این دانشنامه در حال تصحیح و تکمیل می باشد. از این رو محتوای آن قابل ارجاع نیست. پیشنهاد عناوین - ارتباط با ما

تفاوت میان نسخه‌های «سید نعمت‌ الله جزائری»

از دانشنامه حوزه علمیه اصفهان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱۰ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
'''سید نعمت‌الله جزایری''' (۱۰۵۰-۱۱۱۲ق) مشهور به '''محدث جزایری'''، از علمای شیعی قرن یازدهم و دوازدهم و سرسلسله خاندان سادات جزایری است که نسبش به امام کاظم(ع) می‌رسد. سید نعمت‌الله را به سرعت قلم و کثرت تألیفات وصف کرده‌اند. او از علمای طرازِ اول مسلک اخباری محسوب می‌شود.
'''سید نعمت‌الله جزایری'''(1050ق_ 1112ق) مشهور به '''محدث جزایری'''، فقیه‌، محدّث‌ و ادیب‌ امامی‌ قرن‌ یازدهم‌ و دوازدهم‌ و سر سلسله خاندان سادات جزایری که نسبشان به امام موسی کاظم (علیه‌السلام‌) می‌رسد. سید نعمت‌الله را به سرعت قلم و کثرت تألیف وصف کرده‌اند. او از علمای طرازِ اول مسلک اخباری محسوب می‌شود.


==زندگی‌نامه==


==ولادت و خاندان==
===ولادت===
سید نعمت الله جزایری سرسلسله خاندان سادات جزایری است که سه قرن در منطقه خوزستان ، به ویژه شوشتر، خدمات علمی و دینی ارائه می‌کردند.<ref>اعتمادالسلطنه، مرآة‌البلدان، ۱۳۶۷ـ۱۳۶۸ش.، ج۱، ص۷۰۳ـ ۷۰۵؛ جزایری، ۱۳۹۷، ج۱، ص۲۲.</ref> نسب آنان به عبدالله بن موسی بن جعفر، فرزند امام کاظم (ع)، می‌رسد.<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۷۵؛ اعرجی، مناهل الضرب، ۱۳۷۷ش، ص۴۹۸ـ ۴۹۹.</ref> به نوشته سید نعمت‌الله او در ۱۰۵۰ در روستای صَباغیه از جزایر بصره ، محلی میان دجله و فرات ، به دنیا آمد.<ref>جزایری، کشف الاسرار، ۱۴۰۸ق، ج۱، مقدمه موسوی جزائری، ص۱۵؛ جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۰۲.</ref>
سید نعمت‌الله فرزند سيد عبدالله در سال ۱۰۵۰ قمری در روستای صَباغیه از جزایر بصره ، محلی میان دجله و فرات ، به دنیا آمد.<ref>جزایری، کشف الاسرار، ج۱، ص۱۵؛ جزایری، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۳۰۲.</ref>  


بزرگ‌ترین فرزندِ پسرِ او، سید نورالدین بود که نسبت بیشتر سادات جزایری به وی می‌رسد، از این رو آنان به سادات نوریه نیز مشهورند.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ص۳۵۵.</ref> برخی از فرزندان و نوادگان او در شوشتر ماندند و برخی در هند، نجف و جاهای دیگر ساکن شدند.
===خاندان===
او سرسلسله خاندان سادات جزایری است که سه قرن در منطقه خوزستان ، به ویژه شوشتر، خدمات علمی و دینی ارائه می‌کردند. نسب آنان به عبدالله بن موسی بن جعفر، فرزند امام کاظم (ع)، می‌رسد.<ref>جزایری، تذکره شوشتر، ص۷۵؛ اعرجی، مناهل الضرب، صص 499-498.</ref>


<br />
او چهار فرزند داشت: سيد نور الدين، سيد حبيب الله، سيد محمد شفيع قاضى و سيد جمال الدين.
 
از اين گروه سيد حبيب الله در كودكى ازدنیا رفت و سيد نور الدين وارث دانش ، حكمت و ادب پدر شد.سید  نورالدین از محضر دانشوران سپاهيان سود برده ، پس از رحلت پدر، مقام شيخ الاسلامى شوشتر را به عهده گرفت .
 
از آنجا كه نسل سيد نعمت الله بيشتر از ناحيه نورالدين بر جاى مانده ، نوادگان مرجع فرزانه شوشتر را '''('''سادات نوريه ''')''' مى نامند.


==تحصیلات==
برخی از فرزندان و نوادگان او در شوشتر ماندند و برخی در هند، نجف و جاهای دیگر ساکن شدند.<ref>پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص427.</ref>
سید نعمت الله در پنج سالگی به مکتب رفت و قرآن را ختم کرد و قصاید و اشعار بسیاری فراگرفت .<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۰۳.</ref> سپس به آموختن صرف و نحو همت گماشت و برای ادامه تحصیل به هُوَیزه رفت.<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۰۴.</ref>


====شیراز====
===تحصیلات===
سید نعمت الله به همراه برادرش سید نجم الدین، و عموزاده‌اش سید عزیزالله به شیراز سفر کرد که از مراکز علمی آن روزگار بود و در مدرسه منصوریه ساکن شد.<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۰۷؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ص۲۸.</ref> سید نعمت‌الله نه سال در شیراز اقامت کرد و در این مدت به تکمیل دانش خود در ادبیات، علوم عقلی و نقلی پرداخت. در آنجا زندگی بر او تنگ آمد، به درخواست خانواده‌اش، به زادگاهش بازگشت.<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۰۹ـ۳۱۲.</ref>
سید نعمت الله در پنج سالگی به مکتب رفت و قرآن را ختم کرد و قصاید و اشعار بسیاری فراگرفت . سپس به آموختن صرف و نحو همت گماشت و برای ادامه تحصیل به هُوَیزه رفت.سپس به همراه برادرش سید نجم الدین، و عموزاده‌اش سید عزیزالله به شیراز سفر کرد که از مراکز علمی آن روزگار بود و در مدرسه منصوریه ساکن شد.


====اصفهان====
سید نعمت‌الله نه سال در شیراز اقامت کرد و در این مدت به تکمیل دانش خود در ادبیات، علوم عقلی و نقلی پرداخت. در آنجا زندگی بر او تنگ آمد، به درخواست خانواده‌اش، به زادگاهش بازگشت.  
اشتیاق به تحصیل موجب سفر مجدد او به شیراز شد، اما پس از یک ماه، به علت فوت پدرش و آتش گرفتن مدرسه منصوریه، به اصفهان رفت و چهار سال نزد علامه مجلسی (متوفی ۱۱۱۰) به تحصیل حدیث و علوم دینی پرداخت.<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۱۲.</ref> میرزا تقی دولت‌آبادی در نزدیکی حمام شیخ بهایی، مدرسه‌ای ساخت و از سید نعمت الله خواست که در آنجا تدریس کند. سید نعمت‌الله هشت سال در این مدرسه به تدریس علوم دینی، تألیف و همکاری با مجلسی در نگارش و تدوین بحارالانوار و مرآة العقول مشغول شد.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۳؛ شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۰؛ بهشتی، اخباریگری، ۱۳۹۱ش، ص۱۵۲.</ref>


====عتبات عالیات====
اشتیاق به تحصیل موجب سفر مجدد او به شیراز شد، اما پس از یک ماه، به علت فوت پدرش و آتش گرفتن مدرسه منصوریه، به اصفهان رفت و چهار سال نزد [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]  به تحصیل حدیث و علوم دینی پرداخت.
چشمان سید نعمت الله پس از مدتی ضعیف شد و برای شفا و زیارت، از طریق کرمانشاه عازم عتبات عالیات شد<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ج۴، ص۳۱۳.</ref> و در آنجا با چند تن از عالمان و فقیهان ملاقات کرد.


