این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما
محمدتقی بن علینقی ادیب طوسی اصفهانی
میرزا محمد تقی ادیب طوسی بن میرزا علینقی ملاباشی، نویسنده و روزنامه نگار،در اصفهان متولّد شد.[۱]
معرفی
میرزا محمدتقی ادیب خراسانی، فرزند میرزا علی نقی ملا باشی، از روزنامه نگاران و سخنوران برجسته عصر مشروطه به شمار میرود. [۲]وی فردی ادیب ودانشمند بود واز آنجا که کمتر با مردم معاشرت میکرد، بیشتر نزد خواص شهرت داشت تا عوام.[۳] شاید به همین دلیل از زندگی خصوصی ادیب اطلاع چندانی در دست نیست .می دانیم که اهل طوس بود ودر اصفهان میزیست، اما تاریخ و محل تولد، میزان تحصیلات وچگونگی مهاجرت وی وخانوادهاش به اصفهان بر ما روشن نیست.
کودکی و نوجوانی
میرزامحمدتقی پس از دوران کودکی تحت تربیت پدرش قرار گرفت و بعد از آن به فراگیری علوم زمانه پرداخت.
اساتید
از اساتید وی، بجز عالم ادیب محقّق، مرحوم میرزا یحیی مدرس مستوفی بیدآبادی اطلاع دیگری نداریم.
آثار و فعالیت‌ها
ادیب پس از انقلاب مشروطه به روزنامه نگاری روی آورد واز سال 1327ق نوشته های وی در روزنامة «زاینده رود» به مدیریت معین الاسلام خوانساری به چاپ میرسید.[۴] چندی بعد نیز مدیر مسؤول این روزنامه شد.[۵]شایان ذکر است که روزنامة زاینده رود در اصفهان انتشار مییافت و از هواداران حزب دموکرات مجلس دوم شورای ملی بود. در همان اوان، در «انجمن بلدیه اصفهان» که میرزا مهدی خان کلانتر ریاست آن را عهدهدار بود، [۶]عضویت داشت و پیوسته در جلسههای آن حاضر میشد.[۷]
شایان ذکر است که بلدیه ادارهای مهم بود که رسیدگی به همه امور شهری، مانند پاکیزگی ،توسعه وساخت خیابانها، بنای مدارس و بیمارستانها، حفاظت آثار تاریخی، نرخگذاری اجناس وغیره را برعهده داشت .[۸] افزون بر این، در سال 1328ق ادیب برای نمایندگی «انجمن ولایتی اصفهان» کاندید شد، اما بدان راه نیافت.[۹]
چنانکه گذشت ادیب سخنوری زبر دست بود؛ به طوری که وی پس از اتمام حجت روسیه به دولت ایران برای اخراج مورگان شوستر که مخالفت گستردة مردم، از جمله علمایی چون آخوند خراسانی را بر انگیخت خطابة پرشوری در حمایت از مشروطه در چهلستون اصفهان ایراد کرد و مردم را منقلب ساخت؛ به گونهای که پس از پایان سخنان وی صدای « یا مرگ یا استقلال» از حاضران برخاست.[۱۰]
در سی ام اسفند 1299ش، ادیب نخستین شماره از روزنامه صبح امید را در اصفهان منتشر کرد. این روزنامه در چهار صفحه به قطع بزرگ منتشر شد. طرز انتشار آن ابتدا هفتگی بود، ولی پس از مدتی به طور غیر مرتب انتشار یافته است. روش این روزنامه سیاسی، اجتماعی، علمی، تاریخی، ادبی و اخلاقی بود و بیشتر مطالب آن را ادیب خود مینوشت. از این رو، روزنامه مزبور تا حد زیادی نمایانگر آراء وعقاید وی است. در روزنامه صبح امید، ادیب از کارکرد کابینههای پس از کودتای 1299ش انتقاد کرد و به نادیده انگاشتن قانون اساسی که هرج ومرج و اختلال در اداره امور کشور را موجب می شد، اعتراض مینمود.[۱۱]
ادیب نفوذ عناصر مشروطه وقانون شکن را در دولت، موجب عقب ماندگی و پس رفت کشور میدانست. همچنین به حکومت نظامی، حبس، تبعید وآزار روزنامه نگاران و سانسور مطبوعات اعتراض داشت.[۱۲] او پس از سقوط کابینة کودتا، مردم را به تلاش برای ایفای وظایف ملی خود و یاری دولت جدید فراخواند و بهبود اوضاع کشور را منوط به همکاری تمام مردم دانست. در آستانه انتخابات مجلس پنجم شورای ملی نیز ادیب از مردم اصفهان خواست که نمایندگانی آزادی خواه و آشنا به قانون بر گزینند علاوه بر این، ادیب با افرادی که ایجاد مدارس نوین را خلاف دین می دانستند، به مخالفت برخاست و بر ضرورت کسب علم و دانش نوین برای همه تأکید نمود و بیسوادی مردم را زمینه‌ساز قدرتیابی مستبدان دانست. [۱۳]وی در این باره نوشت:
«ضدیت با علوم ومعارف صحیحه به حکم دین، محاربه وضدیت با دین است وکسانی که ما ایرانیان را مانع کسب علوم شده و به قهقری سیر دادند، آنها علت العلل بدبختی ما محسوب هستند». [۱۴]
از دیدگاه ادیب، به ویژه تحصیل زنان ودختران ضروری بود. وی براین باور بود که آنان تا علم نیاموزند، نمیتوانند وظایف خود را در خانواده وجامعه به خوبی انجام دهند.[۱۵] صرف نظر از نوشتههای ادیب در روزنامههای یاد شده، از آثار احتمالی دیگر وی اطلاعاتی در دست نیست.
