این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
میر محمدباقر خاتون آبادی اصفهانی
این نوشتار نیازمند جعبهٔ اطلاعات است. ممکن است بخواهید با افزودن یک جعبهٔ اطلاعات، به استانداردسازی نمایش موضوع کمک کنید. |
میر سید محمّد باقر (۱۰۷۰_۱۱۲۷ ق)، فرزند میر محمّد اسماعیل بن میر محمد باقر حسینی خاتون آبادی عالم، فاضل، فقیه، محقق و ادیب مدقّق، از علمای قرن دوازدهم هجری است. در سال «۱۱۲۴ق» نیز او را به سمت «رئیس العلماء» ، معروف به «علاّمة العلماء» [۱]و منصب «ملّاباشی» منصوب نمود.
زندگی نامه
ولادت
وی در سال «۱۰۷۰ق» در اصفهان متولّد شد.
خاندان
جد اعلای وی میر عمادالدین محمد، عالم عصر شاه عباس اول و بانی مدرسه ای در خاتون آباد، در اثر حادثه طاعون اصفهان به خاتون آباد می رود و آنجا ساکن می شود و هم آنجا در سال 1039ق وفات یافته و در دامنه کوه گورت نزدیک قریه خاتون آباد دفن می شود. از این رو فرزندان وی به سادات خاتون آبادی مشهور می گردند. نسب این خاندان به امام زین العابدین(علیه السلام) می رسد .[۲]
فرزندان
از او دو فرزند دانشمند به یادگار مانده است:
سید اسماعیل
سید محمد
اساتید
نزد جمعی از علمای اصفهان از جمله
- پدر دانشمندش
شاگردان
وی شاگردان بسیاری تربیت نموده است از جمله:
- سیّد نورالدّین بن سیّد نعمت اللَّه جزائری.
- فرزندش سیّد محمّد.[۳]
جایگاه علمی
درباره مقامات علمی و حسن تقریر و بیان او از قول حکیم و متکلم نامی ملا اسماعیل خواجویی نقل شده است که از زمان ادریس نبی تا زمان ما، هیچ کس پا به عرصه وجود نگذاشته است که تقریرش از میر محمدباقر برتر و زیباتر باشد. [۴]
در اهمیت و موقعیت علمی او گفته شده که: وی از دو جهت جلالت و عظمتی کسب کرد که برای دیگر عالمان به دست نیامد. یکی از جهت مهارت او در تدریس و بویژه تقریر درس بود. به طوری که مولا اسماعیل خواجویی می گفت که از زمان درس ادریس نبی (علیه السلام) تاکنون در تقریر کسی چون او نیامده است. دوم آنکه او تا اندازه ای نزد شاه سلطان حسین اعتبار یافت که اساسا قابل تصور نیست آن گونه که وزیر اعظم جز به امر وی جرأت کشیدن نطق نداشت.[۵]
خاتون آبادی می نویسد:
«در اواخر ماه ربیع الثانی » 1124 (نواب اشرف ) مقرر فرمودند که عالی حضرت مجتهد الزمانی امیر محمدباقر (اسلمه الله) رئیس برکل علما و اشراف و عظما باشند و در مجلس همایون هیچ کس را یارای تقدم بر آن مجتهدالزمان نباشد در نشستن و ایستادن و حاصل آن که در هر باب هیچ کس از صدور و علما و سادات بر مشارالیه تقدم نکند و امرا را مقرر که به تهنیت مشارالیه رفته در اعزار و احترام آن عالمه عصر دقیقه ای فوت و فرو گذاشت نکنند « .[۶]
منابع هم عصر او نیز موقعیت علمی او را تمجید کرده اند. چنانکه عظمت علمی او مورد تأیید معاصرانش بود.[۷]
آثار و فعالیت ها
آثار
کتب زیر از تألیفات اوست:
۱. «آثار علوی» یا «کائنات جوّ»، که نسخه ای از آن در کتابخانه دانشگاه لُس آنجِلِس آمریکا وجود دارد. [۸]
۲ . «آداب دعا» به فارسی، که نسخه های آن در کتابخانه های دانشگاه تهران، ملک و دانشکده الهیات دانشگاه تهران موجود است. [۹]