====جزایر====
میرزا تقی دولت‌آبادی در نزدیکی حمام شیخ بهایی، مدرسه‌ای ساخت و از سید نعمت الله خواست که در آنجا تدریس کند. سید نعمت‌الله هشت سال در این مدرسه به تدریس علوم دینی، تألیف و همکاری با مجلسی در نگارش و تدوین بحارالانوار و مرآة العقول مشغول شد.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ص۷۳؛ شوشتری، تحفة العالم، ص۱۰۰؛ بهشتی، اخباریگری، ص۱۵۲.</ref>
سپس به زادگاهش، بازگشت و سه ماه در آنجا اقامت کرد. سید نعمت الله در همین زمان نوشتن مقصود الانام فی شرح تهذیب الاحکام ، را آغاز کرد.<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۱۶ـ ۳۱۸.</ref>


====هویزه====
چشمان سید نعمت الله پس از مدتی ضعیف شد و برای شفا و زیارت، از طریق کرمانشاه عازم عتبات عالیات شد و در آنجا با چند تن از عالمان و فقیهان ملاقات کرد. سپس به زادگاهش(روستای صَباغیه از جزایر بصره)، بازگشت و سه ماه در آنجا اقامت کرد. سید نعمت الله در همین زمان نوشتن مقصود الانام فی شرح تهذیب الاحکام ، را آغاز کرد.<ref>جزایری، الانوار النعمانیه، ج۴، صص318-313.</ref>
در پی حوادث سیاسی سال ۱۰۷۹ق، مردم جزایر مجبور به نقل مکان به هویزه و دیگر شهرهای مجاور شدند، سید نعمت‌الله نیز در میان آنان بود. سید علی بن مولی خلف موسوی فلاحی (درگذشته ۱۰۸۸ق)، از سادات مشعشعیان، از او استقبال کرد.<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۱۸ـ۳۱۹؛ شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۰ـ۱۰۱.</ref> سیدعلی آثار علمی فراوانی داشته است. افندی اصفهانی مدعی است بسیاری از مطالب علمی کتاب‌های سید نعمت الله از آثار سید علی گرفته شده است.<ref>افندی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۸۰.</ref> سید علی احترام زیادی برای سیدنعمت‌الله قائل بود و تا زمان مرگش با او در ارتباط بود.<ref>جزایری، مسکن الشجون، نسخه خطی، ص۳۷.</ref>


====اصفهان====
در پی حوادث سیاسی سال ۱۰۷۹ق، مردم جزایر مجبور به نقل مکان به هویزه و دیگر شهرهای مجاور شدند، جزایری، پس از چند ماه اقامت در هویزه، عازم اصفهان شد اما در میانه راه به شوشتر رفت و به درخواست مردم این منطقه در آنجا اقامت کرد. حاکم وقت شوشتر، فتحعلی خان، که از طرف دولت صفوی به حکومت این منطقه گمارده شده بود، در بزرگداشت سید نعمت الله تلاش زیادی نمود و در کنار مسجد جامع برای وی خانه‌ای درنظر گرفت و مسئولیت تمام امور شرعی شوشتر، از جمله تدریس علوم دینی، تولیت مسجد جامع و امامت جمعه و امر به معروف و نهی از منکر، را به او واگذار کرد.<ref>جزایری، تذکره شوشتر، صص۷۳و۷۴؛ شوشتری، تحفة العالم، ص101.</ref>
جزایری، پس از چند ماه اقامت در هویزه، عازم اصفهان شد اما در میانه راه به شوشتر رفت و به درخواست مردم این منطقه در آنجا اقامت کرد. حاکم وقت شوشتر، فتحعلی خان، که از طرف دولت صفوی (حکومت: حدود ۹۰۶ـ۱۱۳۵) به حکومت این منطقه گمارده شده بود، در بزرگداشت سید نعمت الله تلاش زیادی نمود و در کنار مسجد جامع برای وی خانه‌ای درنظر گرفت و مسئولیت تمام امور شرعی شوشتر، از جمله تدریس علوم دینی، تولیت مسجد جامع و امامت جمعه و امر به معروف و نهی از منکر، را به او واگذار کرد.<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۷۳ـ۷۴؛ شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۱.</ref>
<br />


===اساتید===
===اساتید===
نعمت الله در جزایر بصره، هویزه، شیراز و اصفهان نزد عالمان بسیاری به تحصیل علوم دینی پرداخت.<ref>خوانساری، روضات‌الجنات، ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲، ج۸، ص۱۵۰.</ref>
نعمت الله در جزایر بصره، هویزه، شیراز و اصفهان نزد عالمان بسیاری به تحصیل علوم دینی پرداخت.


====جزایر====
====جزایر====
در جزایر نزد این اشخاص علوم دینی را فراگرفت<span> </span>:
در جزایر نزد این اشخاص علوم دینی را فراگرفت<span> </span>:


*یوسف بن محمد بناء جزایری (متوفی پیش از ۱۰۷۰)، عالم و قاضی.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۳۲.</ref>
#یوسف بن محمد بناء جزایری (متوفی پیش از ۱۰۷۰)، عالم و قاضی.
*محمد بن سلمان / سلیمان جزایری (متوفی بعد از ۱۰۷۰)، فقیه و ادیب.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۱ـ۲۱۲.</ref>
#محمد بن سلمان / سلیمان جزایری (متوفی بعد از ۱۰۷۰)، فقیه و ادیب.
*حسین بن سبتی حویزی ، مدرّس و ادیب.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۱ـ۲۱۲.</ref>
#حسین بن سبتی حویزی ، مدرّس و ادیب.<ref>جزایری، الاجازة الکبیره، ص۷۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص232-211.</ref>


====شیراز====
====شیراز====
استادان و مشایخ سید نعمت الله در شیراز، به گفته خودش، بیست تن بودند<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۳۹.</ref> که از آن جمله‌اند:
استادان و مشایخ سید نعمت الله در شیراز، به گفته خودش، بیست تن بودند که از آن جمله‌اند:


*میرزا ابراهیم فرزند صدرالمتألهین شیرازی (متوفی ۱۰۷۰).<ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۸۵؛ جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۲.</ref>
#میرزا ابراهیم فرزند صدرالمتألهین شیرازی (متوفی ۱۰۷۰).
*جعفر بن کمال الدین بحرانی (متوفی ۱۰۹۱).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۸۰-۸۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۷۱.</ref>
#جعفر بن کمال الدین بحرانی (متوفی ۱۰۹۱).
*صالح بن عبدالکریم کرزکانی بحرانی (متوفی ۱۰۹۸).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۲.</ref>
#صالح بن عبدالکریم کرزکانی بحرانی (متوفی ۱۰۹۸).
*عبدعلی بن جمعه حویزی، مؤلف تفسیر نورالثقلین (متوفی بین سال‌های ۱۰۸۹ و ۱۰۹۷).<ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۴۸؛ جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۰۹.</ref> سه نفر اخیر در زمره مشایخ حدیث او نیز به شمار می‌آیند، چنانکه او خود در اجازه روایت به حسین بن محیی الدین جامعی عاملی ، به آنان اشاره کرده است.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۶۴.</ref>
#عبدعلی بن جمعه حویزی، مؤلف تفسیر نورالثقلین
#حکيم شاه ابوالولی شيرازی
#سيدهاشم احسايی<ref>جزایری، كشف الاسرار فى شرح الاستبصار، ج 1، ص 58.</ref>


====اصفهان====
====اصفهان====
سید نعمت‌الله در اصفهان نزد این استادان به تحصیل علوم دینی پرداخت:
سید نعمت‌الله در اصفهان نزد این استادان به تحصیل علوم دینی پرداخت:


*علامه مجلسی<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۳.</ref> که از مشایخ مهم او بود.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۸.</ref> او سه اجازه به سید نعمت‌الله داد که مبسوط‌ترین آنها در پایان نسخه‌ای از نهج البلاغه ، به خط خود مجلسی نوشته شده است.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۵۷ـ ۱۶۳.</ref>
#[[محمدباقر مجلسی|علامه محمدباقر مجلسی]]
*محمدباقر بن محمدمؤمن خراسانی معروف به محقق سبزواری ؛ متوفی ۱۰۹۰).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۳؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۶۳.</ref>
#[[محمدباقر محقق سبزواری|محمدباقر بن محمدمؤمن خراسانی]] معروف به محقق سبزواری
*آقاجمال فرزند آقاحسین خوانساری (محقق خوانساری ؛ متوفی ۱۰۹۹).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۸۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۷۹.</ref>
#[[آقا جمال خوانساری|آقاجمال]] فرزند آقاحسین خوانساری
*فیض کاشانی (متوفی ۱۰۹۱)<ref name=":0">جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۸۴؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، ص۱۳۰؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۵.</ref>سید نعمت‌الله جزایری از ملازمان و شاگردان خاص او بود.<ref>جزایری، التحفة السنیة، نسخه خطی، ص۳۳۹.</ref>
#[[محسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]]
*شیخ حر عاملی (متوفی ۱۱۰۴) <ref>جزایری، غایه المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۳۶۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۰۲ـ۲۰۳.</ref> جزایری بخشی از احادیث را نزد وی خوانده و او را به انصاف ستوده است. حرّ عاملی اذعان می‌کرده که اشکالاتِ گونه‌ای از قیاس ، از جمله قیاسِ منصوص العله و اولویت ، را از سید نعمت‌الله آموخته است.<ref>جزایری، غایه المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۳۶۱.</ref>
#شیخ حر عاملی
 
#سيد محمد ميرزا جزايرى
<br />
#[[سید محمداسماعیل خاتون آبادی|امير اسماعيل خاتون آبادى]]
#ميرزا [[محمدرفیع طباطبایی نائینی|رفيع الدين محمد بن حيدر طباطبايى]]
#شيخ عماد الدين يزدى
#شيخ على بن شيخ محمد عاملى
#[[آقا حسین خوانساری|شيخ حسين بن جمال الدين خوانسارى]]<ref>شوشتری، تحفه العالم ، ص 55.</ref>
#


===شاگردان===
===شاگردان===
شاگردان سید نعمت‌الله جزایری پرشمارند. سید عبدالله جزایری، نوه او، در تذکره شوشتر<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۱۵۷ـ۱۶۳.</ref> و محمد جزایری در کتاب نابغه فقه و حدیث،<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۵۲ـ۳۲۶.</ref> به ترتیب الفبا، نام آنان را ذکر کرده‌اند، از جمله آنانند:
شاگردان سید نعمت‌الله جزایری پرشمارند، از جمله آنانند:
 
{{چندستونه|2}}
*ابوالحسن بن محمد زمان بن عنایت الله تستری (متوفی ۱۱۴۳).<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۱۵۷؛ جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۱۲۳؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۵۲ـ۲۵۳.</ref>
#ابوالحسن بن محمد زمان بن عنایت الله تستری <ref>جزایری، تذکره شوشتر، ص۱۵۷؛ جزایری، الاجازة الکبیرة، ص۱۲۳؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص۲۵۲ـ۲۵۳.</ref>
*ابوالقاسم بن محمد مرعشی شوشتری .<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۱۵۸ـ ۱۵۹.</ref>
#فتح الله بن علوان کعبی دَوْرَقی
*عبدالحسین بن خواجه کلبعلی گَرگَری شوشتری (متوفی ۱۱۴۱) که نزد سید نعمت الله زبدة الاصول را خواند و از وی اجازه روایت اخذ کرد.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۷۱.</ref>
#ابـوالحسن اصفهانی
*علی بن حسین جامعی عاملی، از عالمان و مفسران مشهور.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۷۴ـ ۲۷۵.</ref>
#عنایت الله بن محمد زمان تستری
*عنایت الله بن محمد زمان تستری (متوفی ۱۱۴۷).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۱۵۷؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ص۲۷۷ـ۲۷۹.</ref>
#محمد بن علي نجار شوشتری
*مجدالدین بن قاضی شفیع الدین دزفولی (متوفی پیش از ۱۱۶۵).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۲.</ref>
#محمود بن مير على ميمندى
*فتح الله بن علوان کعبی دَوْرَقی (متوفی ۱۱۳۰).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۱۵۸.</ref>
#قاضى محمد تقى بن قاضى عنايت الله شوشترى
*محمدهادی بن سید محمد مرعشی تستری (متوفی ۱۱۳۷).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۱۸۹.</ref>
#علی بن حسین جامعی عاملی
*یعقوب بن ابراهیم بختیاری حویزی (متوفی ۱۱۵۰)، که نخست در شیراز و سپس در شوشتر نزد سیدنعمت‌الله به تحصیل علم پرداخت .<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۱۹۲.</ref>
#مجدالدین بن قاضی شفیع الدین دزفولی
*محمد بن علی نجار شوشتری (متوفی ۱۱۴۰ یا ۱۱۴۱) که از شاگردان بزرگ سید نعمت‌الله بود و از طرف او به امامت جماعت نیز منصوب شد،<ref name=":1">جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۳۰۱.</ref> در علوم شرعی، به ویژه تجوید و تفسیر مهارت داشت و کتاب مجمع التفاسیر از آثار اوست.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۸؛ جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۱۶۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۳۰۴.</ref> او یادداشت‌های تفسیری سید نعمت‌الله را نیز در کتابی با عنوان عقود المرجان گردآوری کرده است.<ref name=":2">آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ۱۳۷۲ش، ص۷۰۶؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۳۰۵.</ref>
#محمدهادی بن سید محمد مرعشی تستری
 