ادیب در روزنامهاش کمال متانت و ادب نگارش و اخلاق اجتماعی و حرمت بزرگان و اشخاص را دارد، درحالی که بهترین و کوبنده ترین ایرادهای اساسی را نیز متوجه دولت و جوامع میکند. از برجسته ترین ویژگیهای این روزنامه که آن را از جراید دیگر تمیز میدهد، قلم ساده و روان و در عین حال ادیبانة آن است.
وی پس از وقوع انقلاب مشروطیت، در روزنامه «زاینده رود» به مدیریت «معین الاسلام خوانساری» به نوشتن مقاله پرداخت و چندی بعد مدیر آن روزنامه شد. و خود او بالاخره در اسفند 1299ش روزنامه «صبح امید» را منتشر کرد که تا سال 1305ش به چاپ می رسید. روزنامه صبح امید پس از مدتی انتشار با تعطیلی مواجه شد و مجدداً در شوال 1345ق / بهمن 1305ش منتشر گردید و به طور غیر منظم دوباره انتشار یافت، ولی طلوع مجدد آن دوامی نکرد و تعطیل شد.[۱۶]
فعالیت‌ها
از دیگر فعالیتهای ادیب، کار در مدارس جدید بود که مدتی مدیریت مدرسه معرفت را به عهده داشت و مدتی نیز جزو هیأت اداره کننده مدرسه ایمانیه در اصفهان بود.[۱۷]
وفات
ادیب طوسی در روز سه شنبه 13 اردیبهشت 1322ش / سه شنبه 29 ربیع الثّانی 1362ق وفات یافته و در تکیه بروجردی در تخت فولاد مدفون شد.[۱۸]پیکر وی در جانب جنوب غربی تکیه درکوشکی (بروجردی ) به خاک سپرده شد.
پانویس
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ج2، ص142.
- ↑ مهدوى، سيرى در تاريخ تخت فولاد اصفهان، ص88
- ↑ صدر هاشــمى، تاريــخ جرائد و مجلات ايران، ج4 و ج3، ص99
- ↑ صدر هاشــمى، تاريــخ جرائد و مجلات ايران، ج2 ، ص101
- ↑ قاســمى، راهنماى مطبوعات ايران عصر قاجار، ص148
- ↑ كهــن،تاريخ سانســور در مطبوعات ايران، ج2 ،ص515؛ آفــارى، ص354-3
- ↑ روزنامه زاينده رود، س2، ش35 ،ص4؛ س3 ،ش4 ،ص1و4 .
- ↑ همــان، س2 ،ش34 ،ص6
- ↑ همــان، س 2 ،ش34 ،ص3-2 ،ش 39 ،ص4
- ↑ صدر هاشمى، تاريــخ جرائد و مجلات ايران، ج 2، ص101102 .
- ↑ روزنامه صبــح اميد، س1، .( 3-1ص، 2ش/2 س ؛2-1ص، 12ش
- ↑ همان، س2، ش2 ،ص2 .
- ↑ همان، س1، ش21 ،ص ا؛ ش 31 ،ص1
- ↑ همــان، س1 ،ش21 ،ص1
- ↑ همان، س1 ،ش21 ،ص2؛ ش 22 ،ص4
- ↑ صدر هاشمي، تاريــخ جرائد و مجلات ايران،ج4و3 ،ص101
- ↑ ايمانيه، تاريــخ فرهنگ اصفهان، اصفهان ،ص166
- ↑ تاریخ جراید و مجلات ایران، ج2، صص 101 و 102؛ سیری در تاریخ تخت فولاد، ص88؛ بوستان فضیلت، صص 358-355.
منبع
- مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان،1386.
- مجموعه فرهنگی و مذهبی تخت فولاد: زيرنظر اصغر منتظرالقائم، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ج۱، اصفهان: سازمان فرهنگی تفريحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۹.