۳. «رساله در آب نیسان و قمر در عقرب» [که نسخه ای از آن به شماره ۱۲۶۶ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و نسخه ای دیگر در مدرسه عالی شهید مطهری (سپهسالار سابق) موجود است.][۱۰]
۴ . «ترجمه بلدالامین» موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.[۱۱]
۵ . «ترجمه اناجیل اربعه»
۶. «ترجمه عهدنامه مالک اشتر» که نسخه هایی از آن در کتابخانه های مرکزی دانشگاه تهران، ملّی ملک و ملّی ایران موجود است.[۱۲]
۷. «ترجمه عیون الحساب» تألیف ملّا محمّد باقر یزدی، [موجود به شماره ۲۱۳۰ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی] [۱۳]
۸ .«ترجمه فقه الرضا علیه السلام» موجود در کتابخانه مدرسه فیضیّه قم. [۱۴]
۹ .«ترجمه مشکول» تألیف حاج بابا بن محمّد صالح قزوینی، موجود در کتابخانه آیت اللَّه مرعشی نجفی [۱۵]
۱۰.«ترجمه و شرح مجمع البیان»
۱۱. «سوره هایی که در فرایض خوانده می شود» موجود در کتابخانه آیت اللَّه مرعشی نجفی [۱۶]
۱۲.«تعقیبات نماز» که در کتابخانه آیت اللَّه مرعشی موجود است.[۱۷]
۱۳.«صیغ عقود نکاح»، موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانه ملّی ملک.[۱۸]
۱۴. «لیلیّه» ترجمه از کتاب شیخ صفی الدّین اردبیلی که در کتابخانه نگارنده موجود است.[۱۹]
۱۵.«ترجمه مکارم الاخلاق» موجود در کتابخانه دکتر اصغر مهدوی در تهران[۲۰]
۱۶.«نوروزیّه» به فارسی، موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانه شخصی سیّد ناصر میبدی کرمانشاهی در مشهد مقدّس و کتابخانه خاندان میبدی در کرمانشاه[۲۱][به منابع مندرج پاورقی نیز رجوع شود.[۲۲]
فعالیت ها
سید محمدباقر خاتون آبادی پس از تحصیل خود عالمی جامع و فقیهی کامل گردیدتا جایی که مورد توجّه و عنایت شاه سلطان حسین صفوی قرار گرفته و به دستور او برخی از کتاب ها را از عربی به فارسی ترجمه کرد و پس از احداث مدرسه چهارباغ او را مأمور تدریس در آن مدرسه نمود.
از پدرش و علامه مجلسی و فاضل سراب نقل حديث ميكند. وی پس از مجلسی و فاضل سراب پدرش نیز مقام امامت و مدرسی مسجد جامع عباسی را بر عهده داشت )خاتونآبادي، بیتا، ج1 ،ص6 ) و از این طریق تأثیر زیادی در تعلیم و تربیت افراد می نمود.[۲۳]
در سال «۱۱۲۷ق» ناگهان بهای گندم و آرد در اصفهان بالا رفت و عدّه ای از فتنه جویان آن را به میر محمّد باقر خاتون آبادی نسبت دادند و عوام النّاس را تحریک کردند و خانه او را به آتش کشیدند. جمعی از جزائریه نیز که مأمور حفاظت خانه او بودند به خانه او ریخته و به ضرب و شتم ساکنان منزل و غارت اثاثیه آن پرداختند، در حالی که شاه سلطان حسین به این بی احترامی اعتنایی نکرد و مورد پیگیری قرار نداد.
وفات
در سال ۱۱۲۷ق خاتون آبادی که به بیماری ذات الرّیه مبتلا بود، بر اثر این حوادث بیماریش شدت گرفت. در سه شنبه ۶ ربیع الاوّل ۱۱۲۷ق وفات یافته و در تخت فولاد در مدرسه ای که پدرش میر محمّد اسماعیل ساخته بود و اکنون به تکیه خاتون آبادی ها معروف است مدفون گردید.[۲۴]
[برخی می نویسند که او را زهر داده و شهید کردند و این مادّه تاریخ برای این واقعه سروده شده است:«آمد «جگر» از «شهید ثالث» بیرون ۱۳۵۰-۲۲۳=۱۱۲۷][۲۵] [۲۶]
پانویس
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج2، ص۱۳۲.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج2، صص135-140.