#یعقوب بن ابراهیم بختیاری حویزی
==مشرب علمی==
#قاضي نعمت‌الله شوشتری
 
#سيد محمدشاه شوشتری
===روش علمی؛ اخباری میانه‌رو===
#شيخ عوض هويزی
محققان اتفاق‌نظر دارند که مسلک جزایری در استنباط احکام نه اصولی بوده نه اخباری صرف، بلکه او میانه‌رو بوده است.<ref>خوانساری، روضات‌الجنات، ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲، ج۸، ص۱۵۰؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۳۳۰ـ ۳۳۲؛ جزایری، کشف الاسرار، ۱۴۰۸ق، ج۱، مقدمه موسوی جزائری، ص۳۹ـ۴۰.</ref> منبع آنان در این داوری، سخنان جزایری در کتاب‌ها و رساله‌های متعدد او بوده که در آنها به اخذ طریقه وسطا تصریح و آن را روش استادش علامه مجلسی ذکر کرده است.<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۴۰، ج۲، ص۱۴۰.</ref> منظور جزایری از طریقه وُسطی، آن گونه که خود در مقدمه کتاب غایة المرام فی شرح تهذیب الاحکام توضیح داده<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۴۰.</ref>، اعتقاد به حجیت ظواهر قرآن در تشریع است و آن را طریقی دانسته که نه مانند طریق مجتهدان اصولی است که به قواعد و استنباط و استدلال‌های عقلی تکیه زده‌اند و نه مانند اخباری‌هایی چون محمد امین استرآبادی که هرگونه استنباط مبتنی بر قواعد ظنی را انکار کرده و عمل به ظواهر قرآن را از مصادیق آن شمرده‌اند.<ref>استرآبادی، الفوائد المدنیة، ۱۴۲۴ق، ص۲۶۹ـ۲۷۱، ۳۳۶ـ ۳۳۸.</ref> جزایری پس از نقل سخنان محمدامین استرآبادی در الفوائد المدنیة و تصدیق سخنان وی، بر رأی او مبنی بر عدم حجیت ظواهر کتاب خرده گرفته است.<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج ۱، ص۱۶.</ref>
#عبدالحسین بن خواجه کلبعلی گَرگَری شوشتری
 
#شمس الدین  بن  صفر جزایری
یکی از دلایلی که سبب شده تا محققان، جزایری را میانه‌رو بدانند، نظر او درباره برخی از موارد شبهه تحریمیه ، مانند نوشیدن قهوه و مصرف دخانیات، است که در حرمت آنها نصّی(آیه یا حدیث) وارد نشده است.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۳۳۲؛ حکیم، ص۹۷ـ ۹۸.</ref> اخباری‌ها در این گونه موارد، بنا بر احتیاط، قائل به عدم جوازند، اما جزایری از این نظر عدول کرده، قائل به اباحه شده است.<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۵۵-۶۰.</ref>
#ابوالقاسم بن محمد مرعشی شوشتری .<ref>مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9، ص1027.</ref>
 
{{پایان چندستونه}}
===نشانه‌های اخباریگری===
در باب منابع تشریع، همچون سایر اخباری‌ها، فقط کتاب و سنت را معتبر شمرده و اجماع، استصحاب، عقل و تمام گونه‌های قیاس ، از جمله قیاس منصوص العلة و اولویت ، را باطل دانسته است.<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۱۱ـ۱۵، ۲۲، ۳۷، ۵۹ـ۶۱، ج۲، ص۵۱؛ جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۸۵، ۵۱۴.</ref>
 
در صورت تعارض نقل با ادله عقلی، نقل را مقدّم دانسته است.<ref>جزایری، غایه المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۳۵ـ۳۶.</ref> وی برای اثبات این مطلب، به اخبار صحیحه (دلیل نقلی) استناد کرده است.<ref>جزایری، غایه المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۳۵ـ۳۶.</ref>
 
وی بر خلاف علامه مجلسی<ref>مجلسی، نظم اللئالی، ۱۴۱۱ق، ص۱۳ـ۱۴.</ref> که تقلید از میت را جایز نمی‌دانسته، همانند اخباری‌ها قائل به جواز تقلید از میت بوده است.
 
در سخنان جزایری برداشتی از ماهیت احکام شرعی و نحوه استنباط آنها را می‌توان استخراج کرد که دست‌کم تا صورت‌بندی نهایی آرای فقهی و اصولی‌اش، وی در زُمره اخباری‎‌ها قرار می‌گیرد، زیرا وی از سویی فقه را نه مجموعه‌ای از قواعد کلی، بلکه انبوهی از روایات جزئی دانسته است که یگانه ملاک معتبر استنباط و مبنای عمل اند<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۳۵ـ۳۶، ج۲، ص۹۵.</ref> و از سوی دیگر، برای غنی کردن منابع روایت و محدود کردن دامنه استنباط عقلی، علاوه بر نقد نظریه تقسیم چهارگانه احادیث (صحیح ، حسن ، موثق و ضعیف )، که مستلزم مناقشه درباره بسیاری از احادیث است <ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج ۱، ص۲ـ۴.</ref> بر وثاقت بسیاری از کتاب‌های حدیثی، چون عیون اخبار الرضا اثر شیخ صدوق، الاحتجاج طَبْرِسی و الفقه الرضوی ، صحه گذاشته است.<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۸.</ref>
===تفسیر رویدادها با گفتمان دینی===
سید نعمت‌الله کتابی با عنوان مُسکن الشُجُون فی حکم الفرار من الطاعون نوشته که در آن به شرح بیماری طاعون و شیوع آن در بغداد، جزایر و هویزه پرداخته است. این واقعه در ۱۱۰۲ق در شام ، آسیای صغیر و عراق و بخش‌های جنوب شرقی ایران رخ داد که عده بسیاری بر اثر آن درگذشتند. او در این کتاب علل وقوع و راه‌های پیشگیری از این بیماری را از منظر دینی و با نگاه ادیبانه خود بررسی کرده است.<ref>جزایری، مسکن الشجون، نسخه خطی، ص۶۳.</ref>
 
