حسن فرمان آرا

اطلاعات فردی و علمی
نام کامل	حسن فرمان آرا
شهرت	رافت الملک
تاریخ وفات	۱۳۵۸ قمری
مدفن	تکیه مادر شاهزاده
اساتید	حاجی آخوند، آقا سید علی خدا
آثار	خط آیةالکرسی با رقم «کتبه العبد الاقل حسن بن میرزا اسداللَّه خان اصفهانی 132۱، چند نمونه از اشعار او در کتاب کارنامه خاندان قائنی ، و..
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	فعال سیاسی
اجتماعی	شاعر، خطاط، و...

میرزا حسن فرمان آرا معروف به رأفت الملک ،ادیب شاعر خطاط اصفهانی بود. او فرزند میرزا اسداللّه خان و نواده ابراهیم خان بلوچ است.

زندگی نامه

خاندان

حسن فرمان آرا فرزند میرزا اسداللّه خان و نواده ابراهیم خان بلوچ است. ابراهیم خان سرکردة قشون نادرشاه افشار و مأمور تعقیب اشرف افغان، هنگام فرار به طرف زرقان فارس بوده است. با کشتن اشرف و فرستادن سر او به درگاه نادر، مورد ملاطفت او قرار گرفت و به سردارى بلوچستان منصوب شد. اولاد او نیز بعدها همین منصب را عهده دار بوده اند.

پدرش نیز میرزا اسداللّه خان از شعراء و خوشنویسان اصفهان در قرن چهاردهم هجری بود. وی مردی بخشنده بود که در صحن تکیه مادرشاهزاده مدفون است.

تحصیلات

در ده سالگی پدر خود را از دست داد و تحت کفالت برادرش میرزا محمد علی خان مشغول تحصیل شد. مقدمات عربی را نزد حاجی آخوند که یکی از فضلا و علمای عصر خود و مورد توجه عموم حجج اسلام بلکه تمام اعیان و اشراف و اهالی شهر بود آموخت.

حاجی آخوند در اخلاق و صفات حمیده و روش زندگانی و معاشرت با نوع و طی کردن اوقات خود میانه جامعه و توده، نظیر نداشت، بلکه به حدی مورد توجه عامه بود که او را هیچ وقت، آسوده نمی گذاشتند. میرزا حسن خان سپس جهت امرار معاش مشغول کار شد و در اصفهان و تهران و رشت به کارهای دولتی پرداخت.

در دوران اقامت در رشت به مدت دو سال از محضر آقا سید علی خدا که از علمای معمر و گوشه نشین بوده و قبلا در اصفهان مدرسه صدر تحصیل حکمت نموده و با پدر میرزا حسن خان دوستی کامل داشته بهره برد.

وی در زمان احمدشاه قاجار به لقب «رأفت الملک» ملقب شد. اما در زمان رضاشاه و پس از تصویب قانون لغو القاب دولتی، شهرت خود را به «فرمان آرا» تغییر داد.

آثار و فعالیت ها

آثار

وی خطوط مختلف خصوصا خط نسخ را خوش می نوشت.

نمونه ای از خط او (آیةالکرسی) با رقم «کتبه العبد الاقل حسن بن میرزا اسداللَّه خان اصفهانی 1321» موجود است.

همچنین نسخه ای از قرآن کریم نزد فرزندش ابراهیم فرمان آرا موجود است.

همچنین چند نمونه از اشعار فرمان آرا در کتاب «کارنامه خاندان قائنی» ذکر شده است.

این ابیات از اوست:

گر سوخت به دور رخ معشوق عجب نیست

از دوری او عادت پروانه گرفتم

فعالیت ها

فرمان آرا پس از وفات آقا سید علی خدا و شروع انقلاب مشروطه به فعالیت و همراهی با مشروطه خواهان پرداخت و در رشت کتابخانه و قرائتخانه ای نیز دایر نموده و به انجام وظایف ملی پرداخت. پس از حمله روس ها به اصفهان آمد و به ریاست مالیه گلپایگان و کمره و خوانسار رسید.

وی مدت 15 سال سمت منشی باشی کنسول گری انگلیس را در اصفهان برعهده داشت. پس از جنگ جهانی و ورود آلمان ها به اصفهان وی نیز متواری شد و پس از بازگشت دوباره به اصفهان به ریاست دفتر شهرداری منصوب شده و سپس در فرمانداری مشغول به کار شد.

میرزا حسن خان مردی فاضل، خوش بیان، گشاده دست و به حسن سلوک مشهور و خانه اش همواره مجمع شعرا و نویسندگان و اهل ذوق و ادب بود.او از اعضای انجمن ادبی شیدا بوده و چند نمونه از اشعارش در دوره اول «مجله دانشکده» به چاپ رسیده است. خود نیز انجمنی به نام انجمن محبت را تأسیس کرد.

وفات

وی در دوم ذی القعده 1358ق درگذشت و در یکی از اطاق های شمالی تکیه‌ی مادر شاهزاده دفن شد. بر سنگ نوشته مزارش چنین است:

حسن بن اسداللّه چو رفت		با ولای اسداللّه ز جهان
هاتفی گفت که فرمان آرا		رفت از دار فنا سوی جنان
کرد بیرون سر از جنّت و گفت		پی تاریخ وفات: «الغفران»

منابع

• قاسمی، رحیم، گلشن اهل سلوک، ناشر: کانون پژوهش؛ مجموعه فرهنگی مذهبی تخت فولاد، چاپ دوم 1387.
• مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶.
• مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج2، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، 1389.