- ↑ مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج۱، صص ۳۰۸ و ۳۰۹.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج2، ص۱۳۲.
- ↑ عقیلی، تخت فولاد، ص73 ؛ قزوینی، تتمیم امل الامل، صص78 -77 .
- ↑ خاتون آبادی، وقایع السنین و الاعوام ،ص566.
- ↑ مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد، دانشنامه تخت فولاد، ج2، ص۱۳۸.
- ↑ نسخه های خطی، ج ۱۱ و ۱۲، ص۱؛ فهرست دانشگاه تهران، ج۶، ص۲۷۱۶.
- ↑ زندگینامه علّامه مجلسی، ج۱، ص۳۲۶؛ فهرست الهیات دانشگاه تهران، ص۱.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ج۱۹، ص۱۳؛ فهرست سپهسالار، ج۱، ص۱۸۴۴.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ج۲۶، صص ۱۹۲ و ۱۹۳؛ فهرست مرکزی دانشگاه تهران، ج۱۰، ص۱۶۶۳.
- ↑ فهرست ملک، ج۲، ص۱۳؛ فهرست ملّی ایران، ج۶، ص۱۳۹؛ فهرست مرکزی دانشگاه تهران، ج۷ ص۲۷۱۶.
- ↑ فهرست مجلس، ج۶، ص۱۰۷.
- ↑ فهرست فیضیّه (استادی)، ج۲، ص۲۵.
- ↑ جعفریان، ترجمه اناجیل اربعه: مقدمه، ص ۴۳ -۴۴.
- ↑ جعفریان، ترجمه اناجیل اربعه: مقدمه، ص۵۲.
- ↑ فهرست مرعشی، ج۲، ص۲۵۴.
- ↑ فهرست مشکات، ج۳، ص۲۶۱۷؛ فهرست ملک، ج۶، ص۸۱.
- ↑ زندگینامه علّامه مجلسی، ج۱، ص۳۲۷.
- ↑ ادبیات فارسی استوری، ج۲، ص۷۷۳؛ تهرانی، الذریعه، ج۲۲، ص۱۴۷.
- ↑ فهرست مرکزی دانشگاه تهران، ج۶، ص۲۷۱۶؛ فهرست شخصی میبدی، ج۱، ص ۳۸ - ۳۹؛ فهرست خاندان میبدی، ص۱۴۹.
- ↑ مهدوی، رجال اصفهان یا تذکره القبور، ص۱۰۴؛ همو، سیری در تاریخ تخت فولاد، ص۱۱۴، قزوینی، تتمیم امل الآمل، صص ۷۷ - ۷۸؛ خاندان شیخ الاسلام اصفهان، صص ۴۱ - ۴۲؛ تهرانی، الکواکب المنتشره، ص۸۷؛ آزاد کشمیری، نجوم السماء، ص۲۷۵؛ دوانی، مفاخر اسلام، ج۸، ص۵۳۳؛ حزین، تاریخ و تذکره حزین، صص ۲۰۹ - ۳۶۰؛ علّامه مجلسی بزرگ مرد علم و دین، ص۲۳۷؛ حسینی، تراجم الرّجال، ج۲، صص ۵۹۲ - ۵۹۹؛ علّامه مجلسی (طارمی)، صص ۲۵۷-۲۵۳؛ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۱، ص۱۱۲؛ جابری انصاری، تاریخ اصفهان (تکایا و مقابر)، ص ۴۳۵ - ۴۳۶.
- ↑ خاتون آبادی، اغصان الطیبه، ج۱ ، ص۶.
- ↑ خاتون آبادی، وقایع السّنین و الاعوام، صص ۵۶۹-۵۵۲.
- ↑ قمی، منتهی الآمال، ص۶۷۷؛ امینی، شهیدان راه فضیلت، صص ۳۶۲ -۳۶۳؛ مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان: گلدسته ، ص55-57.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۵.
منابع
- مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان : گلدسته ،۱۳۸۴ش.
- مهدوی، ، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
- عقیلی، احمد، تخت فولاد اصفهان، زیرنظر اصغر منتظر القائم؛ با همکاری مجموعه تاریخی فرهنگی و مذهبی تخت فولاد (دانشنامه تخت فولاد اصفهان)، چاپ دوم، اصفهان، کانون پژوهش، 1385.
- مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج2، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.