<br />
<br />
==آثار و فعالیتها==
==جایگاه==


===آثار===
===جایگاه علمی===
کتاب ها، رساله‌ها و حواشی به جامانده از سید نعمت الله جزایری فراوان است، چنانکه وی را به سرعت قلم و کثرت تألیفات وصف کرده‌اند<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۷۶؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۴۶.</ref> او بر بسیاری از کتاب‌ها و متون حدیثی شرح‌ و حاشیه‌ نگاشته است.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۴.</ref> با مراجعه به تعدادی از این آثار می‌توان دریافت که هدف عمده جزایری، منابع حدیثی و در واقع نقدی بر آرای مجتهدان اصولی بوده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید: جزایری، لوامع الانوار، نسخه خطی، ص۵؛ جزایری، انیس الوحید، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۶.</ref> شرح‌ها و حاشیه‌نویسی‌ها در آغاز به صورت یادداشت‌هایی بوده که سید نعمت‌الله بر کتاب‌های مختلف نگاشته سپس آنها را به قلم خود یا شاگردانش بازنویسی و مدون کرده است.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۴.</ref> جزایری همچنین بر کتاب‌هایی چون تفسیر بیضاوی ، قاموس اللغة فیروزآبادی و کتاب‌های چهارگانه حدیث که در ایام تحصیل خوانده و آنها را استنساخ کرده بود، نیز حاشیه نوشته است.<ref>شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۰.</ref>
مسلک جزایری در استنباط احکام نه اصولی بوده نه اخباری صرف، بلکه او میانه‌رو بوده است.<ref>خوانساری، روضات‌الجنات، ج۸، ص۱۵۰؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص۳۳۰ـ ۳۳۲؛ جزایری، کشف الاسرار،  ج۱، صص۳۹ـ۴۰.</ref> اگرچه با توجه به دروس آموخته و مشايخ او پذيرفتنی است که وی دارای شخصيتی چند وجهی و در ساحات متفاوت باشد. بی‌گمان جزايری بيش از هر علمی، به دانش فقه و اصول شناخته می‌شود اما زمينه‌های ديگر دانش وی را می‌توان در بازخوانی آراء او در آثارش به دست آورد.


برخی از آثار ایشان از این قرار است؛
جزايري با اعتقاد به وجود ظاهر و باطنی برای قرآن کريم، تفسير به رأی آيات الهی را نکوهيده، مهم‌ترين شاخصۀ قابل توجه در انديشۀ جزايری هماهنگ‌سازی آراء و عقايد گوناگون در سازۀ خبر است که در آثار مختلف او اين شيوۀ هماهنگ‌سازی مشاهده می‌شود. در حوزه کلام جزايری به عنوان عالمی امامی با کلام اسلامی آشنايی تمام دارد.


1- الاجازات؛
وی در آثار گوناگون با تبيين آراء فرقه‌های کلامی، مخصوصاً معتزله و اشاعره به بيان انديشۀ امامی پرداخته است.تلاش وی در همسوسازی، تطبيق و ايجاد هماهنگی ميان فلسفه و روايات معصومين(ع) است.<ref>مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 9 ص1027. </ref>


2- الأنوار النعمانیة؛
===جایگاه اجتماعی===
او در شوشتر مسجدها و مدرسه هاى دينى فراوان ایجاد کرد  و به تربیت مشتاقان علوم اهل بيت عليه السلام پرداخت . آن بزرگمرد علاوه بر اقامه نماز جماعت و ارشاد مردم در مسجد جامع ، در خيابانها به راه مى افتاد و اصناف و پيشه وران را با آداب اسلامى آشنا مى ساخت . اندک اندک دانشورانى توانا به جامعه عرضه كرد. 


3- أنیس الفرید؛
او كه اينك مرجع دينى اهالى خوزستان و جنوب عراق به شمار مى آمد در پى هدايت مردم و از ميان برداشتن دشمنى قبيله ها تلاش فراوان كرده ، اطلاعيه هاى گوناگونى با مهرهاى ويژه خويش ، كه به عبارتهاى  '''('''و ان تعدوا نعمه الله لاتحصوها''')''' و '''('''الواثق بالله نعمه الله ''')'''  آراسته بود، به دور و نزديك مى فرستاد. <br />سید نعمت‌الله با عالمان و نیز حاکمان مناسبات خوبی داشت. او را، به سبب همنشینی زیاد با سلاطین، نکوهش کرده‌اند.<ref>پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص ۴۲۳.</ref>
==آثار==
سيد نعمت الله جزايرى كتابهاى گرانبهايى كه فراتر از 55 عنوان است ، از خود به يادگار نهاد.


4- الأیام النحسة و السّعیدة؛
نام برخى از آنها به شرح زیر است<span> </span>:


5- البحور الزاخرة؛
#[[الانوار النعمائيه (كتاب)|الانوار النعمانيه فى بيان معرفه النشاه الانسانيه]]
#[[انيس الفريد فى شرح التوحيد (کتاب)|انيس الفريد فى شرح التوحيد]]
#[[نور الأنوار في شرح الصحيفة السجادية|نورالأنوار في شرح الصحیفة السجادیة]]
#[[قصص الأنبياء (جزايری)|قصص الأنبیاء]]
#[[أحوال الإمام المنتظر (ع) (کتاب)|أحوال الإمام المنتظر (ع)]]
#[[نور البراهین (کتاب)|نور البراهین]]
#[[تحفه الاسرار فى الجميع بين الاخبار (کتاب)|تحفه الاسرار فى الجميع بين الاخبار]]
#[[الجواهر الغوالى فى شرح عوالى اللثالى (کتاب)|الجواهر الغوالى فى شرح عوالى اللثالى]]
#[[رياض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار|رياض الابرار فى مناقب الائمه الاطهار (ع)]]
#[[زهر الربيع (كتاب)|زهر الربيع]]
#[[الغايه القصوى (کتاب)|الغايه القصوى]]
#[[عقود المرجان في تفسير القرآن (كتاب)|عقود المرجان فى تفسير القرآن]]
#[[مشكلات المسائل (کتاب)|مشكلات المسائل]]
#[[منبع الحياه فى اعتبار قول المجتهدين من الاموات (کتاب)|منبع الحياه فى اعتبار قول المجتهدين من الاموات]]
#[[نوادر الاخبار (کتاب)|نوادر الاخبار]]
#[[النور المبين في قصص الأنبياء والمرسلين|النور المبين فى قصص الانبياء و المرسلين]]
#[[هديه المبين (کتاب)|هديه المبين]]
#[[تحفه الراغبين (کتاب)|تحفه الراغبين]]


6- تحفة الاسرار؛
و ده ها اثر ديگرى كه به صورت حاشيه و شرح نوشته شده است . <ref>جزایری، کشف الاسرار،  صص 106 - 238.</ref>


7- الجواهر الغوالی؛
==بزرگداشت‌ها==
در اسفندماه سال ۱۳۹۱ کنگره دو روزه سید نعمت‌الله جزایری با حضور سید محمد حسینی وزیر ارشاد دولت دهم در شهر شوشتر برگزار شد. <ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6435/7876/102273/%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C%22%D8%B1%D9%87%22 کنگره بزرگداشت علامه سیدنعمت‌الله جزایری]</ref>


8- حاشیة الاستبصار؛
در این مراسم که در آن سید محمدعلی موسوی جزایری امام جمعه اهواز و از نوادگان سید نعمت‌الله جزایری نیز حضور داشت، از تمبر یادبود سید نعمت‌الله جزایری و کتاب زندگینامه او رونمایی شد.


