکمیل دانش خود در ادبیات، علوم عقلی و نقلی پرداخت. در آنجا زندگی بر او تنگ آمد، به درخواست خانواده‌اش، به زادگاهش بازگشت.
اشتیاق به تحصیل موجب سفر مجدد او به شیراز شد، اما پس از یک ماه، به علت فوت پدرش و آتش گرفتن مدرسه منصوریه، به اصفهان رفت و چهار سال نزد علامه مجلسی به تحصیل حدیث و علوم دینی پرداخت.
میرزا تقی دولت‌آبادی در نزدیکی حمام شیخ بهایی، مدرسه‌ای ساخت و از سید نعمت الله خواست که در آنجا تدریس کند. سید نعمت‌الله هشت سال در این مدرسه به تدریس علوم دینی، تألیف و همکاری با مجلسی در نگارش و تدوین بحارالانوار و مرآة العقول مشغول شد.[۴]
چشمان سید نعمت الله پس از مدتی ضعیف شد و برای شفا و زیارت، از طریق کرمانشاه عازم عتبات عالیات شد و در آنجا با چند تن از عالمان و فقیهان ملاقات کرد. سپس به زادگاهش(روستای صَباغیه از جزایر بصره)، بازگشت و سه ماه در آنجا اقامت کرد. سید نعمت الله در همین زمان نوشتن مقصود الانام فی شرح تهذیب الاحکام ، را آغاز کرد.[۵]
در پی حوادث سیاسی سال ۱۰۷۹ق، مردم جزایر مجبور به نقل مکان به هویزه و دیگر شهرهای مجاور شدند، جزایری، پس از چند ماه اقامت در هویزه، عازم اصفهان شد اما در میانه راه به شوشتر رفت و به درخواست مردم این منطقه در آنجا اقامت کرد. حاکم وقت شوشتر، فتحعلی خان، که از طرف دولت صفوی به حکومت این منطقه گمارده شده بود، در بزرگداشت سید نعمت الله تلاش زیادی نمود و در کنار مسجد جامع برای وی خانه‌ای درنظر گرفت و مسئولیت تمام امور شرعی شوشتر، از جمله تدریس علوم دینی، تولیت مسجد جامع و امامت جمعه و امر به معروف و نهی از منکر، را به او واگذار کرد.[۶]
اساتید
نعمت الله در جزایر بصره، هویزه، شیراز و اصفهان نزد عالمان بسیاری به تحصیل علوم دینی پرداخت.
جزایر
در جزایر نزد این اشخاص علوم دینی را فراگرفت :
- یوسف بن محمد بناء جزایری (متوفی پیش از ۱۰۷۰)، عالم و قاضی.
- محمد بن سلمان / سلیمان جزایری (متوفی بعد از ۱۰۷۰)، فقیه و ادیب.
- حسین بن سبتی حویزی ، مدرّس و ادیب.[۷]
شیراز
استادان و مشایخ سید نعمت الله در شیراز، به گفته خودش، بیست تن بودند که از آن جمله‌اند:
- میرزا ابراهیم فرزند صدرالمتألهین شیرازی (متوفی ۱۰۷۰).
- جعفر بن کمال الدین بحرانی (متوفی ۱۰۹۱).
- صالح بن عبدالکریم کرزکانی بحرانی (متوفی ۱۰۹۸).