9- حاشیة أمل الآمل؛
همچنین حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به کنگره بزرگداشت علامه سید نعمت الله جزایری با تجلیل از مقام علمی و ادبی این عالم بزرگوار، بر تبحر و احاطه ی ایشان بر احادیث شیعی با نگاه دقیق فقهی تاکید کردند و نوشتند که تجلیل از مرحوم سید نعمت الله جزایری در واقع تجلیل از علم و معارف الهیّه است.  <ref>[https://www.leader.ir/fa/speech/10362/ پیام رهبر معظم انقلاب به کنگره بزرگداشت علّامه سیّد نعمت‌الله جزایری]</ref>
<br />
==وفات==
سید نعمت‌الله در ۱111قمری  برای زیارت به مشهد رفت و در راه بازگشت به شوشتر، در خرم آباد بیمار شد و در پلدختر درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد. وفات وی را در روز جمعه  ۲۳ شوال 1112قمری  ذکر کرده‌اند.<ref>پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص42۶.</ref> 


10- حاشیة توحید الصدوق؛
==پانویس==
 
<references />
11- حاشیة زبدة البیان؛
 
12- حاشیة شرح ابن أبی الحدید؛
 
13- حاشیة شرح الجامی؛
 
14- حاشیة شرح اللباب؛
 
15- حاشیة الصحیفة الکاملة؛
 
16- حاشیة مغنی اللبیب؛
 
17- حاشیة نقد الرجال؛
 
18- حواشی الکتب الأربعة و غیرها؛
 
19- حواشی نهج البلاغة؛
 
20- حل مشکلات العلوم؛
 
21- ریاض الأبرار؛
 
22- زهر الربیع؛
 
23- شرح الصحیفة الکاملة؛
 
14- شرح عقائد الصدوق؛
 
25- شرح عینیة ابن سینا؛
 
26- شرح الفوائد الضیائیة؛
 
27- شرح ملحقات الصحیفة؛
 
28- شرح منهاج الصواب؛
 
29- شرح نهج الصواب؛
 
30- طریق السالک؛
 
31- عقود المرجان؛
 
32- الغایة القصوی؛
 
33- غایة المرام؛
 
34- الفوائد؛
 
35- الفوائد النعمانیة؛
 
36- الفوائد النعمیة؛
 
37- قاطع اللجاج؛
 
38- کشف الأسرار؛
 
39- لوامع الأنوار؛
 
40- مسکن الشجون؛
 
41- مشکلات المسائل؛
 
42- مفتاح اللبیب؛
 
43- مقامات النجاة؛
 
44- مقصود الأنام؛
 
45- مناهج المطالب؛
 
46- منبع الحیاة؛
 
47- منتهی المطلب؛
 
48- منهاج الصواب؛
 
49- منهاج المبتدی؛
 
50- نزهة الاخوان؛


51- نوادر الأخبار؛
==منابع==


52- نهج الصواب؛
*پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، قم: معروف، چاپ سوم، 1385.
*مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زی‍ر ن‍ظر ک‍اظم‌ م‍وس‍وی‌ب‍ج‍ن‍وردی‌، ج9،  ت‍ه‍ران‌: م‍رک‍ز دائ‍ره‌ال‍م‍ع‍ارف‌ ب‍زرگ‌ اس‍لام‍ی‌‏، 1385.


53- نهج الیقین؛
54- نور الأنوار؛
55- نور البراهین؛
56- النور المبین؛
57- هدیة المؤمنین.<ref>[https://www.noorsoft.org/fa/Mostabser/View/67/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)]</ref>
===همنشینی با حاکمان===
سید نعمت‌الله با عالمان و نیز حاکمان مناسبات خوبی داشت. او را، به سبب همنشینی زیاد با سلاطین، نکوهش کرده‌اند.<ref>بَحْرانی، لؤلؤة البحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، ص۱۱۱.</ref>
==وفات==
سید نعمت‌الله در ۱۱۱۱ق برای زیارت به مشهد رفت و در راه بازگشت به شوشتر، در خرم آباد بیمار شد و در پلدختر درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.
وفات وی را در ۲۳ شوال ۱۱۱۲ق ذکر کرده‌اند.<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۷۶؛ شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۵؛ خوانساری، روضات‌الجنات، ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲، ج۸، ص۱۵۹.</ref> <ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C ویکی شیعه]</ref>
==پانویس==
<references />
[[رده:علمای قرن 11]]
[[رده:علمای قرن 11]]
[[رده:محدث]]
[[رده:فقیهان]]
[[رده:آبان ماه 1401]]
[[رده:محدثین]]
[[رده:علمای قرن 12]]
[[رده:اخباریون]]
[[رده:مدفونین در خرم آباد]]
[[رده:شاگردان علامه مجلسی]]
[[رده:شاگردان آقاجمال خوانساری]]
[[رده:شاگردان حر عاملی]]
[[رده:مراجع تقلید]]
[[رده:خاندان علمی جزائری]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ اسفند ۱۴۰۱، ساعت ۱۴:۵۴

سید نعمت‌الله جزایری(1050ق_ 1112ق) مشهور به محدث جزایری، فقیه‌، محدّث‌ و ادیب‌ امامی‌ قرن‌ یازدهم‌ و دوازدهم‌ و سر سلسله خاندان سادات جزایری که نسبشان به امام موسی کاظم (علیه‌السلام‌) می‌رسد. سید نعمت‌الله را به سرعت قلم و کثرت تألیف وصف کرده‌اند. او از علمای طرازِ اول مسلک اخباری محسوب می‌شود.

زندگی‌نامه

ولادت

سید نعمت‌الله فرزند سيد عبدالله در سال ۱۰۵۰ قمری در روستای صَباغیه از جزایر بصره ، محلی میان دجله و فرات ، به دنیا آمد.[۱]

خاندان

او سرسلسله خاندان سادات جزایری است که سه قرن در منطقه خوزستان ، به ویژه شوشتر، خدمات علمی و دینی ارائه می‌کردند. نسب آنان به عبدالله بن موسی بن جعفر، فرزند امام کاظم (ع)، می‌رسد.[۲]

او چهار فرزند داشت: سيد نور الدين، سيد حبيب الله، سيد محمد شفيع قاضى و سيد جمال الدين.

از اين گروه سيد حبيب الله در كودكى ازدنیا رفت و سيد نور الدين وارث دانش ، حكمت و ادب پدر شد.سید نورالدین از محضر دانشوران سپاهيان سود برده ، پس از رحلت پدر، مقام شيخ الاسلامى شوشتر را به عهده گرفت .