- عبدعلی بن جمعه حویزی، مؤلف تفسیر نورالثقلین
- حکيم شاه ابوالولی شيرازی
- سيدهاشم احسايی[۸]
اصفهان
سید نعمت‌الله در اصفهان نزد این استادان به تحصیل علوم دینی پرداخت:
- علامه محمدباقر مجلسی
- محمدباقر بن محمدمؤمن خراسانی معروف به محقق سبزواری
- آقاجمال فرزند آقاحسین خوانساری
- فیض کاشانی
- شیخ حر عاملی
- سيد محمد ميرزا جزايرى
- امير اسماعيل خاتون آبادى
- ميرزا رفيع الدين محمد بن حيدر طباطبايى
- شيخ عماد الدين يزدى
- شيخ على بن شيخ محمد عاملى
- شيخ حسين بن جمال الدين خوانسارى[۹]
شاگردان
شاگردان سید نعمت‌الله جزایری پرشمارند، از جمله آنانند:
- ابوالحسن بن محمد زمان بن عنایت الله تستری [۱۰]
- فتح الله بن علوان کعبی دَوْرَقی
- ابـوالحسن اصفهانی
- عنایت الله بن محمد زمان تستری
- محمد بن علي نجار شوشتری
- محمود بن مير على ميمندى
- قاضى محمد تقى بن قاضى عنايت الله شوشترى
- علی بن حسین جامعی عاملی
- مجدالدین بن قاضی شفیع الدین دزفولی
- محمدهادی بن سید محمد مرعشی تستری
- یعقوب بن ابراهیم بختیاری حویزی
- قاضي نعمت‌الله شوشتری
- سيد محمدشاه شوشتری
- شيخ عوض هويزی
- عبدالحسین بن خواجه کلبعلی گَرگَری شوشتری
- شمس الدین بن صفر جزایری
- ابوالقاسم بن محمد مرعشی شوشتری .[۱۱]
جایگاه
جایگاه علمی
مسلک جزایری در استنباط احکام نه اصولی بوده نه اخباری صرف، بلکه او میانه‌رو بوده است.[۱۲] اگرچه با توجه به دروس آموخته و مشايخ او پذيرفتنی است که وی دارای شخصيتی چند وجهی و در ساحات متفاوت باشد. بی‌گمان جزايری بيش از هر علمی، به دانش فقه و اصول شناخته می‌شود اما زمينه‌های ديگر دانش وی را می‌توان در بازخوانی آراء او در آثارش به دست آورد.
جزايري با اعتقاد به وجود ظاهر و باطنی برای قرآن کريم، تفسير به رأی آيات الهی را نکوهيده، مهم‌ترين شاخصۀ قابل توجه در انديشۀ جزايری هماهنگ‌سازی آراء و عقايد گوناگون در سازۀ خبر است که در آثار مختلف او اين شيوۀ هماهنگ‌سازی مشاهده می‌شود. در حوزه کلام جزايری به عنوان عالمی امامی با کلام اسلامی آشنايی تمام دارد.
وی در آثار گوناگون با تبيين آراء فرقه‌های کلامی، مخصوصاً معتزله و اشاعره به بيان انديشۀ امامی پرداخته است.تلاش وی در همسوسازی، تطبيق و ايجاد هماهنگی ميان فلسفه و روايات معصومين(ع) است.[۱۳]
جایگاه اجتماعی
او در شوشتر مسجدها و مدرسه هاى دينى فراوان ایجاد کرد و به تربیت مشتاقان علوم اهل بيت عليه السلام پرداخت . آن بزرگمرد علاوه بر اقامه نماز جماعت و ارشاد مردم در مسجد جامع ، در خيابانها به راه مى افتاد و اصناف و پيشه وران را با آداب اسلامى آشنا مى ساخت . اندک اندک دانشورانى توانا به جامعه عرضه كرد.
او كه اينك مرجع دينى اهالى خوزستان و جنوب عراق به شمار مى آمد در پى هدايت مردم و از ميان برداشتن دشمنى قبيله ها تلاش فراوان كرده ، اطلاعيه هاى گوناگونى با مهرهاى ويژه خويش ، كه به عبارتهاى (و ان تعدوا نعمه الله لاتحصوها) و (الواثق بالله نعمه الله ) آراسته بود، به دور و نزديك مى فرستاد.
سید نعمت‌الله با عالمان و نیز حاکمان مناسبات خوبی داشت. او را، به سبب همنشینی زیاد با سلاطین، نکوهش کرده‌اند.[۱۴]
آثار
سيد نعمت الله جزايرى كتابهاى گرانبهايى كه فراتر از 55 عنوان است ، از خود به يادگار نهاد.