از آنجا كه نسل سيد نعمت الله بيشتر از ناحيه نورالدين بر جاى مانده ، نوادگان مرجع فرزانه شوشتر را (سادات نوريه ) مى نامند.

برخی از فرزندان و نوادگان او در شوشتر ماندند و برخی در هند، نجف و جاهای دیگر ساکن شدند.[۳]

تحصیلات

سید نعمت الله در پنج سالگی به مکتب رفت و قرآن را ختم کرد و قصاید و اشعار بسیاری فراگرفت . سپس به آموختن صرف و نحو همت گماشت و برای ادامه تحصیل به هُوَیزه رفت.سپس به همراه برادرش سید نجم الدین، و عموزاده‌اش سید عزیزالله به شیراز سفر کرد که از مراکز علمی آن روزگار بود و در مدرسه منصوریه ساکن شد.

سید نعمت‌الله نه سال در شیراز اقامت کرد و در این مدت به تکمیل دانش خود در ادبیات، علوم عقلی و نقلی پرداخت. در آنجا زندگی بر او تنگ آمد، به درخواست خانواده‌اش، به زادگاهش بازگشت.

اشتیاق به تحصیل موجب سفر مجدد او به شیراز شد، اما پس از یک ماه، به علت فوت پدرش و آتش گرفتن مدرسه منصوریه، به اصفهان رفت و چهار سال نزد علامه مجلسی به تحصیل حدیث و علوم دینی پرداخت.

میرزا تقی دولت‌آبادی در نزدیکی حمام شیخ بهایی، مدرسه‌ای ساخت و از سید نعمت الله خواست که در آنجا تدریس کند. سید نعمت‌الله هشت سال در این مدرسه به تدریس علوم دینی، تألیف و همکاری با مجلسی در نگارش و تدوین بحارالانوار و مرآة العقول مشغول شد.[۴]

چشمان سید نعمت الله پس از مدتی ضعیف شد و برای شفا و زیارت، از طریق کرمانشاه عازم عتبات عالیات شد و در آنجا با چند تن از عالمان و فقیهان ملاقات کرد. سپس به زادگاهش(روستای صَباغیه از جزایر بصره)، بازگشت و سه ماه در آنجا اقامت کرد. سید نعمت الله در همین زمان نوشتن مقصود الانام فی شرح تهذیب الاحکام ، را آغاز کرد.[۵]

در پی حوادث سیاسی سال ۱۰۷۹ق، مردم جزایر مجبور به نقل مکان به هویزه و دیگر شهرهای مجاور شدند، جزایری، پس از چند ماه اقامت در هویزه، عازم اصفهان شد اما در میانه راه به شوشتر رفت و به درخواست مردم این منطقه در آنجا اقامت کرد. حاکم وقت شوشتر، فتحعلی خان، که از طرف دولت صفوی به حکومت این منطقه گمارده شده بود، در بزرگداشت سید نعمت الله تلاش زیادی نمود و در کنار مسجد جامع برای وی خانه‌ای درنظر گرفت و مسئولیت تمام امور شرعی شوشتر، از جمله تدریس علوم دینی، تولیت مسجد جامع و امامت جمعه و امر به معروف و نهی از منکر، را به او واگذار کرد.[۶]

اساتید

نعمت الله در جزایر بصره، هویزه، شیراز و اصفهان نزد عالمان بسیاری به تحصیل علوم دینی پرداخت.

جزایر

در جزایر نزد این اشخاص علوم دینی را فراگرفت :

  1. یوسف بن محمد بناء جزایری (متوفی پیش از ۱۰۷۰)، عالم و قاضی.
  2. محمد بن سلمان / سلیمان جزایری (متوفی بعد از ۱۰۷۰)، فقیه و ادیب.
  3. حسین بن سبتی حویزی ، مدرّس و ادیب.[۷]

شیراز

استادان و مشایخ سید نعمت الله در شیراز، به گفته خودش، بیست تن بودند که از آن جمله‌اند:

  1. میرزا ابراهیم فرزند صدرالمتألهین شیرازی (متوفی ۱۰۷۰).
  2. جعفر بن کمال الدین بحرانی (متوفی ۱۰۹۱).
  3. صالح بن عبدالکریم کرزکانی بحرانی (متوفی ۱۰۹۸).
  4. عبدعلی بن جمعه حویزی، مؤلف تفسیر نورالثقلین
  5. حکيم شاه ابوالولی شيرازی
  6. سيدهاشم احسايی[۸]

اصفهان

سید نعمت‌الله در اصفهان نزد این استادان به تحصیل علوم دینی پرداخت:

  1. علامه محمدباقر مجلسی
  2. محمدباقر بن محمدمؤمن خراسانی معروف به محقق سبزواری
  3. آقاجمال فرزند آقاحسین خوانساری
  4. فیض کاشانی
  5. شیخ حر عاملی
  6. سيد محمد ميرزا جزايرى
  7. امير اسماعيل خاتون آبادى
  8. ميرزا رفيع الدين محمد بن حيدر طباطبايى
  9. شيخ عماد الدين يزدى
  10. شيخ على بن شيخ محمد عاملى
  11. شيخ حسين بن جمال الدين خوانسارى[۹]

شاگردان

شاگردان سید نعمت‌الله جزایری پرشمارند، از جمله آنانند:

  1. ابوالحسن بن محمد زمان بن عنایت الله تستری [۱۰]
  2. فتح الله بن علوان کعبی دَوْرَقی
  3. ابـوالحسن اصفهانی
  4. عنایت الله بن محمد زمان تستری
  5. محمد بن علي نجار شوشتری
  6. محمود بن مير على ميمندى
  7. قاضى محمد تقى بن قاضى عنايت الله شوشترى
  8. علی بن حسین جامعی عاملی
  9. مجدالدین بن قاضی شفیع الدین دزفولی
  10. محمدهادی بن سید محمد مرعشی تستری
  11. یعقوب بن ابراهیم بختیاری حویزی
  12. قاضي نعمت‌الله شوشتری
  13. سيد محمدشاه شوشتری
  14. شيخ عوض هويزی
  15. عبدالحسین بن خواجه کلبعلی گَرگَری شوشتری
  16. شمس الدین بن صفر جزایری
  17. ابوالقاسم بن محمد مرعشی شوشتری .[۱۱]


جایگاه

جایگاه علمی

مسلک جزایری در استنباط احکام نه اصولی بوده نه اخباری صرف، بلکه او میانه‌رو بوده است.[۱۲] اگرچه با توجه به دروس آموخته و مشايخ او پذيرفتنی است که وی دارای شخصيتی چند وجهی و در ساحات متفاوت باشد. بی‌گمان جزايری بيش از هر علمی، به دانش فقه و اصول شناخته می‌شود اما زمينه‌های ديگر دانش وی را می‌توان در بازخوانی آراء او در آثارش به دست آورد.

جزايري با اعتقاد به وجود ظاهر و باطنی برای قرآن کريم، تفسير به رأی آيات الهی را نکوهيده، مهم‌ترين شاخصۀ قابل توجه در انديشۀ جزايری هماهنگ‌سازی آراء و عقايد گوناگون در سازۀ خبر است که در آثار مختلف او اين شيوۀ هماهنگ‌سازی مشاهده می‌شود. در حوزه کلام جزايری به عنوان عالمی امامی با کلام اسلامی آشنايی تمام دارد.

وی در آثار گوناگون با تبيين آراء فرقه‌های کلامی، مخصوصاً معتزله و اشاعره به بيان انديشۀ امامی پرداخته است.تلاش وی در همسوسازی، تطبيق و ايجاد هماهنگی ميان فلسفه و روايات معصومين(ع) است.[۱۳]

جایگاه اجتماعی

او در شوشتر مسجدها و مدرسه هاى دينى فراوان ایجاد کرد و به تربیت مشتاقان علوم اهل بيت عليه السلام پرداخت . آن بزرگمرد علاوه بر اقامه نماز جماعت و ارشاد مردم در مسجد جامع ، در خيابانها به راه مى افتاد و اصناف و پيشه وران را با آداب اسلامى آشنا مى ساخت . اندک اندک دانشورانى توانا به جامعه عرضه كرد.

او كه اينك مرجع دينى اهالى خوزستان و جنوب عراق به شمار مى آمد در پى هدايت مردم و از ميان برداشتن دشمنى قبيله ها تلاش فراوان كرده ، اطلاعيه هاى گوناگونى با مهرهاى ويژه خويش ، كه به عبارتهاى (و ان تعدوا نعمه الله لاتحصوها) و (الواثق بالله نعمه الله ) آراسته بود، به دور و نزديك مى فرستاد.
سید نعمت‌الله با عالمان و نیز حاکمان مناسبات خوبی داشت. او را، به سبب همنشینی زیاد با سلاطین، نکوهش کرده‌اند.[۱۴]

آثار

سيد نعمت الله جزايرى كتابهاى گرانبهايى كه فراتر از 55 عنوان است ، از خود به يادگار نهاد.

نام برخى از آنها به شرح زیر است :

  1. الانوار النعمانيه فى بيان معرفه النشاه الانسانيه
  2. انيس الفريد فى شرح التوحيد
  3. نورالأنوار في شرح الصحیفة السجادیة
  4. قصص الأنبیاء
  5. أحوال الإمام المنتظر (ع)
  6. نور البراهین
  7. تحفه الاسرار فى الجميع بين الاخبار
  8. الجواهر الغوالى فى شرح عوالى اللثالى
  9. رياض الابرار فى مناقب الائمه الاطهار (ع)
  10. زهر الربيع
  11. الغايه القصوى
  12. عقود المرجان فى تفسير القرآن
  13. مشكلات المسائل
  14. منبع الحياه فى اعتبار قول المجتهدين من الاموات
  15. نوادر الاخبار
  16. النور المبين فى قصص الانبياء و المرسلين
  17. هديه المبين
  18. تحفه الراغبين

و ده ها اثر ديگرى كه به صورت حاشيه و شرح نوشته شده است . [۱۵]

بزرگداشت‌ها

در اسفندماه سال ۱۳۹۱ کنگره دو روزه سید نعمت‌الله جزایری با حضور سید محمد حسینی وزیر ارشاد دولت دهم در شهر شوشتر برگزار شد. [۱۶]

در این مراسم که در آن سید محمدعلی موسوی جزایری امام جمعه اهواز و از نوادگان سید نعمت‌الله جزایری نیز حضور داشت، از تمبر یادبود سید نعمت‌الله جزایری و کتاب زندگینامه او رونمایی شد.

همچنین حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به کنگره بزرگداشت علامه سید نعمت الله جزایری با تجلیل از مقام علمی و ادبی این عالم بزرگوار، بر تبحر و احاطه ی ایشان بر احادیث شیعی با نگاه دقیق فقهی تاکید کردند و نوشتند که تجلیل از مرحوم سید نعمت الله جزایری در واقع تجلیل از علم و معارف الهیّه است. [۱۷]

وفات

سید نعمت‌الله در ۱111قمری برای زیارت به مشهد رفت و در راه بازگشت به شوشتر، در خرم آباد بیمار شد و در پلدختر درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد. وفات وی را در روز جمعه ۲۳ شوال 1112قمری ذکر کرده‌اند.[۱۸]

پانویس

  1. ↑ جزایری، کشف الاسرار، ج۱، ص۱۵؛ جزایری، الانوار النعمانیه، ج۴، ص۳۰۲.
  2. ↑ جزایری، تذکره شوشتر، ص۷۵؛ اعرجی، مناهل الضرب، صص 499-498.
  3. ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص427.
  4. ↑ جزایری، الاجازة الکبیرة، ص۷۳؛ شوشتری، تحفة العالم، ص۱۰۰؛ بهشتی، اخباریگری، ص۱۵۲.
  5. ↑ جزایری، الانوار النعمانیه، ج۴، صص318-313.
  6. ↑ جزایری، تذکره شوشتر، صص۷۳و۷۴؛ شوشتری، تحفة العالم، ص101.
  7. ↑ جزایری، الاجازة الکبیره، ص۷۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص232-211.
  8. ↑ جزایری، كشف الاسرار فى شرح الاستبصار، ج 1، ص 58.
  9. ↑ شوشتری، تحفه العالم ، ص 55.
  10. ↑ جزایری، تذکره شوشتر، ص۱۵۷؛ جزایری، الاجازة الکبیرة، ص۱۲۳؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص۲۵۲ـ۲۵۳.
  11. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9، ص1027.
  12. ↑ خوانساری، روضات‌الجنات، ج۸، ص۱۵۰؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، صص۳۳۰ـ ۳۳۲؛ جزایری، کشف الاسرار، ج۱، صص۳۹ـ۴۰.
  13. ↑ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 9 ص1027.
  14. ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص ۴۲۳.
  15. ↑ جزایری، کشف الاسرار، صص 106 - 238.
  16. ↑ کنگره بزرگداشت علامه سیدنعمت‌الله جزایری
  17. ↑ پیام رهبر معظم انقلاب به کنگره بزرگداشت علّامه سیّد نعمت‌الله جزایری
  18. ↑ پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، ص42۶.

منابع

  • پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع)، گلشن ابرار، ج1، قم: معروف، چاپ سوم، 1385.
  • مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زی‍ر ن‍ظر ک‍اظم‌ م‍وس‍وی‌ب‍ج‍ن‍وردی‌، ج9، ت‍ه‍ران‌: م‍رک‍ز دائ‍ره‌ال‍م‍ع‍ارف‌ ب‍زرگ‌ اس‍لام‍ی‌‏، 1385.
برگرفته از «https://wiki.esfhozeh.ir/index.php?title=سید_نعمت‌_الله_جزائری&oldid=45469»