نام برخى از آنها به شرح زیر است :
- الانوار النعمانيه فى بيان معرفه النشاه الانسانيه
- انيس الفريد فى شرح التوحيد
- نورالأنوار في شرح الصحیفة السجادیة
- قصص الأنبیاء
- أحوال الإمام المنتظر (ع)
- نور البراهین
- تحفه الاسرار فى الجميع بين الاخبار
- الجواهر الغوالى فى شرح عوالى اللثالى
- رياض الابرار فى مناقب الائمه الاطهار (ع)
- زهر الربيع
- الغايه القصوى
- عقود المرجان فى تفسير القرآن
- مشكلات المسائل
- منبع الحياه فى اعتبار قول المجتهدين من الاموات
- نوادر الاخبار
- النور المبين فى قصص الانبياء و المرسلين
- هديه المبين
- تحفه الراغبين
و ده ها اثر ديگرى كه به صورت حاشيه و شرح نوشته شده است . [۱۵]
بزرگداشت‌ها
در اسفندماه سال ۱۳۹۱ کنگره دو روزه سید نعمت‌الله جزایری با حضور سید محمد حسینی وزیر ارشاد دولت دهم در شهر شوشتر برگزار شد. [۱۶]
در این مراسم که در آن سید محمدعلی موسوی جزایری امام جمعه اهواز و از نوادگان سید نعمت‌الله جزایری نیز حضور داشت، از تمبر یادبود سید نعمت‌الله جزایری و کتاب زندگینامه او رونمایی شد.
همچنین حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به کنگره بزرگداشت علامه سید نعمت الله جزایری با تجلیل از مقام علمی و ادبی این عالم بزرگوار، بر تبحر و احاطه ی ایشان بر احادیث شیعی با نگاه دقیق فقهی تاکید کردند و نوشتند که تجلیل از مرحوم سید نعمت الله جزایری در واقع تجلیل از علم و معارف الهیّه است. [۱۷]
وفات
سید نعمت‌الله در ۱111قمری برای زیارت به مشهد رفت و در راه بازگشت به شوشتر، در خرم آباد بیمار شد و در پلدختر درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد. وفات وی را در روز جمعه ۲۳ شوال 1112قمری ذکر کرده‌اند.[۱۸]
پانویس
- ↑ جزایری، کشف الاسرار، ج۱، ص۱۵؛ جزایری، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۳۰۲.
- ↑ جزایری، تذکره شوشتر، ص۷۵؛ اعرجی، مناهل الضرب، صص 499-498.
- ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص427.
- ↑ جزایری، الاجازة الکبیرة، ص۷۳؛ شوشتری، تحفة العالم، ص۱۰۰؛ بهشتی، اخباریگری، ص۱۵۲.
- ↑ جزایری، الانوار النعمانیه، ج۴، صص318-313.
- ↑ جزایری، تذکره شوشتر، صص۷۳و۷۴؛ شوشتری، تحفة العالم، ص101.
- ↑ جزایری، الاجازة الکبیره، ص۷۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص232-211.
- ↑ جزایری، كشف الاسرار فى شرح الاستبصار، ج 1، ص 58.
- ↑ شوشتری، تحفه العالم ، ص 55.
- ↑ جزایری، تذکره شوشتر، ص۱۵۷؛ جزایری، الاجازة الکبیرة، ص۱۲۳؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص۲۵۲ـ۲۵۳.
- ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9، ص1027.
- ↑ خوانساری، روضات‌الجنات، ج۸، ص۱۵۰؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص۳۳۰ـ ۳۳۲؛ جزایری، کشف الاسرار، ج۱، صص۳۹ـ۴۰.
- ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 9 ص1027.
- ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص ۴۲۳.
- ↑ جزایری، کشف الاسرار، صص 106 - 238.
- ↑ کنگره بزرگداشت علامه سیدنعمت‌الله جزایری
- ↑ پیام رهبر معظم انقلاب به کنگره بزرگداشت علّامه سیّد نعمت‌الله جزایری
- ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص42۶.
منابع
- پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، قم: معروف، چاپ سوم، 1385.
- مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر ن‍ظر کاظم م‍وس‍وی‌ب‍ج‍ن‍وردی، ج9، ت‍ه‍ران: مرکز دائ‍ره‌ال‍م‍ع‍ارف بزرگ اسلامی، 1385.